ئۇيغۇرسىرچىلىق ھۇنەر- سەنئىتى ئۇيغۇربىناكارلىق ھۇنەر-سەنئىتىنىڭ موھىم تەركىبى قىسمى بولۇپ،ئوزگە خاس ئىپادىلەش ئالاھىدىلكىگە ئىگە.ئوتتىرا تۇزلەڭلىك بىلەن ياۋرۇپا-ئاسىيا چوڭ قۇرۇقلىقىنى قەدىمى يىپەك يولنىڭ تۇگۇنىگە قايلاشقان بۇ زىمىندا كوپ قاتلام،كوپ قىرلىق ئۇيغۇربىناكارلىق ئەندىزلىرنىڭ بىرى بولغان ئۇيغۇر سىرچىلىق ھۇنەر-سەنئىتى بارلىققا كەلگەن ۋەدەۋىرگە ماس ھالدا تەرەققى قىلىپ ،مۇكەممەللىشىپ ،ھۇنەرۋەنلەرنىڭ سىرچىلىق-ھۇنەرسەنئىتى جەھەتتىكى ئەقىل پاراسىتىنى نامايەن قىلغان .ئۇيغۇر ئەنئەنۋى سىرچىلىق ھۇنەر-سەنئىتىدىكى ئورنەكلەرنىڭ قەدىمى مەدەنىيەت يادىكارلىق ئورۇنلىرى،خان ساريى ،مەسچىت ،مەدرىسە،خانقا،مازار،پەشتاق ۋە گۇمبەزقۇرلۇشلىرداھازىرغىچە جۇلالىنىپ تۇرشى بۇنىڭ جانلىق مىسالىدۇر .

      ئۇيغۇرلار روناق تاپقاندىن كىيىن ،مىلادىيە744-يىلى ئۇيغۇرلارنىڭ ھوكۈمرانلىقىدىكى خاقانلىق قۇرۇلدى.تارىخسۇناشلارتارىختا قۇرۇلغان بۇخاقانلىقنى <<ئورخۇن ئۇيغۇرخانلىقى >>دەپ ئاتايدۇ .ئۇرخۇن ئۇيغۇرخانلىقى (مىلادىيە 744-840يىللار)دەۋىردە ئاساسەن كەپەۋە كىگىز ئويلەر ئىشلىتىلگەن ۋە كەڭ ئومۇملاشقان .قوچۇ(ئىدىقۇت)ئۇيغۇرخانلىقى قۇرلۇپ ،قوچۇ ۋە بىشبالىقتىن ئىككى جايدا پايتەخىت بەرپا قىلنىپ ،بىناكارلىق سەنئىتى ۋە تىخىنىكىسى بىر پەللە يۇقرى كوتۇرۇلگەن .ئويۇش،كىسەك قۇيۇش ۋەسۇقما تام سوقۇش ئۇسۇللىرى ئارقىلىق ئولتۇراق ئوي سىلىش ئۇسلۇبىنى ياراتقان . قوچۇ (ئىدىقۇت) ئۇيغۇرخانلىقى (مىلادىيە 857-1351يىللار)دەۋىردە بۇزىمىندائىلگىرى ياشاپ كەلگەن قوچۇ ئۇيغۇرلىرنىڭ بىناكارلىق ئەنئەنسىگە مىناسىپ كىمىر،گەمە،يىرىم گەمە ،گۈمبەزۋە تورۇسلۇق ئىمارەتلەرنى بەرپاقىلىشنى تخىمۇ تەرەققى قىلدۇرغان . قارخانىلار سۇلالىسى (مىلادىيە 840-1212-يىللار)شەھەر مەدەنىيتى ئىنتايىن راۋاجلانغان بولۇپ ،تارىخى ۋە ئارخىئۇلوگىيلىك مەلۇماتلارغا ئاساسلانغاندا ،شۇدەۋىردە تامچىلىق ،تاش ئويمىچىلىق ،خىش ئويمىچىلىق ،كاھىشچىلىق ۋە سىرچىلىق كەسىپلىرى بەلگىلىك تەرەققىياتلارغا ئىرىشكەن .شىنجاڭبىناكارلىق قۇرلۇشلىردا سىرچىلىق ھۇنەر-سەنئىتى گىۋدە قىلىنغانۋەدەۋرىمىزگىچە ساقلىنىپكەلگەنلىرى خىلى كوپ.
       مەسلەن :
قەشقەرھېيىتگاھ جامەسى.يەكەن جامەسى ،سۇلايمان ۋاڭ مۇنارسى ،ئاپپاق غۇجا مازارى قاتارلىقلار بۇنىڭ تىپىك مىسالىدۇر . ئۇيغۇربىناكارلىق سەنئىتى ئىشلىتىش ئورنى ۋە خاراكتىرگە قاراپ ئاممىۋى سورۇن بىناكارلىقى ، تۇرالغۇ ئوي تىپىدىكى بىناكارلىق ۋە مەسچىت -مەدىرسە بىناكارلىقى قاتارلىق تۇرلەرگەبولۇندۇ . يۇقۇردىكى تۇرلەرنىڭ ئوخشىماسلىقى بىلەن سىرچىلىق ھۇنەر-سەنئىتىمۇ ئوخشىمايدۇ .ئۇ ئىشلەتكەن ماتىريال ۋە ئالاھىدىلكىگە قاراپ ، ئاممىۋى سورۇن سىرچىلقى ، تۇرالغۇ ئوي سىرچىلقى ،مەسچىت سىرچىلقى ،پىشايۋان ،كايۋان ،تورۇس ،ھاراق ،جەگە ،تۇۋرۇك سىرچىلقى ،مىھراپ ،نەمۇيان ،ئىشكاپ ،تەكچە ،ئوچاق سىرچىلقى ،دەرۋازا،ئىشىك دەرىزە سىرچىلقى ،نەقىش ،گۇل نۇسقۇلىرى سىرچىلقى ۋە دىكۇراتسىيە (مەنزىرە رەسىم ) سىرچىلقى قاتارلىق تۇرلەرگە بولۇندۇ .
ئومومەن ئىيىتقاندا ،ئۇيغۇرسىرچىلىق ھۇنەر-سەنئىتى ئۇزاق تارىخى دەۋىرلەردىن بۇيان مۇكەممەللىشىپ ،تەرەققى قىلىپ ،ئۇيغۇربىناكارلىق سەنئىتىنىڭ تەركىبى قىسمى ئىكەنلىكىنى نامايەن قىلغان .

مەنبە: ئۇيغۇرسىرچىلىق ھۇنەر-سەنئىتىدىن ئورنەكلەر

توردىكى مەنبە:شىنجاڭ بىزەكچىلەر ۋادىسى

ئۇيغۇر سىرچىلىق تارىىى ئۇزۇن،ھەر خىل تەخنىكىلىرى كۆپ،يەرلىك ئالاھىدىلىككە ئگەلىكى بىلەن دۇنياغا مەشھۇر...ھازىر چەتئەللەردە ئۇيغۇرلارنىڭ 500 يىل مۇقەەددەمدىكى سىرلىرىنى تەتقىق قىلىۋاتىدۇ....رەخمەت يازمىڭىزغا...

باش سۈرىتىڭىزنى ئالماشتۇرىۋىلىڭ!