ئاسترونومىيە سېپىدىكى ياش دوكتور ــ ئەلى ھېسامىدىن

دوكتور ئەلى ھېسامىدىن 1969-يىلى 4-ئايدا ئۈرۈمچى زىيالىي ئائىلىسىدە دۇنياغا كەلگەن.1987-يىلدىن 1991-يىلغىچە بېيجىڭ پېداگوگىكا ئونىۋىرسىتېتىنىڭ ئاسترونومىيە فاكۇلتېتى ئاستروفىزىكا كەسپىدە ئوقۇغان. 1991-يىلى 9-ئايدا جوڭگۇ پەنلەرئاكادېمىيسى ئۈرۈمچى رەسەتخانىسىغا تەقسىم قىلىنغان.

ئۇ 1991-يىلىدىن باشلاپ ئۈرۈمچى رەسەتخانىسىدا قۇياش رادىئاتسىيىسىتى كۆزىتىش، قۇياش تاجىسى فىزىكىسى قاتارلىقلارغا ئائىت تەتقىقاتلاربىلەن شۇغۇللىنىدۇ ۋە شىنجاڭ دائىرىسىدە رەسەتخانا ئورنىنى تاللاش خىزمىتىگەقاتنىشىدۇ. 1996-يىلى 10-ئايدىن 1998-يىلى 10-ئايغىچە بېيجىڭ رەسەتخانىسى بىلەن ھەمكارلىشىپ ئادەتتىن تاشقىرى يېڭى يۇلتۇزلار ۋە جىددىي ئۆزگىرىشچان يۇلتۇزلارغائائىت تەتقىقات بىلەن شۇغۇللىنىدۇ.

دوكتور ئەلى ھېسامىدىن 1998-يىلىدىن باشلاپ ئۈرۈمچى رەسەتخانىسىدا «جوڭگۇنىڭ ئىمپۇلىس يۇلتۇزلارنى كۆزىتىش ۋە تەتقىق قىلىش بازىسىنى قۇرۇش» گۇرۇپپىسىغا قاتنىشىپ ئىمپۇلىس يۇلتۇزلارنى كۆزىتىش تەتقىقاتىدىكى دەسلەپكى نەتىجىنى قولغا كەلتۈرىدۇ ۋە مۇئاۋىن تەتقىقاتچى ئۇنۋانىغا ئېرىشىدۇ.

ئىمپۇلىس يۇلتۇزلارنىڭ بايقالغىنىغا ئاران 30 نەچچە يىل بولغان بولۇپ، ئۇلارنى كۆزىتىش ۋە تەتقىق قىلىش ئاستروفىزىكا تەرەققىياتىغا غايەت زور تەسىر كۆرسىتىدۇ. شۇڭا ئۇھازىر دۇنيادا ئاستروفىزىكا ساھەسىدىكى ئەڭ قىزىق نۇقتا بولماقتا. مەملىكىتمىزدەبولسا ئۇنى كۆزىتىش، تەتقىق قىلىش ئەمدىلا باشلانغان تېخىمۇ يېڭى ساھە ھېسابلىنىدۇ.

بۇنى چۈشەنگەن ئەلى ھېسامىدىن ئۆز بۇرچىنى ئادا قىلىش، يەنىمۇ ئىلگىرىلەپ بىلىم ئېلىش ئۈچۈن 2000-يىلى بېيجىڭ ئۇنىۋېرسىتېتى ئاسترونومىيە فاكۇلتېتىغا ئاسپىرانتلىققا ئىمتىھان بېرىپ ئۆتۈپ، ئالدىنقى ئىككى يىلدا ئىمپۇلىس يۇلتۇزلارنى كۆزىتىش ۋە تەتقىق قىلىش بىلەن شۇغۇللىنىپ كۆرۇنەرلىك نەتىجىلەرنى قولغا كەلتۈرىدۇ. كېيىنكى بىر يىلدا ئەنگىليىنىڭ مانچېستىر ئۇنىۋېرسىتىتىغا بېرىپ، تەتقىقاتنى تېخىمۇ چوڭقۇر، تېخىمۇسىستېملىق ئېلىپ بېرىپ، نۇرغۇن يېڭىلىقلارنى ئوتتۇرىغا چىقىرىدۇ. بۇ ھەقتە يازغان بىر ئىلمىي ماقالىسى خەلقئارادا ئەڭ نوپۇزلۇق ژۇرنال «ئەنگىليە خان جەمەتى ئاسترونومىيە جەمئىيىتىنىڭ ئايلىق ژۇرنىلى»دا ئېلان قىلىنىپ ئالىم، مۇتەخەسىسلەرنىڭ يۇقىرى باھاسىغا ئېرىشىدۇ.

ئۇ 2004-يىلى 6-ئايدابېيجىڭ ئۇنۋېرسىتېتىغا قايتىپ كېلىپ فىزىكا، ماتېماتىكا پەنلىرى بويىچە دوكتورلۇق ئونۋانىنى ئېلىپ، ئۈرۈمچى رەسەتخانىسىغا قايتىپ كېلىدۇ. ئۇ ھازىر ئۈرۈمچى رەسەتخانىسىدا ئىمپۇلىس يۇلتۇزلار تەتقىقاتى ۋە ئاسپىرانت يېتەكلەش بىلەن شۇغۇللانماقتا. ئۇ 2004-يىلى ئەنگىليىگە ئۈچ ئايلىق ھەمكارلىشىپ ئىشلەشكە بارغاندا ئېرىشكەن تەتقىقات نەتىجىلىرىنى 2005-يىلى 8-ئايدا شىنجاڭدا ئېچىلغان «قاناس خەلقئارا ئىمپۇلىس يۇلتۇزلارنى تەتقىق قىلىش مۇھاكىمە يىغىنى»دا ئېلان قىلىپ، دۇنيانىڭ ھەرقايىسى جايلىرىدىن كەلگەن مۇتەخەسىسىس، ئالىملارنىڭ دىققەت –ئېتىبارىنى قوزغاپ، ئۇلارنىڭ يۇقىرى باھاسىغا ئېرىشىدۇ.

ئەلى ھېسامىدىن يۇقىرىقىدەك نەتىجىلىرى بىلەن ئۇيغۇرلار ئىچىدىن چىققان ئاسترونومىيە ساھەسىدىكى تۇنجى دوكتور بولۇپ قالدى. ئۇ ھازىرغىچە 38 پارچە ئىلمىي ماقالە يېزىپ، ئۇنىڭ 25پارچىسىنى خەلقئارالىق، 13 پارچىسىنى مەملىكەتلىك نوپۇزلۇق ژۇرناللاردا ئېلان قىلدى. مەملىكەتلىك ۋە خەلقئارالىق مۇھاكىمە يىغىنلىرىدا 13 قېتىم ماقالە ئوقۇدى.ئۇ، نەتىجىسى كۆرۈنەرلىك بولغانلىقتىن 2006-يىلى ئاپتونوم رايونلۇق 3-نۆۋەتلىك ياشلار پەن-تېخنىكا مۇكاپاتىغا ئېرىشتى. 2006-يىلى بىر ئىلمىي ماقالىسى تەبىئىي پەن بويىچە ئاپتونوم رايونلۇق 1-دەرىجىلىك مۇنەۋۋەر ئىلمىي ماقالە بولۇپ باھالاندى. 2004-يىلى ئۇنىڭ «ئۈرۈمچى رەسەتخانىسى ئىمپۇلىس يۇلتۇزلارنى كۆزىتىشسى ستېمىسىنىڭ قۇرۇلۇشى»دېگەن تەتقىقات نەتىجىسى ئاپتونوم رايونلۇق 1-دەرىجىلىك پەن-تېخنىكا تەرەققىيات مۇكاپاتىغا ئېرىشتى. 1998-يىلى ئىككى پارچە ئىلمىي ماقالىسى تەبىئىي پەن بويىچە ئاپتونوم رايونلۇق 2-، 3-دەرىجىلىك مۇنەۋۋەر ئىلمىي ماقالە بولۇپ باھالانغان ئىدى. ئۇ ھازىر يەنە ئىككى تەتقىقات تېمىسىغا مەسئۇل بولۇپ ئىشلىمەكتە.