خېمىيە ئالىمى شىللېر(1742-1786)

 

خىمىيە ئالىمى شىللېر (1742-1786)

   

 شىللېر شۋېتسىيلىك ياش خىمىك، 1742 - يىلى 12 - ئاينىڭ 19 - كۈنى سىترالسوند شەھىرىدە تۇغۇلغان. ئائىلىسى كەمبەغەل بولغاچقا، 13 يېشىدىلا گوننىبورگدىكى دورىگەر بوخىنىڭ دورىخانىسىدا شاگىرت بولغان. بۇ بالا دورىخانىغا كەلگەندىن كېيىن، ھەممە نەرسە ئۇنىڭغا يېڭىلىق بولۇپ تۇيۇلغان. ئۇ دورا ياساشنى ئۆگىنىش داۋامىدا، ماددىلار سۈپەت ئۆزگىرىشى ياسىغاندىن كېيىن، نۇرغۇن كېرەكلىك نەرسىلەر ھاسىل بولغانلىقىدەك ئاجايىپ قىزىق خىمىيىلىك ئۆزگىرىشنى بايقىغان. بۇ ئەھۋاللار ئۇنىڭدا خىمىيىگە نىسبەتەن چوڭقۇر قىزىقىش پەيدا قىلغان. ئۇ بوخې ئۇستامنىڭ يېتەكچىلىكىدە، ئىشتىياق بىلەن ئۆگىنىدۇ، كۈندۈزى خىزمەت قىلغاننىڭ سىرتىدا بىر مىنۇت ۋاقىتنىمۇ قولدىن بەرمەيدۇ، ئۇنىڭ ئۈستىگە ھەركۈنى كەچتە يېرىم كېچىگىچە ئۆگىنىدۇ. شۇنداق قىلىپ مەلۇم ۋاقىت ئىچىدە كۇتۇپخانىدىكى خىمىيىگە دائىر مەشھۇر كىتابلارنىڭ ھەممىسىنى دېگۈدەك ئوقۇپ چىقىدۇ. شۇنداقلا نۇرغۇن تەجرىبىلەرنى ئىشلەيدۇ. كېيىن، شىللېر يەنە خىمىيە تارىخىنى ئەستايىدىل ئۆگىنىدۇ.

   8 يىلدىن كېيىن شىللېر گونتىبورگدىكى دورىخانىدىن چىقىپ، ئىلگىرى - كېيىن بولۇپ، مالىم، ستوكھولم ۋە ئوپپىيىسىيالاردىكى دورىخانىلارغا بېرىپ ئىشلەيدۇ، ئۇ 1768 -يىلى ستوكھولمدىكى شالانبورگ دورىخانىسىغا كەلگەندە، 25 ياشلىق ياش خىمىيە ئالىمى بولۇپ قالغان ئىدى. 1773-يىلىغا كەلگەندە ئۇ يېنىش -كۆيۈش ئۈستىدە تەجرىبە ئىشلەپ نەتىجىدە خىمىيە ئىلمىنتى بولغان ئوكسىگېننى بايقىغان. 1774-يىلى خىلورنى تاپقان. ئۇ يەنە فتور، ئامياك، تۇز كىسلاتاسىنى تاپقان. فتورىد كىسلاتاسى، ۋولفرام كىسلاتاسى، مولبىدىن كىسلاتاسى، ئاسىن كىسلاتاسى قاتارلىق نەچچە ئون خىل ئىلمىنت ۋە بىرىكمىنى تاپقان. شىللېر 1775 - يىلى شۋېتسىيە پەنلەر ئاكادېمىيىسىنىڭ ئاكادېمىكى دېگەن نامغا ئىگە بولغان. 

 

   شىللېر 1786-يىلى مايدا ئۆسۈملۈكلەردىكى گاللوۋ كىسلاتاسىنى ئىزلەۋاتقان ۋە تەجرىبە قىلىش ئىشى تۈگىمىگەن چاغدا ۋاپات بولۇپ كەتكەن.