شىللېر

    

 شىللېر

     يۇھان فىرىدېرخ شىللېر(Johann Christoph Friedrich von Schiller)-1872]. گېرمانىيەنىڭ ئاتاقلىق شائىرى ۋە دىرامماتورگى. شىللېر 1759-يىلى 8-ئايدا ۋېيۇرتېمنبېرگ كېنەزلىكىدە تۇغۇلغان. دادىسى يۇھان كاسپېل تاشقى كېسسەللىك دوختۇرى بولۇپ ھەربى قىسىمدا يۈرگەنلىكتىن شىللېرنى ئاساسەن ئانىسى تەربىيلەپ ئۆستۈرگەن. شىللېر كىچىكىدە لاتىن تىلى مەكتىپىدە ئوقۇغان، ئۆزى دىنشۇناسلىق كەپىگە قىزىققان بولسىمۇ ئەمما كېنەزلىكنىڭ مەجبۇرلىشى بىلەن 1773-يىلى ھەربى مەكتەپكە كىرىپ قانۇن ۋە تىببى ئىلىم ئۆگەنگەن. 1780-يىلى ھەربى مەكتەپنى پۈتتۈرۈپ شىتۇتگارتقا بېرىپ ھەربى دوختۇر بولغان.

     1781-يىلى شىللېر مۇستەبىتلىكنى قامچىلايدىغان دىرامما «قاراقچى» نى يېزىپ مانھېيىمغا ئەۋەتىپ ئېلان قىلدۇرۇپ جەمىيەتنى زىل-زىلىگە سالغان. شىللېر ۋېيۇرتېمبېرگ كېنەزىنىڭ زىيانكەشلىك قىلىشىدىن ئەنسىرەپ مانھېيىمغا قېچىپ كەتكەن ۋە ئۇ يەردە «مۇھەببەت ۋە سۈيقەست» ناملىق ئەسىرىنى يېزىپ زور ئابرويغا ئېرىشكەن.

    شىللېر 1787-يىلىدىن باشلاپ تارىخقا قىزىقىپ تەتقىقات بىلەن شۇغۇللانغان ۋە ئىككى يىلدىن كېيىن داڭلىق شائىر گىيۇتېنىڭ تونۇشتۇرۇشى بىلەن يېنا ئۇنۋېرستىدا پىراففېسور بولغان. 1794-يىلىدىن باشلاپ گىيۇتې بىلەن بىرلىكتە «ئەدەبىيات-سەنئەت يىلنامىسى» ناملىق يىللىق ئەدەبى ئەسەرلەر توپلىمىدا نۇرغۇن ئەسەرلەرنى ئېلان قىلغان. «ۋاللىنېستېين»، «ۋېلھېلىمتۇل» ناملىق دىرامىلارنى يېزىپ گېرمانىيە دىرامما ساھەسىدىكى تەسىرىنى يەنىمۇ چوڭقۇرلاشتۇرغان. 1805-يىلى 5-ئايدا ۋېيماردا 46 يېشىدا ۋاپات بولغان.