مۇڭغۇللارنىڭ مەخپى تارىخى

«ﻣﻮﯕﻐﯘﻟﻼﺭﻧﯩﯔ ﻣﻪﺧﭙﯩﻲ تارىخى »ىنى ﺋﻮﻗﯘﺩﯨﯖﯩﺰﻣﯘ ؟ ﻣﻮﯕﻐﯘﻟﻼﺭ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻐﺎ ﻗﯩﺰﯨﻘﺎﻣﺴﯩﺰ ؟ ﭼﯩﯖﮕﯩﺰﺧﺎﻥ ﯞﻩ ﺋﯘﻧﯩﯔ ﺋﻪﯞﻻﺩﻟﯩﺮﯨﻐﯩﭽﯘ ؟ ﺋﯘﻧﺪﺍﻕ ﺑﻮﻟﺴﺎ ﮔﻪﭘﻨﻰ "ﻣﻮﯕﻐﯘﻟﻼﺭﻧﯩﯔ ﻣﻪﺧﭙﯩﻲ ﺗﺎﺭﯨﺨﻰ" ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ ﻛﯩﺘﺎﺑﺘﺎ ﻧﯧﻤﯩﻠﻪﺭ ﺳﯚﺯﻟﻪﻧﮕﻪﻧﻠﯩﻜﻰ ﻫﻪﻗﻘﯩﺪﻩ ﻗﯩﺴﻘﯩﭽﻪ ﺗﻮﻧﯘﺷﯘﭖ ﭼﯩﻘﺎﻳﻠﻰ :

1 . ﭼﯩﯖﮕﯩﺰﺧﺎﻧﻨﯩﯔ ﻧﻪﺳﯩﻞ -ﺯﺍﺗﻰ : ﺑﯘﻧﯩﯖﺪﺍ ﺑﯩﺮﯨﻨﭽﻰ ﺑﺎﭘﺘﯩﻦ ﺑﺎﺷﻼﭖ ، ﭼﯩﯖﮕﯩﺰﺧﺎﻧﻨﯩﯔ ﺗﯘﻏﯘﻟﯘﺷﺘﯩﻦ ﺋﯩﻠﮕﯩﺮﯨﻜﻰ ﺋﻪﺟﺪﺍﺩﻟﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﺗﺎﺭﯨﺨﻰ ﺭﯨﯟﺍﻳﻪﺕ ﺷﻪﻛﻠﯩﺪﻩ ﺳﯚﺯﻟﯩﻨﯩﺪﯗ .

2 . ﭼﯩﯖﮕﯩﺰﺧﺎﻧﻨﯩﯔ ﺋﯚﺳﻤﯜﺭﻟﯜﻙ ﺩﻩﯞﺭﻯ : ﺑﯘﻧﯩﯖﺪﺍ ﭼﯩﯖﮕﯩﺰﺧﺎﻧﻨﯩﯔ ﺗﯘﻏﯘﻟﻐﺎﻧﺪﯨﻦ ﺑﺎﺷﻼﭖ ﺗﻮﻱ ﻗﯩﻠﯩﺸﺘﯩﻦ ﺋﯩﻠﮕﯩﺮﯨﻜﻰ ﺗﺎﺭﯨﺨﻰ ﺳﯚﺯﻟﯩﻨﯩﺪﯗ .

3 . ﭼﯩﯖﮕﯩﺰﺧﺎﻧﻨﯩﯔ ﺗﻮﻱ ﻗﯩﻠﻐﺎﻧﺪﯨﻦ ﻛﯧﻴﯩﻦ ﯞﺍﯓ ﺧﺎﻥ ﯞﻩ ﺟﺎﻣﯘﻗﺎ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺑﯩﺮﻟﯩﺸﯩﺶ ؛ ﺑﯘﻧﯩﯖﺪﺍ ﭼﯩﯖﮕﯩﺰﺧﺎﻧﻨﯩﯔ ﺗﻮﻱ ﻗﯩﻠﻐﺎﻧﺪﯨﻦ ﺑﺎﺷﻼﭖ ، ﺋﺎﺭﯨﻠﯩﻘﺘﺎ ﯞﺍﯓ ﺧﺎﻥ ﯞﻩ ﺟﺎﻣﯘﻗﺎ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺑﯩﺮﻟﯩﺸﯩﺸﯩﺪﯨﻦ ﺟﺎﻣﯘﻗﺎ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺑﯚﻟﯜﻧﯜﭖ ﻛﯧﺘﯩﺶ ﺟﻪﺭﻳﺎﻧﻰ ﺳﯚﺯﻟﯩﻨﯩﺪﯗ .

4 . ﭼﯩﯖﮕﯩﺰﺧﺎﻧﻨﯩﯔ ﻣﻮﯕﻐﯘﻟﻼﺭنىڭ ﺋﯚﺯ ﻗﻪﺑﯩﻠﯩﺴﯩﻨﯩﯔ ﺧﺎﻧﻠﯩﻘﯩﻐﺎ ﺳﺎﻳﻠﯩﻨﯩﭗ ، ﺩﻩﺳﻠﻪﭘﻜﻰ ﺗﻪﺷﻜﯩﻠﻠﯩﺸﻰ ﯞﻩ ﻗﻮﺷﻨﺎ ﺋﯘﺭﯗﻕ - ﻗﻪﺑﯩﻠﯩﻠﻪﺭﻧﻰ ﻗﻮﺷﯘﯞﯦﻠﯩﺸﻰ : ﺑﯘﻧﯩﯖﺪﺍ ﭼﯩﯖﮕﯩﺰﺧﺎﻧﻨﯩﯔ ﻫﻪﺭﻗﺎﻳﺴﻰ ﺋﯘﺭﯗﻕ - ﻗﻪﺑﯩﻠﯩﻠﻪﺭﻧﯩﯔ ﺋﺎﻗﺴﺎﻗﺎﻟﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﻳﯧﻨﯩﻐﺎ ﺗﺎﺭﺗﯩﺸﺘﯩﻦ ﻣﻮﯕﻐﯘﻟﻼﺭﻧﯩﯔ ﺋﯚﺯ ﻗﻪﺑﯩﻠﯩﺴﯩﻨﯩﯔ ﺧﺎﻧﻠﯩﻘﯩﻐﺎ ﺳﺎﻳﻠﯩﻨﯩﺶ ﻫﻪﻣﺪﻩ ﺑﯜﺭﻯ ﺑﯚﻛﻪﻧﻰ ﺋﯚﻟﺘﯜﺭﯛﯞﯦﺘﯩﺶ ﺟﻪﺭﻳﺎﻧﻰ ﺳﯚﺯﻟﯩﻨﯩﺪﯗ .

5 . ﺑﯘﻧﯩﯖﺪﺍ 1201 - ﻳﯩﻠﯩﺪﯨﻦ ﺑﺎﺷﻼﭖ ، ﺟﺎﻣﯘﻗﺎﻧﯩﯔ ﺋﯩﮕﯩﻠﯩﻚ ﺗﯩﻜﻠﯩﺸﯩﺪﯨﻦ ﭼﯩﯖﮕﯩﺰﺧﺎﻧﻨﯩﯔ ﺗﺎﻳﭽﯩﻐﯘﺗﻼﺭﻧﻰ ﻳﻮﻗﯘﺗﯘﺵ ﺟﻪﺭﻳﺎﻧﻰ ﺳﯚﺯﻟﯩﻨﯩﺪﯗ .

6 .  ﭼﯩﯖﮕﯩﺰﺧﺎﻧﻨﯩﯔ ﯞﺍﯓ ﺧﺎﻥ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺩﻭﺳﺘﻠﯘﻗﺘﯩﻦ ﺩﯛﺷﻤﻪﻧﻠﯩﺸﯩﭗ ﻗﯧﻠﯩﭗ ، ﺋﯘﻧﻰ ﻳﻮﻗﯘﺗﯘﺵ ﺟﻪﺭﻳﺎﻧﻰ ﺳﯚﺯﻟﯩﻨﯩﺪﯗ .

7 . ﭼﯩﯖﮕﯩﺰﺧﺎﻧﻨﯩﯔ ﺷﯘ ﭼﺎﻏﺪﯨﻜﻰ ﻛﯚﭼﻤﻪﻥ ﭼﺎﺭﯞﯨﭽﯩﻼﺭ ﺋﯩﭽﯩﺪﯨﻜﻰ ﻛﯜﭼﻠﯜﻙ ﺳﺎﻧﯩﻠﯩﺪﯨﻐﺎﻥ ﻧﺎﻳﻤﺎﻧﻼﺭﻧﻰ ﺑﻮﻳﺴﯘﻧﺪﯗﺭﯗﺵ ، ﻛﯜﭼﻠﯜﻙ ﺧﺎﻧﻨﯩﯔ ﻣﻪﻏﻠﯘﺏ ﺑﻮﻟﯘﭖ ﻳﺎﺕ ﻳﯘﺭﺗﻘﺎ ﻗﯧﭽﯩﭗ ﻛﯧﺘﯩﺶ ﯞﻩ ﺟﺎﻣﯘﻗﺎﻳﻨﯩﯔ ﭘﺎﺋﺎﻟﯩﻴﻪﺗﻠﯩﺮﻯ ﻫﻪﻣﺪﻩ ﺋﯚﺯﯨﻨﻰ ﺋﯚﻟﺘﯜﺭﯛﯞﯦﻠﯩﺶ ﺟﻪﺭﻳﺎﻧﻰ ﻧﺎﻫﺎﻳﯩﺘﻰ ﺗﻪﭘﺴﯩﻠﯩﻲ ﺳﯚﺯﻟﯩﻨﯩﺪﯗ .

8 . ﭼﯩﯖﮕﯩﺰﺧﺎﻧﻨﯩﯔ "ﭼﯩﯖﮕﯩﺰﺧﺎﻥ" ﺩﯦﮕﻪﻥ ﻧﺎﻡ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺋﺎﺗﺎﻟﻐﺎﻧﺪﯨﻦ ﻛﯧﻴﯩﻦ ، ﺋﻮﻟﯘﺳﻨﻰ ﺑﯩﺮﻟﯩﻜﻜﻪ ﻛﻪﻟﺘﯜﺭﯛﺷﺘﻪ ﻫﻪﺳﺴﻪ ﻗﻮﺷﻘﺎﻥ ﺗﯚﻫﭙﯩﻜﺎﺭﻻﺭﻧﻰ ﺗﺎﺭﺗﯘﻗﻼﺵ ، ﺗﻮﻗﺴﺎﻧﺒﻪﺵ ﻣﯧﯖﺒﯧﺸﯩﻨﯩﯔ ﺋﯩﺴﻤﯩﻨﻰ ﺋﺎﺗﺎﭖ ﺗﯘﺭﯗﭖ ﯞﻩﺯﯨﭙﯩﮕﻪ ﻗﻮﻳﯘﺵ ، ﻛﯚﺭﺳﻪﺗﻜﻪﻥ ﺧﯩﺰﻣﻪﺗﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﻣﻪﺩﻫﯩﻴﯩﻠﻪﺵ ، ﻛﯧﺰﻩﻛﭽﯩﻠﻪﺭﻧﻰ ﻗﺎﻳﺘﯩﯩﺪﯨﻦ ﺭﻩﺗﻠﻪﭖ ﻛﯧﯖﻪﻳﺘﯩﭗ ، ﺋﯘﻻﺭﻧﻰ 14 ﻣﯩﯖﻐﺎ ﻳﻪﺗﻜﯜﺯﯛﭖ ، ﻗﺎﺗﺘﯩﻖ ﺗﯜﺯﯛﻡ ﺑﻪﻟﮕﯩﻠﻪﺵ ﺟﻪﺭﻳﺎﻧﻰ ﺳﯚﺯﻟﯩﻨﯩﺪﯗ . ﺑﯘ ﺑﻪﻟﮕﯩﻠﯩﻤﻪ ﯞﻩ ﺗﯜﺯﯛﻣﻠﻪﺭ ﺋﯧﻠﯩﻤﯩﺰ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﺪﺍ ﺋﯩﻨﺘﺎﻳﯩﻦ ﻣﯘﻫﯩﻢ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻲ ﻗﯩﻤﻤﻪﺗﻜﻪ ﺋﯩﮕﻪ .

9 . ﺑﯘﻧﯩﯖﺪﺍ ﭼﯩﯖﮕﯩﺰﺧﺎﻧﻨﯩﯔ ﺋﻮﺭﻣﺎﻧﺪﯨﻜﻰ ﻫﻪﺭﻗﺎﻳﺴﻰ ﻗﻪﺑﯩﻠﯩﻠﻪﺭﻧﻰ ﺑﻮﻳﺴﯘﻧﺪﯗﺭﯗﭖ ، ﻗﺎﺭﻣﯩﻘﯩﻐﺎ ﺋﯚﺗﻜﯜﺯﯛﯞﺍﻟﻐﺎﻧﺪﯨﻦ ﻛﯧﻴﯩﻦ ، ﺋﻪﻟﻨﻰ ﻗﺎﻳﻤﯘﻗﺘﯘﺭﯗﭖ ، ﺳﯘﺧﻪﻧﭽﯩﻠﯩﻚ ﻗﯩﻠﻐﺎﻥ ﺷﺎﻣﺎﻥ ﺩﯨﻨﻰ ﺑﺎﺧﺸﯩﺴﻰ ﻛﯚﻛﭽﯘ (ﺗﻪﺏ ﺗﻪﯕﺮﻯ) ﻧﯩﯔ ﺋﯩﻤﺘﯩﻴﺎﺯﯨﻨﻰ ﺑﯩﻜﺎﺭ ﻗﯩﻠﯩﭗ ، ﺋﯘﻧﻰ ﺋﯚﻟﺘﯜﺭﯛﯞﯦﺘﯩﺶ ﺟﻪﺭﻳﺎﻧﻰ ﺳﯚﺯﻟﯩﻨﯩﺪﯗ .

10 . ﭼﯩﯖﮕﯩﺰﺧﺎﻥ ﺟﯩﻦ ﺧﺎﻧﻠﯩﻘﻰ ، ﻏﻪﺭﺑﯩﻲ ﺷﻴﺎﻻﺭﻧﻰ ﺑﯧﻘﯩﻨﺪﯗﺭﯗﭖ ، ﺋﯚﺯﯨﻨﻰ ﻛﯜﭼﻠﻪﻧﺪﯛﺭﮔﻪﻧﺪﯨﻦ ﻛﯧﻴﯩﻦ ، ﺋﻮﻏﻼﻥ ﺗﯧﻜﯩﻨﻠﯩﺮﻯ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺧﺎﺭﻩﺯﻣﻨﻰ ﺑﻮﻳﺴﯘﻧﺪﯗﺭﯗﺵ ﯞﻩ ﺳﻪﻟﺘﻪﻧﻪﺕ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﻳﺎﯞﺭﻭﭘﺎﻏﺎ ﻳﯜﺭﯛﺵ ﻗﯩﻠﯩﭗ ، ﺋﯘ ﻳﻪﺭﻟﻪﺭﺩﯨﻜﻰ ﻛﯜﭼﻠﯜﻙ ﺋﻪﻟﻠﻪﺭﻧﻰ ﺑﯧﻘﯩﻨﺪﯗﺭﯗﺵ ﺟﻪﺭﻳﺎﻧﻰ ﺳﯚﺯﻟﯩﻨﯩﺪﯗ .

11 . ﺑﯘﻧﯩﯖﺪﺍ ﭼﯩﯖﮕﯩﺰﺧﺎﻧﻨﯩﯔ ﻏﻪﺭﺑﯩﻲ ﺷﻴﺎﻧﻰ ﻳﻮﻗﯩﺘﯩﺸﻘﺎ ﻗﺎﻳﺘﺎ ﻳﯜﺭﯛﺵ ﻗﯩﻠﯩﺶ ﯞﻩ ﺋﺎﺗﺘﯩﻦ ﻳﯩﻘﯩﻠﯩﭗ ﭼﯜﺷﯜﭖ ﺋﺎﻏﺮﯨﭗ ﻗﯧﻠﯩﺸﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﻗﺎﺯﺍ ﺗﯧﭙﯩﺶ ﺟﻪﺭﻳﺎﻧﻰ ﺳﯚﺯﻟﯩﻨﯩﺪﯗ .

12 . ﺋﻮﮔﺪﺍﻳﻨﯩﯔ ~ ﺩﺍﺩﯨﺴﻰ ﭼﯩﯖﮕﯩﺰ ﺧﺎﻧﻨﯩﯔ ﯞﻩﺳﯩﻴﯩﺘﻰ ﺑﻮﻳﯩﭽﻪ ﺧﺎﻧﻠﯩﻖ ﺗﻪﺧﺘﯩﮕﻪ ﭼﯩﻘﯩﭗ ، ﺟﯩﻦ ﺧﺎﻧﻠﯩﻘﯩﻨﻰ ﻳﻮﻗﯘﺗﯘﺵ ، ﭼﻮﯓ ﺋﻮﻏﻠﯩﻨﻰ ﻏﻪﺭﺑﻜﻪ ﺋﯘﺭﯗﺷﻘﺎ ﺋﻪﯞﻩﺗﯩﺶ ﻫﻪﻣﺪﻩ ﺧﺎﻥ ﺑﻮﻟﻐﺎﻧﺪﯨﻦ ﻛﯧﻴﯩﻦ ﻗﯩﻠﻐﺎﻥ ﺗﯚﺕ ﻳﺎﺧﺸﻰ ﺋﯩﺸﻰ ﯞﻩ ﺋﯚﺗﻜﯜﺯﮔﻪﻥ ﺗﯚﺕ ﺧﺎﺗﺎﻟﯩﻘﻰ ﺋﯜﺳﺘﯩﺪﻩ ﺗﻮﺧﺘﺎﻟﻐﺎﻧﻠﯩﻖ ﺟﻪﺭﻳﺎﻧﻰ ﺳﯚﺯﻟﯩﻨﯩﺪﯗ .ﺋﻮﮔﺪﺍﻱ ﺧﺎﻥ ﺑﻮﻟﻐﺎﻧﺪﯨﻦ ﻛﯧﻴﯩﻦ ﻗﺎﻧﺪﺍﻕ  ﻳﺎﯨﺸﻰ ﺋﯩﺸﻼﺭﻧﻰ ﻗﯩﻠﺪﻯ ؟ ﺑﯘﻧﯩﯖﺪﺍ ﺋﺎﺳﺎﺳﻪﻥ ﺋﯘﺭﯗﺷﺘﺎ ﻏﻪﻟﯩﺒﻪ ﻗﯩﻠﺪﻯ ، ﻟﯧﻜﯩﻦ ﻛﻪﻣﭽﯩﻠﯩﻜﻠﯩﻤﯘ ﺑﺎﺭ ، ﺋﯘ ﺑﻮﻟﺴﯩﻤﯘ ﻛﻪﭖ- ﺳﺎﭘﺎﻏﺎ ، ﻫﺎﺭﺍﻕ - ﺷﺎﺭﺍﭘﻘﺎ ﺑﯧﺮﯨﻠﯩﭗ ﻛﻪﺗﻜﻪﻥ .............

 ﻣﺎﻧﺎ ﻳﯘﻗﯘﺭﻗﯩﻼﺭ "ﻣﻮﯕﻐﯘﻟﻼﺭﻧﯩﯔ ﻣﻪﺧﭙﯩﻲ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻲ" ﺩﯨﻜﻰ ﻳﯧﺰﯨﻠﻐﺎﻥ  ﺋﺎﺳﺎﺳﻠﯩﻖ ﻣﻪﺯﻣﯘﻧﻼﺭ .

 ئايچىۋەر  يازمىسى