ئۆزبەك زادى كىم؟

free

	بەزى ياۋرۇپالىق يازغۇچىلا ۋە ئۆزبەكلەنىڭ تارىخى ھەققىدە سۆز ئاچقان بىر قىسىم شەرىق تارىخچىلىرى'' ئۆزبىك " سۆزىنى ئىتنوگىرافىك بىر سۆز دەپ گۇمان قىلىدۇ، غەربى تۈرۈكلىرنى ئۆزبىك نام بىلەن ئاتىلىپ كەلگەن قەبىلە دەپ كۆرسىتىدۇ. شۇنىڭدەك يېقىنقى زامانغىچە پەرغانە، بۇ خارا.ۋە خىۋە قاتارلىق ئۆلكىلەردە ھۆكۈمىرانلىق سۈرگەن ئۆزبىك خاندانىنى بۇ ئۆلكىلەرنىڭ ئەسلى ئاھالىسىدن دەپ گۇمان قىلىدۇ. بۇ يۇرتنىڭ ئاھالىسىدىمۇ بۇ ئىسىم توغىرسىدا ھەرخىل ئاساسسىز تەھلىللە مەۋجۇد بۇلۇپ كەلمەكتە. بۇلانىڭ ھەممىسى ئەمىلىيەتكە ئۇيغۇن بولمىغان گۇمانلاردىن ئىبارەت خالاس. .  ئۆزبىك دىگەن سۆز ئېتنوگىرافىك بىر كەلمە ئەمەس، يەنى بىر تۈرۈك قەبىلىسىنىڭ نامىمۇ ئەمەس. شۇنداقلا غەرىپ تۈرۈك ئاھالىسىنىڭ قەدىمكى ئىسمى ياكى لەقىمىمۇ ئەمەس.چۈنكى تارىخ دەۋىرنىڭ قەدىمكى چاغلىردىن تارتىپ مۇڭغۇل ئىستىلاسىغىچە شەرىق ۋە غەرىب تۈرۈك خەلقى پەقەت '' تۈرۈك'' دىگەن ئىسىم بىلەن ئاتىلىپ كەلگەنلىكى   [ ئۆزبىك ياكى قازاق ]  دىگەن قەبىلە ياكى  بىر قوۋم ئىسىمنىڭ يوقلىقى قەدىمقى تارىخىي ۋە ئەدەبىي ئەسەرلەدىن شۈبھىسىز سۈرەتتە مەلۇم بولماقتا. بۇ خارا ۋە سەمەرقەنىت ئاھالىسى بولغان تۈرۈكلەر ئىسلامدىن ئىلگىرى ۋە كېيىنكى تارىخى دەۋرلەردە سوغداق ياكى سوغوت دىگەن ئىسىملا بىلەن مەشھۇر ئىدى. بۇ ئىسىممۇ بىرەر قەبىلىنىڭ ئىسمى بولماستىن ، بۇ خارا ۋە سەمەرقەنىتنى سۇغۇرىدىغان زەرەپشان دەرياسىنىڭ قەدىمقى ئىسمى '' سوغوت''  سوغد''  بولغانلىقتىن، بۇ ئۆلكىلەرمۇ شۇ ئىسىم بىلەن ئاتالغان. قەدىمقى زامانلاردا شەرىق ۋە غەربىي تۈرۈك خەلقىنىڭ ئۆزلىرى ياشاۋاتقان جاينىڭ ئىسمى بىلەن ئاتىلىپ كەلگەنلىكى بىزگە ئايان ھەم ھازىرمۇ شۇنداق. ئۆزبىېك ئىسمى يېقىنقى تارىختا ۋاقىتلىق بىر ۋاستە بىلەن  غەربىي تۈرۈك ئاھالىسىغا ئۆزلىشىپ قالغان بىر لەقەمدىن ئىبارەت.چىڭگىز خاننىڭ ئىككىنجى ئوغلى  چاغاتاي ۋە ئۇنىڭ ئەۋلادلىرىنىڭ ھۆكىمىرانلىقى تەۋەسىدىكى غەربىي ۋە شەرقىي تۈرۈك خەلىقلىرنى'' چاغاتاي ئۇلۇسى'' دەپ ئاتالغاندەك،چىڭگىزخاننىڭ چوڭ ئوغلى جۇجىخاننىڭ ھۆكۈمىرانلىقىدىكى قىپچاق دەشتى ۋە روس يۇرتلىردا ئولتۇراقلاشقان ھەرخىل تۈرۈك قەۋمىلىرى بىردەك'' جۇجى ئۇلۇسى '' دەپ ئاتالدى. كىيىنچە جۇجى خانىدانىغا مەنسۇپ، ئالتۇن ئوردا خانلىقىدا مۇھىم ئۇرۇنغا چىققان خانلارنىڭ نامى بىلەن ئاتالدى.مەسىلەن باتۇرخان زامانىدا [ مىلادى 1224-1255] ئۇلار ''باتۇر ئۇلۇسى ''  بەرىكەخان زامانىدا[ مىلادى 1255-1266] بەرىكە ئۇلۇسى دەپ ئاتالدى ۋە ئۆزبىك خان دەۋىردە  [ مىلادى 1340-1312]  ئۆزبىك ئۇلۇسى دەپ شۆھرەت تاپتى. مانا شۇنىڭدىن كىيىن بۇ لەقەم كۆزگەرمىدى ۋە بۇ رايۇندىكى  تۈرۈكلەرنى ئۆزبىك ئۇلۇسى دەپ ئاتاش داۋام قىلىپ كەلدى. تۈمۈر بەگ دەۋىردىن تارتىپ غەربىي ۋە شەرقىي تۈرۈكلىرى ۋە ئالتۇن ئوردا دۆلەتلىرى ئوتتۇرسىدا سىياسى ۋە ھەربىي توقۇنىشلا داۋاملىق يۈز بېرىپ تۇردى.ئاخىرى روس دۆلىتى كۈچلىنىپ ،ئالتۇن ئوردا دۆلەتلىرنى مەغلۇپ قىلغاندىن كىيىن، ئۇ جايدىن چىكىنىپ چىققان ئالتۇن ئوردا مەنسۇپلىرى  ئەتىراپتىكى يىقىن ئۆلىكىلەرگە كىلىپ دۆلەت قۇردى. بۇ مۇناسىۋەت بىلەن ھەر قارسى  تۈرۈك دۆلەتلىرى ئوتتۇرسىدا ئۇرۇش ۋە سۈلھى تېخىمۇ كۆپ بولدى'' ئۆزبىكلەر بىلەن ئۇرۇش باشلىنىپتۇ ياكى ئۆزبىك ئەلچىسى كەپتۇ دىگەندەك سۆزلە تولا سۆزلىنىدىغان بولدى. يۇقىردا سۆزلەپ ئۆتكىنىمىزدك ، ھىجىرى 906  [ مىلادى 1500] - يىلى مۇھەممەدشىبانى خان غەربىي تۈرۈكلەرنى ئىشغال قىلىشقا باشلاپ ، ئاخىرى بۇ جايلانى پۇتۇنلەر ئىگەللەپ ،مەشھۇر ئۆزبىك دۆلىتىنى قۇردى.كېيىنچە بۇ دۆلەت پارچىلىنىپ كەتتى. بۇخارا، خىۋە ۋە پەرغانىدىكى قالدۇقلىرى زامانىمىزدىكى روس ئىستىلاسىغىچە داۋام قىلدى.قىسقىسى ، ھۆكىمىرانلارنىڭ لەقىمى بولغان ئۆزبىك كەلىمىسى مۇڭغۇل ئەنئەنىسى بۇيىچە  ئۇلانىڭ ھاكىمىتى ئاستىدىكى غەربىي تۈرۈك خەلقىغە نام بۇلۇپ قالدى،شۇنىڭ بىلەن ئۇلانىڭ قەدىمكى تۈرۈك ئۇنىۋانلىرى ۋە مۇڭغۇل ھاكىمىتىدىن ،كورگان خاندانى يېقىلغۇچە داۋام قىلغان '' چاغاتاي تۈرۈكلىرى '' دېگەن ناملىرى ئۇنتۇلۇپ ،تاشىقىردىن كەلگەن ئۆزبىك لەقىمى بىلەن زامانىمىزغا كەلدى. مەنبەسى؛ مۇھەممەد ئىمىن بۇغرانىڭ تارىخى ئەسىردىن ئېلىندى.

free

	بەزى ياۋرۇپالىق يازغۇچىلا ۋە ئۆزبەكلەنىڭ تارىخى ھەققىدە سۆز ئاچقان بىر قىسىم شەرىق تارىخچىلىرى'' ئۆزبىك " سۆزىنى ئىتنوگىرافىك بىر سۆز دەپ گۇمان قىلىدۇ، غەربى تۈرۈكلىرنى ئۆزبىك نام بىلەن ئاتىلىپ كەلگەن قەبىلە دەپ كۆرسىتىدۇ. شۇنىڭدەك يېقىنقى زامانغىچە پەرغانە، بۇ خارا.ۋە خىۋە قاتارلىق ئۆلكىلەردە ھۆكۈمىرانلىق سۈرگەن ئۆزبىك خاندانىنى بۇ ئۆلكىلەرنىڭ ئەسلى ئاھالىسىدن دەپ گۇمان قىلىدۇ. بۇ يۇرتنىڭ ئاھالىسىدىمۇ بۇ ئىسىم توغىرسىدا ھەرخىل ئاساسسىز تەھلىللە مەۋجۇد بۇلۇپ كەلمەكتە. بۇلانىڭ ھەممىسى ئەمىلىيەتكە ئۇيغۇن بولمىغان گۇمانلاردىن ئىبارەت خالاس. .  ئۆزبىك دىگەن سۆز ئېتنوگىرافىك بىر كەلمە ئەمەس، يەنى بىر تۈرۈك قەبىلىسىنىڭ نامىمۇ ئەمەس. شۇنداقلا غەرىپ تۈرۈك ئاھالىسىنىڭ قەدىمكى ئىسمى ياكى لەقىمىمۇ ئەمەس.چۈنكى تارىخ دەۋىرنىڭ قەدىمكى چاغلىردىن تارتىپ مۇڭغۇل ئىستىلاسىغىچە شەرىق ۋە غەرىب تۈرۈك خەلقى پەقەت '' تۈرۈك'' دىگەن ئىسىم بىلەن ئاتىلىپ كەلگەنلىكى   [ ئۆزبىك ياكى قازاق ]  دىگەن قەبىلە ياكى  بىر قوۋم ئىسىمنىڭ يوقلىقى قەدىمقى تارىخىي ۋە ئەدەبىي ئەسەرلەدىن شۈبھىسىز سۈرەتتە مەلۇم بولماقتا. بۇ خارا ۋە سەمەرقەنىت ئاھالىسى بولغان تۈرۈكلەر ئىسلامدىن ئىلگىرى ۋە كېيىنكى تارىخى دەۋرلەردە سوغداق ياكى سوغوت دىگەن ئىسىملا بىلەن مەشھۇر ئىدى. بۇ ئىسىممۇ بىرەر قەبىلىنىڭ ئىسمى بولماستىن ، بۇ خارا ۋە سەمەرقەنىتنى سۇغۇرىدىغان زەرەپشان دەرياسىنىڭ قەدىمقى ئىسمى '' سوغوت''  سوغد''  بولغانلىقتىن، بۇ ئۆلكىلەرمۇ شۇ ئىسىم بىلەن ئاتالغان. قەدىمقى زامانلاردا شەرىق ۋە غەربىي تۈرۈك خەلقىنىڭ ئۆزلىرى ياشاۋاتقان جاينىڭ ئىسمى بىلەن ئاتىلىپ كەلگەنلىكى بىزگە ئايان ھەم ھازىرمۇ شۇنداق. ئۆزبىېك ئىسمى يېقىنقى تارىختا ۋاقىتلىق بىر ۋاستە بىلەن  غەربىي تۈرۈك ئاھالىسىغا ئۆزلىشىپ قالغان بىر لەقەمدىن ئىبارەت.چىڭگىز خاننىڭ ئىككىنجى ئوغلى  چاغاتاي ۋە ئۇنىڭ ئەۋلادلىرىنىڭ ھۆكىمىرانلىقى تەۋەسىدىكى غەربىي ۋە شەرقىي تۈرۈك خەلىقلىرنى'' چاغاتاي ئۇلۇسى'' دەپ ئاتالغاندەك،چىڭگىزخاننىڭ چوڭ ئوغلى جۇجىخاننىڭ ھۆكۈمىرانلىقىدىكى قىپچاق دەشتى ۋە روس يۇرتلىردا ئولتۇراقلاشقان ھەرخىل تۈرۈك قەۋمىلىرى بىردەك'' جۇجى ئۇلۇسى '' دەپ ئاتالدى. كىيىنچە جۇجى خانىدانىغا مەنسۇپ، ئالتۇن ئوردا خانلىقىدا مۇھىم ئۇرۇنغا چىققان خانلارنىڭ نامى بىلەن ئاتالدى.مەسىلەن باتۇرخان زامانىدا [ مىلادى 1224-1255] ئۇلار ''باتۇر ئۇلۇسى ''  بەرىكەخان زامانىدا[ مىلادى 1255-1266] بەرىكە ئۇلۇسى دەپ ئاتالدى ۋە ئۆزبىك خان دەۋىردە  [ مىلادى 1340-1312]  ئۆزبىك ئۇلۇسى دەپ شۆھرەت تاپتى. مانا شۇنىڭدىن كىيىن بۇ لەقەم كۆزگەرمىدى ۋە بۇ رايۇندىكى  تۈرۈكلەرنى ئۆزبىك ئۇلۇسى دەپ ئاتاش داۋام قىلىپ كەلدى. تۈمۈر بەگ دەۋىردىن تارتىپ غەربىي ۋە شەرقىي تۈرۈكلىرى ۋە ئالتۇن ئوردا دۆلەتلىرى ئوتتۇرسىدا سىياسى ۋە ھەربىي توقۇنىشلا داۋاملىق يۈز بېرىپ تۇردى.ئاخىرى روس دۆلىتى كۈچلىنىپ ،ئالتۇن ئوردا دۆلەتلىرنى مەغلۇپ قىلغاندىن كىيىن، ئۇ جايدىن چىكىنىپ چىققان ئالتۇن ئوردا مەنسۇپلىرى  ئەتىراپتىكى يىقىن ئۆلىكىلەرگە كىلىپ دۆلەت قۇردى. بۇ مۇناسىۋەت بىلەن ھەر قارسى  تۈرۈك دۆلەتلىرى ئوتتۇرسىدا ئۇرۇش ۋە سۈلھى تېخىمۇ كۆپ بولدى'' ئۆزبىكلەر بىلەن ئۇرۇش باشلىنىپتۇ ياكى ئۆزبىك ئەلچىسى كەپتۇ دىگەندەك سۆزلە تولا سۆزلىنىدىغان بولدى. يۇقىردا سۆزلەپ ئۆتكىنىمىزدك ، ھىجىرى 906  [ مىلادى 1500] - يىلى مۇھەممەدشىبانى خان غەربىي تۈرۈكلەرنى ئىشغال قىلىشقا باشلاپ ، ئاخىرى بۇ جايلانى پۇتۇنلەر ئىگەللەپ ،مەشھۇر ئۆزبىك دۆلىتىنى قۇردى.كېيىنچە بۇ دۆلەت پارچىلىنىپ كەتتى. بۇخارا، خىۋە ۋە پەرغانىدىكى قالدۇقلىرى زامانىمىزدىكى روس ئىستىلاسىغىچە داۋام قىلدى.قىسقىسى ، ھۆكىمىرانلارنىڭ لەقىمى بولغان ئۆزبىك كەلىمىسى مۇڭغۇل ئەنئەنىسى بۇيىچە  ئۇلانىڭ ھاكىمىتى ئاستىدىكى غەربىي تۈرۈك خەلقىغە نام بۇلۇپ قالدى،شۇنىڭ بىلەن ئۇلانىڭ قەدىمكى تۈرۈك ئۇنىۋانلىرى ۋە مۇڭغۇل ھاكىمىتىدىن ،كورگان خاندانى يېقىلغۇچە داۋام قىلغان '' چاغاتاي تۈرۈكلىرى '' دېگەن ناملىرى ئۇنتۇلۇپ ،تاشىقىردىن كەلگەن ئۆزبىك لەقىمى بىلەن زامانىمىزغا كەلدى. مەنبەسى؛ مۇھەممەد ئىمىن بۇغرانىڭ تارىخى ئەسىردىن ئېلىندى.

TORGONJAN

	مەن بۇرۇنمۇ تارىخقا قىزىقاتىم...لىكىن يىقىندىن بۇيان تىخىمۇ قىزقىدىغان بۇلۇپ كەتتىم.رەخمەت سىزگە... [s:79]

Giripjan

	رەھمەت سىزگە،يەنەبىر مول بىلىمگە ئىگە قىلدىڭىز...

kun^kiz

	مۇنبەرگە تېما يوللىغىدەك ۋاقتىڭىزمۇ چىقىپتۇ ھە .  مەكتەپتە   خىلى ئازادە بوپ قالغان ئوخشىمامسىز .   مۇشۇنداق ئەھمىيەتلىك تملارنى يوللاپ تۇرارسىز ، چارۋىچىلىق مەيدانىدىكى   توخۇ  ،قوي ، كالىلىرىڭىزنى  بىزلەر باققاچ تۇرمىز . [s:87]

kadihan

	زادى مۇشۇ ئۆزبەك دېگىنى مىللەت ئەمەس ، قەبىلە نامى ئىدى .

free

	ئاپتور جاۋابىنى بويلاپ 3قەۋەت kun^kiz كە 2010-10-15 11:03 AMئەۋەتىلدى : مۇنبەرگە تېما يوللىغىدەك ۋاقتىڭىزمۇ چىقىپتۇ ھە .  مەكتەپتە   خىلى ئازادە بوپ قالغان ئوخشىمامسىز .   مۇشۇنداق ئەھمىيەتلىك تملارنى يوللاپ تۇرارسىز ، چارۋىچىلىق مەيدانىدىكى   توخۇ  ،قوي ، كالىلىرىڭىزنى  بىزلەر باققاچ تۇرمىز . [s:87] بۇلىدۇ ئەمما سىز باققان قويدىن يۇڭ  چىقماس كالىدىن سۈت چىقماس..بوپ قالىدىكەن ئەمەسمۇ....ھەممىنى تۇشۇپ ئۆيىڭىزگە.. .بەكمۇ بىكار ئەمەس قالىسام پات-پات ئۆزبىك كىم دەپ سۇئاللا چىقىدىغان بوپ قالدى شۇڭا ئۇلا مارىستىن كەلدىمۇ ياكى باشقا مىللەتلەردىنمۇ شۇنى ئاردىڭ قىلىش مەخسەتتە شۇ....

mudarris

	بىز دائىم مۇشۇ خىلدىكى مەسىلىلەرنى ئويلانغاندا، نەزىرىمىزنى دائىم ھازىرقى مۇشۇ ئەسىرگىلا تىكىپ، پىكىر قىلىمىز. خۇددى دۆلەتلەرنىڭ ھازىرقى قىزىل پاسىل سىزىقلىرى ئادەم ئاتا زامانىسىدىن بۇيانلا ھازىرقى پەدىدە سىزىقلىق كېلىۋاتقاندەك... كۆزىمىزنى سەل يىراق ئۆتمۈشكە، قاراخانىيلار سۇلالىسى دەۋرىگە، ...سەئىدىيە دەۋرلىرىگىچە تىكىپ باقساق، ئاندىن جاۋاب تاپساق بولمامدۇ!؟...مۇرەككەپ ئەمەس...

alxirxahzada

	[quote]ئاپتور جاۋابىنى بويلاپ 9قەۋەت  mubish كە 2010-10-15 12:01 PMئەۋەتىلدى  : ئۆزبىك ئاكاشتىن سورىسام ئۆزىمۇ بىلمەيدىكەن، ئەمما ئۇ ئاكاش:" مېنىڭ مۇمام ئۇيغۇر،مەندە ئۇيغۇرنىڭ قېنى بار، مەيلى نىمىلا بولمىسۇن ئۇيغۇر ئۆزبىك قېنىمىز بىر مىللەت ئىدۇق،100يىل بولمىدى ئايرىلغىنىمىزغا ، " دېدى. ئۆزبىك دىگەن بىر قەۋم باشچىسىنىڭ ئىسمى ،ھېچقاچان ئۆزبىك دەپ قەبىلە بولمىغان،ئەمما ئۇيغۇر خېلى بۇرۇنلا قەبىلىدىن مىللەتكە ئۆتكەن، تەخمىنەن ئۆزبىك دىگەن نامدىن 600يىل بۇرۇن بار ئىدى،مۇھەممەد شايبانى ئۆزبىكخاننىڭ قوشۇنى ئۆزبىك قوشۇنلىرى دەپ ئاتالغان، بۇ قوشۇنلار جەڭلەردە نۇسرەت قازىنىپ ،ماۋرەئۇننەھىر رايۇنىنى بېسىۋالغان، ھەم شۇ يەردىكى ئۇيغۇر قەبىلىلىرىنى ئۆزىگە قوشىۋالغان، ئەپسۇس ئىسمى ئۆزبىك،جىسمى ئۇيغۇرلار بۇنى ئېتراپ قىلمايدۇ، تۇركان خاتۇننىڭ ۋاقتىدا ئوردا كەنت قەشقەردىن نۇرغۇن بىلىملىك زاتلار بۇخارا،سەمەرقەند،باغداتلارغا يۆتكەلگەن(،بۇنىڭ بىلەن تىل بىرلىكى ھاسىل بولغان ). قىزىقىدىغانلارغا پەرھاد جىلان يازغان "ئورخۇن شەجەرىسى "،" ئىدىقۇت يۇلتۇزلىرى" ۋە "مەھمۇد كاشغەرىي "دىگەن رومانلارنى تەۋسىيە قىلىمەن،ئۇيغۇر بولسىڭىز تارىخىڭىزغا قىزىقسىڭىز كۆرۈپ قويۇڭ، ئۇيغۇر كىم ئۆزى!!!!؟؟؟؟؟؟ [/qu] تۇلمۇ  توغرا    ئېيتىپسىز    سىز   تەۋسىيە   قىلگان  كىتاپلار    تۇلمۇ   ياخشى