دىربى ھەققىدە ھىكايە

قەھرى

دىرىبى ھەققىدە ھىكايە

ئىلگىرى مەلۇم تور بىكىتى مۇنداق بىر سوئال چىقارغان بولۇپ ، قايسى شەھەر تەنتەربىيە تۇرى ئارقىلىق داڭلىق ؟ بۇ سوئالغا كىشىلەرنىڭ جاۋابى ئوخشاش بولمىغان تەنھەركەت تۇرلىرى بىلەن جاۋاپ بىرىشكەن ، تىننىس توپ بىلەن داڭىق چىقارغان ۋىمبىلدۇن (Wimbledon) ،ۋاسكىتبول بىلەن نام چىقارغان كاناگاۋا (Kanagawa) ناھيەسى دىگەندەك ....
ياۋروپا قۇرۇقلىقىدا نۇرغۇن شەھەر ۋە كۇلۇپلار بار ، بىراق بۇنىڭ ئىچىدە بىر شەھەر بولۇپ ،ئۇ مەلۇم تەنھەركەت ياكى مەلۇم كۇماندىغا ۋەكىللىك قىلمايدۇ ، لىكىن ئۆزىگە خاس ئۇسۇل بىلەن ،دۇنيا پۇتبول مۇنبىرىنى زىل –زىلىگە سىلىپ كەلگەن، ئۇ دەل دىربى .
بۇگۇن بىز دىربى ھەققىدە قىسقىچە توختىلىپ باقساق ، دىربىنىڭ كىلىپ چىقىشى ئەسلىدە پۇتبۇلنىڭ سىرتىدا چوڭقۇر ئەھمىيەتكە ئىگە بولۇپ ، ئىنگىلاد پۇتبۇل مۇسابىقىسىدا دىيىلىۋاتقان دىربى ھەققىدە ھىكايە .

دىربىنىڭ كىلىپ چىقىش مەنبەسى –دىربى ۋىلايىتى
دىربى ئەسلىدە ئەنگىلىيەدىكى يەر ئىسمى بولۇپ ، دىربى ۋىلايىتىنىڭ جەنۇبىدىكى دىربى شەھرى بولۇپ ، قانداقسىگە ئىنگىلاد توپ مەستانىللىرى ئىغىزدىن چۇشۇرمەيدىغان سۆزگە ئايلىنىپ قالدى ؟
بۇنىڭغا قارتا تۇۋەندىكىدەك 3 خىل ئاتاش بولۇپ :
بىرىنچى خىل ئاتاش: دىربى ئاتالغۇسى ئەسلىدە لىۋىرپول بىلەن ئىۋىرتۇن ئوتتۇرسىدىكى رىقابەت ئۇتتۇرسىدا بارلىققا كەلگەن بولۇپ ، بۇ ئىككى كۇماندا ئەينى يىللاردا سىتانلى باغچىسىدا مۇسابىقىلەشكەن بولۇپ ، بۇ باغچا گىراف دىربىنىڭ ئىگىدارچىلىقىدا بولۇپ، كىيىن كىشىلەر بىر شەھەردىكى قان رەقىپلەرنىڭ ئۇچرىشىشىنى دىربى دەپ ئاتىغان .
بىراق بۇ خىل قاراش كىيىن ئىنگىلادلىقلار تەرپىدىن ئاغدۇرۇپ تاشلانغان ، چۇنكى 1889-يىلى ‹‹ۋىندىس ئاخبارات ھەپتىلىك ژورنىلى ›› ئىككى زەيتۇن توپ كوماندىسى ئوتتۇرسىدىكى رىقابەتنى دىربى دەپ ئاتىغان ، بىراق لىۋىرپول كۇلۇبى ئۈچ يىلدىن كىيىن يەنى 1902-يىلى قۇرۇلغان ، شۇنىڭ بىلەن بۇ خىل كۆز قاراشمۇ ئۆزلىگىدىن ئاغدۇرۇپ تاشلانغان .
ئىككىنچى خىل ئاتاش : دىربى ئاتالغۇسى دىربى ۋىلايىتىنىڭ ئاشىبۇن بازىرىدا بارلىققا كەلگەن ، 12 ئەسىرىدىن باشلاپ بۇ بازاردا بىر خىل ھەر يىلى تۇۋا قىلىش بايرىمى ئۆتكۇزۇلگەن بولۇپ ،بۇ خىل بايرام پۇتبول مۇسابىقىسىگە ئوخشاش بولۇپ ، نىمە ئۇچۇن ‹‹ پۇتبۇلغا ئوخشايدۇ ›› دەيمىز ؟
چۇنكى بۇ تۇرنىڭ قائىدىسى مۇنداق : كىشىلەر شۇ يەردىكى خاممىر دەرياسى بۇيىدىكى دىنىي رايۇنغا يىغىلىدۇ ، ئۇلار يۇقىرى ۋە تۇۋەن دەپ ئىككى ئەترەتكە بۆلىنىدۇ ،ئىككى كوماندا ۋارتاسىنىڭ ئارلىقى 3 ئىنگىلىز مىلى كىلىدۇ ( تەخمىنەن 4800 مىتىر ) ھەر ئەترەتتە 500 دىن ئادەم مۇسابىقىگە قاتنىشىدۇ ،مۇسابىقە 8 سائەت ئۆتكۇزۇلىدىغان بولۇپ ، پۇتبولغا ئوخشايدۇ دىيىشىمىزدىكى سەۋەپ ، بۇ مۇسابىقە كىچىكلىتىلگەن مارافۇنچە يۇگۇرۇش مۇسابىقىسى ياكى راس ئادەملىك ‹‹ چۇ دەرياسى پاسىلى ›› ئويۇنىغا ئوخشايدۇ .
بۇ خىل پائالىيەتكە قاتنىشىدىغان ئادەمللەر كۆپ بولغانلىقى ئۇچۇن ،بىر تۇرلۇك تەنھەركەت پائالىيىتىگە ئايلانغان ، 1829-يىلى بىر نەپەر فىرانسىيەلىك ساياھەتچى بۇ پائلىيەتنى كۆرۇش جەريانىدا ئۆلۇمدىن ئامان قالغاندىن كىيىن مۇنداق دىگەن : ئەنگىلىيەلىكلەر نىمە ئۇچۇن بۇ پائالىيەتنى تەنھەركەت مۇسابىقىسى دەيدۇ ، مۇشلىشىش  دىسە توغرا بولىدۇ ، بۇ پائالىيەتتە ئوخشاش ئىككى توپ دەرۋازىسى ( ۋارتار ) ئوخشاش بىر شەھەردە ، يەنى دىربى شەھرىدە پەيدا بولغان ، شۇڭا دىربىنىڭ كىلىپ چىقىش مەنبەسى مۇشۇ سۆز ، دىگەن ، بىراق بۇ سۆز باشتىن ئاخىرى كىشىلەر ۋە ھۆكۇمەتنىڭ ئىتىراپ قىلىشىغا ئىرىشمىگەن ، بەلكىم كۆپچىلىك بۇ قارا تارىخنى ئىتىراپ قىلىشنى خالىمىغان بولسا كىرەك .

ئۈچۇنچى خىل ئاتاش : دىربى ئات بەيگىسىدە بارلىققا كەلگەن ، 12- ئەسىردە گىراف دىربى بىر تۇرلۇك  مەشھۇر دۇپ دەرىخى مۇسابىقىسىنى بارلىققا كەلتۇرگەن بولۇپ ، بۇ خىل مۇسابىقە 3- ئايدا ئۆتكۇزۇلىدىغان بولۇپ  چىشى ئاتلارلا قاتناشتۇرۇلغان ، بىر يىلدىن كىيىن گىراف يەنە بىر تۇرلۇك مۇسابىقە ئويۇشتۇرۇپ ئۈچ ياشلىق ئەركەك ئاتنى قاتناشتۇردى ، ھەمدە بۇ خىل مۇسابىقىنى ‹‹ ئورمان دىربىسى ›› دەپ ئاتىدى .بۇ خىل مۇسابىقە بۇگۇنكى كۇندە يەر شارى خاراكتىرلىك ئۈچ ياشلىق ئاتلار مۇسابىقىسىنىڭ ئۆلگىسى بولۇپ قالدى ، ئامرىكا ، ياپۇنىيە ، شىياڭگاڭ قاتارلىق جايلاردا  دىربى ئات بەيگىسى مۇسابىقىللىرى بار .

ئات بەيگىسى دىربىسىدا يەرلىك ، ئوخشاش ياشلىق ، ئەركەك ئات ھالقىلىق سۆز ،ئىىنگىلادلىقلار بۇ مۇسابىقىنى روجىستىۋا بايرىمىلىق بىر تۇرلۇك  ھازىرقى زامان تەنھەركەتكە ئايلاندۇرۋالغان ،دىربى دىگەن بۇ سۆزمۇ كىيىنچە ‹‹ئوكسىفۇرىد ئىنگىلىز تىلى لوغىتى›› گە كىرگۇزۇلگەن .
بۇ خىل قاراشلارنىڭ قايسىسى راس قايسىسى يالغان ، بۇنى ئىنىقاشقا ئامال يوق ، بىراق پۇتۇن دۇنيا دىربى سۆزىنىڭ دىربى ۋىلايىتىدە پەيدا بولغانلىقىنى ئىتىراپ قىلىدۇ ، بۇ سۆز دىربى ۋىلايىتىدىن تارقالغاندىن كىيىن پۇتۇن دۇنيا مەستانىللىرى ھەر خىل ئۇسۇلدا ئۆزىنىڭ سۆز لوغىتىگە خاتىرلىدى.
دىربىنىڭ مەدەنىيەت تەسىر كۈچى
دىربى ئوقۇمى پۇتبۇل چەمبىرىكىگە كىرگەندىن كىيىن ئۆزگىچە مەدەنىيەتنى بارلىققا كەلتۇردى ، چۇنكى پۇتبۇل ئىككى شەھەر ، ئىككى رايۇن ، ئىككى مىللەت ئوتتۇرسىدىكى رىقابەت بولۇپ ، ئوخشىمىغان شەھەر ، ئوخشىمىغان رايۇن ، ئوخشىمىغان مىللەت ، ئوخشىمىغان دىن  ئوتتۇرسىدىكى پەرىق ۋە زىدىيەتنى پۇتبول دائىرسىدە تىخىمۇ كەسكىنلەشتۇرۇپ پۇتبۇلنىڭ قىزغىنلىقىنى يەنە بىر بالداق يۇقىرى كۇتۇردى، ئوخشىمىغان ئىككى قەبىلە ئۆز ئىتتىپاقى ئۇچۇن كۈچ چىقىرىپ ، بۇ دىربى ئارقىلىق بۇ رىقابەتنى تىخىمۇ ئەۋجىگە چىقاردى .
مەسلەن شوتلاندىيە بىرلەشمىسىدىكى داڭلىق گىلاسكۇ سەرگەندارلىرى بىلەن كىلىتلىقلار ئوتتۇرسىدىكى ‹‹ كونا نامدار دىربى ›› ، گىلاسكۇ سەرگەندارلىرى كوماندىسى يىڭى قۇرۇلغاندا توپچىلار ۋە توپ مەستانىللىرىنىڭ ھەممىسى  Protestantism دىنىنىڭ ئەگەشكۇچىللىرى ،كىلىتلىقلارنىڭ  قۇرغۇچىسى بولسا بىر ئىرلانىدىيەلىك خىرىستىيان دىنى پوپى بولۇپ ، بۇنداق شارائىتتىكى ئىككى كوماندا گىلاسكۇ شەھرىدە پەيدا بولغاندىن كىيىن تەبىيلا بىر بىرىگە دوشمەن بولۇپ قالدى .

پۇتبولدىكى دىربى مانا مۇشۇنداق ، بۇنداق مۇسابىقە مۇسابىقىدىن بۇرۇن باشلىنىپ ،مۇسابىقە ئاخىرلاشقاندىن كىيىنمۇ تاماشىبىنلارنىڭ روھىنى  غىدىقلاپ ، ئاخبارات ۋاستىللىرىنى بىر توپ خەۋەرلەر بىلەن تەمىنلەيدۇ ، ئىككى كوماندىنىڭ مەستانىللىرى ئۆزلىرىگە ، شۇنداقلا ئىككى شەھەر ، ئىككى رايۇنغا ۋەكىل بولۇشۇپ ،كوماندىسىغا كۇڭۇل بۆلىشىدۇ ، بۇنداق ئەھۋال ئەھۋال پۇلى ئىشىپ تىشىپ تۇرغان ئىنگىلادتا تىخىمۇ گەۋدىلىك بولىدۇ .
توغرا يۇنىلىشلىك سىلىشتۇرغاندا ، بۇ يىل NBA  ھەل قىلغۇچ مۇسابىقىسى تارىخرتا ئەڭ يۇقىرى كۆرۇش رىكۇرتى %18.9 كۆرۇش نىسبىتىنى ياراتتى ، بىراق بۇنى ئامرىكىدىكى زەيتۇن توپ مۇسابىقىسىگە سىلىشتۇرغاندا پەرىق ناھايىتى چوڭ ،بۇ يىللىق NFL ھەل قىلغۇچىنىڭ كۆرۇلىش نىسبىتى %48 گە يەتكەن ، ئۇنىڭدىن باشقا 20 مىلىيۇن چەتئەللىك تىلىۋۇزۇردىن كۆرگەن ، ‹‹ دىرىجىدىن تاشقىرى قاچا ›› مۇسابىقىسىنىڭ كۆرۇلۇش سانىنى تەخمىنەن 150 مىلىيۇن ئەتراپىدا دىيىشكە بولىدۇ .
بىراق بۇ تاماشىبىنلارنىڭ سانىنى مەلۇم بىر پۇتبول دىربىسىغا سىلىشتۇرغاندا ھەقىقەتەنمۇ ئازلىق قىلىدۇ ، يەنى بۇ يىللىق مانچىستىر بىرلەشمىسى بىلەن رىۋىرپول ئوتتۇرسىدىكى قىزىللار دىربىسىنى تەخمىنەن 400 مىلىىيۇندىن 500 مىلىيۇنغىچە تاماشىبىن تىلىۋۇزۇردىن بىۋاستە تارقىتىشنى كۆرگەن ، بۇنىڭغا سىلىشتۇرغان ئامرىكا ۋاسكىتبول بىرلەشمىسىنىڭ ھەل قىلغۇچى ھىچنىمە ئەمەس .

مانا بۇ پۇتبۇلدىكى دىربى ئىلىپ كەلگەن سىھرى كۈچ ، لىۋىرپول كۇلۇبىنىڭ ئامرىكىلىق خوجايىنى بۇنىڭغا قارتا بۇ خىل كۆرۇلۇش نىسبىتىگە ئادەمنىڭ ئىشەنگۇسى كەلمەيدۇ ، بۇ بەلكىم شىمالى ئامرىكا كاپىتالىنىڭ ئىنگىلادقا غالجىرلىق بىلەن ئىقىپ كىرىشىنىڭ سەۋەبى بولسا كىرەك دىگەن .
بۇگۇنكى كۇنگىچە ئەنگىلىيەلىك ۋىيكى خاتىرلىگەن ‹‹ئىنگىلاد پۇتبۇل دىربىسى ››  دىگەن كىتاۋىدا 98 تۇرلۇك دىربىنىڭ گۇللىنىش خاراپلىشىش تارىخى خاتىرلەنگەن بولۇپ ، يىغىنچاقلىغاندا تۇۋەندىكى بىر قانچە تىپقا ئايرىشقا بولىدۇ .
بىرىنچى تىپ : شەھەر ئۆچمەنلىگى ئۇستىگە قۇرۇلغان دىربى
بۇنىڭ تىپىك ۋەكىلى مانچىستىر بىرلەشمە كۇلۇبى بىلەن لىۋىرپول كۇلۇبى ئوتتۇرسىدىكى ‹‹ غەربى شىمال دىربىسى ›› دۆلەت ئىچىدە يەنە ‹‹ قىزىللار دىربىسى ›› دەپمۇ ئاتىلىدۇ .بۇ ئىككى كۇلۇپ ئىنگىلاد تارىخىدا ئەڭ ئۇتۇق قازانغان كۇلۇپلار بولۇپ ، تەرەققىياتىمۇ ئىنتايىن نۇرمال، ئەمىلىيەتتە بۇ ئىككى كوماندا ئوتتۇرسىدىكى زىدىيەت مۇسابىقە جەريانىدا شەكىللەنگەن بولماستىن بەلكى ئىككى شەھەر تارىخى بۇ زىدىيەتنى يۇرتۇپ بىرىشى مومكىن .
لىۋىرپول بىلەن مانچىستىر شەھرى ئەنگىلىيەنىڭ غەربى شىمالىغا جايلاشقان نوپۇسى بىر قەدەر كۆپ شەھەرلەر ،سانائەت ئىنقىلابىدىن كىيىن بۇ ئىككى شەھەر ئوتتۇرسىدىكى مەدەنىيەت سودا رىقابىتى باشلانغان ، 18-ئەسىردە مانچىستىر سانائەت شەھرى بولۇش سۆپىتى بىلەن ئىنگىلادنىڭ غەربى شىمالىنىڭ ۋەكىلى بولۇپ قالغان ، 19-ئەسىرگە كەلگەندە دىڭىز تىرانسىپۇرتىنىڭ گۇللىنىشىنى نەتىجىسىدە لىۋىرپول شەھرى مىسلىسىز گۇللىنىشنى كۇتۇۋىلىپ ، ئىنگىلاد بۇيچە بىرىنچى چوڭ پورىت ۋە ئىككىنچى سانائەت شەھىرى بولۇپ ، مانچىستىر شەھرىدىن ھالقىپ كەتتى .

بۇ جەھەتتە مانچىستىر خەلقى قىيىنچىلىققا ئۇچرىدى ، چۇنكى مانچىستىرلىق سانائەتچىلەر ماللىرىنى لىۋىرپول ئارقىلىق پڭرىتلارغا يەتكۇزەتتى ، بۇ جەھەتتە لىۋىرپوللىقلار غايەت زور بايلىققا ئىرىشتى ، ھەمدە نىمىنى ئويلىسا شۇنى قىلالايدىغان ھالەت شەكىللەندى ، بىراق بۇ خىل ئامەت ئۇزاق داۋاملاشمىدى ، بۇنىڭغا تاقەت قىلالمىغان مانچىستىرلىق سودىگەرلەر بىرلىشىپ ، لىۋىرپول تەرەپنىڭقارشىلىقىغا قارماستىن مانچىستىر قانىلىنى قازدۇرۇپ ، بىۋاستە دىڭىزغا تۇتاشتۇردى .
1894- يىللى بۇ قانال ئىشلىتىىشكە باشلاپ ، مانچىستىرلقلار لىۋىرپوللىقلارغا ھەق تۆلەشتىن قۇتۇلدى ، بۇقانال ھازىرغىچە مانچستىر شەھرىنىڭ پەخرى بولۇپ قالدى ، مانچىستىر شەھرى ۋە مانچىستىر بىرلەشمىسىنىڭ كۇلۇپ گىرىبىدىكى قانالدىكى پاراخۇت رەسىمىنىڭ كىلىش مەنبەسىمۇ دەل شۇ ، بۇ قانال لىۋىرپوللىقلارنىڭبايلىق مەنبەسىنى ئۇزۇپ قويدى .

گەرچە ئىككىشەھەر ئوتتۇرسىدىكى ئاداۋەت چوڭقۇر بولسىمۇ كۇپۇنچە ۋاقىتلاردا ئىككى شەھەر كىشىللىرى كۇپۇنچە ۋاقىتلاردا ئىناق ياشاپ كەلدى ، بىراق بۇ ئىككى كۇلۇپ ئىلگىرى كىيىن بولۇپ ئىنگىلاد بىرلەشمىسىگە ھۆكىمىرانلىق قىلغان بولۇپ ، بۇ بىر غىلاپقا ئىككى خەنجەر سىغمىغاندەك ياكى بىر تاغدا ئىككى يولۋاش ياشىيالمىغاندەكلا بىر ئىش .
1964-1967- يىلىغىچە بۇ ئىككى كۇلۇپ 4 قىتىم بىرلەشمە لوڭقىسىنى مۇنوپۇل قىلدى ، بىراق 70-يىلىدىن كىيىن لىۋىرپول غايەت زور ئۆزگۇرۇش ياساپ 20 يىلدا 11 قىتىم بىرلەشمە چىمپىيۇنلىقى 19 قىتىم دۆلەت ئىچى لوڭقىسى ۋە 7 قىتىم ياۋروپا قىتئەسىدىكى لوڭقا مۇسابىقىسىنى مۇنوپۇل قىلدى ، بۇ لار چىمپىيۇن لوڭقىسىغا ئىرىشىپلا قالماي ئاخبارات ۋاستىللىرى ئارقىلىق توختىماستىن تىل ئۇرۇشى قىلدى ، ئىككى كۇلۇپنىڭ رىقابىتى دەل مۇشۇ چاغدىن باشلاندى .
ئىنگىلاد دەرىقىدىن تاشقكىرى دەۋرىگە كەلگەندە بۇلارنىڭ رىقابىتىيەنە بىر بالداق يۇقىرى كۇتۇرۇلدى ، 1992-يىلى لىۋىرپول 2-0 نەتىجە بىلەن مانچىستىرنى يىڭىپ ئۇلارنىڭ 25 يىللىق چىمپىيۇنلىق چۇشىنى بەربات قىلدى ، 1993-يىلى  قىزىل ئالۋاستىلار ئاخىرى چىمپىيۇنلىققا ئىرىشتى ، 1994-يىلىدى غەربى شىمال دىربىسىدا لىۋىرپول مەستانىللىرى مۇنداق پىلاكات چىقاردى : سىلەر 18-قىتىملىق چىمپىيۇنلىققا ئىرىشكەن چاغدا كانتۇنانى مەدىيلەپ ناخشا ئوقۇدۇڭلار ، بىراق فورگىسىن بۇنى كۆزىگە قادالغان مىخ دەپ قارايدۇ ، كىيىنكى ۋەقە ھەممىمىزگە ئايان ، فورگىسىن نەتىجىسىنى خۇلاسىلاپ ، مىنىڭ ئەڭ چوڭ ئۇتۇقىم بولسا X X Xلىۋىرپولنى تەخىتتىن چۇشۇرىتىش بولدى .
بىراق شۇنىڭدىن تارتىپ ھازىرغىچە لىۋىرپول بىرلەشمە لوقىسىغا ئىرىشىپ باقمىدى.

جىرراد مۇنداق دەيدۇ ، ئىپانىيە دۆلەت دىربىسى ئەڭ قالتىس  ، بىراق مىنىڭ  غەربى شىمال دىربىسى تىخىمۇ قالتىس ، چۇنكى ھەر يىلى بۇ ئىككى كوماندا ئوتتۇرسىدا يىڭى رىقابەت ۋە تىركىشىش يۇز بىرىپ تۇرىدۇ ، سۇيارىسنىڭ ئىۋىرانى ئىرقى كەمسىتىشى بىلەن 8 مەيدان مۇسابىقىدىن چەكلىنىشى  كۆز ئالدىمىزدىلا يۇز بەردى ، بۇلتۇرقى دىربىدا جىرراد مەيدانغا چۇشۇپ مىنۇت ئۆتمەيلا قىزىل كارتا بىلەن مەيداندىن چۇشۇپ كەتتى .
ئىككىنچى تىپ : بىر شەھەردىكىلەر كۇرۇشكەندە ، قوينىدا پالتا پىچاق
بىر شەھەردىكى ياكى بىر ۋىلايەتتىكىلەر بىر بىرنى كۆرگەندە ئورۇشۇشقا تەييار تۇرىدۇ ، مەسلەن مانچىستىر دىربىسى ، بىرمىنھام دىربىسى ، لوندۇندا بۇنداق دىربىلار جىق ، يەنى شەرقى لوندۇن دىربىسى ، غەربى لوندۇن دىربىسى ، شىمالى لوندۇن دىربىسى ، جەنۇبى لوندۇن دىربىسى دىگەندەك .
كىم بۇ شەھەرنىڭ ھەقىقى ۋەكىلى دىگەن مەسىلە تالاش تارتىشنىڭ مەنبەسى بولىشى مومكىن ، مانچىسترى بىرلەشمىسى مەستانىللىرى مانچىستىر شەھرىنى مازاق قىلىپ ئۇلارنى تۇزۇك چىمپىيۇنلىق لوڭقىسى يوق دىيىشىدۇ ، مانچىستىر شەھرى بولسا بىز ھەقىقى مانچىستىرلىق چۇنكى مانچىستىر بىرلەشمىسىنىڭ مەيدانى كونا تىراففۇرىت مەيدانى شەھەرنىڭ چىتىگە جايلاشقان دىيىشىدۇ ، بۇ ئىككى كۇلۇپ 1880 –يىلى قۇرۇلشقا باشلىغان .
1906-يىلى مانچىستىر شەھرى توپچىلارنىڭ مائاشىنى ئاشۇرۋىتىش جەھەتتە تەكشۇرۇلىپ ، 17نەپر مانچىستىر شەھرى توپچىسى جازالانىپ مانچىستىر شەھرىدە توپ تىپىش چەكلەندى ، 1907-يىلى مانچىستىر شەھرى مۇسابىقىدىن چەكلىنىش جازاسى ئاخىرلاشقاندىن كىيىن مانچىستىر شەھرىنىڭ ئويۇشما لوڭقىسى ئىلىشىغا ياردەملەشكەن 4 نەپەر توپچىسى مانچىستىر بىرلەشمىسىگە قوشۇلدى ھەم كىيىنكى يىلى مانچىستىر بىرلەشمىسىنىڭ بىرلەشمە چىمپىيۇنى بولىشىغا ياردەمدە بولدى .
ئەڭ ئىسىل ھىكايە مان مۇشۇ يەردە ، 1974-يىلى مانچىستىر بىرلەشمىسى بىرمنھام كۇلۇبىدىن 3 نۇمۇر كىيىن قالغان چاغ بولۇپ ، بىرلەشمە ئاخىرلىشىشقا ئىككىلا مەيدان مۇسابىقە قالغان بولۇپ ، مانچىستىر بىرلەشمىسى چىمپىيۇن بولۇش ئۇچۇن چوقۇم 3 نۇمۇر ئىلىشى كىرەك ئىدى ، بۇ مۇسابىقە دەل مانچىستىر دىربسى ئىدى .

كىيىن مانچىستىر بىرلەشمىسى  مەستانىللىرى تەرپىدىن ‹‹ تىراففۇرىد پادىشاھى››  دەپ  ئاتالغان دىننىس لاۋ 81-مىنۇتتا يىڭى ئائىلىسى مانچىستىر شەھرى ئۇچۇن بىر توپ كىرگۇزدى ، ۋە ھىچقانداق تەبىركلەش ھەركىتى ئىشلىمەيلا چۇشۇپ كىتىشنى تەلەپ قىلىپ مەيداندىن چۇشۇپ كەتتى ، ئۇ كىيىن مەن 19 يىللىق پۇتبول ھاياتىمدا تۇنجى بولۇپ ئۆزەمنىڭ توپ ئۇرالماسلىقىمنى ئۈمۇت قىلدىم دىدى، ھەم پۇتبولچىلىق ھاياتىنى ئاخىرلاشتۇردى .
ئاخىرقى باسقۇچتا يۇزلىگەن مانچىستىر مەستانىللىرى مەيدانغا بىسىپ كىردى ، شۇنىڭ بىلەن ۇسابىقە داۋاملاشتۇرۇشقا مومكىن بولماي توختىتىلدى ، ئاخبارات ۋاستىللىرى بۇ خىل ھەركەتنى لۈكچەكلىك دەپ ئاتىدۇ ، پۇتبولچىلار بىرلەشمىسىمۇ مانچىستىر بىرلەشمىسىنى جازالاپ مەجبۇرى دەرىجىسىنى تۇۋەنلىتىۋەتتى ، بۇ قوشماق مانچىستىرنىڭ ئاداۋىتىنى تىخىمۇ چوڭقۇرلاشتۇرۋەتتى .

80-يىلارغا كەلگەندە ‹‹ مىرسىدىس دىربىسى ›› دوسلۇق دىربىسى دەپ ئاتالدى چۇنكى نۇرغۇن ئائىلىلەردە لىۋىرپول مەستانىللىرى ۋە ئىۋىرتۇن مەستانىللىرى بار ئىدى ، ئىككى كوماندا مەستانىللىرىنىڭ ئورىنىمۇ ئانچە پەرىقلەنمەيدىغان بولۇپ ، ئارلىشىپ ئولتۇرۇپ مۇسابىقە كۆرىدۇ ، 1984- يىلى بىرلەشمە لوڭقىسى ھەل قىلغۇچ مۇسابىقىسدە ئىككى تەرەپ مەستانىللىرى ‹‹ ياشىسۇن مىرسىدىس ، مانچىستىرلىقلار كۆردۇڭلارمۇ ، مانا بۇ مىھرى مۇھەببەت ›› دەپ  شۇئار توۋلاشقان .

بىراق خىيسىل پاجىئەسىدىن كىيىن ئىنگىلاد كۇلۇپلىرى ياۋروپا مۇسابىقىللىرىدىن چەكلەندىن كىيىن ئىۋىرتۇن مەستانىللىرى بۇنى لىۋىرپولنىڭ خاتالىقى دىيىشتى ،شۇنىڭ بىلەن ئىككى كۇماندا ئوتتۇرسىدىكى زىدىيەت باشلاندى ، 1999-يىلى ئىۋىرتۇن ئەنفىرىلىد مەيداندا 1-0 نەتىجە بىلەن لىۋىرپولنى مەغلۇپ قىلدى ، بىراق بۇ مۇسابىقىدە لىۋىرپول ۋارتارى بىلەن جىررا قىزىل كارتا يەپ مەيداندىن چۇشۇپ كەتتى ، ئىۋىرتۇن تەرەپتىن جىففىرىس قىزىل كارتا بىرىلىپ مەيداندىن چۇشۇرۋىتىلدى.

توپ مەستانىلىىرى ئارىسىدىكى زىدىيەت بارغانسىرى كۈچىيىپ ، ئۇلار ئوتتۇرسىدىكى رەھىمدىللىك مەسخىرىگە ئايلاندى ، 2014-يىلى لىۋىرپول 4-0 ئىۋىرتۇننى مەغلۇپ قىلغان مۇسابىقىدە لىۋىرپول مەستانىللىرى بىرلىكتە ، مادىنىس سىز مويىسنىڭ قىياپىتىگە كىرىۋالغانمۇ دىگەن ناخشىنى ئوقۇشقا باشلىدى ، بۇ بىر جۇملە ناخشا تىكىستى ئىككى ئەشەددى دۇشمەننى  بىرلا ۋاقىتتا مەسخىرە قىلغان ، رەقىپلەر تولىمۇ زىرەك ھە .
3-خىل تىپ : ئاتا بوۋىسىدىن قالغان زىدىيەتنى رايۇن دىربىسىغا ئايلاندۇرۋالغان
بۇنىڭ تىپىك ۋەكىلى ئەتىرگۇل دىربىسى ، بۇنىڭدىكى ئىككى پىرسۇناژ  مانچىستىر بىرلەشمىسى( يەنە ئالۋاستىلاركەن )  بىلەن لىدىس بىرلەشمىسى ،ئەمىلىيەتتە بۇ ئىككى كۇلۇپنىڭ ئارلىقى 40 ئىنگىلىز مىلى كىلىدۇ ، ئۇلارنىڭ زىدىيىتىمۇ مەيدان سىرتىدىكى ئىشلاردىن كەلگەن .

15 ئەسىردە يۇرىك ۋىلايىتىدىكى يۇرىك خاندانلىقى بىلەن كانسا ۋىلايىتىدىكى لانكاسىر خاندانلىقى ئەنگىلىيە پادىشاھلىقىنى تالىشىش ئىچكى ئۇرۇشى قىلدى ، ئىككى خاندانلىقىنىڭ بەلگىسى ئاق ئەتىرگۇل بىلەن قىزىل ئەتىرگۇل ئىدى ، شۇنىڭ بىلەن بۇ ئۇرۇشنىڭ ئىسمى ئەتىرگۇل ئۇرۇشى دەپ ئاتالدى ، نەچچە يۇز يىلدىىن كىيىن مانچىستىر مەمۇرى رايۇنىنى بىكىتىش جەريانىدا مانچىستىر كۇلۇبى لانكىسىر رايۇنىغا جايلاشتى ، ئىككى كۇلۇپنىڭ كىيىمىمۇ قىزىل ئاق رەڭدە بۇلۇپ ، شۇنىڭدىن كىيىن ھىچقانداق جۇغراپىيەلىك تۇقۇنۇشى بولمىغان  ئەتىرگۇل ئۇرۇشى دەپ ئاتالغان دىربى شەكىللەندى .
لىدىس بىرلەشمىسى دەرىجە چۇشۇپ كەتكەندىن كىيىن مانچىستىر بىلەن تۇتۇشۇش پۇرسىتى كەلمىدى ، بىراق يىڭى پەسىلدە لىدىس بىرلەشمىسى سىۋانىسنىڭ تىرنىر مونىكنى تەكىلىپ قىلدى ، بەلكىم ئۇزاق ئۆتمەي ،ئىنگىلاد دەرىجىدىن تاشقىرى بىرلەشمىسىدە ئەتىرگۇل دىربسىنى كۆرۇشىمىز مومكىن .
تۆتىنچى خل تىپ : جۇغراپىيەلىك ئورۇن كەلتۇرۇپ چىقارغان ،چىگىرا ھالقىغان دىربى
ساقچىلار يىتەكلەش ۋە چارلاش ، تىكئۇچار ئايرۇپىلاندا كۇزۇتۇش ، ئىمكانىيەتنىڭ بارىچە مۇسابىقىنى يەكشەنبە سائەت 12 گە ئورۇنلاشتۇرۇپ ، قارشى تەرەپ توپ مەستانىللىرىنىڭ پويىزغا ئولتۇرۇپ كىلىشىنىڭ ئالدىنى ئىلىش ،ئابتۇبۇستا كىلىش ، بۇنىڭدەك بىخەتەرلىكنى ئالدىن ئويلاشقان دۇنيا دەرىجىلىك دىربى قايسىدۇ ؟

كۆپ قىسىم توپ مەستانىللىرى چىسىت ۋە ۋىرىشخام ھەققىدە ئاڭلاپ باقمىغان بولىشى مومكىن ، ئىككى كوماندا ئوتتۇرسىدىكى كۈچ سىنىشىش ئىنگىلاد پۇتبولچىلار بىرلەشمىسى تەرپىدىن ئالاھىدە بولغان چىگىرا ھالقىغان دىربى دەپ ئاتالدى ، بۇنداق بىخەتەرلىگى ئالاھىدە ئورۇنلاشتۇرۇلغان مۇسابىقەئەمىلىيەتتە ئىنگىلاد 5-دەرىجىلىك بىرلەشمە مۇسابىقىسى .

بۇنداق تۇۋەن دەرىجىدىكى بىرلەشمە نىمىشقا بۇنچە كۆپ داغدۇغا قۇشغايدۇ ، بۇنىڭ سەۋىبىنى ئىككى تەرەپنىڭ جۇغراپىيەلىك ۋە  تارىخى سەۋەبىدىن ئىزدەشكە توغرا كىلىدۇ .
1864-يىلى قۇرۇلغان ۋىرشىخام كۇلۇبى ۋىلىش رايۇنىدا قۇرۇلغان  ئەڭ قەدىمقى كۇلۇپلارنىڭ بىرى ، ئۇلار سىۋانىس كۇلۇبى بىلەن بىرلىكتە ئىنگىلاد بىرلەشمە مۇسابىقە سىسىتىمىسغا كىرگەن ، چىسىت بولسا ئىنگىلادتىن كىرگەن كۇلۇپ 1885-يىلى قۇرۇلغان ، 2010-يىلى مالىيە مەسىلى سەۋەبى بىلەن تارقىتىۋىتلگىنى بولسا چىسىت شەھرى كوماندىسى .
بۇ ئىككى كۇلۇپ ئىنگىلاد بىلەن ۋىلىشقا تەۋە بولسىمۇ ئىىككى كۇلۇپنىڭ ئارلىقى 12 ئىنگىلىز مىلى كىلىدۇ ، يەنى چىگىرا سىزىقىغا ئۇدۇل كىلىپ قالغان بولۇپ چىسىت شەھرى ئىنگىلادقا تەۋە بولسىمۇ ئەمما چىسىت كۇلۇبىنىڭ توپ مەيدانى ۋىلىش زىمىنىغا تەۋە .

بەشىنچى تىپ : خىزمەت ئورنى جەھەتتىن كلىلپ چىققان دىربى
غەربى ھام بىلەن مىلۋال ئارسىدىكى دىربى ئىنگىلادتىكى ئەڭ ۋەھشى ئەڭ ئەڭ زوراۋان دىربىنىڭ بىرى .
بۇدىربىىنىڭ ئىسمى شەرقى لوندۇن دىربىسى بولۇپ ، قۇرۇلغاندا تامىس پۇلات تۆمۇر زاۋۇتى ۋە مىلىۋال تەنھەركىتى دەپ ئاتىلاتتى ، شەرقى لوندۇننىڭ كۆكتاغ رايۇنىدا بولۇپ ،تىمزا دەرياسىنىڭ ئىككى قىغىقىدىكى كىمىسازلىق زاۋۇتى بىلەن پىرىستان ئىشچىللىرىنىڭ تاماق قاچىسى تالىشىشىدىن ئىككى لاگىرغا بۆلىنگەن .تەنتەربىيە بىلەن پۇل بىرلىشىپ ، رەقىپلەر بىر بىرنى كۆرگەندە ،غەزەپتىن يىرىلىپ كەتكۇدەك ھالەت شەكىللەنگەن .
كىيىن مىلىۋال تىمزا دەرياسىنىڭ جەنۇبىغا كۆچۇپ كەلدى ، كىيىن ئۇلار بىلەن ۋىسىتھام ئوتتۇرسىدىكى دىربى ‹‹ پىرىستان ئىشچىللىرى ›› دىربىسى دەپ ئاتالدى ، ھەر قىتىملىق دىربىدا مەستانىلەر توپلىشىپ يىڭى زىدىيەتلەرنى پەيدا قىلدى ، 1976-يىلى مىلىۋال مەستانىسى تۇقۇنۇشتا قازا قىلدى ، 2009-يىلى ئىككى تەرەپ مەستانىللىرى ئوتتۇرسىدا كەڭ كۆلەملىك توقۇنۇش بولدى ، نەچچە ئۇن كىشى يارلاندى ، بىر نەپەر مىلىۋال مەستانسى دوختۇرخانىدا جىددى قۇتقۇزۇلدى .

شۇنىڭدىن كىيىن ھەر قىتىملىق دىربىدا لوندۇن تەرەپ ساقچى ئاجرىتىپ ، بىخەتەرلىكنى ئالاھىدە ئورۇنلاشتۇردىغان بولدى ، 2011-5-15 كۇنى ئەيلامۇ گىرانىت باشچىلىقىدىكى غەربى ھام كوماندىسى 2-3 نەتىجە بىلەن ۋىيگان كوماندىسىغا ئوتتۇرۇپ قويۇپ دەرىجەچۇشۇپ كەتكەن مۇسابىقىدە مىلىۋال توپ مەستانىللىرى بىر ئايروپىانغا لوزۇنكا ئىسىپ ئۇچۇرۇپ ‹‹ ئەيلامۇ گىرانىت مىلىۋالنىڭ رىۋايىت ›› دىگەننى ئاسماندا پەۋرز قىلدۇردى ،بۇ خىل ئۇسۇل بىلەن رەقىبىنىڭ دەرىجە چۇشۇپ كەتكىنىنى تەبرىكلىدى.
بۇگۇنكى كۇنلىكتە غەربى ھام ئىنگىلاد دەرىجىدىن تاشقىرىدىكى  ئوتۇراھال كۇلۇپ ، بىراق مىلىۋال بولسا 3-دەرىجىدىكى بىرلەشمىدە ،پىرىستان ئىشچىللىرى دىربىسىنى بىز كىنولاردىلا كۆرەلەيمىز .

ئالتىجى خىل تىپ : نىمىشقا دىربى ئاتىلىدىغاندۇ ؟؟؟؟
دىربى بۇگۇنكى كۇنلىكتە بىر خىل ئىقىمغا ئايلىنىپ قالدى ، كىشىلەر بەزىدە غەلىتە ھالدىلا دىربىنى بارلىققا كەلتۇرۇپ قويىدۇ ، مەسلەن مانچىستىر بىرلەشمىسى بىلەن ئارسىنال ئوتتۇرسىدىكى دىربى ، لىستىر شەھرى بىلەن كۈۋىنىت ئوتتۇرسىدىكى M69 تاشيول دىربىسى ، يەنە تىخى A420、M1、A500、A62、M66、M23 دىربىسى ، بىلمىگەن كىشىلەر قىرغۇچى قۇرالمىكىن دەپ قالغۇدەك دىربىلار .

نىمىشقا كۆپچىلىك ئۆزىگە تەۋە بولغان دىربىغا شۇنچە قىزىقىدۇ ، چۇنكى دىربى ئالدى بىلەن كۆپچىلىكنى نۇرغۇنلىغان قوللىغۇچىلار بىلەن تەمىنلىدى ، ئىنگىلاد توپ كوماندىللىرى دەسلەپتە مەلۇم زاۋۇت ياكى دىنىي جەمىيەت ئاساسىدا قۇرۇلغان بولغاچقا مەلوم رايۇن ئالاھىدىلىكىگە  ئىگە بولۇپ ، شۇ رايۇندا توپلىشىپ ئولتۇراقلاشقانلار بىر بىرىگە تارقىتىپ ناھايىتى چوڭ بولغان تاماشىبىن قۇشۇنى پەيدا قىلىش بىلەن بىرگە يەنە سادىق قوللىغۇچىلارنى قۇشۇنىنى بەرپا قىلىپ ،رەقىبىگە  ئۆچمەنلىك بىلەن قارايدىغان ئاڭنى شەكىللەندۇردى .

ئىككىنچىدىن:  دىربى پۇتبول سەۋىيەسىنىڭ يۇقىرى كۆتۇرۇلىشىنىڭ ھەركەتكەندۇرگۇچ كۈچى بولۇپ كەلدى ، كەسكىن رىقابەت پۇتبولنىڭ سەۋىيەسىنى ئۆزلۇكسىز يۇقىرى كۇتۇرۇپ كەلدى.
ئۈچۇنچىدىن : دىربى كوماندىنىڭ ۋە بىرلەشمىنىڭ كىڭىيىشى ئۇچۇن تۆھپە قوشتى ، كەسكىن ۋە جىددى بولغان كەيپىيات پۇتبول مەيدانىدىكى ئۆزگىچە مەنزىرىدۇر ، ھەم تاماشىبىنلارنى جەلىپ قىلىشنىڭ ئۆزگىچە ئۇسۇلىدۇر .
بارغانسىرى ئەۋېج ئىلىۋاتقان ۋە كەسكىنلىشىۋاتقان دىربى يەنە ئۆز نۆۋىتىدە پۇتبول تەرەققىياتىنىڭ كاتالىزاتۇرى بولۇش بىلەن بىرگە يەنە پۇتبول زوراۋانلىقىنىڭ سەۋەپچىسىمۇ بولۇپ قىلىۋاتدۇ .

خوش .... دىربى ھەققىدە مۇشۇنچىلىك سوزلەشسەك مىنىڭچە مۇۋاپىق بولدى دەپ قارايمەن ، كەم قالغان قىسمى ئوقۇرمەنلەرگە قالدۇرۇلدى .

ئالاھىدە ئەسكەرتىش : ئاخشامقى دىربىنىڭ ئۇيقۇسىزلىقى ۋە ئالدىراشچىلىق سەۋەبىدىن  تىمىدا بەزى سەۋەنلىكلەر ساقلانغان بولىشى مومكىن ، ئەتىگىچە ۋاقىت چىقسا تۇزتۇپ قويمەن ، شۇڭا خاتالىقلار بولسا سەمىميىلىك بىلەن كۆرسۇتۇپ بەرسەڭلار  بولىدۇ .
پايدىلانغان مەنبە : دوڭچىيودى

بارسېلونا-

رەھمەت بىلمەيدىغان ئىشلاركەن نادىرلاشقا تىگىشلىك تىما بوپتۇ...

baress

دىربىي ھەققىدىكى  خەۋەرنى ئىلگىرى مۇنبەردە ئوقۇغان  بۇ قىتىمقىسى بىلەن تىخىمۇ چوڭقۇرلاشتى . رەھمەت .

deliyar

رەھمەت بىلمەيدىغان يەرلەرنى بىلۋالدىم    نادىر تىما

ئارسىنال322

بەك ئەھمىيەتلىك تېما بولۇپتۇ. لوندوندا ھازىر ئېنگلاند دەرىجىدىن تاشقىرى پۇتبول بىرلەشمىسىدە توپ ئوينايدىغان قانچە كوماندا باردۇ. لوندوندا جەنۇب، شىمال ، شەرق، غەرب دىربىيلىرى باكەن ، شۇنىڭغا قارىغاندا لوندوندا پۇتبول كوماندىلىرى خېلى بار ئوخشايدۇ.

دۇل دۇل

ۋاي ئىسسىل تىما …نەدىرلاشقا بىر بىلەت كەتتى …

FaRuH777

ئىسىل،نادىر تىما.

زېرەك

پۇتبولدا ئاساسلىقى كۈچى تەڭپۇڭ، ھەم دىققەتنى تارتىدىغان( ئۇزۇن مۇددەت) مۇسابىقىلەر دېربى دەپ ئاتالدى دېسەكمۇ خاتا كەتمەيدۇ، مەسلەن ئاتلىتكا بىلەن مادرىد مادرىد دېربىسى شەكىللەندۈرگەن، ئەمما مادرىد شەھرىدىكى گىتاف قاتارلىق كوماندىلار بىلەن مادرىدنىڭ ياكى ئاتلىتكىنىڭ مۇسابىقىسى بىرە دېربىنى شەكىللەندۈرەلمىگەن ياكى تەسىرى كۈچلۈك ئەمەس.

گېرمان بىرلەشمىسىدىمۇ باشقا كوماندىلار بايرىن بىلەن تىركىشەلىگۈدەك ھالەتنى ئۇزاق مۇددەت ساقلىيالمىغانلىقتىن گېرمان دېربىسى ئېنىق ئەمەس، بايرىن بىلەن دورتموندنىڭ، شالىك ياكى لېۋىركۇسۇن بىلەن بولغان مۇسابىقىسى قىززىيدىغان مۇسابىقە بولالايدۇ  ئەمما دېربى بولالمايدۇ. شۇڭلاشقىمىكىن دېربى دېيىلسە گېرمانىيە بىرلەشمىسىد شالىك بىلەن دورتموند ئوتتۇرسىدىكى رۇر دېربىسى بىر قەدەر كۆپ تىلغا ئېلىنىدۇ.

iyurtum

تېما ئىگىسىگە كۆپ رەھمەت،خېلىلا كۆپ چۈشەنچىگە ئىگە بولدۇق!

مىلەن

پۇتبول توغۇرىسىدا يېزىلغان ماقالىلاردىن تۇنجى قېتىم پۈتۈن زىھنىمنى قۇيۇپ ،قايتا-قايتا ئۇقۇپ چىققان تىما مۇشۇ بوپتۇ.تىما ئىگىسىگە رەھمەت.بىر ئېغىز سۈپەتلەش سۈزۈم‹‹ئىسسىل››بوپتۇ.

EZNA

ئىسىل تىما بوپتۇ....قولىڭىزغا دەرت كەلمىسۇن نادىر تىما بوپتۇ

ئۇدۇنى

       مەنمۇ   بىرنى  يازغانتىم   ！