14-فېۋرال

14-فېۋرال
     مېنىڭچە، ئەتە يەنى 14-فېۋرال ئىنتېرنېت مۇنبەرلىرىنى، مۇڭداشقۇ، مۇڭداشقۇ توپلىرى ۋە ئۈندىدالارنى ئاتالمىش «ئاشىق-مەشۇقلار بايرىمى»نىڭ داغدۇغىسى قاپلاپ كېتىدۇ.

     مېنىڭ تۆۋەندە يۈرگۈزمەكچى بولغان مۇھاكىمەم،بەلكىم كۆپۈنچە ھاللاردا ئەدەبىياتنىڭلا گېپى بولىدىغان بۇ مۇنبىرىمىزنىڭ خاراكېترىگە تازا ماس كېلىپ كەتمەس. لېكىن مۇنبەرنىڭ «ئەبجەش يازمىلار»،«مەدەنىيەت ۋە سەنئەت» سەھىپلىرىمۇ بار.شۇنداق بولغان ئىكەن، ئەدەبىياتنى ئۆز ئىچىگە ئالىدىغان «مەدەنىيەت»دېگەن سۆز مېنىڭ ئەتىكى كۈن،يەنى «ئاشىق-مەشۇقلار باير ىمى»ھەققىدىكى بۇ مۇھاكىمىنى ئېلىپ بېرىشىمغا يول قويسا كېرەك.

    ھەممىمىزگە ئايان،دۇنيادا ئوخشىمىغان مىللەتلەر ئوخشىمىغان رايون ئالاھىد ىلىكى،كېلىپ چىقىش تارىخى، ئۆرپ-ئادەت جەھەتتىكى خاسلىقى بىلەن ئۆز تارىخىدىكى بىر قىسىم ئالاھىدە كۈنلەرنى خاتىرىلەش يۈزىسىدىن ھەر خىل بايراملارنى بارلىققا كەلتۈرگەن.دۇنيادىكى بايراملار تارىخىي جەھەتتىن قارىغاندا، تارىخىي بىر قەدەر ئۇزۇن بولغانلىرىنىڭ ھەممىسى دېگۈدەك دىن بىلەن زىچ مۇناسىۋەتلىك (بىزدە «دىن» دېسە تۇيۇقى سىقىرايدىغانلار كۆپ، ئەمما مەن دىننى بىر خىل مەدەنىيەت، دەپ قارايمەن).كىشلەر ئۆزلىرىنىڭ مەدەنىيەت جەھە تتىكى ئۆزگىچىلىكلىرىنى بۇنىڭغا سىڭدۈرۈپ«بايرام»دىن ئىبارەت بۇ ئالاھىدە تەبرىكلەش پائالىيىتىنى بارلىققا كەلتۈرگەن.بايرام كۈنلىرىدە ئۆز-ئارا بىر-بىرىنى تەبرىكلەش، قۇتلۇقلاش، كۆڭۈل ئېچىش پائالىيەتلىرىنى ئۆتكۈزۈش ئارقىلىق بۇرۇندىن داۋاملىشىپ كېلىۋاتقان ئادەتلەرنى ياش ئەۋلادلارغا يەتكۈزۈشنى ئاساسي مەقسەت قىلىپ كەلگەن.شۇڭلاشقا ھازىر بىز تەبرىكلەۋاتقان بايراملارنىڭ بەزىلىرى ئىسلام دىنى بىلەن،بەزىلىرى خىرستىيان دىنى بىلەن، بەزىلىرى كاتولىك دىنى بىلەن مۇناسىۋەتلىك. (مەسىلەن:روزى ھېيىت،قۇربان ھېيىت ئسلام دىنى بىلەن؛روژېىستىۋا بايرىمى،پاسخا بايرىمى قاتارلىقلار خرىستىيان دىنى بىلەن مۇناسىۋەتلىك). يەنە ئايرىملىرى شۇ مىللەتلەرنىڭ ئىشلەپچىقىرىش مۇھىتى،ئۆرپ-ئادىتى قاتارلىقلار بىلەن مۇناسىۋەتلىك.(مەسىلەن:نوزۇز بايرىمى، ھوسۇل بايرىمى،مىننەتدارلىق بىلدۈرۈش بايرىمى، سۇ چېچىش بايرىمى، چوكانتال بايرىمى قاتارلىقلار).

    بۇنداق بايراملار مېنىڭچە ئەسلى مەنىسى بويىچە بولغاندا، مىللىي ئەنئەنىلەر نىڭ تېخىمۇ ئۇزاق داۋاملىشىشى،مىللەتنىڭ خاسلىقىنى گەۋدىلەندۈرىشى، ئەۋلات بىلەن ئەجدات ئوتتۇرىسىدىكى بوشلۇقلارنى تولدۇرىشى كېرەك ئىدى. ئەمما بۈگۈنكى كۈندە مەدەنىيەتلەرنىڭ ئۇچرىشىش سۈرئىتى تېز، مىللەتلەرنىڭ ئارىلىشىپ ئولتۇراقلىشىشى قويۇق بولغانلىقى ئۈچۈن،بۇرۇندىن مەلۇم بىر مىللەتكە خاس بولغان بايراملار تەدرىجىي باشقا مىللەتلەرنىڭ بايرام چۈشە نچىلىرىگە سىڭىپ كىرىپ،ئىككىنچى بىر مىللەتنىڭ بايرىمىغا ئايلىنىپ قالىدىغان ئەھۋاللار بارغانسىرى قويۇقلاشماقتا.مەسىلەن: دۆلىتىمىزنىڭ باھار بايرىمى (چاغان) ئەسلىدە خەنزۇ مىللىتىنىڭ ئاساسلىق بايرىمى بولسىمۇ، كېيىنچە مانجۇ، موڭغۇل، ياۋزۇ، جۇاڭزۇ، بەيزۇ،گاۋشىيەنزۇ،خانى،داغۇر،تۇڭزۇ،لىزۇ،تۇجازۇ،بويىزۇ قاتارلىق ئاز سانلىق مىللەتلەرمۇ چاغان ئۆتكۈزىدىغان بولغان، لېكىن چاغان ئۆتكۈزۈش ئادەتلىرىدە ئوخشىمىغان ئالاھىدىلىكلەرنى بارلىققا كەلتۈرگەن. مانا بۇ دۆلىتىمىز دىكى بىر قەدەر كۈچلۈك بولغان خەنزۇ مەدەنىيىتىنىڭ باشقا مىللەتلەرگە كۆرسە تكەن تەسىرىنىڭ نەتىجىسى.

    شۇنىڭغا ئوخشاش ئۇيغۇرلارمۇ جۇڭگودا ياشاۋاتقان ئاز سانلىق مىللەتلەرنىڭ بىرى بولۇش سۈپىتى بىلەن مەدەنىيەت قوبۇل قىلىشتا تېز سۈرئەتلىكلىكى، ئاكتىپچانلىقىنىڭ يۇقىرىلىقى، بەزىدە مېغىز بىلەن شاكالنى ئايرىۋەتمەيدىغانلىقى قاتارلىق ئالاھىدىلىكلىرى بىلەن باشقا مىللەت بايراملىرىنىڭ تەسىرىگە خېلى چوڭقۇر ئۇچراشقا باشلىدى. نەتىجىدە،ئۆزىنىڭ بەزى ئەنئەنىۋى بايراملىرىنى بىلمەيدىغان ئەۋلادلار بارغانسىرى كۆپىيىپ،ئاتا-بوۋىلىرى ئەزەلدىن خاتىرىلەپ باقمىغان بايراملارنى يۈگرەپ يۈرۈپ خاتىرلەيدىغان باسقۇچقا يەتتى. غەرب مەدە نىيىتىنىڭ باشقا مەدەنىيەت ئېقىملىرىغا قارىغاندا سىڭىشىشچانلىقىنىڭ يۇقىر ىلىقى، ھەر خىل چەكلىمىلىكلەرگە ئۇچرىمايدىغانلىقىدەك خاراكتېرى ھازىرقى ياشلىرىمىزنىڭ پىسخىك تەرەققىياتىغا يول ئېچىپ بەرگەچكە، نۇرغۇن ياشلىرىمىز ھېچنىمىنى ئاڭقىرماي تۇرۇپلا ئۆزىنى ئەبجەش مەدەنىيەتنىڭ قۇچىقىغا ئاتتى. روزى ھېيىت، قۇربان ھېيىت ۋە نورۇز بايراملىرىدا ئۆيىدە تېنچ ئولتۇرۇپ، ئاتا- ئانىسى ئۇرۇق-تۇغقانلارنىڭ ئۆيىگە ھېيتلاپ بارايلى،دەپ يالۋۇرسىمۇ سىرتقا چىققىلى ئۇنىمايدىغان بەزى ياشلىرىمىز، روژېستىۋا بايرىمى،ھەتتا ئەتىكىدەك «ئاشىق-مەشۇقلار بايرىمى»دېگەندەك بايراملار كەلسە،بۇ بايراملارنى تەبر ىكلەش ئۈچۈن سىرتقا كەلكۈن سۈيىدەك يامراپ چىقىشقا باشلىدى. ئەمەلىيەتتە بۇلار ئانا مەدەنىيىتىنىڭ قانداق ئىكەنلىكى،نېمىلەرگە يول قويۇپ، نېمىلەرگە چەك قويىدىغانلىقىنى پۈتۈنلەي ئەستىن چىقىرىپ قويۇش بىلەن بىرگە ئۆزى تەبرىكلەۋاتقان بايرامنىڭ قانداق خاراكتېردىكى بايرام ئىكەنلىكى ھەققىدە ئىزدىنىپ كۆرۈشكە ھورۇنلۇق قىلغان ئىدى. شۇڭلاشقا نۇرغۇن كىشىلەر ھەر خىل ۋاستىلەر ئارقىلىق بۇ بايراملارنىڭ كېلىپ چىقىشىنى تەشۋىق قىلىپ تۇرسىمۇ، بۇ گەپلەر كۆپىنچىلىرىمىزنىڭ قۇلىقىغا كىرمىدى. جۈملىدىن ئەتە يىتىپ كېلىدىغان ئاتالمىش«ئاشىق-مەشۇقلار بايرىمى»بۈگۈندىن باشلاپلا نۇرغۇن يىگىت- قىزلىر ىمىز ئۆزىنىڭ خۇشاللىقلىرىنى، تەقەزالىقلىرىنى ئىپادىلەشكە باشلىدى.

     بۈگۈن تور بەتلەرنى ئارلاپ يۈرۈپ لوپنۇرى ئىسىملىك بىر بۇرادىرىمىزنىڭ، بۈگۈنكى «ئاشىق-مەشۇقلار بايرىمى»ھەققىدىكى مۇھاكىمىسىگە مۇنداق بىر ئەمىلى مىسالنى قىستۇرغانلىقىنى كۆردۈم:« بۈگۈن رادىيو ئىستانسىلىرىنىڭ بىۋاستە ئاڭلىتىدىغان«تەلەپ-تەقدىم»پروگراممىلىرى تېلېفۇننىڭ جىقلىقىدىن قايسىنى ئېلىشنى، قايسى مېھماننىڭ تەلىپىنى قاندۇرۇشنى بىلەلمەي قالدى. رادىئو دولقۇنلىرى ئارقىلىق تارقىلىۋاتقان تىلەكلەرنىڭ ھەممىسى ئەتىدىكى ئاشىق -مەشۇقلارنىڭ بايرىمى ئۈچۈن بولىۋاتاتتى. تۇيۇقسىز بىر ئۇيغۇر يىگىتنىڭ تېلېفوندا دېگەن مۇنۇ گەپلىرى قۇلىقىمغا كىردى:

رىياسەتچى:ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم،تېلېفونىڭىز ئۇلاندى،قايسى ناخشىنى تەلەپ قىلىسىز؟

    يىگىت:ۋە ئەلەيكۇم ئەسسالام،ئابدۇغېنى ئابدۇكېرىم ئىجراسىدىكى «يا شلىق»دېگەن ناخشىنى تەلەپ قىلىمەن.

    رىياسەتچى:بۇ ناخشىنى كىمگە نېمە ئۈچۈن تەلەپ قىلىسىز؟

    يىگىت:مەن بۇنى بارلىق ئاشىق-مەشۇقلارنىڭ ئەتىدىكى بايرىمىنى تەبر ىكلەپ تەلەپ قىلاي دېگەن.

    رىياسەتچى:رەخمەت سىزگە، مەن بارلىق ئاشىق مەشۇقلارغا ۋاكالىتەن سىزگە رەخمەت ئېيتىمەن.

    يىگىت:ھە راست، مەن بۇ ناخشىنى بارلىق ۋىسالغا يىتەلمىگەن ئاشىق- مەشۇقلارنىڭ بايرىمىنى تەبىرىكلەپ تەلەپ قىلىمەن.

    رىياسەتچى: مەن بارلىق ۋىسالىغا يىتەلمىگەن ئاشىق-مەشۇقلارغا ۋاكالىتەن سىزگە يەنە بىر قېتىم رەخمەت ئېيتىمەن.

    يىگىت بىر خىل قوپال ئاھاڭدا)سىز ماڭا رەخمەت ئېيتماڭ، ئاشىق- مەشۇقلارغا ئۈلگە تىكلەپ بەرگەن باش ئەگىمدىكى تاھىر-زۆھرەگە رەخمەت ئېيتىڭ.

     يىگىت مۇشۇ سۆزلەرنى دەپ بولۇپلا تېلېفۇننى قويىۋەتتى، نېمە دېيىشنى بىلەلمەي قالغان رىياسەتچى بىر دەم تىڭىرقاپ تۇرۇپ قالدى-دە،ئۇمۇ ئۆزىنى بۇ ئوسال ئەھۋالدىن قۇتۇلدۇرۇش ئۈچۈن«ياشلىق»دېگەن ناخشىنى يۇقىرى ئاۋازدا قويىۋەتتى.

    كاللامدا شۇنداق چىگىش، زىدىيەتلىك خىياللار ئۆز-ئار توقۇنۇشماقتا.رادىيو دولقۇنلىرى ئارقىلىق پىكىر ئالماشتۇرۋاتقان بۇ ئىككى ئۇيغۇرنىڭ سالىمى «ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم،ۋە ئەلەيكۇم ئەسسالام»بولغىنى بىلەن  ئۇلارنىڭ تەبرىكلە ۋاتقىنى دۆلەت، دىن، مەدەنىيەت جەھەتلەردە پۈتۈنلەي يات بولغان بىر بايرام ئىدى. ئاخىردا ئوتتۇرسىغا تاھىر-زۆھرەنى قىستۇرۋىلىشلىرىچۇ؟ مانا بۇ ئېتقاد جەھەتتىكى، مەدەنىيەت جەھەتتىكى نادانلىقنىڭ مەھسۇلى بولماي نېمە؟».

     ئۇ شۇنداق سۇئال قويغان ئىدى. بۇ سۇئال مېنىمۇ ئويلاندۇردى. مەن دەرھال تورغا ئۇلىنىدىغان رادىئو ۋە تور بەتلەردىن بۈگۈنكى بۇ ئاتالمىش «ئاشىق- مەشۇقلار بايرىمى»غا مۇنسىۋەتلىك گەپ-سۆزلەرنى ئىزدەپ كۆردۈم. ئالدى بىلەن بۇ قانداق بايرامدۇ؟ قانداق كېلىپ-چىققان بولغىيتى؟ دېگەنگە دىققەت قىلدىم. بىر جايدا مۇنداق بايان بار ئىكەن:«ئاشىق-مەشۇقلار بايرىمنىڭ قانداق كېلىپ چىققانلىقى توغرىسىدىكى قاراشلار كۆپ خىل.بىر قىسىم مۇتەخەسىسلەر بۇ بايرام St. Valentine ئىسىملىك كىشى بىلەن مۇناسىۋەتلىك دەپ قارايدۇ.ئۇنىڭ يۇرتى رىم،خىرىستىيان دىنىدىن. ئۇرۇش مەزگىلىدە نۇرغۇنلىغان ئاشىق-مەشۇق خىرسىتىيان مۇرتلىرىغا نىكاھ ئوقۇغانلىقى ئۈچۈن مىلادىدىن ئىلگىرىكى 260- يىلى 2- ئاينىڭ 14-كۈنى ئېچىنىشلىق ئۆلتۈرۈلگەن» خرىستىئانلار شۇ كىشى ۋە شۇ ئىشنى خاتىرلەش ئۈچۈن بۇ بايرامنى پەيدا قىلغان ئوخشايدۇ.

يازغۇچىلار مۇنبىرىدىن

gulhan	2014-02-14 11:45
ياقتۇرۇپ يوللاپ قويدۇم، ياشلارنى تەربىيلەش بىز ئوقۇتقۇچىلارنىڭ باش تارتىپ بولماس مەسئولىيىتى. w O H{L ھەممىڭلارغا سالامەتلىك يار بولغاي

مىېھرىما	2014-02-14 11:48
توغرا قىپسىز . بەك ياخشى يازمىكەن .بولسا ھەممەيلەن بىر كۆرۈپ قويسا بولغىدەك. سىزگە رەھمەت .

ياسىنجان510

2014-02-14 12:46

گۈلخان يوللىغان بۇ يازمىڭىزنى ھاياجان ئىلكىدە ئوقۇپ چىقتىم ،مېنىڭچە بەكمۇ ئەھمىيەتلىك تېما يوللاپسىز تېمىڭىز ھەرگىزمۇ مۇنبەر بىلەن مۇناسىۋىتى يوق تېما بولماستى ،بەلكى باشقا تېمىلارغا ھەتتا بەزىبىر ئانچە ئەھمىيىتى يوق تېمىلارغا قارىغاندا،تەربىيىۋى قىممىتى ناھايىتىي يوقۇرى تېما ئىكەن.يازمىنى باشتىن ئاخىر ئىنچىكىلىك بىلەن ئوقۇپ ،نۆۋەتتىكى ئۇيغۇر جەمئىيىتى ۋەياشلىرىمىزدا شەكىللىنىۋاتقان ئەنئەنىنى بىلمەسلىك، ئۆز يىلتىزنى بىلمەسلىك، ئۆز تارىخىنى بىلمەسلىك ،ئۆزىنىڭ قەدىر-قىممىتىنى بىلمەسلىك مەسىلىلىرى كىشىنى بەكمۇ چۇڭقۇر ئويغا سالىدىغان ئىجتىمائىي مەسىلىگە ئايلىنىپ قېلىۋاتقانلىقى كىشىنى چۇڭقۇر ئويغا سالىدۇ.

ئۇيغۇر	2014-02-14 13:46
ھەي ، مۇشۇنداق تىمىنى نادىرلاپ قويۇڭلار. مۇنبەرنىڭ چوققىسىدىن ئورۇن ئالسۇن.

ئەكبەرنىياز

2014-02-14 14:04

مېنىڭچە بۇ تەربىيىۋى ئەھمىيىتى زور بولغان تېما ، بولۇپمۇ بۈگۈنكى ياشلىرىمىزنىڭ قارىغۇلارچە قۇبۇل قىلىش پىسخىكىسىنىڭ تەسىرىدە يامراپ كېتىۋاتقان ئىللەتلىرىنىڭ بىرى ھېسابلىنىدۇ . ئېسىمدە قېلىشىچە ، بۇ خەلقئارالىق خىرىستىيان بايرىمىنىڭ ئويغۇر جەمىيىتىگە كەڭ كۆلەمدە سېڭىپ كىرىشىگە دەسلەپتە ھېندىستان ھىكايە فىلىمى «قىزىل يوپۇرماق » ئىشىك ئېچىپ بەرگەنغۇ دەيمەن . بۇ فىلىمنىڭ قانداق مەقسەتتە ئويغۇر تىلىغا تەرجىمە قىلىنغانلىقى بىزگە مەلۇم بولمىسىمۇ ئەمما ، مۇشۇ فىلىم ئويغۇر جەمىيىتى بىلەن ئۇچراشقاندىن كىيىن بۇ كۈن كۆپلىگەن ياشلىرىمىزنىڭ قەلبىدە بۈيۈك ئورۇنغا چىقىپ ، ۋاپادارلىقنى بىلدۈرۈشنىڭ ، ئۆز سۆيگۈسىنى ئىپادىلەشنىڭ ئەڭ ياخشى پۇرسىتىگە ئايلاندى . مانا قاراڭ ، بۇ خىل ئاڭ بارا-بارا ئومۇملىشىپ ، يۇقارقى ماقالىدە تىلغا ئېلىنغاندەك قورقۇنۇچلۇق بىر ھادىسىگە ئايلاندى . ھازىر رېستۇران، مېھمانخانا ، ھەر خىل كۆڭۈل ئېچىش سورۇنلىرى بۆلەكچىلا جانلىنىپ كەتتى ھەقىچان !؟ بۇ چوقۇم دىققەت قىلىشقا تېگىشلىك مەسىلە . ئەگەر بۇ خىل ئادەت ئومۇملىشىپ كەتسە ، بىزنىڭ يۇرتلاردىمۇ «ۋاپادارلىق بىلدۈرۈش»كە ئۈلگۈرەلمەي قالغانلار ئوتتۇرىسىدا زىددىيەت كەسكىنلىشىپ ، نىكاھتىن ئاجرىشىش ئىشلىرى كۆپىيىپ كېتىشى مۇمكىن . گۈلخان ھەدەمنىڭ يوللانمىسىغا كۆپ رەھمەت !!!

تۆتتاش

2014-02-14 14:14

ئەپسۇس، بۈگۈننىڭ قانداق كۈن ئىكەنلىكىنى يۈزەكىلا بىلىۋىلىپ بۇنى پۇرسەت دەپ بىلىدىغانلاردىن بىرەرسى مۇشۇنداق ئېسىل يازمىلارنى كۆرسىچۇ ھە ! قارغۇلارچە چوقۇنۇش، قارغۇلارچە ئەگىشىۋىلىش، دوراشنىڭ قانداق ئاقىۋەتلەرگە ئېلىپ بارىدىغانلىقىغا بولسىمۇ دىقەت قىلىپ قويسىچۇ ! بەگيارنىڭ ھەر بىر ئۇيغۇرنىڭ ئويلىنىپ بېقىشى ئۈچۈن سۇنغان بۇ گۈلدەستىسى ۋاقتىدا چېلىنغان ئاگاھ قوڭقۇرىقى بوپتۇ، رەھمەت.

تېما يوللىغۇچىغا رەھمەت ئېيتىمەن.

سەئىدىيە	2014-02-14 18:36
بۇ بايرامنىڭ قانداق كېلىپ چىققانلىقىنى كۆپ ساندىكى ياشلىرىمىز تېخى بىلمەيدىغۇ دەيمەن PuP"( M ( مەنمۇ شۇنىڭ ئىچىدە ) . ناھايىتى ئەھمىيەتلىك تىما بوپتۇ . rwDLBpk LBG`DYR@ يەنە كېلىپ دەل ۋاقتىدا . تىما ئىگىسىگە كۆپ رەھمەت .

سەئىدىيە	2014-02-14 18:51
ھە - راسىت ، بۇ تىمىدا تىلغا ئېلىنغان ‹‹ زۇھرىدىن مۇھەممەت بابۇ ر ›› __

قاراخان

2014-02-14 18:52

بۇ بايرام توغرىسىدا جىق نەرسىلەرنى بىلىۋالدىم، بۈگۈن مەنمۇ كوچىنى خېلى ئايلىنىپ چىقتىم، بۇرۇن مۇشۇ كۈندە خىلى كۆپ قىز-يىگىتلەرنى گۈل كۆتۈرۈشۈپ يۈرگەنلىكىنى كۆرەتتىم، لېكىن بۈگۈن بىرىنىمۇ ئۇچراتمىدىم، قارىغاندا خەلقىمىزدىكى مەدەنىيەت ئويغىنىشىمۇ خېلى ياخشىلانغان بولسا كېرەك، تېما ئىگىسىگە تەشەككۈر.

ozqan	2014-02-16 13:11
گۈلخان : رەھمەت بۇ يوللانمىڭىزغا ، بۇ بايرام ھەققىدە ياخشى شەرھىي بەرگەن ماتىريالكەن بۇ ... !V.'~xj i`Es7 } +"a .,-f!

ozqan	2014-02-16 13:12
ئۇيغۇر:ھەي ، مۇشۇنداق تىمىنى نادىرلاپ قويۇڭلار. مۇنبەرنىڭ چوققىسىدىن ئورۇن ئالسۇن. (2014-02-14 13:46) kL,{H~iq; بۇ تېمىغۇ ھەقىقەتەنمۇ ئېسىلكەن ، بىراق يازغۇچىلار مۇنبىرىنىڭ تېمىسىنى بىز ئېلىپ كېلىپ نادىرلىۋالساق بولماس....