| qartikin |
2010-10-30 15:06 |
ئۇيغۇرلاردىكى ئادەت سۆزلىرى – تىللاش
ئۇيغۇرلاردىكى ئادەت سۆزلىرى – تىللاش @o*~\E
- US>].
GVu[X?q@|
b<#zgf
تىللاش سۆزىمۇ بىرخىل ئىجتىمائى ھادىسسە، مەدەنىەت ھادىسسى. ئوخشىمىغان مىللەتنىڭ ئوخشىمىغان تىلدىكى تىللاش سۆزلىرى ئوخشىمىغان جەميەت ۋە مەدەنىيەت ساپاسى ئالاھىدلىكلىرىنى ئەكىس ئەتتۈرۈپ، ئوخشىمىغان ئىتىقاد ۋە ئۆرپە ئادەتلەرنى ئىپادىلەيدۇ. باشقا مىللەتلەرنىڭ تىلىغا ئوخشاش ئۇيغۇر تىلىدىمۇ ھەر خىل تىللاش سۆزلىرى ماۋجۇت. بۇيەردە كۆرسىتىلگىنى ئېغىز تىلىدا قوللۇنۇلدىغان ، يېزىققا ئېلىشقا مۇمۇكىنچىلىكى بار بولغان قارغىش ، ھاقارەت سۆزلىرىدىن ئىبارەت. i%F2^R@!q/
?(Ti n80=r
ئۇيغۇر تىلىدىكى قارغىش سۆزلىرى رۇشەن ئىسلام تۈسىگە ئىگە بولۇپ ، مۇسۇلمانلارنىڭ قارىشىدا : « ياخشى ئادەم جەننەتكە كىردۇ ، يامان ئادەم دۇزاققا كىردۇ؛ ئاللاھ ھەممىگە قادىر ، ئادەمنىڭ بەخىت – سائادەتكە ئېرشىشى ياكى بالا قازاغا ئۇچرىشىشىنى ئاللاھ بەلگۈلەيدۇ» شۇنىڭ ئۈچۈن ئۇيغۇرلار ئۆزى نەپرەتلىنىدىغان ، ئۆچ ئادەملەرنى قاغىغاندا ئۇلارنىڭ دۇزاققا كىرشىنى ، ئۇلارنى ئاللاھنىڭ جازالىشىنى ئۈمۈت قىلىدۇ . مەسلەن : u|.|dv'mbp
!>ZBb\EyK
ھەممىڭ بېشىڭنى يىيشەرسەن ئىلاھىم! _
W#Km
{06ClI
دوزقى بۇلۇپ كېتىشەرسەن ئىلاھىم! 8' '1H
^_ V0irv
خۇدا جازايىڭنى(جاجاڭنى) بېرەر! {~R?f$}""j
&'i>d
&
باللىرىڭغا قىلارسەن ئىلاھىم! $!!y v'K
<0hVDk~
ئۆلەرسەن ئىلاھىم! xC= $ym]
s! yD%zO
خانۇۋەيران بۇلۇپ كېتەرسەن ئىلاھىم! @"98u$5
Au/'|%2#(
سەن بەدبەخنى خۇدا ئۆزى بىرنىمە دەر! 8@rF~^-_
s(s_v ?k
قاغۇش تەككۈر مۇناپىق! :
4
lR`%
+]yVSns
3
بېشىڭنى يەيدىغان ئۈلۈمتۈك! Z$m&F0g
I{H!K rM!
ئۇيغۇر تىلىدىكى ھاقارەت سۆزلىرى تىل ئىشىتكۈچىگە بىۋاستە ئېيتىلىدۇ، چېتىلىش دائىرسى تىل ئىشىتكۈچىنىڭ بەدەن جەھەتتىكى كەمچىلىكلىرىگە قارتىلىدۇ. بۇخىل ئەھۋالدا قوللىنىلدىغان ھاقارەت سۆزلىرى سۈپەتلەردىن ياكى ئەيىپ نوخسان ناملىرىدىن ئىبارەت بولىدۇ. مەسلەن: A q(,
[ 5
M! '
ھۇ ، ساراڭ! 4IM&#_6
<3=
k
ھۇ، پېسەندە! (\%+id|/q@
qe0Z M-C_
ھۇ، توكور! f|yq~3x)
y>
g`R^^
ھۇ، ئەبگا! IUh)g1u41O
Zzr
گەپ ئاڭلىمايدىغان پىتىر قۇلاق! C$v
!emu
R_ :-Z .
كاللىسى ئىشلىمەيدىغان دۆت! {?IUf~ <
[{+ZQd
گېپىنى جايلاپ قىلالمايدىغان گاچا! 3 +D4$Y"
.Na'yS `J
ئۇيغۇر تىلىدىكى تىللاش سۆزلىرى ئىچىدە ھايۋانلارنىڭ ناملىرى كۆپ ئۇچرايدۇ. يەنى بەزىلەر ئادەمنى ھايۋانغا، بۇلۇپمۇ كىشىلەر ياقتۇرمايدىغان ياكى نامى ئادەتتە تىللاش سۆزلىرى قاتاردا ئىستىمال قىلىنىدىغان ھايۋانلارغا ئوخشۇتۇپ تىللايدۇ. مەسلەن: ھىلىگەر ئادەمنى تۈلكە، سۇيقەستچى ئادەمنى زىھەرلىك يىلان ياكى چايان، دۆت ھاماقەت ئادەمنى ئىشەك ياكى كالا، پەسكەش ئادەمنى ئىت، رەزىل ئادەمنى چوشقا دەپ تىللايدۇ. بۇلارنىڭ ئىچىدە « ئىت، كالا، ئېشەك، چوشقا» دەپ تىللاش ئەڭ كۆپ ئۇچرايدۇ. جۈملىدىن چوشقا دەپ تىللاش ئەڭ زەھەرلەك تىللاش ھېساپلىنىدۇ. چۈنكى مۇسۇلمانلارنىڭ نەزىردە چوشقا ھارام ھايۋان بۇلۇپلا قالماي، بەلكى ئەڭ مەينەت ھايۋاندۇر. مەسلەن: }iB>3|\
Pj*"2
LBW#
ھۇ، نىجىس چوشقا! `SYq/6$VEH
`%0k\,}V
شۇ، ھىلىگەر تۈلكە! 5 |oi
*b
|\q@XCGei
ھۇ، زەھەرلىك يىلان ( چايان) ! T4 "*w
1Q?? R }
ھۇ،دۆت ئېشەك (كالا)! G%fNGQwT
T9P u V
ھۇ، ئىتلار! VaylbYUCT/
mF] 8
تىللىغاندا ھاقاراتلەنگۈچىنىڭ ئىجدادىنى چىشلەپ تارتىش ئۇيغۇرلارنىڭ ھاقارەت سۆزىدىكى بىرخىل رۇشەن ئىپادىدۇر. مەسلەن: Zk
9 i}H
Pt %EyFG
ھۇ، ئىتنىڭ كۈچىكى ! ;"D I)hd z
_,]@xFCOH
ھۇ، شۇمتەك! Z "g6z#L&
C*,PH!$k
ھۇ، ناكەسنىڭ بالىسى! e.pq6D5
p3z%Y$!Tm
ھۇ، ھارامدىن بولغان! 5Gsjt+
o
$79-)4;z
4
ھۇ، ئاناڭنى ( ئاچاڭنى).... ? ;)F_aHp
QF`o%m I
ھۇ ئەجدادى بۇزۇق! M- += t8
9\D 0mjn=l
ھۇ، نىجىسنىڭ ئەۋلادى! ZpQ8KY$ 5
fE/|U|5L[
ھۇ، يەتتە پۇشتۇڭنى.... X-=J7G`\h#
4 Gm (P~N
ئۇنىڭدىن باشقا ئۇيغۇرلاردا كۈچلىك ئۆچمەنلكى بار كىشىلەرنى تىللىغاندا تېخىمۇ كەسكىن ۋە ئۆتكۈر تىللاش سۆزلىرى قوللۇنۇلدۇ. مۇنداق سۆزلەرئادەتتە بەك كەم قوللۇنۇلدۇ ھەم ئۇنى قوللانغۇچىلار ئادەتتە جەميەتنىڭ تۈۋەن قاتلىمىغا تەۋە كىشلەردۇر. مەسلەن: n32.W?9
z ''-AH,
ھۇ، تۇخۇ پوقى! {Lm%zdk*k
H0 .,h;
ھۇ، ئۈلىكىنى ئىت يىمەيدىغان! 86,$ I+
+B0G[k7
ھۇ، شەقىقە! ;Jrk#7
az2CFd^
M
بىزنىڭ تىل –ھاقارەت سۆزلىرىنى مۇھاكىمە قىلىشىمىزدىكى مەقسەت تىل بىلەن مەدەنىيەتنىڭ مۇناسىۋتىنى چىقىش قىلىپ ، ئۇنى بىرخىل ئۇبۇكتىپ مەۋجۇت تىل ھادىسسى قاتاردا تەھلىل قىلىش ، ھەرگىزمۇ ئۇنداق سۆزلەرنى بازارغا سېلىش ئەمەس . چۈنكى تىل تەتقىقاتىغا تىل ئۈگۈنىشكە نىسبەتەن ئېيتقاندا ، بىرەر تىلدىكى ھاقارەت سۆزلىرىنى ئۈگىنىپ قۇيۇشنىڭ زىينى يوق. 2i3& 3oz]O
1"82JN|!
مەنبە: eL+L
{Ac
S3k>34_%9
مۇتەللىپ سىدىق قاھىرى نىڭ « خەزىنىلەر ئاچقۇچى» ناملىق كىتاۋىدى قىسقارتىپ ئېلىندى. =abth6#)
'0xJp|[xVP
plY`lqm
U "qO&;m
-^ (NIl'
%-4e8d74/
rGZ @pO2
'7F`qL\/#(
|
|