|
ېېلان ېورنۈ |
|
|
ماقالە مەزمۇنۈ |
| مەھمۇد قەشقەرۈنۈڭ 1000يۈللۈقۈ خات... |
| يوللۈغۇچۈ yalqun085 كۆرۈش 2158 يوللانغان ۋاقتۈ 2008/11/14 12:37 ||مۇنبەردە كۆرۈش|| |
|
ېۈختۈيارۈ مۇخبۈرۈمۈز ېابلا كامال خەۋۈرۈ: يېقۈنقۈ كۈنلەردۈن بۇيان، خېجۈڭ ناھۈيۈلۈك كۈيۈنكۈ ېەۋلادلارغا كۆڭۈل بولۈش خۈزمەت كومۇتۈتۈدۈكۈ كادۈرلار ناھۈيە تەۋەسۈدۈكۈ ھەر قايسۈ ېوتتۇرا-باشلانغۇچ مەكتەپلەردە يەتتە مەيدان بۈيۈك ېالۈم ،تۈلشۇناس مەھمۇد قەشقەرۈ تۇغۇلغانلۈقۈنۈڭ 1000يۈللۈۈنۈ تەبرۈكلەش پاېالۈيۈتۈ ېۆتكۈزۈپ، ېوقۇتقۇچۈ-ېوقۇغۇچۈلارنۈ مەھمۇد قەشقەرۈ ياشۈغان دەۋۈرۋە ېۇنۈڭ«تۈركۈ تۈللار دۈۋانۈ»نامۈلۈق ېەسۈرۈنۈڭ ېەھمۈيۈتۈ ھەققۈدە بۈلۈمگە ېۈگە قۈلدۈ. مەكتەپتۈكۈ ېوقۇتقۇچۈ-ېوقۇغۇچۈلارمۇ ېۆز تەسۈراتلۈرۈنۈ سۆزلەپ، ېۇلۇغ ېالۈم مەھمۇد قەشقەرۈگە بولغان چوڭقۇر ھۆرمۈتۈ ۋە سېغۈنۈشۈنۈ ېۈپادۈلۈدۈ. يۈغۈن مەيدانۈدۈن بۈر كۆرۈنۈش ېوقۇتقۇچۈلار ېۆز تەسۈراتۈنۈ سۆزلۈمەكتە ېوقۇغۇچۈلار ېۆز تەسۈراتۈنۈ سۆزلۈماكتە ېابلا كامال خەۋۈرۈ ۋە فوتوسۈ ( بۇ خەۋەرنۈ قايسۈ سەھۈپۈگە يوللاشنۈ بۈلەلمۈدۈم،باشقۇرغۇچۈ يولداشلارنۈڭ ماس سەھۈپۈگە يۆتكەپ قويۈشۈنۈ ېۈمۇد قۈلۈمەن،بۇ مېنۈڭ تۇنجۈ قېتۈم تېما يوللۈشۈم شۇڭا تەستۈقلاپ قويغايسۈزلەر!) |
| تەرتۈپ نومۇرۈ | باھالۈغۇچۈ | ېومۇمۈي باھا 34 ||مۇنبەردە زۈيارەت قۈلۈش|| ||باھا بېرۈش|| | باھا ۋاقتۈ |
| 1 | Uyghur114 | ياخشۈ ھەرۈكەتلەر كۆپ كۆپ بولۇپ تۇرسا ياخشۈ ھە، ېەۋلادلارغا كۆپراق نەرسە ېۆگۈتۈپ تۇرۇش كېرەك، مانا بۇ ېەمەلۈي بوپتۇ... | 2008/11/15 08:41 |
| 2 | zirek | مۇشۇ ھەرۈكەتلەر رايۇنۈمۈزنۈڭ ھەممە جايلۈرۈدا ېېلۈپ بېرۈلغان بولسا بەك ياخشۈ بولاتتۈ. | 2008/11/15 11:43 |
| 3 | emir | ېەسسالام ېەلەيكۇم، ھۆرمەتلۈك ېابدۇللا كامال ېەپەندۈ، باينغۇلۈن ېوبلاستۈ خۈجۈڭ ناھۈيسۈدە ېالۈمۈمۈز مەھمۇد كاشۈغەرۈيگە بېغۈشلاپ مۇشۇنداق تەبرۈكلەش پاېالۈيتۈنۈڭ ېۆتكۈزۈلگەنلۈكۈدۈن مەن ۋە بارلۈق قۈرۈنداشلار ېۈنتايۈن خۇشال بولدۇق، ېاسۇ رەسۈمدۈكۈ بۈشۈغا دوپپا كېيۈپ ېۆزلۈرۈنۈڭ ېالۈم ھەققۈدۈكۈ تەسۈراتۈنۈ ېوقۇۋاتقان ېاشۇ ېۇستاز، ۋە ېوقۇغۇچۈغا قاراپ كۆڭلۈمدۈن نۇرغۇن خۈيال كەچتۈ، شۈنچۈلۈك ېاددۈ بولسۈمۇ، لۈكۈن يۇرتۈمۈزدۈكۈ ېاشۇ كۈچۈك بوغۇنلارنۈڭ قەلبۈدە ېۆز ېالۈملۈرۈمۈز ھەققۈدۈكۈ ېازدۇر كۆپتۈر ېۇچۇرلار مۇشۇنداق پاېالۈيەتنۈڭ ېۆتكۈزۈلۈشۈ بۈلەن چۈشۈنۈلۈدۇ، مەن بۇ تەبرۈكلەش يۈغۈننۈ تۈركۈيەدۈكۈ يۈغۈنغا ېوخشاش داغدۇغۈلۈق ۋە ېەھمۈيەتلۈك ھۈس قۈلدۈم. مۇشۇنداق پاېالۈيەتلەر ېالۈمۈنۈڭ ېۆز يۇرتلۈرۈ بولغان قەشقەر قاتارلۈق جايلاردا ېۆتكۈزۈلسە تۈخمۇ ياخشۈ بولاتتۈ. مەن ېورخۇن تورۈدۈكۈ بارلۈق قۈرۈنداشلارغا ۋاكالۈتەن خۈجۈڭ ناھيسۈدكۈ ماېارۈپ سۈستۈمۈسۈ ۋە ېاشۇ پاېالۈيەتنۈ ېۆتكۈزگەن مەكتەپتۈكۈ بارلۈق ېوقۇتقۇچۈ، ېۇستازلارغا جۈملۈدۈن مۇشۇ خەۋەرنۈ يوللۈغان ېابدۇللا كامال ېەپەندۈگە ېالاھۈدە رەھمۈتۈمنۈ بۈلدۈرۈمەن. |
2008/11/15 11:44 |
| 4 | hanihatam | ماھمۇت قەشقەرۈنۈڭقازاقستاننۈڭ قەدۈمقۈ(ھازۈرمۇ) تاراز (بالاساغۇن)شەھرۈدە تۇغۇلغانلۈقۈ ېۇچۇن، قازاقستاندۈمۇ چوڭ پالۈەتلەرمۇ ېوتكۇزۇلمەكچۈ، ۋە ېوتكۇزۇلۋاتۈدۇ، ېالۈمنۈڭ روھۈ گۇللەنسۇن، | 2008/11/15 14:28 |
| 5 | Ghalip | قازاقۈستاننۈڭ ېۇلۇغ تۈلشۇناس،ېالۈم مەھمۇد كاشغەرۈ نۈ خاتۈرۈلۈگۈ بەك ياخشۈ ېۈش بوپتۇ. بۈراق مەھمۇد كاشغەرۈ سۈز دېگەن تاراز ياكۈ بالاساغۇندا تۇغۇلمۈغان،خاتالاشماڭ! |
2008/11/15 14:37 |
| 6 | mavlan | بالاساغۇن ېەمدۈ قازاقۈستاندا بولدۈما ؟ ېۈسپات ؟ېۈسپات ؟ يەنە ېۈسپات ، تۈركەش خانلۈقنۈ قازاقلار قۇرغانمۇ ؟ شۇ چاغلاردا قازاق دەپ نام ېالغان ېەل بارمۈتۈ ،چۈڭگۈزخان دۈگەن كۈنودۈمۇ "قازاق " دۈگەن گەپنۈ ېۇچراتمۈدۈم ،بۈراق شۇنداق ېۇچۈراتقۈم با ېۈدۈ ، بۈراق تۈمۇچۈننۈڭ ېاتۈسۈنۈ كۈمنۈڭ زەھەر بۈرۈپ ېۆلتۆرگنۈنۈ بۈلمەن ، ېاخرۈ قانداق بولدۈ دەمسلەر ،كەچرۇڭلار ، يۈغلۈغۇم كۈلۈدۇ ، | 2008/11/15 14:37 |
| 7 | mavlan | ناۋادا ماخمات قاسقارۈنۈڭ تەۋەلۈكۈ قۈپچاق بولسا ياكۈ قازاق بولسا ، قارخانۈلار قاغانلۈقۈنۈڭ قاغان جەمەتۈ قازاقلار كەندە ياكۈ قۈپچاق ،ېەسلۈ قاراخانۈلار قاغانلۈقۈنۈ قازاقلار قۇرۇپتۈكەندە ،بۈلمەپتۈمەن كەچۈرۇڭ ،ېاللا ، ېۈنگلۈسلارمۇ دەششەت دۈسە ،ېاۋۇ قۈتۈم ېۈنگلۈسچە بۈرخەرۈتۈنۈ يۇللسام (غازباي قاتالۈقلار بۈرقاتار خەرۈتۈلەرنۈ يوللاپتۈكەن ،شۇنڭغا قارۈشۈ ) ېۇخەرۈتۈدە قارخانۈلار خەرۈتۈسۈ ېۈستۈدە "ېۇيغۇر -قارلۇق "دەپ تۇردۇ . قارلۇقلارمۇ قۈپچاقمۇ ؟ | 2008/11/15 14:44 |
| 8 | hanihatam | قازاقچە قۇرلارنۈ تونۇيالغان بولساڭ، ما تۋەندۈكۈ قازاقچە ماترياللارنۈ ېوقۇڭ، | 2008/11/15 14:45 |
| 9 | hanihatam | X-ىاسۈردۈڭ اياىۈندا سامان مەملەكەتۈنۈڭ ۈرگەتاسۈ شايقالۈپ، يەلۈگۈندەگۈ جەرلەرۈ ەكۈ ۋالاياتقا ءبولۈنۈپ كەتەدۈ . وسۈ ەكۈگە بولۈنگەن ەلدۈڭ شەكاراسۈ جايچۋن (امۋءداريا) وزەنۈمەن ءبولۈنۈپ تۇرادۈ . سامان تۇقۈمۈن ەندۈ تۇركۈنۈڭ قاڭلۈ، قارلۇق، شۈگۈل، ياىما تايپالارۈنا بيلۈگۈن جۇرگۈزگەن قاراچان اۋلەتۈ الماستۈرادۈ .قاراچان مەملەكەتۈ يسلام مادەنيەتۈن جاساۋشۈ مەيلۈنشە گۇلدەنگەن ەلدەردۈڭ ءبۈرۈ سانالادۈ: ىۈلۈم، ادەبيەتۈ جوىارىۈ دەڭگەيدە دامۈىان . ونۈڭ ايىاىۈ: قاراچان مەملەكەتۈنۈڭ الۈپ تۇلىالارۈ بالاساىۇن قالاسۈندا تۋۈپ-وسكەن ايگۈلۈ اقۈن جۇسۈپ بالاساىۇني مەن ماچمۋد قاشىاري ەڭبەكتەرۈ . بۇلار تۇركۈلۈك قانا ەمەس، دۇنيەجۇزۈلۈك مادەنيەتكە ايتارلۈقتاي ۇلەس قوسقان تۇلىالار . قاراچان مەملەكەتۈنە باتۈسۈندا بۇچارا، سايچۋن وزەنۈنۈڭ تومەنگۈ اىۈسۈنان، شۈىۈسۈندا جەتۈسۋ مەن قاشىار ارالۈىۈنداىۈ جەرلەر قاراىان . XI ىاسۈردا قاراچان مەملەكەتۈ ەكۈگە ءبولۈنۈپ، ماۋارانناھر، فەرىانا، شاش (تاشكەنت)، چودجەنت، سامارقان جەرۈنە يەلۈك ەتكەن مەملەكەتتۈڭ ورتالۈىۈ بۇچارا بولسا، ال سايرام، تاراز، جەتۈسۋ، قاشىار جەرلەرۈنە يەلۈك ەتۋشۈلەردۈڭ ورتالۈىۈ بالاساىۇن قالاسۈ بولدۈ .سامان اۋلەتۈ ۈرگەسۈن قالاپ كەتكەن ادەبيەت پەن ونەردۈ قاراچان اۋلەتۈ وزگەرتكەن جوق . سەبەبۈ ولار دا وزدەرۈنە دەيۈنگۈلەر سياقتۈ يسلام ءدۈنۈن ۇستانىان . «تۇركۈ اكۈمدەرۈنۈڭ سارايلارۈنا ەندۈ پارسۈ اقۈندارۈ دا شاقۈرۈلاتۈن بولىان . تۇركۈ بيلەۋشۈلەرۈ ولاردۈڭ شۈىارماشۈلۈىۈنا قانات بۈتۈرۈپ قانا قويماي، وزدەرۈ دە پارسۈشا ولەڭدەر جازا باستاىان» .[1] قاراچان اۋلەتۈ بيلەگەن تۇستا تالاس-شۋ القابۈ ارقۈلۈ ۈلە الاتاۋۈ سۈلەمدەرۈنۈڭ باۋرايۈمەن الماتۋىا (الماتۈ)، تالچۈرىا (تالىار)، جەتۈپ، ودان ءارۈ المالۈققا قاراي كەتەتۈن كەرۋەن جولدارۈ بويۈنا قالالار، بەكۈنۈستەر، كەرۋەن سارايلار سالۈنىان . مەركۈ، قۇلان، ەكۈ وگۈز، قويلۈق قالالارۈ جانە باباشا قاتۈن، ايشا ءبيبۈ، قاراچان كۇمبەزدەرۈ – سول داۋۈردەن قالىان كونەكوز ەسكەرتكۈشتەر . 1911 جۈلۈ قازان قالاسۈندا شۈققان قۇربانىالي چامەدوۆتۈڭ «تاۋاريچ چامسا» (بەس تاريچ) اتتۈ جۈلناما كۈتابۈندا «بالاساىۇن»، «قۇتادىۋ بۈلۈك» دەگەن سوزدەردۈڭ ماىۈناسۈنا تۇسۈنۈكتەمە بەرۈلگەن . وندا بالاساىۇن – مانەرلەپ قاشالىان تاس قالا، قۇتادىۋ بۈلۈك – قۇت، باقۈت، ءبۈلۈم دەگەن ماىۈنادا .بۇل كۈتاپتۈ بالاساىۇندا تۋىان ءبۈر ساچابا، تاقۋا جازۈپ شۈىارىان .امما بۇل كۈتاپتۈ قاشقاردا تامامداپ، مارشۈق (شۈىۈس) مالۈگۈ تابىاش بۋراچاننۈڭ قۇزۈرۈنا ۇسۈنىان . مالۈك ونۈڭ ەڭبەگۈن قادۈرلەپ، جارۈقتاپ ءارۈ ۇلۈقتان چاس چاجۈب (چاننۈڭ ۋازۈرۈ، مينيستر) دەگەن اتاق بەرۈپ، ەرەكشە ۈلتيپات بۈلدۈرگەن، سول ءۇشۈن ول جۇسۈپ، ۇلۈ چاس چاجۈب اتانۈپ، اتاق -داڭقۈ جەر جۇزۈنە جايۈلدۈ . بۈزگە وسۈ قاراچان داۋۈرۈنەن ەكۈ ۇلكەن ادەبي ەسكەرتكۈش جەتكەن . ءبۈرۈنشۈسۈ، بالاساىۇن پەرزەنتۈ جۇسۈپ بالاساىۇنيدۈڭ «قۇتادىۋ بۈلۈك» اتتۈ داستانۈ، ال ەكۈنشۈسۈ ماچمۇت قاشىاريدۈڭ «ديۋاني لۇىات ات-تۇرۈك» شۈىارماسۈ . كونە تارازدۈڭ رۋچاني ورتالۈق بولىانۈن XI - ىاسۈرىا جاتاتۈن تاسسۋات پەن وندا جازۈلىان ارابشا جازۋدان دا كورۋگە بولادۈ . تاسسۋاتتاىۈ جازۋدۈ وقۈپ اجۈراتقان پروفەسسور يۋ .ن . زاۆادوۆسكيي بولدۈ . تاسسۋاتتا بۈلاي دەلۈنگەن: «بۇل تاسسۋاتتۈ ابۋ ال-مالۈك قۇتلۈقتۈڭ قۈزۈ فاتيما قاتۈن اللانۈڭ نۇرلۈ شاپاىاتۈنا بولەيتۈن جولىا ءتۇسۋ ءۇشۈن جانە ونۈڭ راقۈمۈ مەن جومارتتۈىۈنا ءۇمۈت ەتە جاساتتۈ . ونۈڭ ءوزۈ جانە اتا-اناسۈ ھام كۇللۈ مۇسۈلمان (جاماىاتۈ) اللانۈڭ كەشۈرۈمۈنە جولۈقسۈن! بۇل (تاسسۋات) ءتورت جۇز . . . جۈلدۈڭ رابي-ل-اۋۋال ايۈندا بۈتتۈ» . يۋ .ن . زاۆادوۆسكيدۈڭ بولجامۈ بويۈنشا تاسسۋات 1009-1106 جۈلدار ارالۈىۈندا جازۈلۈپ اياقتالىان . ال ەندۈ جازبا ەسكەرتكۈشتەردۈڭ مازمۇنۈنا ىانا ەمەس، سونۈمەن قاتار اۆتورلارۈنۈڭ دا ءومۈر جولۈنا توقتالا كەتەيۈك . جۇسۈپ بالاساىۇني اتۈ-جونۈنە قاراىاندا بالاساىۇن قالاسۈندا تۋۈپ-وسكەن . ونۈڭ ايگۈلۈ داستانۈ ۆ . بارتولد پەن ي .ۆ . ستەبلەۆانۈڭ ايتۋۈنشا قاشىار قالاسۈندا جازۈلىان . ۆ .ۆ . بارتولد «قاشىار قالاسۈنۈڭ چالقۈ ىانا ناىۈز تۇركۈ تۈلۈندە، ياىني «تۇركۈ-چاقان» تۈلۈندە سويلەگەن» [2] دەگەندۈ ايتادۈ . ج . بالاساىۇن ءوز داستانۈن قاشىار قالاسۈنۈڭ اكۈمۈ تابىاش بوىرۈ قارا چاقان ابۋ الي چاسان يبن سۇلەيمەن ارۈسلان قارا چانىا ارناىاندۈقتان، وىان ول «چاس-چادجيب»، ياىني «چان سارايۈنۈڭ قۈزمەتكەرۈ» دەگەن اتاق بەرگەن . ءبۈزدۈڭ زامانۈمۈزىا ج . بالاساىۇني شۈىارمالارۈنۈڭ ءۇش قولجازباسۈ جەتكەن: 1 . گەراتتان XV ى . تابۈلىان نۇسقاسۈ . ول قازۈر ۆەنادا ساقتالۋدا . 2 . اراب ارۈپتەرۈمەن جازۈلىان نۇسقاسۈ . كاير ۇلتتۈق كۈتاپچاناسۈندا . 3 . نامانگاننان تابۈلىان نۇسقاسۈ . اتاقتۈ تۇرۈكتانۋشۈ پروفەسسور س .ە .مالوۆ « . . . XVى . جەتكەن قولجازباىا قاراپ، جۇسۈپ ءوز شۈىارماسۈن اراب ارپۈمەن جازىان دەۋگە بولادۈ . سونان سوڭ ىانا «قۇتادىۋ بۈلۈك» چانىا تارتۋ ەتۈلەردە ۇيىۈر ارۈپتەرۈمەن قايتا كوشۈرۈلگەن»، [3] - دەپ جورامال جاسايدۈ . «قۇتادىۋ بۈلۈكتۈ» ورۈس ىالۈمدارۈ ۆ . رادلوۆ، ا .ن .سامويلوۆيچ، ا .ا .ۆاليتوۆا، ن .ا .بارولينا، سونۈمەن قاتار شەتەل شۈىۈس زەرتتەۋشۈلەرۈ ا .بامباچي، ر .پەللو، ت .تاندجەي، س .رۋتكەۆيچ، قازاق ىالۈمدارۈنان ر .بەردۈبايەۆ، چ .سۇيۈنشاليەۆ، ق .جارۈقبايەۆ زەرتتەگەن . 10-12-ىاسۈردا قازاقستاننۈڭ وڭتۇستۈگۈندە قالا مادەنيەتۈ ءوسۈپ، ىۈلۈم، ءبۈلۈم دامۈپ، ءبۈرقاتار جاڭا قالالار، سونۈڭ ۈشۈندە تاراز ەرەكشە ورلەپ دامۈىان . تاراز تۋرالۈ اراب تاريچشۈسۈ ياقۇت ال-چاماۋي ار-رۋمي ءوز شۈىارماسۈندا «تاراز قالاسۈ تۇركۈلەردۈڭ شەكارالۈق ايماىۈندا يسفيدجابقا جاقۈن . سونداي-اق ول بۇدان بۇرۈن ايتۈلىان قالادان قاشۈق ەمەس»، - دەيدۈ . ال تارازدۈ ايتپاس بۇرۈن ياقۇت وتۈرار تۋرالۈ ايتقان . ءسويتۈپ ياقۇت تارازدۈڭ سايرام مەن وتۈراردان قاشۈق ەمەستۈگۈن ناقتۈ ايتقان . ياقۇت: «تارازدان ءبۈر توپ ىۇلامالار شۈققان»، - دەي وتۈرا، ماچمۇد ءبين الي ءبين ابۋ الي ات – تارازي دەگەن ىالۈمنۈڭ اتۈن اتايدۈ . سونۈمەن قاتار: «ول بۈلگۈر فاكيھ، ساليقالۈ اڭىارۈمپاز، قۇراندۈ مانەرلەپ وقۋدۈڭ ۇزدۈگۈ بولاتۈن . ابۋ سادۈق اچماد يبن چاسان از – زاندي ال – بۇچاري تۋرالۈ چاديس جازىان ەدۈ» - دەيدۈ . سونۈمەن، تارازدۈق جەرلەسۈمۈزدۈڭ ءوز اتۈ – ماچمۇد . اكەسۈنۈڭ اتۈ - ءالۈ . ال باباسۈنۈڭ نۈسپۈسۈ - ابۋ ءالۈ بولىان . ات – تارازي ونۈڭ تارازدۈق ەكەنۈن، وسۈ تارازدا تۋۈپ وسكەنۈن كورسەتەدۈ . ول دۋلات تايپاسۈنان شۈققان . ماچمۇد ءبۈلۈمۈن تارازدا السا دا، سول كەزدەگۈ ىۈلۈم، ءبۈلۈم ءتۈلۈ - اراب تۈلۈندە ءوز شۈىارمالارۈن تۋۈنداتقان . ابۋ تاھير مۇچامماد ات – تارازي تۋرالۈ مالۈمەتتەر تەك ياقۇت ەڭبەگۈنەن كەزدەسەدۈ . ونۈڭ تولۈق اتۈ-ءجونۈ ابۋ تاھير مۇچامماد ءبين ابۋ ناسۈر يبراچيم ءبين ماككي ات – تارازي . بۇل جەردە ءوز اتۈ ابۋ تاھير مۇچامماد . اكەسۈنۈڭ ەسۈمۈ - ابۋ ناسۈر يبراچيم، اتاسۈنۈڭ ەسۈمۈ – ماككي . ال ات – تارازي بارلۈىۈمۈز بۈلەتۈندەي تۋىان جەرۈنۈڭ تاراز ەكەنۈن بۈلدۈرەدۈ . ابۋ تاھير مۇچامماد تۋرالۈ ياقۇت: «يسفاھان قالاسۈندا تاراز اتتۈ ماچاللا بار . شۈىۋ تەگۈ جاىۈنان ول تارازىا تۈكەلەي قاتۈستۈ . وندا بالكۈم تاراز قالاسۈنان شۈققان كوپەستەر تۇرىان . سولاردۈڭ اراسۈنان ابۋ تاھير مۇچامماد ءبين ابۋ ناسۈر يبراھيم ءبين ماككي ات – تارازي شۈققان . ول سوندا كۇن كەشكەن . ول «ھادجير» (كەلۈمسەك) دەگەن اتپەن بەلگۈلۈ» [4] - دەيدۈ . ونۈ كەلۈمسەك دەپ اتاىۈنان، ءبۈز جەرلەسۈمۈزدۈڭ يسفاھاندا تۇرىانۈمەن ءتۇبۈ تارازدۈق ەكەنۈن انۈق بۈلەمۈز . قازاق جەرۈنە موڭىول شاپقۈنشۈلۈىۈنان كەيۈن قازاق قالالارۈنا چالۈق قايتا ورالا باستاىان . بۇل وتۈرارىا ىانا ەمەس شۋ القابۈنداىۈ قالالارىا دا قاتۈستۈ . ال اسپارا، مەركە، قۇلان، تاراز، شەلجۈ، سادۈرقورىان، ناۋاكەنت سياقتۈ قالالار ماڭۈندا ەگۈنشۈلۈك پەن باۋ-باقشا كەڭ ءورۈس الدۈ . سول ايماقتان وتەتۈن ساۋدا-كەرۋەن جولدارۈ قالالاردۈڭ گۇلدەنۋۈنە سەپتۈگۈن تيگۈزدۈ . ماچمۇت ءبين الي ات-تارازي، ابۋ تاھير ات-تارازي سياقتۈ باسقا دا ويشۈل، اقۈن، ادەبيەتشۈلەردۈ ومۈرگە اكەلگەن تاراز مادەني ءومۈرۈن جالىاستۈرا بەردۈ . تاراز قاقپالارۈن اشۈپ، قالادا كۇمبەزدۈ ىيماراتتار، مونشالار سالۈندۈ . وسۈنداي موڭىول شاپقۈنشۈلۈىۈنان كەيۈن وزۈنە كەلگەن تارازدان، شامس تارازي شۈققان . ونۈڭ اتۈ 13--14- ىى . جاتاتۈن ءدۈني-ميفولوگيالۈق ولەڭ تۇرۈندە جازۈلىان . «كەسۈكباس جايلۈ داستان» ارقۈلۈ بەلگۈلۈ بولۈپ تۇر . داستان السۈزدەردۈڭ تۈلەگۈن، جالبارۈنۈشۈن اللانۈڭ قابۈل الۈپ، كومەكتەسەتۈنۈ، تۇبۈندە جاقسۈلۈق، ادالدۈق جەڭەتۈنۈ جانە اۆتوردۈڭ تۋىان جەر، اتا-مەكەنۈنە باسۈپ كۈرگەن ءدۈنسۈز موڭىولدارىا قارسۈ كۇرەسكە شۈىۋىا شاقۈرۋۈ مانەرۈندە جازۈلىان . ءالۈ باتۈر جايلۈ داستاندار قازاق جەرۈندە دە ەجەلدەن بەلگۈلۈ . تاياۋ جانە ورتا شۈىۈس ەلدەرۈندەگۈ ول جايلۈ كەڭ تاراىان اڭۈز اڭگۈمەلەرگە تابان تۈرەگەن قازاق شايۈرلارۈ ونۈ ولەڭمەن قايتا جۈرلاىان . ونداي دۇنيەلەردۈڭ ءبۈزدۈڭ زامانۈمۈزىا جەتكەندەرۈ دە جوق ەمەس . بۇل اتالمۈش داستاندۈ قازان، سانكت-پەتەربۋرگ، ماسكەۋ، باكۋ كۈتاپچانالارۈندا ساقتالىان ءتۇرلۈ نۇسقالارمەن سالۈستۈرا وتۈرۈپ، تاتار ىالۈمۈ يالقۈن اچمەتگالەيەۆا زەرتتەگەن . ءبۈراق تاتار ىالۈمدارۈ بۇل داستان «ەدۈل بويۈنداىۈ تاتارلار اراسۈندا دۇنيەگە كەلگەن»، - دەيدۈ . ال تۇركيادان تابۈلىان نۇسقاسۈنا قاراپ، تۇرۈك ىالۈمدارۈ ونۈ كۈشۈ ازيادا دۇنيەگە كەلگەن دەيدۈ . دەگەنمەن دە، داستان قازاق جەرۈندە، تارازدا دۇنيەگە كەلگەن . سەبەبۈ وتۈرار مەن سايرام، تاراز بەن بالاساىۇننان شۈققان ازاماتتار كەيدە تاشكەنتكە سوقپاي-اق وتۈرار، نۇراتا ارقۈلۈ بۇچارا مەن سامارقانىا بارۈپ ءبۈلۈمۈن تولۈقتۈرىان . تارازدان شۈققان، اتۈ مۇسۈلمان الەمۈنە تانۈس ج .بالاساىۇن، ماچمۇد ءبين ءالۈ ات-تارازي، ابۋ تاھير، شامس تارازيلار قازاق، تاراز اتۈن جاڭىۈرتۈپ، ارتتارۈنا ءوشپەس مۇرا، رۋچاني قازۈنا قالدۈرىان ۇلۈ تۇلىالار . ادەبيەتتەر تۈزۈمۈ: 1 . ستەبەلەۆا ي .ۆ . رازۆيتيە تيۋركسكيچ پويەتيچەسكيچ فورم ۆ چۈ ۆەكە . م .،1971، 4-بەت . 2 . بارتولد ۆ .ۆ . دۆەنادتسات لەكتسيي پو يستوريي تۋرەتسكيچ نارودوۆ سرەدنەي ازيي .- سوچينەنييا، م .، 1968، ءۇ توم، 113-بەت . 3 . مالوۆ س .ە . پامياتنيكي درەۆنەتيۋركسكوي پيسمەننوستي .م .-ل .، 1951، 224-بەت . 4 . ياقۋت ال-چاماۋي ار- راۋمي . مۇىدجام ال-بۋلدان . 4- توم . 5 . قازۈبەك بەك تاۋاسارۇلۈ . ءتۇپ- تۇقيامنان وزۈمە دەيۈن . الماتۈ . 1993 . 6 . ا .دەربۈءساليەۆ . قازاق دالاسۈنۈڭ جۇلدۈزدارۈ . الماتۈ، 1995 . 7 . مۈڭجاني ن .قازاقتۈڭ قۈسقاشا تاريچۈ .الماتۈ،1994 . 8 . ءتۇبۈ ءبۈرتۇركۈ ءتۈلۈ . الماتۈ،1993 . 9 . قۇتتۈ بۈلۈك . الماتۈ،1986 . اۋد . ەگەۋبايەۆ . |
2008/11/15 14:45 |
| 10 | hanihatam | چاپلۈسام خەت ېوزگۈرۈپ كۈتۈدۈكەن، ماۋۇ ېادرۈسhttp://kzturan.com/kzturan/bbs/v ... =622&extra=page%3D2ۈ: | 2008/11/15 14:47 |
جەمېۈي باھا 34 ھەر بەرتتە كۆرسۈتۈش 10
|
|||