| مىېھرىما |
2014-02-04 17:53 |
پېئىلنىڭ دەرىجە شەكىللىرى
پېئىلنىڭ دەرىجە شەكىللىرى h9d*N 9!;M
oVl:g:K40
ئەسلى دەرىجە: ;qzn _W
دەرىجە قوشۇمچىللىرى ،قوشۇلمىغان شەكىل ئارقىلىق ھەركەتنى ئېنىق ئىپادىلەيدىغان دەرىجە شەكلى ئەسلى دەرىجە بولىدۇ . a'q&[08
پېئىلنىڭ ئەسلى دەرىجە شەكلى باشقا دەرىجە شەكىللىرىنىڭ ياسىلىشىغا ئاساس بولىدۇ . h5vetci/
مەسىلەن : E.B6u, Te
قار ياغدى.رەسىم سىزدىم. چىراغ ئۆچتى... `OZiN;*|
T7Y+ WfYh
مەجھۇل دەرىجە : l:a#B
ھەركەتنىڭ نامەلۇم شەيىئى تەرپىدىن ئورۇندالغانلىقىنى بىلدۈرىدىغان دەرىجە شەكلى مەجھۇل دەرىجە دەپ ئاتىلىدۇ . *I9O63
پېئىلنىڭ مەجھۇل دەرىجە شەكلى ئاخىرقى بوغۇمدا «ل» تاۋۇشى بولغان پېئىل ئۆزەكلىرىگە «-ىىن\-ن» قوشۇمچىللىرىنىڭ قوشۇلىشى ، باشقا پېئىل ئۆزەكلىرىگە «-ل\-ىىل-\-ۇل\-ۈل» قوشۇمچىللىرىنىڭ قوشلىشى بىلەن ياسىلىدۇ . N D3|wQ`M0
مەسىلەن : xjYH[PgfX
يۇشۇرۇن خەۋىپنىڭ ئالدى ئېلىندى. ئوقۇغۇچى قوبۇل قىلىش خىزمىتى باشلاندى . بەش دانە ياغاچ دوسكا ياسالدى .جىنايەتچىلەرگە زەربە بېرىلدى . كارخانا ياخشى باشقۇرۇلدى .خىزمىتىمىزدە سەۋەنلىك كۆرۈلدى. &jrc]
ئىزاھات: پېئىلنىڭ يىلتىزى ، باشقا سۆز تۈركۈملىرىدىن ياسالغان پېئىللارنىڭ ئەڭ دەسلەپكى شەكلى ئۆزەك دەپ ئاتىلىدۇ. gP ^A
`Gg,oCQg
ئۆزلۈك دەرىجە: ]~pM;6Pu0
ھەركەتنىڭ جۈملە ئىگىسى تەرپىدىن ئورۇندالغانلىقىنى ۋە ھەركەتنىڭ شۇ ئىگە تەرپىدىن قوبۇل قىلىنغانلىقىنى ياكى شۇ ھەركەتنىڭ ئورۇندۇغۇچىغا ئۆتكەنلىكىنى بىلدۈرىدىغان دەرىجە شەكلىنى كۆرسىتىدۇ. TQpR'
پېئىلنىڭ ئۆزلۈك دەرىجىسى پېئىل ئۆزىكىگە «-ن،-ىن ،-ۇن،-ۈن،-ل،-ىل،-ۇل،-ۈل» قوشۇمچىللىرىنىڭ قوشۇلىشى ئارقىلىق ياسىلىدۇ. 5',&8
مەسىلەن : ( ul_bA+
ماختا+ن+دى=ماختاندى. \mFgjP z
كىي+ىن+دى=كىيىندى. s[t?At->
قوش+ۇل+دى=قوشۇلدى. I7;|`jN5K
تۈر+ۈل+دى=تۈرۈلدى.قاتارلىقلاردىن ئىبارەت. WFfn:WSWU
H6M G5f_
ئەسكەرتىش :1)ئۆزلۈك دەرىجىنى ھاسىل قىلغۇچى قوشۇمچىلار بىلەن مەجھۇل دەرىجىنى ھاسىل قىلغۇچى بەزى قوشۇمچىلار شەكىلداش بولغاچقا ،بۇ ئىككى خىل دەرىجە شەكلىنى جۈملىدىكى مەنىسىگە قاراپ پەرىقلەندۈرۈشكە توغرا كېلىدۇ.
[$`%v e
گۈل ئېچىلدى ، بېلىق قارماققا ئېلىندى.(ئۆزلۈك) ~6#O5plKc
يىغىن ئېچىلدى ،چاپان ئىلغۇچقا ئىلندى(مەجھۇل) &[5p R60
2)ئۇيغۇر تىلىدىكى «شاتلاندى ،ئىككىلەندى»پېئىللىرى ئۆزلۈك دەرىجىدىكى پېئىللارغا شەكىل جەھەتتىن ئوخشايدۇ.،ئۆزلۈك دەرىجە مەنىسىنىمۇ ئىپادىلەيدۇ؛لىكىن ئۇلار ياسىلىش جەھەتتىن «ئىككىلە+ن=دى»شەكىلىدە ئەمەس ،«ئىككىلەن+دى» شەكلىدە بولغانلىقتىن،ئۇلارنى (پېئىلنىڭ ئۆزلىكىنى كۆزدە تۇتۇپ» ئۆزلۈك دەرىجە دېمەي ئەسلى دەرىجە دىيىشكە توغرا كېلىدۇ. UYhxgPGsj
3)تىلىمىزدىكى بەزى پېئىللار ئۆزلۈك دەرىجە بويىچە نۆۋەتلەشمەيدۇ. {vp*m :K
sY&Z/Y
ئۆملۈك دەرىجە : c'wU$xt.w
NJg )S2]7
ھەركەتنىڭ بىرقانچە شەخىس تەرپىدىن بىلىكتە ئورۇندالغانلىقىنى بىلدۈرىدىغان پېئىل دەرجىسى ئۆملۈك دەرىجە بولىدۇ. &BN#"- J
پېئىللارنىڭ ئۆملۈك دەرىجە شەكلى پېئىل ئۆزەكلىرگە «-ش،-ىش-،-ۇش،-ۈش»قوشۇمچىللىرى ۋە شەخىس ،سان ۋە زاماننى ئىپادىلىگۈچى قوشۇمچىلارنىڭ قوشۇلىشى ئارقىلىق ئىپادىلىنىدۇ. ;KT5qiqYH
ئوينا+ش+تى=ئويناشتى. Qw<&N$
ياز+ىش+تۇق=يېزىشتۇق. }ldpudU
يۈگۈر+ۈش+ىڭلار=يۈگۈرۈشىڭلار. `Ay:; I
L2OR<3*|Av
ئەسكەرتىش : ئۆملۈك دەرىجە قوشۇمچىللىرى بىلەن شەخىسسىز پىئىللارنىڭ بىر تۈرى بولغان ئىسىمداش ياسىغۇچى بەزى قوشۇمچىلار ۋە بۇ شەكىلداش قوشۇمچىلاردىن ھاسىل بولغان گىرامماتىكىلىق شەكىللەر شەكىل جەھەتتىن ئوخشاش بولسىمۇ ،لىكىن مەنا جەھەتتىن پەرىقلىنىدۇ.يەنى ئۆملۈك دەرىجىدىكى پېئىللاردا شەخىس ،سان ،زامان ۋە راي ئۇقۇمى بولىدۇ .،ئىسىمداشلاردا يۇقارقىدەك ئۇقۇملار بولمايدۇ. A# Y:VavQ?
مەسىلەن : "uFwsjz&B
سۆزلە+ش=سۆزلەش (ئىسىمداش) 8 [D"
مەن مۇئەللىم بىلەن يەنە بىر قېتىم سۆزلەشتىم .(ئۆتكەن زامان ،بىرلىك،1-شەخىس، بايان راي، ئەسلى دەرىجە) Y=5P=wE
ئەسكەرتىش: _n_()at)
«سۆزلەش-، ياردەملەش-،»پېئىللىرى ئىسىملارغا بىۋاستە «-لاش،-لەش» قوشۇمچىللىرىنىڭ قوشۇلىشى بىلەن ياسالغانلىقى ئۈچۈن ئۆملۈك دەرىجە ھىساپلانماي ئەسلى دەرىجە ھىساپلىنىدۇ . 5lM2nhlf'b
W#=,FZT
مەجبۇرى دەرىجە X-#&]^d
"c|Rpzs[
ھەركەتنى جۈملىنىڭ ئىگىسى ئۆزى ئورۇندىماي باشقا بىر شەخىسكە ئورۇنداتقانلىقىنى بىلدۈرىدىغان پېئىل دەرىجىسى مەجبۇرى دەرىجە بولىدۇ. um}q @ BU
Pc2!OQC'""
مەنبە: دەرىسلىك كىتاپ. |
|