| ئۇيغۇر |
2013-11-11 23:26 |
گرامماتكا ھەققىدە چۈشەنچە(ئۇيغۇر)
گرامماتكا ھەققىدە چۈشەنچە 0tL5t7/Gr
2.گرامماتكىنىڭ تەتقىقات ئوبىكتى O g1\6Q
3.مورفولوگىيە توغرىسىدا چۈشەنچە ":
BZZ\!
مورفىما (سۆزنىڭ بۆلەكلىرى ) x1`(Z|RJ
دەرىس خارەكتىرى : qi7*Jjk>90
نەزەرىيۋى بىلىم ( ئۇيغۇر تىلى بىلىمى ) w5 s&Ws
ئوقۇتۇش نىشانى : BR?DW~7J j
بىلىم نىشانى: c)N_
"#&
(1) گىرامماتكىنىڭ تەتقىقات دائىرىسى 0Bp0ScE|FA
(2) گىرامماتكىلىق قائىدىلەر kSol%C
(3) گىرامماتكىنىڭ ئالاھىدىلىكلىرى P8=J0& 5
ئىقتىدار نىشانى: r/0 #D+A
(1) باش مورفىما بىلەن ئەگەشمە مورفىمىنىڭ پەرقى @>~S$nw/
(2) سۆز ياسىغۇچى قۇشۇمچە بىەن سۆز تۈرلىگۈچى قۇشۇمچىنىڭ پەرقى hU
p3$4w
(3) بۇغۇم بىلەن مورفىمىنى پەرىقلەندۈرۈش pX>wMc+
(4) سۆزلەرگە قۇشۇمچىلارنىڭ ئۇلىنىش تەرتىپى bOrE8
6v:
مۇھىم نۇقتا : wRwx((eb
(1) مورفولوگىيەنىڭ تەتقىقات ئوبىكتى d3?gh[$
(2) مورفىما ۋە ئۇنىڭ تۈرلىرى 54TWFDmGi
(3) قۇشۇمچە ۋە ئۇنىڭ تۈرلىرى GO ][`zZJ]
قىيىن نۇقتا : kaEu\@%n
(1) باش مورفىما بىلەن ئەگەشمە مورفىمىنىڭ پەرقى O f-gG~
(2) سۆز ياسىغۇچى قۇشۇمچە بىەن سۆز تۈرلىگۈچى قۇشۇمچىنىڭ پەرقى _Bn8 i(
ھىسيات نىشانى : P:X X8&#
ئۇيغۇر تەرەققىياتى توغرىسىدا ئىلمى چۈشەنچىگە ئىگە قىلىش cx )x="c
ئەخلاقى تەربىيە نىشانى : ={ 190=\9
ئۆز ئانا تىلىنى توغرا ئىشلىتەلەيدىغان ئانا تىلىنىڭ تەرەققىياتىغا كۆڭۈل بۆلىدىغان روھنى يىتىلدۈرۈش . o1] 1 I9
ئوقۇتۇش جەريانى ۋە ئۇسۇلى 4=* ml}RP
1. باسقۇچ : يىڭى دەرىسكە باشلاپ كىرىش ۋە تەييارلىق سىناق باسقۇچى . G CcS I;w
تۆۋەندىكى سۇئاللارنى سۇراش ،خۇلاسىلاش ئارقىلىق يىڭى دەرىسكە باشلاپ كىرىدۇ . ھەر قانداق بىر تىل تۈزىلىش جەھەتتىن (فونتىكا ) ، ( لىكسىكا ) ، (گىرامماتكا ) دىن ئىبارەت ئۈچ تەركىبى قىسىمدىن ئىبارەت ئۈچ تەركىبى قىسىمدىن تۈزىلىدۇ. Xd~li fF
(2) بۇغۇم سۆزىنىڭ (فونتىكىلىق ) جەھەتتىن بۆلۈنىشى بولسا مەنىلىك بۆلەك سۆزىنىڭ (مورفولوگىيەلىك ) قۇرۇلما جەھەتتىن بۆلىنىشى *nUa0Zg4q6
(3) گىرامماتكا تەتقىقات مەزمۇنىنىڭ ئوخشىماسلىقىغا ئاساسەن ( مورفولوگىيە) . (سىتاستىكىسى ) دەپ ئىككى تۈرگە بۆلۈنىدۇ . (G"/C7q
(4) مورفولوگىيە سىتاستىكىسى دىگەن سۆزلەر ئادەتتىكى لوغەت تەركىبىگە كىرىدىغان سۆزلەردۇر . % o0.8qVJi
2.باسقۇچ : نىشاننى چوڭقۇرلاشتۇرۇش باسقۇچى : (W`=`] !
دەسلەپتىكى مۇھىم مەزمۇنلار ؛ rk?G[C)2c
(1) گىرامماتكا – سۆزلەرنىڭ ياسىلىش ، تۈرلىنىش ۋە سۆزىلەردىن جۈملە تۈزەش قائىدىلىرىنى تەتقىق قىلىدۇ .
YwB\kN
(2) گىرامماتكىنىڭ كىشىلىك قۇرۇلما قانۇنى بۇلۇپ ئۇ سۆزلەرنىڭ تۈرلىنىش قائىدىسى بىلەن سۆز جۈملىلەرنىڭ بىرىكىش قائىدىسىدىن ئىبارەت ئىككى يۈرۈش قائىدىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ . @/?$ ZX/e[
(3) گىرامماتكا تۆۋەندىكىدەك ئالاھىدىلىكلەرگە ئىگە X _I.f6v{
1) گىرامماتكىلىق قائىدىلەر ئۇمۇملۇققا ئىگە ؛ 2) گىرامماتكىلىق قائىدىلەر سېستىمىلىققا ئىگە ؛ 3) گىرامماتكىلىق قائىدىلەرتۇراقلىققا ئىگە ؛ 4) گىرامماتكا مەزمۇنىغا ئاساسەن مورفولوگىيە ۋە سىتاستىكا دەپ ئىككى قىسىمغا بۆلىنىدۇ . 2. مورفولوگىيە سۆزلەرنىڭ ياسىلىش ، تۈرلىنىش ۋە تۈركۈملەرگە بۆلۈنۈش ھەققىدىكى قائىدىلەرنىڭ يىغىندىسى مورفولوگىيە دەپ ئاتىلىدۇ. مورفولوگىيە يۇقارقىلارنى ئۆزىنىڭ تەتقىقات دائىرىسى قىلىدۇ . Dr"F5Wbg
3. مورفىما ( سۆزىنىڭ مەنىلىك بۆلەكلىرى ) ;,Ll OR
ئۆز تىلىدا ئەركىن قوللىنىدىغان تىلنىڭ قۇرۇلۇش ماترىيالى تىلىمىزدىكى تۈپ سۆزلەردىن باشقا ھەر قانداق بىر سۆزنى پارچىلاپ مورفىمىلارغا ( مەنىلىك بۆلەكلەرگە ) ئاجراتقىلى بۇلىدۇ . بىر سۆز بىر ۋە بىر قانچە مورفىمىلاردىن تۈزۈلگەن بۇلىدۇ . 8c' E
بۇغۇم سۆزنىڭ فونتىكىلىق تۈزىلىشى بولسا مەنىلىك بۆلەك بولسا سۆزنىڭ مورفۇلوگىيەلىك قۇرۇلما جەھەتتىن بۆلىنىشى سۆزنى تەشكىل قىلغۇچى ئەڭ كىچىك مەنا بۆلىكى مورفىما دىيىلىدۇ . UbV} !
مەسىلەن : ئوقۇغۇچى = ئوقۇ + غۇچى 30/
(
ياغاچچىلىق = ياغاچ +چىلىق - n$fh::^
مورفىمىلار سۆزنى تەشكىل قىلىشتىكى رولىغا قاراپ مەنىلىك بۆلەك ۋە ئەگەشمە مەنىلىك بۆلەك دەپ ئىككى خىلغا بۆلىنىدۇ . %S4p kF R
مۇستەققىل تۇرۇپ ئۆز ئالدىغا مەنا ئىپادىلەيدىغان مورفىما باش مورفىما دىيىلىدۇ .
مەسىلەن : ئاش ، مەن ، سۇ ، ئوقۇ ، قەلەم ، @7
';bfsix
ئۆز ئالدىغا بەلگىلىك لىكسىكىلىق مەنا ئىپادىلىمەيدىغان پاقات باش مورفىمىغا ئەگىشىپ مۇشۇلۇپ گىرامماتكىلىق ھەم لىكسىكىلىق مەنا ئىپادىلەيدىغان مورفىما ئەگەشمە مورفىما دىيىلىدۇ . "^ cn9AG{
مەسىلەن : گۈل + لۈك ئاش + لىق + قا `ja**re
ئەگەشمە مورفىما رولىغا قاراپ ياردەمچى سۆز ۋە قۇشۇمچە دەپ ئىككى تۈرگە بۆلىنىدۇ . ئۆز ئالدىغا تۇرۇپ لىكسىكىلىق مەنا بىلدۈرمەيدىغان سۆز يىلتىزىغا ئۇلىنىپ مەلۇم لىكسىكىلىق ۋە گىرامماتكىلىق مەنا ئىپادىلەيدىغان تەركىبلىرى قۇشۇمچە دىيىلىدۇ . yeNC-U<
قۇشۇمچىلار تۈرلىگۈچى قۇشۇمچە ۋە ياسىغۇچى قۇشۇمچە دەپ ئىككى تۈرگە بۆلىنىدۇ . PR
Cr7f
ئىش + چان تۇز +لۇق BY$%gIB6>
يۇقارقىغا ئوخشاش سۆزلەرگە قۇشۇلۇپ يىڭى سۆزلەرنى ياسايدىغان قۇشۇمچىلار سۆز ياسىغۇچى قۇشۇمچە دىيىلىدۇ . *(x`cf;k
ئىش + چان + لار + غا ، تۇزلۇق + تىن A
:ef}OCL
سۆزلەرگە قۇشۇلۇپ لىكسىكىلىق مەنا ئۆزگەرتمەي ئۇنىڭغا مەلۇم گىرامماتكىلىق مەنا قۇشىدىغان قۇشۇمچىلار تۈرلىگۈچى قۇشۇمچىلار دىيىلىدۇ . z>hG
'
ئۇيغۇرتىلىدىكى سۆز ياسىغۇچى قۇشۇمچىلارنىڭ كۆپچىلىگى سۆزلەرنىڭ ئاخىرىغا قۇشۇلىدۇ . ئاز بىر قىسمى سۆزلەرنىڭ ئالدىغا قۇشۇلىدۇ . sEL[d2oO
گۈل + لۈك = گۈللۈك ، بى + ئەدەپ = بىئەدەپ avk0pY(n
ئۇيغۇرتىلىدىكى سۆز تۈرلىگۈچى قۇشۇمچىلارنىڭ ھەممىسىنى سۆزلەرنىڭ ئاخىرىغا قۇشۇلىدۇ . VHB5
مەسىلەن ئىش +چان +لار+غا بالا+ م =8fp4# ]7
يۇقارقى مەزمۇنلار ئوقۇغۇچىلارنى مىسال ئېلىشقا يىتەكلەش دوسكىسىدىن پايدىلىنىپ مەشىق ئىشلەشكە يىتەكلەش قاتارلىق ئۇسۇللار ئارقىلىق دەرس مەزمۇنى يەتكۈزۈلىدۇ ۋە مۇستەھكەملىنىدۇ . Pd\S{ Y~wk
3.باسقۇچ : شەكىللەندۈرۈش سىناق سۇئاللىرى 7WW@%4(
ھۆكۈم قىلىڭ : q?{wRBVVB
1. بۇغۇم سۆزىنىڭ فونتىكىلىق جەھەتتىن بۆلىنىشى مەنىلىك بۆلەك سۆزىنىڭ مورفولوگىيەلىك قۇرۇلما جەھەتتىن بۆلىنىشى . ( ) R g,pC.7;
2. مورفولوگىيە سۆزلەرنىڭ ياسىلىشى ، تۈرلىنىشى سۆزلەردىن جۈملە تۈزەش قائىدىلىرى قاتارلىقلارنى تەتقىق قىلىدۇ ( ) IiIF4 pQ,
3. مەنىلىك بۆلەك ئۆزىدىن باشقا مەنىلىك بۆلەكلەرگە بۆلۈنمەيدىغان مىنە بۆلەكلىرىدىن ئىبارەت . ( ) n_hV ;
تاپشۇرۇق لايھەسى : Uo
مەزمۇنى : P|_>M SO1'
تۆۋەندىكى جۈملىلەرنى +بەلگىسى ئارقىلىق باش مورفىما ئەگەشمە مورفىمىلار ئايرىپ كۆرسىتىڭ تۈرلىگۈچى قۇشۇمچە ياسىغۇچى قۇشۇمچىلارنى ئايرىپ كۆرسىتىڭ ؟ ھازىرقى جەمئىيىتىمىزدە بىلىملىكلەر بىلەن بىلىمسىزلەرنىڭ پەرقى بۇلىۋاتىدۇ . l_y:IY$"
مەقسەت : 1eHU!{
ئۆگىنىپ ئۆتكەن نەزەرىيەۋى بىلىملەرنى مۇستەكلەملەش X83,f CCl5
باھالاش شەكلى : كىيىنكى سائەتلىك دەرسنىڭ تەييارلىق سىناق باسقۇچىدا سۇراپ ئۇمۇملاشتۇرۇلىدۇ . u@&e{w~0
|
|