| ئۇيغۇر |
2013-11-11 23:29 |
ئىسىم توغرىسىدىكى مەزمۇنلار(ئۇيغۇر)
ئىسىم توغرىسىدىكى مەزمۇنلار hx$b Y
دەرىس خارەكتىرى : MY>*F[~ 2
ئۇيغۇر تىلى نەزەرىيەسى 0wpGIT!2
ئوقۇتۇش نىشانى : |FP@NUX\
بىلىم نىشانى: &S9O:>=*
1 )ئىسىمنىڭ مەنىسى خاس ئىسىم ۋە تۈردەش ئىسم توغرىسىدىكى چۈشەنچىلەر . & j!q9F
2) ئىسىملارنىڭ سان كاتىگورىيەسى3) ئىسىملارنىڭ تەۋەلىك قۇشۇمچىلىرى بىلەن تۈرلىنىشى ohlCuH 3
4) ئىسىمنىڭ كىلىش كاتىگورىيەسى Prqr,
ئىقتىدار نىشانى: hnTk)nq5#
ئىسىملارنىڭ كۆپلۈك قۇشۇمچىلىرىنىڭ قوللىنىلىشى ، شەخىس قۇشۇمچىلىرى ، كىلىش قۇشۇمچىلىرى توغرىسىدىكى ئەمىلى مەشىقلەرنى ئىشلەش . s#4 Q?<65u
مۇھىم نۇقتا ؛ rL23^}+^`
1)ئىسىمنىڭ مەنىسى خاس ئىسىم ۋە تۈردەش ئىسم توغرىسىدىكى چۈشەنچىلەر . T_I ApC
2) ئىسىملارنىڭ سان كاتىگورىيەسى ?O.'_YS
3) ئىسىملارنىڭ تەۋەلىك قۇشۇمچىلىرى بىلەن تۈرلىنىشى ;9)A+bD ]
4) ئىسىمنىڭ كىلىش كاتىگورىيەسى ,#8H9
قىيىن نۇقتىلار : jm&PGZ#n=R
1) ئىسىملارنىڭ كۆپلۈك قۇشۇمچىلىرىنىڭ قوللىنىلىشى q !w
hWA
2) شەخىس قۇشۇمچىلىرىنىڭ تۈرى 2-شەخىس ھۆرمەت تۈرىنىڭ قۇشۇمچىسى «لىرى» بىلەن كۆپلۈك قۇشۇمچىسى «لار»غا ئۈچىنچى شەخىس قۇشۇمچىسى «ى » نىڭ قۇشۇلىشىدىن ھاسىل بولغان «لىرى »قۇشۇمچىسىنى پەرىقلەندۈرۈش . 5-.{RU=
3) ئىسىملارنىڭ تەۋەلىك قۇشۇمچىلىرى بىلەن تۈرلەنگەندە ئىسىملاردا ( تاۋۇشلاردا) بۇلىدىغان ئۆزگىرىش . / 0y
5/
ھىسيات نىشانى : &]jCoBj +_
ئۇيغۇرتىلىنڭ تەرەققىياتى توغرىسىدا ئىلمى ساغلام چۈشەنچىگە ئىگە قىلىش . # | ^yWw^
ئەخلاقى تەربىيە نىشانى : GN= -dLN
ئۇيغۇرتىلىنىڭ تەرەققىياتىغا كۆڭۈل بۇلىدىغان روھنى يىتىلدۈرۈش 5O]eD84B
ئوقۇتۇش جەريانى ۋە ئۇسۇلى T&u25"QOf
1. باسقۇچ : يىڭى دەرىسكە باشلاپ كىرىش ۋە تەييارلىق سىناق باسقۇچى . )Kg _E6
تەييارلىق سىناق ئاساسىدا يېڭى دەرسكە باشلاپ كىرىلىدۇ. a{+;&j[!
1) سۆز تۈركۈمى دىگەن نىمە؟ 6bd{3@
2) مۇستەقىل سۆز تۈركۈمى دىگىەن نىمە؟ قايسىلار؟ .Dt.7 G
3) ياردەمچى سۆز دىگە نىمە؟ قانچىگە بۆلىنىدۇ؟ قايسىلار؟ [5wU0~>'
2.باسقۇچ : نىشاننى چوڭقۇرلاشتۇرۇش باسقۇچى. v g-'MG
دەرسلىك مەزمۇنىدىكى مۇھىم مەزمۇنلار n~'cKy )m
1. ئىسىم : شەيئىلەرنىڭ نامىنى بىلدۈرىدىغان سۆز تۈركۈمى. Tk:%YS;=
مەسىلەن: تاغ، سەزگۈ، تاشقىن، ئۈرۈمچى. 7da~+(yhr
خاس ئىسىم : بىر تىپتىكى شەيئىلەرنى بىر-بىرىدىن پەرقلەندۈرۈش ئۈچۈن ئايرىم شەيئىنىڭ ئۆزىگىلا قۇيۇلغان ئىسىم. #(1R:z\:
مەسىلەن: ئەكرەم، شىنجاڭ گىزىتى، تارىم دەرياسى. E#/vgm=W;
تۈردەش ئىسىم : بىر تىپتىكى شەيئىنىڭ ئۇمۇمىي نامىنى بىلدۈرىدىغان ئىسىم تۈردەش ئىسىم دىيىلىدۇ. ^k4 n
مەسىلەن : دۆلەت، شەھەر، مەكتەپ. MUR Hv3
2. بىرلا شەيئىنى بىلدۈرىدىغان ئىسىم بىرلىك ساندىكى ئىسىم. B5MEE
مەسىلەن : كىتاپ، شەھەر، دەريا. Dt
Ry%fA_
بىردىن ئارتۇق شەيئىنى بىلدۈرىدىغان ئىسىم كۆپلۈك شەكىلدىكى ئىسىم دىيىلىدۇ. K?H(jP2mpM
مەسىلەن : كىتاپلار، قەلەملەر، شەھەرلەر. p0@l58 1
ئىسىملارنىڭ كۆپلۈك شەكلى ئىسىمنىڭ ئاخىرىغا «لار، لەر» نىڭ قۇشۇلىشى ئارقىلىق ئىپادىلىنىدۇ. 7U`8W\-
1) تۈۋەندىكىدەك ئەھۋاللاردا ئىسىملارغا كۆپلۈك قۇشۇمچىلىرى قۇشۇشقا بولمايدۇ.
7!('+x(>
ئىسىملار ساناق سان، مۆلچەر سان، سان مىقدا بىرىكمىلىرى تەرىپىدىن ئىنىقلانغان ئەھۋالدا كۆپلۈك قۇشۇمچىلىرى قۇشۇلمايدۇ. H RW }Yl
مەسىلەن : ئوتتۇز ئوقۇغۇچى (ئوتتۇز ئوقۇغۇچىلار ئەمەس) MB3
N3,yL
بەزى ئابىستىراكىتنى ئىسىملارنىڭ ئاخىرىغا كۆپلۈك قۇشۇمچىسى قۇشۇشقا بولمايدۇ. (q
g~l@rf
مەسىلەن : ئازادلىق (ئازادلىقلار ئەمەس) A\T9>z^k
2) كۆپلۈك قۇشۇمچىلىرى تۈۋەندىكىدەك ئالاھىدە مەنىلەرنى بىلدۈرىدۇ. }W$}blbp
(1) ساناشقا بولمايدىغان شەيئىنى بىلدۈرگۈچى ئىسىملارنىڭ كۆپلۈك شەكلى شۇ شەيئىنىڭ ھەر خىل ئىكەنلىكىنى، كۆپ يەردە ئىكەنلىكىنى ۋە كۆپ قېتىملىقىنى بىلدۈرىدۇ. Su/}OS\R
مەسىلەن : سۇلار، يۇلتۇزلەر، ئېيىقلار. TT m
(2) خاس ئىسىملارنىڭ كۆپلۈك شەكلى: شۇ شەيئىنىڭ سان جەھەتتە كۆپلىكىنى ئەمەس، شۇ خاس ئىسىم بىلەن مۇناسىۋەتلىك شەيئىنىمۇ كۆزدە تۇتىدىغانلىقىنى كۆرسىتىدۇ. !)h?2#V8;
مەسىلەن : ئۇلار ئۈرۈمچىلەرنى ئايلىنىپ كەپتۇ. * kKd L
(3) كۆپلۈك قۇشۇمچىلىرى تەڭداش باغلىنىشتا كەلگەن ئىسىملار ئاخىرقى بىرىگىلا قۇيۇلسا ئۇمۇملاشتۇرۇش رولىنى ئوينايدۇ. .p
/VRlLU
مەسىلەن : شەھىرىمىزگە قۇمۇل تۇرپان ئۈرۈمچىلەردىن مىھمان كەلدى. NK|m7 (
(3)ئىسىم ئىپادىلىگەن شەيئىنىڭ قايسى شەخىسكە تەۋە ئىكەنلىكىنى ئىپادىلەيدىغان قۇشۇمچىلار تەۋەلىك قۇشۇمچىلىرى دىيىلىدۇ. g@IYD
( جەمئىي 19 قۇشۇمچە بار) @ )m9#F
(تەپسىلاتى كىتاپتا بار) O >sE~~g]?
1) ئاخىرقى بۇغۇمى ئۇزۇنراق تەلەپپۇز قىلىنغان سۇزۇق تاۋۇش بىلەن ئاخىرلاشقان ئىسىملارغا تەۋەلىك قۇشۇمچىلىرىنى قۇشۇشتا (بىرىنچى شەخىستە ۋە ئىككىنچى شەخىسنىڭ ئاددىي سىپايە تۈرىدە) ئىسىملارغا ئاۋال بىر «ي» تاۋۇشى قۇشۇلۇپ ئاندىن تەۋەلىك قۇشۇمچىلىرى قۇشۇلىدۇ. {uji7TB
مەسىلەن : ئارزۇ+ي+ۇم = ئارزۇيۇم Q2K)Nl >_
(2) ئىككىنچى شەخىسنىڭ ھۆرمەت تۈرى قۇشۇمچىلىرى « لىرى»شەكىل جەھەتتىن كۆپلۈك قۇشۇمچىسى «لار» غا تەۋەلىك ئۈچىنچى شەخىس قۇشۇمچىلىرى «ى» نىڭ قۇشۇلىشىدىن ھاسىل بولغان «لىرى» غا ئوخشايدۇ. ئەمما ئىككىنچى شەخىس ھۆرمەت تۈرى قۇشۇمچىسى «لىرى»داكۆپلۈك سان ئۇقۇمى يوق. بۇ قۇشۇمچىلار شەكىلداش قۇشۇمچىلاردۇر. بۇلار جۈملىدىكىم ەنىسىگە ئاساسەن پەرقلەندۈرىلىدۇ. jG~UyzWH;
مەسىلەن : بوۋا سىلىنىڭ قويلىرى قاچان يۇقۇلۇپ كەتتى. (ھۆرمەت مەنىسىدە) BRG TCR
سادىق قويلىرىنى باشقىلارنىڭ بىدىلىكىدە بېقىۋاتاتتى. (كۆپلۈك مەنىسىدە) IX
y
$
(3)«سۇ» سۆزىگە تەۋەلىك ئىككىنچى شەخىس ھۆرمەت تۈرى قۇشۇمچىسى «لىرى» قۇشۇلغاندا سۇ سۈزى ئەسلىدىكى ھالىتىنى ساقلايدۇ. بىرىنچى شەخىس، ئىككىنچى شەخىس ئاددىي ۋە سىپايە تۈرى. ئۈچىنچى شەخىس قۇشۇمچىلىرى قۇشۇلغاندا «سۇ» سۆزىدىكى «ۇ» تاۋۇشى «ۈ» تاۋۇشىغا ئۆزگىرىدۇ شۇنداقلا تەۋەلىك قۇشۇمچىلىرىدىن بۇرۇن بىر «ي» قۇشۇلىدۇ . سۇ +ي + ۇم = سۈيۈم سۇ +ي+ ىمىز =سۈيىمىز . NZ?| #5 3
4) ئىسىملاردا كىلىش قۇشۇمچىلىرى بىلەن تۈرلىنىشى : }Q%fY&#(bp
ئىسىمنى جۈملىدىكى باشقا سۆزلەر بىلەن باغلايدىغان جۈملە ياكى سۆز بىرىكمىسىدىكى ۋەزىپىسىنى بەلگۈلەيدىغان قۇشۇمچىلار كىلىش قۇشۇمچىلىرى دەپ ئاتىلىدۇ . Ax"I$6 n>
( ئىسىملارنىڭ كىلىش قۇشۇمچىلىرى ۋە تۈرلىنىش ئەھۋالىنى كۆرسىتىش جەدۋىلىدە 87-بەت كىتاپتىن چۈشەندۈرۈلىدۇ ) . D sH`I %w{
ئىسىملارنىڭ گىرامماتكىلىق خۇسۇسىيەتلىرى : StuDtY
1) ئىسىملار ياسىغۇچى قۇشۇمچىلارغا ئىگە . ياغاچ +چى = ياغاچچى `+ (|$?C u
لىق ، لىك ، لۇق ،لۈك = تىلشۇناسلىق ، ئاشپەزلىك ، >r"~t70C~]
2) ئىسىملار جۈملىدە سان ، تەۋەلىك، كىلىش قۇشۇمچىلىرى بىلەن تۈرلىنىدۇ . جۈملىنىڭ ھەرقانداق بىر بۆلىكى بۇلىدۇ . LF~=,S
كىتاپلىرىمنى قايتۇرۇپ بەرگىن ]<;m;
/ H
ئالدى بىلەن كۆپلۈك، ئاندىن تەۋەلىك، ئەڭ ئاخىرىدا كىلىش قۇشۇمچىلىرى ئۇلىنىدۇ. <(Wa8PY2(
3) ئىسىملار جۈملىدە ئىسىم، سۈپەت، سان-مىقدار بىرىكمىسى ۋە سۈپەتداشلار تەرىپىدىن ئىنىقلىنىدۇ. $3! j1
مەسىلەن دادام ياغاچ كارۋات ياسىدى. :I5]|pt
4)بىر قىىسم ئىسىملارغا « مۇ » باغلىغۇچىسى قۇشۇلۇپ تەكرارلانسا رەۋىشلىنىدۇ . qYW{$K
يۈزمۇ –يۈز ، قولمۇ –قول ، ئايمۇ –ئاي ، C'hI{4@P
5) ئىسىملار جۈملىدە تىركەلمىلەر ۋە ياردەمچى پىئىللار بىلەن بىرىكىدۇ . jG0{>P#+
خەلق ئۈچۈن ، مۇسابىقە توغۇرلۇق ، قەلەم بىلەن . rSD!u0c [
( يۇقارقى مەزمۇنلارنى يەتكۈزۈشتە ئوقۇغۇچىلارنى كىتاپ ئوقۇشقا يىتەكلەش ، مىسال ئېلىشقا يىتەكلەش ، مىساللار ئارقىلىق قائىدە –قانۇنىيەتلەرنى خۇلاسىلەپ چىقىش قاتارلىق ئۇسۇللار قوللىنىلىدۇ . OH28H),}
3. باسقۇچ :شەكىللەندۈرۈش سىناق سۇئاللىرى ,$habq=;
تاللاش سۇئالى : 'A
,&9E{%1
ئىسىم ھەققىدە ئېيتىلغان قائىدىلەردىن توغرىسىنىڭ تۇلۇق گۇرۇپپىلانغىنى ( A ) }`$:3mb&f
1) ئىسىم ۋە شەيئىلەرنىڭ نامىنى بىلدۈرىدىغان سۆز تۈركۈمى . S zOB{
2) خاس ئىسىم بىر تىپتىكى شەيئىلەرنىڭ ئۇمۇمى نامىنى بىلدۈرىدۇ . Ou;
]>FJ
3)ئىسىمنىڭ كۆپلۈك شەكلى ئىسىملارنىڭ ئاخىرىغا « لار، لەر » نىڭ قۇشۇلۇشى ئارقىلىق ھاسىل بۇلىدۇ . ^\cB&
4) ئىسىملارنىڭ كىلىش قۇشۇمچىسى شۇ ئىسىمنىڭ جۈملىدە باشقا سۆزلەر بىلەن باغلاش ياكى شۇ ئىسمنىڭ جۈملە ياكى سۆز بىرىكمىسىدىكى ۋەزىپىسىنى بەلگىلەش رۇلىنى ئوينايدۇ . 6:B[8otQ
5) ئۇيغۇر تىلىدا يۈنىلىش كىلىش ، چىقىش كىلىش ، ئۇرۇن كىلىشلەردە كەلگەن ئىسىملار ئىنىقلىغۇچى ۋەزىپىسىنى ئۆتەيدۇ . F]W'spF,
6) ئىسىملار جۈملىدە ئىسىم ، سۈپەت ، سان –مىقدار بىرىكمىسى ۋە سۈپەتدااشلار تەرىپىدىن ئىنىقلىنىدۇ . ~\K+)(\SNp
A : 1 ، 3 ، 4 ، 6 ، B: 2 3 5 6 f3-=?Z
C: 1 3 4 6 D: 1 2 5 6 DT(A ~U
2)كۆپلۈك قۇشۇمچىسىنىڭ سۆز ياساش رۇلى قايسىلار ؟ !a3cEzs 3
3) قانداق ئىسىملارغا كۆپلۈك قۇشۇمچىسى قۇشۇشقا بولمايدۇ . 'M+iVF6
4) كۆپلۈك قۇشۇمچىلىرى شەيئىلەرنىڭ كۆپلۈكىنى بىلدۈرۈشتىن باشقا قانداق مەنىلەرنى بىلدۈرىدۇ . _U$d.B'*)z
4-باسقۇچ : تاپشۇرۇق لايھەسى d>N Elug
مەزمۇنى: K|Std)6
1) دەرىسلىك كىتاپتىكى 4-كۈنۈكمىنى ئىشلەپ كىلىش 5_M9 T 3
2) ئىسىم يادلىغۇچى قۇشۇمچىلارنى يادلاپ كىلىش . %\[LM$f{z
مەقسەت : DI**fywu[3
ياسالما سۆزلەرنى تۈپ سۆزلەردىن ئايرىيالايدىغان بۇلۇش . h
ti)<#f
باھالاش شەكلى : 6ndt1W
z
كىيىنكى سائەتلىك دەرىستە سۇراپ خۇلاسىلىنىدۇ . vhZpYW8
|
|