akbarjan1986 |
2013-09-16 18:10 |
ئۇيغۇر تىلىدىكى كۆپ ئۇچرايدىغان بىر قىسىم ئىدىيوملار
1. ئاتالمىغان ئۇقىدىن كۈرەر :-سۇبېكتىپ تىرىشچانلىقنىڭ قانداق ئىكەنلىكىگەقارىماي ،ئاقىۋەتنىڭ يامان بۇلۇپ قالغانلىقىنى ئوبىكىتقا ئارتىپ قويماق . 2. ئارا تۇرماق :-بىرونىڭ تەرىپىنى ئالماق ،ھىمايىسى ئاستىغا ئالماق . 3. ئارقىسىغا سىيىۋەتمەك:-سۈزىدىن ھەم ئىرادىسىدىن يېنىۋالماق . 4. ئارىسى بۇزۇلماق :-ئۆز –ئارا مۇناسىۋىتىنىڭ بۇزۇلغانلىقىنى ياكىيامانلاشقانلىقىنى بىلدۈرىدۇ 5. ئارىسى ئۇچۇق :-ئىككى ئادەم ئوتتۇرسىدا ئالدى –بەرگى مۇناسىۋىتىنىڭ يوقلىقىنىبىلدۈرىدۇ . 6. ئارىغا چۈشمەك :-كىشىلەر ئوتتۇرسىدىكى بەزىبىر مەسىلىلەرگە ئارىلىشىپ ھەلقىلماق . 7. ئارىغا شامال كىرمەسلىك(ئارىغا قىل سىغماسلىق ) :-ئۆز –ئارا مۇناسىۋەتنىڭ يېقىنھەم قۇيۇقلۇقىنى بىلدۈرىدۇ . 8. ئاسمانغا پىچاق ئاتماق :-ھەددىدىن ئاشقان ،كەپسىز ،ئالىجوقىلىقنى بىلدۈرىدۇ . 9. ئاسمانغا كۈتۈرمەك :-ھەددىدىن زىيادە ماختىغانلىقنى بىلدۈرىدۇ. 10. ئاسمانغا مۇش ئاتماق :-1)قىلالمايدىغان ئىشنى قىلىمەن دەپ ئۆز كۈچىنىمۆلچەرلىمىگەنلىكنى ،2)ئۈزىدىن كۈچلۈك بولغان ئىككىنچى تەرەپ بىلەن ئېلىشىپ مەغلۇپبۇلۇش ئاقىۋىتىگە قالغانلىقىنى بىلدۈرىدۇ . 11. ئاش بولماق:- ئەسقاتماق ،كارغا كەلمەك . 12. ئاشقا توپا سالماق(ئېشىغا تۇپا چاچماق ) :- بۇ ،باشقىلارنىڭ ئىشىغا پۇتلىكاشاڭبولماق ،زىيانكەشلىك قىلماق . 13. ئاشقا چىۋىن چۈشمەك:-بىرەر ئىشنىڭ ھەل بۇلۇشىغا ئاز قالغاندا ،ئۇئىشقا بىرەرپۇتلىكاشاڭ بۇلۇپ قالغانلىقىنى بىلدۈرىدۇ. 14. ئاغزى چىڭ :-كىشىلەرگە سىر بەرمەيدىغانلىقىنى ،سىر ساقلىيالايدىغانلىقىنىبىلدۈرىدۇ . 15. ئاغزى بوش :-سىر ساقلىيالمايدىغان كىشىلەرنى سۈپەتلەش ئۈچۈن قوللىنلىدۇ. 16. ئاغزى بۇرنى قان بولماق :-ئەجەللىك زەربە بىلەن ئەدىۋىنى يىگەنلىكىنىكۆرسىتىدۇ. 17. ئاغزى بۇرنىغا تىقىپ قويماق:-بىرونى سۆزبىلەن تويغۇزۇپ قويماق ،گەپ بىلەندەككىسىنى بەرمەك. 18. ئاغزى بۇزۇق :-ھايا –ئىزانى بىلمەيدىغان ئەدەپسىز كىشىلەرنى سۈپەتلەش ئۈچۈنقوللىنىلىدۇ. 19. ئاغزى پالۋان(ئاغزىدا شەھەر ئالماق ) :-ئاغىزىدىلا بار ،ئەمەليەتتە قولىدىنئىش كەلمەيدىغان كىشىلەرنى سۈپەتلەش ئۈچۈن قوللىنىلىدۇ. 20. ئاغزىدىن ئوت يانماق :-ئەيمەنمەستىن ،تەپ تارتماستىن سۆزلىمەك. 21. ئاغزى قۇلقىغا يەتمەك :-ھەددىدىن ئارتۇق خوشال بولماق ھاياجانلانماق . 22. ئاغزى قىچىشماق :-ئىچىدە گەپ ياتماسلىقنى ،ئاڭلىغان بىلگىنىنى باشقىلارغادىگۈسى كىلىپ تۇرغانلىقىنى بىلدۈرىدۇ . 23. ئاغزىغا تاش :-بۇ ،شۇملۇق ،بەخىتسىزلىك تىلىگۈچىلەرگە قارىتا سۆزلىنىدىغانلەنەت سۆزى 24. ئاغزىنى ئۈشۈتمەك :-بۇ ،شۇملۇق ،بالايى –ئاپەت تىلىمەك. 25. ئاغزىنى ياغلىماق :-ھارام نىيەتنى ئىشقا ئاشۇرۇش ئۈچۈن ماددى نەرسىلەر بىلەنباشقىلارنى چىرىتمەك . 26. ئاغزى ئىتتىك :-ئويلانماستىن سۆزلەپ قويماق ھېچ ئويلانماستىن سۆزلەپ قۇيۇپ،ئاخىرى پۇشايمان قىلىدىغان ئادەملەرنى سۈپەتلەش ئۈچۈن قوللىنىلىدۇ . 27. ئاق تاغلىق ،قارا تاغلىق بۇلۇپ كەتمەك :-ئىككى ئادەم ياكى گۇروھ ئوتتۇرسىدىكىئىتتىپاقلىقنىڭ كىلىشتۈرگىلى بولمايدىغان دەرىجىگە يەتمەك . 28. ئاق ساقاللىق قىلماق :-باشقىلارنى ئىشىغا ئارلىشىۋالماق باشقىلارنىڭ ئىشىغائارلىشىۋېلىشنى ياخشى كۈرىدىغان ئادەملەر ئۈچۈن قوللىنىلىدۇ . 29. ئالدام خالتىغا چۈشمەك :-بىرونىڭ دامىغا چۈشۈپ كەتمەك . 30. ئالدىدىن توغرا ئۆتمەك "-ھۆرمەتكە لايىق ئادەملەرگە نىسپەتەنھۆرمەتسىزلىك قىلغانلىقىنى بىلدۈرىدۇ . 31. ئالقاندا كۈتۈرمەك (باشتا كۈتەرمەك ):-يۈكسەك دەرىجىدە ئىززەت –ھىۆرمىتىنىقىلماق . 32. ئامۇت ئالغان خۇرجۇندەك :-بىرەر ئىسقا پۇزۇتسىيە بىلدۈرمەي جىم تۇرىۋالماق 33. ئانىسىنىڭ ئەمچىكىنى قاتتىق چىشلىگەن :-تەلەيسىزلىك ،ئىشى ئوڭغا تارتمىغانلىق،شور پىشانە قاتارلىق مەنىلەرنى بىلدۈرىدۇ 34. ئانىسىنى كۆزىگە كۆرسەتمەك :-كىلىشتۈرۈپ ئەدىۋىنى بىرىپ ،توۋىسىنى چىقارماق. 35. ئايىغى ئۈزۈلمەسلىك :-كىلىم –كېتىم ئىشلىرى داۋاملىق بۇلۇپ تۇرماق. 36. ئايىقى ياراشماق :-بارغانلا يىرىگە ياخشىلىق ئاتا قىلماق. . 37. ئەتىكى قۇيرۇقتىن بۈگۈنكى ئۆپكە ئەلا :-يىراق كەلگۈسىدىكى مەنپەئەتتىن ھازىرقىكۆز ئالدىدىكى مەنپەئەتنىڭ ئەۋزەل ئىكەنلىكىنى بىلدۈرىدۇ .(تەمسىل) 38. بىر چالمىدا ئىككى پاختەكنى سوقماق :-بىر ئىشنى قىلىپ ئىككى خىل نەتىيجىگەئىرىشمەك 39. ئەرۋايى ئۇچماق :-قورقۇش ،غەزەپ،ھودۇقۇش قاتارلىقلارنى بىلدۈرىدۇ . 40. بىر ياقىدىن باش چىقىرىش (بىر يەڭدىن قول چىقىرىش ):-ئىتتىپاقلىشىش ،بىرلىشىش. 41. بارمىقىنى چىشلىمەك :-بۇ ھەسرەت –نادامەت ،پۇشايماندا قالماق. 42. بازار تاپماق :-جامائەت پىكرىگە ئىگە بولماق ،قوللاپ –قۇۋەتلەشكە ئىگەبولماق(سەلبى ئادەملەر ئۈچۈن ). 43. بازارغا سالماق :-:–باشقىلار ئالدىدا كۆز قىلماق. 44. بازىرى كاسات:-بۇ قوللاش –قۇۋۋەتلەشكە ئىگە ئەمەسلىكىنى بىلدۈرىدۇ. 45. باش ئاغرىتماق :-ئاۋارە قىلغانلىقنى ،كۆڭۈلگە ئارام بەرمىگەنلىكنى بىلدۈرۈشئۈچۈن قوللىنىلىدۇ. 46. باش ئاغرىقى تېپىۋالماق :-ئۆزىگە ئاۋارىچىلىق تېپىۋالماق. 47. باش ئەگمەك :-بويسۇنماق ،ئىتائەت قىلماق. 48. باش بېقىشماق :-بىر نەچچە ئادەمنىڭ غەيۋەت –شىكايەتكە چۈشكەنلىكىنى بىلدۈرىدۇ. 49. باش تارتماق :-رەت قىلغانلىقنى ،ئېتىراز بىلدۈرگەنلىكنى ،مەسئۇليەتتىن ئۆزىنىقاچۇرغانلىقنى بىلدۈرىدۇ.رەت قىلماق ،مەسئۇليەتتىن قاچماق 50. باشتىن ئىسسىق –سوغۇق ئۆتمەك :-تۇرمۇشنىڭ ھەر خىل ئاچچىق –چۈچۈكىنى تېتىپ كۆپتەجرىبىگە ئىگە بۇلۇپ كەتمەك ،نۇرغۇن سەرگۈزەشتىلەرگە ئىگە بولماق. 51. باش چۈكۈرمەك :-بىر ئىشنى ياخشى قىلىش ئۈچۈن ئىزدەنگەنلىكىنى ،بىر ئىشبىڭ تىگى–تەكتىگە يىتىش ئۈچۈن چوڭقۇرلاپ كىرگەنلىكىنى بىلدۈرىدۇ. 52. باش ساقايماق :-ئاۋارچىلىق ،تاپا-تەنە ۋە غەم ئەندىشىدىن خالاس بولماق. 53. باشقا پىت سېلىۋالماق :-ئۈزىگە ئۇرۇنسىز ئاۋارىچىلىق تېپىۋالماق. . 54. سۇغۇق سۇ سەپمەك :-بىرونىڭ ئاكتىپلىقى ۋە قىزغىنلىقىغا زەربە بەرمەك. 55. باشقا كۈن چۈشمەك :- قىيىن ئەھۋالغا دۇچ كىلىپ قالماق. 56. باشقا كىيمەك :-كۈكەمىلىك قىلماق ،غەلۋىسى جاھاننى بىر ئالماق. 57. باش قاتماق :-ئۇزاق ئويلاپ ئىنىق بىر پىكىرگە كىلەلمەسلىك ،گاڭگىراپ قالماق. 58. باش كۆتىرەلمەسلىك :-بەزىبىر خاتالىق ئۆتكۈزۈپ قويغانلىقى تۈپەيلى باشقىلارئالدىدا خىجالەتتە قالماق. 59. باشنىڭ ئىچىمۇ قاتماق ،تېشىمۇ قاتماق :-بىرەر ئىش ياكى مەسىلىنى بىر ياقلىققىلىشتا قانداق قىلارىنى بىلمەي قىينالماق. 60. باشنى ئۇچاق ئېتىۋەتمەك:-قاتتىق تاپا –تەنىگە ،ئەيىپلەشكە قالماق. 61. باشنى ساقايتىپ قويماق :-بىرونىڭ مۈشكىلاتىنى ھەل قىلىپ قويماق . 62. باشنى ئىچىگە تىقىۋالماق :-بىرەر ئىشقا نىسپەتەن پوزۇتسىيە بىلدۈرمەي يۈرمەك،يەنى ئۇ ئىشتىن ھېچ خەۋىرى يوقتەك، ئۇ ئىشنىڭ ئۈزى بىلەن مۇناسىۋىتى يوقتەكيۈرگەنلىكىنى بىلدۈرىدۇ . 63. باش ياستۇققا يەتكەندە :-بىرەر كىسەلگە دۇچار بۇلۇپ ئۇرۇن تۇتۇپ يېتىپ قالماق. 64. بوينى قاتتىق :-ئاداۋىتى قاتىقلىقىنى ،گەدەنكەشلىكنى بىلدۈرىدۇ. 65. بوينى قىسلىپ قالماق :-غېرىپسىنىپ قالماق. 66. بوينى قىلدا باغلاقلىق :-مەسىلە ئايدىڭلاشقان تەقدىردە ھەر قانداقجاۋاپكارلىققا تەييار ئىكەنلىكىنى بىلدۈرۈش ئۈچۈن قوللىنىلىدۇ. 67. بۇرنىدىن يىتىلىمەك:-بىرونى ئۆز ئىلكىگە ئېلۋالغانلىقنى بىلدۈرىدۇ. 68. بۇرنىغا سۇ كىرمەك( بۇرنىغا يىمەك ) :- ئاچچىق ساۋاققا ئىگە بولماق . 69. بۇرنىغا يىپ(چۈلۈك) ئۆتكۈزمەك :-باشقىلارنىڭ ساختىلىق ئىشلەتكەنلىكىنىبىلدۈرىدۇ . 70. :-بۇرنىنىڭ ئۇچچىنى كۆرمەك:-يىراق كەلگۈسىنى ئويلىماي ،ھازىرنىلا ئويلاش. 71. دوپپىسىغا جىگدە سالماق :- باشقىلارنى ئالدىماق . 72. بېشىدا ئوت كۆيمەك:-بىرەر نەرسىنىڭ ناھايتى ئىھتىياجلىق ئىكەنلىكىنى ،يەنى ئۇنەرسىنى باشقا بىر يەرگە ئىشلىتىش ياكى باشقا بىرىگە بىرىش مۇمكىن ئەمەسلىكىنىبىلدۈرىدۇ. 73. بېشىنى يىمەك:-ئۆزى قىلغان يامانلىقنىڭ جازاسىنى كۆرمەك. . 74. بېلى سۇنماق :-ھەيۋىسىنىڭ يوق قىلىنغانلىقىنى بىلدۈرىدۇ. 75. بېلىگە تەپمەك:-بىرونىڭ قىزغىنلىقى ۋە ئاكتىپلىقىغا زەربە بەرمەك. 76. بۇرتىغا چالما تىزماق :-ئەخمەق قىلماق ،ئالدىماق 77. بىر تاياقتا ھەيدىمەك :-پەرىقلىق مۇئامىلە قىلماي ،قارا –قۇيۇق مۇئامىلەقىلماق. 78. پاختا ئاتماق :-ئىشنى كۆپتۈرگەنلىكنى بىلدۈرىدۇ. 79. پوقىنى ئېرىغدىماق :-ئۈزىنىڭ خاتالىق ۋە گۇناھلىرىدىن خالاس بۇلۇپ ئادەمبۇلۇشقا باشلىماق. 80. پوق يىمەك :-بىلىپ بىلمەي خاتالىق ئۆتكۈزۈپ قويماق. 81. پۇت تىرەپ تۇرماق :-ئاخىرغا قەدەر بەرداشلىق بەرمەك. 82. پۇتقا پۇت ،قولغا قول بولماق :-بىروۋنىڭ ناھايتى ياخشى ياردەمچىلىك رولئوينىغانلىقىنى بىلدۈرىدۇ. 83. پۇتقا (ھۆل)خىش قويماق :-بىرونى ئۇرۇنسىز ماختاپ ئۈزىنىڭ ھارام نىيىتى ئۈچۈنۋاستە قىلماقچى بولغانلىقىنى ،شۇنداقلا بىرونى ئۇرۇنسىز ماختاپ يامان يولغاسۆرىمەكچى بولغانلىقىنى بىلدۈرىدۇ. 84. پۇت –قۇلىنى چۈشەپ قويماق :-بىر ئىشتا چەكلىمىگە ئۇچراپ قالماق . 85. پۇتى كۆيگەن تۇخۇدەك(بۇلۇپ كەتمەك) :-نىمە قىلىشنى بىلمەي ھۇدۇقۇپ كەتمەك. 86. پۇتى گۆرگە ساڭگىلىماق :-قېرىپ ئۆمرىنىڭ ئاز قالغانلىقىنى بىلدۈرىدۇ. 87. پىشىنى تۇتماق :-بىرونىڭ ئىزىدىن ماڭغانلىقىنى ،باشپاناغا ئىگە بولغانلىقىنىبىلدۈرىدۇ. 88. پېشىنى قاقماق :-قېيدىغانلىقنى ،رەت قىلغانلىقنى ،قول ئۈزگەنلىكنى بىلدۈرىدۇ. 89. پىتنىڭ ئۈچىىيىگە ھېسىپ قۇيۇپ يەيدىغان :-ناھايتى پىخسىق ئادەملەرنى تەسۋىرلەشئۈچۈن قوللىنىلىدۇ. 90. تاپىنى تۈشۈك :-بارمايدىغان يىرى ،كىرمەيدىغان ئۆيى يوق كىسىلەرنى سۈپەتلەشئۈچۈن قوللىنىلىدۇ. 91. تاپىنىنى يالىماق :-ياخشىچاق بۇلۇش، خۇشامەت قىلماق. 92. تاشتىن ياغ چىقىرىدىغان :-ئۈتۈپ كەتكەن بېخىل ئادەملەرنى سۈپەتلەش ئۈچۈنقوللىنىلىدۇ. 93. تاشنى تاياققا تاڭماق :-كۆڭۈل مايىللىقى ،ئىختىيارلىقى بولمىغان نەرسىنىباشقىلارغا زورلاپ تاڭماق. 94. تاش يەپ ،قۇم چىچىدىغان :-ئاشقازاننىڭ ھەزىم قىلىش ئىقتىدارىنىڭ ياخشىئىكەنلىكىنى بىلدۈرۈش ئۈچۈن قوللىنىلىدۇ. 95. تاش يۈرەك :-ناھايتى رەھىمسىز. 96. تاغنى تالقان قىلماق :-ھەرقانداق زور ۋە ئېغىر ئىشنى بىجىرىش قولدىن كەلمەك 97. تاغنى ئۆرۈپ بەرگەندەك :-قىلغان ئازراق ئىشىنى مىننەت قىلغانلىقنى ،قىلىنغانبۇ ئىشنىڭ چاغلىق ئىكەنلىكىنى بىلدۈرۈش ئۈچۈن قوللىنىلىدۇ. 98. تاۋۇزى قولتىقىدىن چۈشۈپ كەتمەك(تەخسىسى چېقىلىپ كەتمەك ) :-ھارام نىيەتبوشقا(بىكارغا ) كەتمەك . 99. تەخسە كۈتۈرمەك:-ياخشىچاق بۇلۇش ئۈچۈن قىلىنغان خۇشامەتنى بىلدۈرىدۇ. 100. تەرىتى بوش :-ئىرادە ،ئىشەنچىسى ئاجىز ياكى ئىرادە ،ئىشەنچىسى يوق . 101. توپىلاڭدا توقاچ ئوغىرلىماق :-مەلۇم بىر پۇرسەتتىن پايدىلنىپ ياكى پۇرسەتنىسۈيئىستىمال قىلىپ بىرەر نەرسىگە ئىگە بۇلىۋالماق. 102. تۇخۇ يۈرەك :-ئۈتۈپ كەتكەن قورقۇنچاق ئادەملەرنى سۈپەتلەش ئۈچۈن قوللىنىىلىدۇ. 103. توزاققا چۈشمەك :-بىرونىڭ ئالدىمىغا چۈشۈپ كەتمەك . 104. توزاق قۇرماق :-باشقىلار ئۈچۈن سۈيقەستلىك پىلان ئىشلەتمەك. 105. تۇمۇرىنى تۇتماق :-بىرونىڭ پۇزۇتسىيىسى ،پىكرنىڭ قانداقلىقىنى بىلىپ باقماق. 106. تويدىن كىيىن ناغرا چالماق :-بىر ئىش ئۈتۈپ كەتكەندىن كىيىن ئۇنىڭداغدۇغىسىنى قىلماق. 107. تۇخۇمدىن تۈك ئۈندىرىدىغان (ئۈندۈرۈش):-بىرودىن قەستەن كەمچىلىكئىزدەش.قەستەن چاتاق تېپىش 108. تۇزىنى يەپ تۇزلىقىغا چىچماق :-ياخشىلىقنى كۈرۈپ تۇرۇپ ئۇنىڭغا يامانلىققىلماق ،ياخشىلىقنى ئۇنتۇپ قالغانلىقنى بىلدۈرىدۇ. 109. تۆمۈرنى قىزىقىدا سوق:-بىرەر ئىشنىڭ سەرت –شارائىتى پىشقان ،ۋاقتى –سائىتىكەلگەن ئىكەن پۇرسەتنى كىچىكتۈرمەي شۇئان قىلىش لازىملىقىنى بىلدۈرىدۇ. 110. تېرە تاراقشىتماق :-ھەيۋە ،پوپوزا بىلەن كىشىنى قورقۇتماق.. 111. تېرىسىگە پاتماي كەتمەك :-1)تولىمۇ سەمرىپ كەتمەك 2)ھەدىدىن ئارتۇق خۇشالبولماق.3)تەكەببۇرلۇق قىلماق. 112. تېشى پال-پال ،ئىچى غال-غال:-كۈرنىشى بىلەن ئەمەليىتى بىردەك ئەمەسلىكنىبىلدۈرىدۇ. 113. تىرناق ئاستىدىن كىر ئىزدىمەك :-يامان نىيەت بىكەن باشقىلاردىن ئەيىپ تېپىشقاھەركەت قىلىش . 114. تىرنىغىنى تاتىلاپ تۇرماق :-ئۆتكۈزۈپ قويغان كەمچىلىكى ئۈچۈن خىجالەت بولماق. 115. تىل تەككۈزمەك :-بىروغا ھاقارەت كەلتۈرمەك. 116. تىلى تۇتۇق :-داۋلىسى يوقلىقىنى ،ئەيىپلىك ئىكەنلىكىنى بىلدۈرىدۇ. 117. تىلى كۆيمەك :-سۆزلەشكە پېتىنالمايدىغانلىقىنى ،دىيىشكە ھېچ ھەققى يوقلىقىنىبىلدۈرىدۇ. 118. تىلىڭغا تاش :-شۇملۇق تىلىگۈچىلەرگە نارازى بۇلۇپ سۆزلىنىدىغان سۆز 119. تىلىنى چاينىماق :-دىيىشكە جۈرئەت قىلالماسلىق . 120. جىگدە پۇراپ قالماق :-بالىلار بالاغەتكە يىتىپ مۇھەببەت ھىسى ئويغانغانلىقنىبىلدۈرىدۇ 121. جىننىڭ قەستى شاپتۇلدا :-ئاساسى مەقسەتنىڭ باشقا ئىكەنلىكىنى بىلدۈرىدۇ . 122. چاپان كۆتەرمەك :-ياخشىچاق بۇلۇش ئۈچۈن خۇشامەت قىلماق. 123. چاشقانغا كىپەك ئالدۇرمايدىغان :-ئۈتۈپ كەتكەن پىخسىق ئادەملەرنى سۈپەتلەشئۈچۈن قوللىنىلىدۇ. 124. چاۋىسىنى چىتقا يايماق :-خەلقى ئالەم ئالدىدا پاش قىلۋەتمەك ئاشكارە قىلىپرەسۋاسىنى چىقارغانلىقنى بىلدۈرىدۇ. 125. چۈجىنى كۈزدە سانىماق :-بىرەر ئىشنىڭ نەتىيجىسىگە ھازىرقىغا قارپلا باھابەرمەي ئاخىرغا قاراش . 126. چېچەك چىقىپ قالماق :-بىر ئىش ھەل بۇلۇشقا يۈزلەنگەندە بۇنىڭغا بىرپۇتلىكاشاڭ (مەسىلە)پەيدا بولماق. 127. خالتا كوچىغا كىرىپ قالماق :-تۇيۇق يولغا كىرىپ قالغانلىقنى ،قۇتۇلغىلىبولمايدىغان قىيىن ئەھۋالدا قالغانلىقنى بىلدۈرىدۇ. 128. خەقنىڭ دېپىغا ئۇسۇل ئوينىماق :- باشقىلارنىڭ قۇترىتىشى بويىچە ئىش كۆرمەك. 129. داپ تارڭلىغان ،ئىشەك ھاڭرىغان يەردە يۈرمەك :-بۇ بەڭۋاش ،ھەر يەرنى كىزىپيۈرىيدىغان ئادەملەرنى سۈپەتلەش ئۈچۈن قوللىنىلىدۇ . 130. دوزاققا شۇتا بۇلىدىغان :-بۇ ھىساپسىز ئېگىز ئادەملەرنى سۈرەتلەش ئۈچۈنقوللىنىلىدۇ. 131. دۇمباق يارماق :-بۇ باشقىلارغا دىيىش ھاجەتسىز بىر ئىشنى ئاشكارە قىلىپسۆزلىگەنلىكنى بىلدۈرىدۇ ئىشنى . 132. دۇمبىقى يېرىلىپ كەتمەك :-سۈيقەستلىك پىلانى بىتچىت بولماق. 133. دىلى چىگىلمەك :-كۆڭلى ئاغرىپ قالماق 134. دىلى سۇنۇق :-مەيۈسلۈكنى ،كۆڭلى يېرىملىقنى بىلدۈرىدۇ . 135. دىلى يۇمشاق :-رەھىمدىللىكنى بىلدۈرىدۇ. 136. زاكىسىدا قېرىپ قالغان :-ئۆزى كىچىك بولسىمۇ ئەقلى –ھۇشى جايىدا ،ھۇشيار،زىرەك بالىلارنى سۈپەتلەش ئۈچۈن قوللىنىلىدۇ. 137. زەردىسى قاينىماق :قاتتىق ئاچچىقى كەلمەك . 138. زۇۋلىسىنى چوڭ ئۈزگەن :-ئەزەلدىن ئامەتلىك ،بەخىتلىك 139. سامان ئاستىدىن سۇ يۈگۈرتمەك :-يۇشۇرۇن ھالدا سۈيقەستلىك ھەركەتتە بولماق. 140. سامانلىقنىڭ ئاچقۇچى تىگىپ قالماق :-ئۈزى مەسئۇل بۇلىدىغان كىچىككىنە بىرخىزمەتكە ئىگە بولغاندىن كىيىن چوڭچىلىق قىلماقنى بىلدۈرىدۇ. 141. سانىماي سەككىز دىمە :-تەكشۈرۈپ تەتقىق قىلماي ئەمەلىي ئەھۋالنى بىلمەي تۇرۇپ،بىر نەرسىگە باھا بىرىشنىڭ توغرا ئەمەسلىكىنى بىلدۈرىدۇ . 142. ساۋاپنىڭ كۆتى تۈشۈك :-بىروغا ياخشىلىق قىلىپ ئاخىرىدا ئۇنىڭدىن يامانلىقكۆرگەنلىكنى ياكى بىرەر تاپا-تەنىگە قالغانلىقنى بىلدۈرىدۇ. 143. سۇغۇقسۇ سەپمەك :-بىرونىڭ ئاكتىپلىقىغا ،قىزغىنلىقىغا زەربە بەرمەك 144. سۇغۇق قول تەگمەك :-بىر نەرسىنى ئوغرى ئالغانلىقنى بىلدۈرىدۇ. 145. سۇنى لېيىتىپ بىلىق تۇتماق :-ئۆز مۇددىئاسىغا يىتىش ئۈچۈن بىرەر ۋەزىيەتيارىتىپ ،ئۇنىڭدىن نەپ ئالغانلىقنى بىلدۈرىدۇ . 146. سۆز يورغىلاتماق :-ئۆز گىپىنى راست دەپ تۇرىۋالماق . 147. قاپىغىدىن مۇز ياغماق :-تەلەتى سۈرۈن ،كىشىلەرگە ئىللىق چىراي ئاچمايدىغان 148. قارا باسماق :-بىرەر كىلىشمەسلىككە دۇچ كەلمەك. 149. قاغا پوق يىمەستە :-ۋاقىتنىڭ بەك ئەتتىگەنلىكىنى بىلدۈرىدۇ. 150. قالغان ئىشقا قار ياغار :-ھەر قانداق ئىشنى ۋاقتىدا قىلىپ تۈگىتىشلازىملىقىنى بىلدۈرىدۇ. 151. قانات قۇيرۇقى يىتىلىپ قالماق :-پىشىپ يىتىلمەك . 152. قەدەمنى ساناپ باسماق :ناھايتى ئىھتىياتچان بولماق . 153. قولتىقىغا كىرىۋالماق :-باشقىلارغا يۈلىنىۋالماق . 154. قولنىڭ ئۇچچىدا قىلماق :-بىرەر ئىشنى جان كۆيدۈرۈپ ئىشلىمەسلىك . 155. قولى ئەگرى :-كىشىلەرنىڭ ئۇششاق –چۈششەڭ نەرسىللىرىنى ئېلۋالىدىغان(ئوغرىىلىق قىلىدىغان )ئادەملەرنى سۈپەتلەش ئۈچۈن قوللىنىلىدۇ. 156. قولى تاتلىق :-تاماقنى مەزلىك ئىتىدىغان ئادەملەرنى سۈپەتلەش ئۈچۈنقوللىنىلىدۇ. 157. قولى قىسقا :-پۇلى كەم بۇلۇپ قالماق ،نامرات بۇلۇپ قالماق . 158. قولى گۈل :-قولىدىن ئىش كىلىدىغان ،ئەتراپلىق ماھارەتكە ئىگە . 159. قولى ئۇچۇق : -مەرت،سېخى . 160. قولى ئۇزۇن :-كۆپ ئىشلارنى قىلىشقا قۇربى يىتىدىغان . 161. قارمىقىغا ئىلىۋالماق :-ئۈزىگە قارىتىۋالماق ،ئۆزىگە بېقىندۇرۋالماق . 162. قۇرۇق ئۆستەڭگە مىراپ بولماق :-ئەمەلىي ھۇقۇقى بولمىغان بىرەر ئىشقاباشلامچىلىق قىلماق . 163. قولىقى ئۇزۇن(قۇلىقى تۈشۈك ) :-ھەممىدىن خەۋەردار ،ھەممە ئىشنى بىلىپ تۇرىدىغان. 164. قۇلىقى يۇمشاق :-گەپ ئاڭلايدىغان . 165. قۇلۇقىنى يۇپۇرۇپ يۈرمەك :-بىر ئىشتىن ھېچ خەۋىرى يوقتەك يۈرۈش . 166. قۇيرۇقىنى قۇم باسماق :-بىر ئادەمنىڭ دۇنيادا نام-نىشانى قالماسلىق . 167. قۇيرۇقىنى تۇتقۇزماسلىق :-باشقىلارغا خاتالىقىنى بىلدۈرمەسلىك . 168. قۇيرۇقىنى خادا قىلماق :-قېچىپ كەتمەك. 169. قىردىن ئاشالماسلىق :-تۇرمۇشتا ،ئوقەتتە روناق تاپمىغانلىقنى بىلدۈرىدۇ. 170. قىلنى قىرىققا يارماق :-بىر ئىشنى ناھايتى ئىنچىكىلىك بىلەن ئىشلەش . 171. قۇلىقى پىشماق :-ئادەتلىنىپ قالماق ،كۈنۈپ كەتمەك . 172. كونا خاماننى سورىماق :-ئۈتۈپ كەتكە ئىشنى تەگەپ ،يىڭىدىن ئىش پەيدا قىلماق . 173. كۆز باغلىماق :-ھىلە ئىشلەتمەك كۆز باغلىنىش :-ئالدىنىش 174. كۆز باغلىنىپتۇ :- گۇگۇم ،نەرسىلەرنى ئىنىق كۆرگىلى بولمايدىغان ۋاقىت 173كۆز بۇيىماق :-بىر ئىشنى ئەپلەپ –سەپلەپ ئۆتكۈزۋەتمەك 174.كۆز قارنى توق :- مال-دۇنيا ۋە باشقا نەرسىلەرگە ھېرىس ئەمەس . 175.كۆز قۇلاق بولماق :-ھالىدىن خەۋەر ئالماق ،نازارەت قىلىپ تۇرماق . 176.كۆزى ئاچ :-نەپسى يامان ،تاماخور 177.كۆزى كىچىك :-بېخىل ،پىخسىق 178.كۆزىنى ئېچىپ قويماق :-يىڭىلىقلارنى كۆرسىتىپ قويماق ،سەگەكلەشتۈرۈپ قويماق . 179كۆككە سورىۋەتمەك :-بىر نەرسىنى ئۇرۇنسىز سەرىپ قىلماق . 180.كۆڭۈلچەكنى كۆتى ئۇچۇق :-باشقىلارنىڭ رايىنى دەپ ئۈزى زىيان تارتماق 181.كۆڭلى پۈتۈن :-غەم ،ئەندىشىسىز 182.كۆڭلى تۈز :-ئاقكۆڭۈل، سەمىيمى 183.كۆۋرۈكتىن ئۈتىۋالغۇچە :-بىرەر ئۆتكەلدىن ئۈتىۋېلىپلا ئۆز بىلگىنىنى قىلىش . 185.:-كۈلىنى كۆككە سورىماق :-پۈتۈنلەي يوق قىلماق ،يىمىرىپ تاشلىماق . 186:-كۈننىڭ سېرىقىنى كۆرمەك :-1)ھايات قالماق ،داۋاملىق ياشىماق 2)تۇرمۇشىياخشىلانماق . 187:-كۈننى ئىتەك بىلەن توسقىلى بولماس :-ھەر قانداق يول بىلەن ھەقىقەتنى يۇشۇرۇپقالغىلى بولمايدىغانلىقنى بىلدۈرىدۇ. 188.گەپ تەشمەك :-مەسىلىنى ئوتتۇرغا قويماق . 189.گەپنىڭ بىلىگە تەپمەك :-داۋام قىلىۋاتقان سۆزگە لوقما سېلىپ توختىتىپ قويماق . 190.گەپنى بىر قىلۋالماق :-ئۆز –ئارا تىل بىرىكتۈرۋالماق . 191.گەپنى ئېلىپ قاچماق :-تىمىدىن يىراقلىشىپ كەتمەك ،مەسئۇليەتتىن قاچماق . 192.گەدەنگە ئالماق :-قىلمىش –ئەتمىشىگە ئىقرار بولماق . 193.لېۋىنى چىشلىمەك :-بەرداشلىق بەرمەك . 194:-مازارغا چالما ئاتماق :-ئۇلۇغ كىشىلەرگە بىھۆرمەتلىك قىلماق . 195.مايسىنى تارتىپ ئۆستۈرمەك :-شەيئىلەرنىڭ ئوبېكتىپ قانۇنيىتىگە خىلاپلىق قىلىش. 196.مۈڭگۈز چىقارماق :-يىڭى قىلىق (ناچار قىلىق ) چىقارماق . 197.مېغىزىنى چاقماق :-ھۇزۇر –ھالاۋىتىنى سۈرمەك . 198.ئوت قۇيرۇقلۇق قىلماق :-قۇتراتقۇلۇق قىلماق ،ۋەسۋەسىگە سالماق. 199.ئوت ئۈستىگە ياغ چاچماق :-زىدىيەتنىڭ چوڭىيىشى ئۈچۈن قۇتراتقۇلۇق قىلماق . 200.ئورنى ئىسسىماسلىق :-خىزمەت ئورنى ياكى تۇرالغۇ ئورنىنىڭ تۇلا ئۆزگىرىپتۇرغانلىقىنى بىلدۈرىدۇ. 201.ئوغىسى قاينىماق :-قاتتىق ئاچچىقى كەلمەك . 202ئۇقۇرى ئېگىز :-نەزىرى ئۈستۈن ،ھالى چوڭ 203.ئۇدۇنيالىق ،بۇ دۇنيالىق بۇلۇشۇپ كەتمەك:-ئىككى شەخىس ئوتتۇرسىدىكىئىتتىپاقسىزلىقنىڭ كىلىشتۈرگىلى بولمايدىغان دەرىجىگە يەتكەنلىكىنى بىلدۈرىدۇ. 204.ئۇمۇچى قايناپ تۇرماق :-تۇرمۇشنىڭ قەدىر –ئەھۋال ئۈتىۋاتقانلىقىنى ،كىشىگەموھتاج ئەمەسلىكىنى بىلدۈرىدۇ . 205.ئۇنداق قازانغا مۇنداق چۈمۈچ:-بىرونىڭ قىلغىنى بىلەن ئۈزىنى باپلاش .(تەمسىل) 206.ئۇيقۇسىنى ئېچىپ قويماق :-بىروغا تەنقىد ياكى تەنبىھ بىرىپ مىڭىسىنىسەگەكلەشتۈرۈپ قويماق . 207.چاپىقىنى ئالىمەن دەپ ،قارىغۇ قىلىپ قويماق :-بىر ئىشنى تۈزىتىمەن دەپ بۇزۇپقويماق . 208.ئۆپكىسىنى بېسىۋالماق :-ھاياجانغا بىرىلمەي ،ئۈزىنى تۇتۇۋالماق . 209.ئۆپكىسى ئۆرۈلمەك:-كۆڭۈل يېرىملىقى تۈپەيلىدىن يىغلىغۇسى كەلمەك . 210.ئۆپكىسى يوق(ئۆپكىسى دۈمبىسىدە ) :-ئۆزىنى تۇتۇۋالالمايدىغان ،ئاسانلاھاياجانلىنىدىغان . 211.ئۆز پۇتىغا ئۆزى پالتا چاپماق :-ئۆز –ئۈزىگە زەررە يەتكۈزمەك ،ئۆزىنى –ئۈزىھالاكەتكە تۇتۇپ بەرمەك . 212.ئۆز سايىسىدىن ئۈركۈمەك :-ئۆز- ئۆز ىدىن خۇدۈكسىنىپ يۈرمەك . 213.ئۆز گۆشىنى ئۆز يېغىدا قورىماق :-ئۆز قەۋمى ياكى ئۇرۇغ-تۇغقان ،يېقىنلىرىئارقىلىق ئۆزىنى ئەدەپلىمەك. 214.ئۆزىنى سورىماق :-ئۆزىنى بىلمەك ،ئاڭلىق بولماق . 215.ئۆلگەندىن كىيىن ياسىن ئۇقۇماق :-ئىشتىن بۇرۇن چارە -ئامال قىلماي ،ئىش ئۈتۈپكەتكەندىن كىيىن چارە -ئامال ئىزدەش . 216.ئۆلمەكنىڭ ئۈستىگە تەپمەك :-بىر كىلىشمەسلىك ،كۆڭۈلسىزلىك ئۈستىگە باشقا بىركىلىشمەسلىك كەلمەك . 217.ئۈزەڭگە سۇقۇشتۇرماق :-ئۈستۈنلىك تالاشماق . 218.ئۈزەڭگىدىن چۈشمەسلىك :-بۇرۇنقى ئۇرۇن –مەتىۋىسىدىن ئايرىلغانبولسىمۇ،مەنمەنلىكىنى(ھالى چوڭلۇقنى ) تاشلىماشلىق . 219.ۋېنتىسى كەم :-بىرونىڭ ئەقىل –پاراسىتىنىڭ كەملىكىنى بىلدۈرىدۇ. 220.ئېتى ئۇلۇغ ،سۇپرىسى قۇرۇق :-قۇرۇق نامىلا بار ،ئەمەليەتتە ھېچنەرسىسى يوق . .221ئېچىشقان يەرگە تۇز سەپمەك :-قۇتراتقۇلۇق قىلىپ كۆڭلىنى تېخىمۇ بىئارام قىلماق. 222.ئىچقىيۇن –تاشقىيۇن بۇلۇپ كەتمەك :-ئاپاق –چاپاق بۇلۇپ كەتمەك 223.ئىچى ئارداپ كەتمەك :-ئىچىگە دەرت –ئەەم تۇلۇپ كەتمەك 224.ئىچىدە توڭگۇز قاترايدىغا ن :-باشقىلارنى كۈرەلمەيدىغان ،ئىچى ياما ن. 225.قورسىىغا جىن كىرمەك :-باشقىچە ئويغا كەلمەك . 226.ئىشتانغا چىقىرۋەتمەك :-1)قاتتىق قۇرقماق 2) قاتىق ئاچچىقلانماق . 227.ئىكى پۇتى گۆرگە ساڭگىلىماق :-ئۆمرىنىڭ ساناقلىق ۋاقتى قالماق 228.يارىنىڭ ئۈستىگە تۇز سەپمەك :-دەرت ئۈستىگە دەرت كەلتۈرمەك 229.ياغ چاينىماق :-تۇرمۇشى راھەتتە ئۆتمەك . 230ياقىسىنى تۇتماق :-بىر ئىشقا نىسپەتەن ھەيران قالماق . 231.يەرگە قاراتماق :-خىجىل قىلماق 232.يانتاياق بولماق :-بىروۋنىڭ ئەسكى ئىشلىرى ئۈچۈن ياردەمدە بولماق . 233.يولدىن چىقارماق :-بىروۋنى ئازدۇرماق 234.يۇمشاق قوللۇق قىلماق :-رەھىمدىللىك قىلماق 235.يۇمۇلاق تاۋۇز :-مۇستەقىل كۆز قارىشى يوق ،تۇراقسىز 236.يۈرىگى پۈتۈن :-خاتىرجەم 237.يۈرىكى زىدە بولماق :-ئىچى دەرت –ئەلەمگە تولماق . 238.يۈرىگى سۇ :-ئەنسىرەش ،ئەندىشە قىلماق . 239.يۈرىكى ئورنىغا چۈشمەك :-خاتىرجەم بولماق . 240.يۈرىكى ئېچىشماق :-ئىچى ئاغرىماق 241.يۈز تاپماق :-ئابروي –ئىناۋەتكە ئىگە بولماق 242.يۈزى تۈكۈلمەك :-ئابرويى يوققا چىقماق 243.يۈزىدە تۈكى بار :-سۆز ۋە ھەركەتتە باشقىلارنىڭ يۈز –خاتىرىسىنى قىلمايدىغان . 244.يۈزى يۇرۇق :-خىجالەتتە قالىدىغان يىرى يوق 245.يېغىرىغا تەگمەك :-بىرونىڭ زىتىغا تەگمەك 246.يېغىرىنى ئېچىۋەتمەك :-بىرونىڭ ھەممە ئەسكىلىكىنى خەلق ئالەم ئالدىدا ئاشكارەقىلماق . 247يېلى چىقىپ كەتمەك :-ئىرادىسى بوشاپ كەتمەك . 248.يېنى چىڭ :-ئىقتىسادى ئەھۋالى ياخشى 249:-يىلتىز تارتماق :-يەرلەشمەك ،ئۆزلەشمەك . 250.يىمىگەن مانتىنىڭ پۇلىنى بەرمەك :-قىلمىغان ئىشى ئۈچۈن جاۋاپكار بولماق 251.ياغاچ قولاق :-گەپ ئاڭلىمايدىغان. 252 . كۆز تەگمەك:-بىرەر پالاكەتكە يۇلۇقۇش . 253.قارمىقىغا ئىلىۋالماق :-بىرەر ئىشتا باشقىلارنىڭ كۆڭلىنى ئۇتۇۋالماق .ئۆزىگەمايىل قىلماق 254.گۈھەرنى تاشقا ئۇرماق :-قەدىرلەشكە تىگىشلىك قىممەتلىك نەرسىنى (ھاياتنى،ۋاقىتنى ،ياشلىقنى ...)قەدىرلىمەي بىخۇدلىق قىلىش . 255.ماي تارتماق :-خاپا بولماق 255.ئاتام ئېيتقان بايىقى :-يەنە دىسەم يەنە شۇ 256.قىزىل كۆز :-باشقىلارنى ئالدايدىغان ،ساختىپەز 257تۇيۇقى سىقىرماق :-ئۆز –ئۆزىدىن گۇمان قىلىپ دەككە –دۈككۈدە قالماق . 258.پېيىنى قىرىقماق :-ئەسلىگە كىلەلمەيدىغان دەرىجىدە ئەدىپىنى بەرمەك . 259.دولىسى ئاپتاپ كۆرمەك :-ياخشى كۈن كۆرمەك 260:- ئوڭ كۈزىد ەقارىماق :-ياخشى نەزەردە قارىماق ،ھالىدىن خەۋەر ئالماق . 261.ئارپىسىنى خام ئورغاندەك :-نىمە يامانلىق قىلدى ،نىمە يامانلىق قىلغاندىگەندەك مەنىلەرنى بىلدۈرىدۇ. 262.قاق سەنەم بولماق :-بارلىق بىساتى(پۇل-مال )دىن ئايرىلماق . 263 ئىچى كۈچلۈك :-ھەر قانداق دەرد-ئەلەم بولسا ئىچىگە يۇتۇپ ،سىرتقاچىقارمايدىغان 264.قۇشقۇنغا ئولتۇرۋالماق :-1)سۆرەلمىلىك قىلماق .2)بىر ئىشتىن يېنىۋالماق 265.قىزىل پاچاق ؛-ئاكتىپ 266.ئىشتىن چىچەك چىقىش :-ئىشتىن بىرەر چاتاق چىقىش . 267:-ساقال تارغىقى :-باشقىلارنىڭ گىپىگە ئارلىشۋېلىش 268.پىت ئۈچەي:-چىدىماس ،ھەسەتخور 269.مايسىنى تارتىپ ئۆستۈرمەك :-شەيئىلەرنىڭ ئۇبىكتىپ قانۇنيىتىگە خىلاپ ئىشكۆرمەك 270.ئۆپكىسى دۈمبىسىدە :-ئاسانلا ھاياجانلىنىدىغان ،ئاسان ئاچچىقلاپ قالىدىغان 271.ئېغىز غېرىچلىماق :-بىلەرمەنلىك قىلىپ باشقىلارنىڭ گىپىگە لوقما سېلىش . 272.ئالدى پەش :-بەك ئالدىراقسان . 273.بېشىغا سۇ قۇيىۋەتمەك :-پۇل ۋە باشقا نەرسىنى ئۇرۇنسىز يەرگە ئىشلىتىپ زاياقىلماق .
|
|