دائىم ئۇچرايدىغان قىزىقارلىق پسىخولوگىيە ئېففىكتىلىرى

oylirim

	دائىم ئۇچرايدىغان قىزىقارلىق پسىخولوگىيە ئېففىكتىلىرى （http://bbs.oylirim.cn）# W7 z+ c3 h/ V0 ?ۋالاخ ئېففىكتى wallach effect瓦拉赫效应fficeffice" /> （http://bbs.oylirim.cn）, p" @# {. h$ N1 U) `3 l( kئوتتو ۋالاخ نوبىل خېمىيە مۇكاپاتىنىڭ ساھىبى ، ئۇنىڭ مۇۋاپىقىيەت يولى رىۋايەتلاردەك ھەيران قالارلىق. ۋالاخ ئوتتۇرا مەكتەپكە چىققاندا ،ئاتا-ئانىسى ئۇنى ئەدەبىياتتا ئوقۇتىدۇ، كۈتمىگەندە بىر مەۋسۈمدىن كىيىن ئوقۇتقۇچىسى :«ۋالاخ ئىنتايىن تىرىشچان، ئەمما زىيادە قاتمال، ئەدەبىياتچى بولۇپ چىقىشى تەس.» دەپ باھا بېرىدۇ. كىيىن ئاتا –ئانىسى ئۇنى ماي بۇياق رەسىمدە ئوقۇتىدۇ، ۋالاخ يا سىزىشنى يا بوياشنى قاملاشتۇرالماي ، نەتىجىسى سىنىپتا ئەڭ كەينىدە قالىدۇ. بۇ «دۆت» ئوقۇغۇچىغا قاراپ ئوقۇتقۇچىلىرى ياراملىق ئادەم بولالمايدۇ دىيىشىدۇ. پەقەت خېمىيە مۇئەللىمىلا ئۇ ئىنتايىن ئىنچىكە، خېمىيە تەجرىبىسىنىڭ ساپاسىنى ھازىرلىغان دەپ قاراپ ، ئۇنى خېمىيە ئۆگىنىشكە دەۋەت قىلىدۇ. شۇنىڭ بىلەن ۋالاخنىڭ ئەقىل نۇرى يۇرۇپ،ئاخىر مۇۋاپىقىيەت قازىنىدۇ.ۋالاخنىڭ مۇۋەپىقيىتى شۇنى چۈشەندۈردىكى : ئوقۇغۇچىنىڭ ئەقىلىي تەرەققىياتى تەكشى بولمايدۇ، ھەركىم ئەقلىنىڭ كۈچلۈك ۋە ئاجىز نۇقتىسى بولىدۇ. كىمكى ئەقلىنى تەرەققىي قىلدۇرشنىڭ ئەڭ ياخشى نۇقتىسىنى تاپالىسا، ئەقلىي قابىليىتى تولۇق جارىي قىلدۇرلۇپ، ھەيران قالارلىق نەتىجلەرنى يارىتالايدۇ، گەپ ئارتۇقچىلىقىنى بايقاشتا. كىيىن كىشلەر بۇ خىل ھادىسىنى «ۋالاخ ئېففىكتى» دەپ ئاتىدى. （http://bbs.oylirim.cn）# k* d/ F* a- ~: T2. بىللە ياشاش ئېففىكتى共生效应symbiotic effect （http://bbs.oylirim.cn）/ x& g' y, i8 O$ p& y) V0 a7 B1 f* dتەبىئەتتە مۇنداق بىر ھادىسە بار: بىر تال ئۆسۈملۈك يالغۇز ئۆسكەندە ،پاكار، جىۋەك ئۆسىدۇ؛ھەرخىل ئۆسۈملۈكلەر بىلەن بىللە ئۆسكەندە بولسا ، ئىگىز يۇپۇرماقلىرى قۇيۇق ھەم يۇغان ئۆسىدۇ. كىشلەر ئۆسۈملۈك دۇنياسىدىكى بۇ ئۆزئارا تەسىر قىلىش، ئىلگىرى سۈرۈش ھادىسسىنى «بىللە يەشاش ئېففىكتى » دەپ ئاتىغان. ئەمىليەتتە بۇ ھادىسسە ئىنسانىيەت جەمىيىتىدىمۇ ئوخشاشلا مەۋجۇت. ئەنگىليە «كادىلاك مەن تەجرىبىخانىسى»Cadillac Man Labدىن 1901-يىلدىن 1982-يىلغىچە 25 نەپەر نوبىل مۇكاپاتى ساھىبى چىققان. مانا بۇ تىپىك «بىللە ياشاش» ئېففىكتى. （http://bbs.oylirim.cn）- V3 D& p& F7 i2 f+ k0 }# C2 x3. قاتماللىق ئېففىكتى刻板效应effect of stereotype （http://bbs.oylirim.cn）1 q2 R, M' R- a; _: b8 E- zجەمىيەتپىسخولوگىيەسىدە، ئادەم ۋە مەسىللەرگە كونا ، قاتمال،ئەنئەنىۋى كۆزقاراشتا مۇئامىلە قىلىدىغان ھادىسسىنى قاتماللىق ئېففىكتى دەپ ئاتايدۇ.بۇ ئىنتايىن كۆپ ئۇچرايدىغان ھادىسىدۇر. نۇرغۇن مىساللارنى ئېلىش مومكىن. دۆلەتلەرگە، مىللەتلەرگەبولغان كۆزقاراشلىرىمىز ھەممىسى دىگۈدەك قاتماللىق ئېففىكتىدۇر. يەنە مەكتەپلەردە ئوقۇتقۇچىلار دەرستە ياخشى، زىرەك ئوقۇغۇچىلارغا ھەمىشە كۈلۈمسىرەپ،ئامراقلىق بىلەن ئىللىق مۇئامىلە قىلىدۇ. دەرستە ناچارراق ئوقۇغۇچىلارغا بولسا چېچىلىپ، بىزار بولغاندەك قوپال مۇئامىلە قىلىدۇ.ئەمىليەت ئىسپاتلىدىكى، دائىم بۇ خىل مۇئامىلىگە ئۇچرىغان ئوقۇغۇچىلارنىڭ قىزغىنلىقى سوۋۇپ، ئوقۇشتىن بىزار بولۇپ،ئىشەنچىسىنى يوقىتىپ، قىيىنچىلىقلارغا ئۇچرىغاندا ئاسنلا بەل قويىۋاتىدۇ. （http://bbs.oylirim.cn）5 B' q, D8 k5 a （http://bbs.oylirim.cn）& H& K5 P5 u8 B" I. y3 G4.گالو ئېففىكتى(ئېرپان تەرجىمىسى)晕轮效应halo effect گالو (نۇر چەمبىرىكى)ئېففىكتى مەلۇم ئادەم ياكى شەيئىنىڭ ئالاھىدە بىر تەرىپىىنىڭ تەسىرىدە باشقا تەرەپلىرىنى نەزەردىن ساقىت قىلش ھادىسسىنى كۆرسىتىدۇ. خۇددىي ئاي ئەتراپىدىكى نۇ چەمبىرىكى كېڭىيىپ ئاينىڭ باشقا قاراڭغۇ تەرەپلىرىنى ياپقانغا ئوخشايدۇ. （http://bbs.oylirim.cn）! w0 y3 O% _, X3 k' r0 \بۇنىڭ ئەڭ تىپىك مىسالى، كىشلەر دائىم تاشقى قىياپىتى كىلىشكەن، چىرايلىق ئادەملەرنى ئەخلاقلىق ۋە ئىقتىدارلىق دەپ قارايدۇ. ئەمەليەتتە قىلچە مۇناسىۋىتى يوق، بولغاندىمۇ قاتماللىق ئېففىكتى كەلتۈرۈپ چىقارغان.(يۇقارقى مىسالدىكى دەرستە ناچار ئوقۇغۇچىنى سەترەك ئادەمگە ئالماشتۇرۇپ ئوقۇڭ.) （http://bbs.oylirim.cn）7 |3 h+ t2 w- \( h0 \  z 5.پىگمەلىيىن ئېففىكتى( روسىنتال ئېففىكتى دەپمۇ ئاتىلدۇ)Pygmalion Effect皮格马利翁效应 ئامرىكىلىق پسىخولوگ روسىنتال(Robert Rosenthal) مەلۇم باشلانغۇچ مەكتەپكە تەكشۈرۈشكە كىلىپ، بىر قاتار« تەكشۈرۈش»لەردىن كىيىن،مەكتەپ رەھبەرلىرىگە بىر تىزىملىكنى سۇنغان. بۇ تىزىمللىكتىكىلەر بولسا يۇشۇرۇن تالانتقا ئىگە، ناھايىتى زور ئىستىقباللىق ئوقۇغۇچىلار دەپ يېزىلغان. 8ئايدىن كىيىن كىلىپ قايتا ئۆلچىگەندە بولسا، بۇ تىزىملىكتىكىلەرنىڭ ئىلگىرلىشى ناھايىتى تېز بولغان، خاراكتىرى تېخىمۇ ئۇچۇق،ئوقۇتقۇچى بىلەن مۇناسىۋىتى تېخىمۇ ياخشى بولغان. ئەمەلىيەتتە بولسا، بۇتىزىملىكتىكىلەر بولسا خالىغانچە تاللاپ چىقىلغان ئىدى..گەرچە ئوقۇتقۇچىلار بۇ تىزىملىكنى ئاشكارلىمىسىمۇ، ئەمما بىلىپ بىلمەي كۆز نۇرى، كۈلۈمسىرىشى، سۆزلىرى ئارقىلىق بۇ ئوقۇغۇچىلارغا ئارزۇلىرىنى يەتكۈزگەن. ئوقۇتقۇچىنىڭ بۇ خىل بىشارەتىگە ئۇچرىغان ئوقۇغۇچىلار ئۆزىگە ئىشەنچى تېخىمۇ ئېشىپ، تېخىمۇ ئۇچۇق-يۇرۇق،جۇشقۇن بولۇپ، بىلىپ بىلمەيتىرىشىپ ، ئادەتتىن تاشقىرى ئىلگىرلەپ كەتكەن. مانا بۇ كۈچلۈك ئارزۇ ۋە قىزغىن مەدھىيە مۆجىزە يارىتىدىغانلىقتىن ئىبارەت پىگمەلىيىن ئېففىكتىدۇر.