قەبىر زىيارىتى مەيلى قايسى دىندا ياكى ئۆرپ-ئادەتتە ۋەياكى پىكىردە بولسا بولسۇن دېگۈدەك پۈتۈن ئىنسانلار تەرىپىدىن ئېلىپ بېرىلىدىغان بىر پائالىيەت، شۇنداقلا بىر ئۆرپ-ئادەتتتۇر. چۈنكى ئىنساننىڭ تىرىكىمۇ ئۆلۈكىمۇ قىممەتلىكتۇر. ھەتتا دىققەت قىلىدىغان بولساق، نۇرغۇن ئىنسانلار ھاياتتىكى ۋاختىدا قەدىر قىممىتى بىلىنمەيدۇ-يۇ، ۋاپاتىدىن كېيىن تېخىمۇ قىممەتلىك بولۇپ قالىدۇ. مەسىلەن ئاتا-ئانىسىنى ھايات ۋاختىدا تاشلىۋەتكەن نۇرغۇن كىشىلەر، ۋاپاتىدىن كېيىن ئۇلارنىڭ قىممىتىنى بىلمىگەنلىكىنى چۈشىنىپ يېتىپ، پات-پات مازىرى بېشىغا بېرىپ زىيارەت قىلىشنى ئۆزلىرىنىڭ مۇھىم ئىشلىرى قاتارىدا قويىدۇ... شۇنىڭدەك پۈتۈن ھاياتىنى دىنى، ۋەتىنى ۋە مىللىتىنىڭ كەلگۈسى ۋە بەختى ئۈچۈن پىدا قىلغان نۇرغۇن ئالىملارنىڭ ئەھۋالىمۇ يۇقىرىدىكىدىن پەرقلىق ئەمەس. ياشىغان ۋاختىدا خىلمۇخىل بوھتانلار چاپلىنىدۇ، ۋەتىنىدىن ھەيدىلىدۇ، تۇرمىلارغا تاشلىنىدۇ؛ قىسقىسى ئىنساننىڭ قولىدىن كېلىدىغان پۈتۈن ئەسكىلىكلەر ۋە ناچارلىقلىقلار ئۇنىڭغا رەۋا كۆرۈلىدۇ. ئۆلگەندىن كېيىن ئاندىن ئۇنىڭ دېگەن سۆزلىرى، قىلغان پائالىيەت ئۈستىدە تەھلىل قىلىنىپ ھۆرمەتلىنىپ، مازارلىرىغا گۈل تاشلىنىشقا باشلىنىدۇ... بۇ بىر مۇسۇلمانغا يارىشىدىغان ئەخلاق ئەمەس!
!@L=;1,
قەبىر زىيارىتىنىڭ ئىسلام دىنىدىمۇ ئالاھىدە ئورنى بولۇپ پەيغەمبىرىمىز مۇھەممەد ئەلەيھىسسالام :
4^Rd{'m
t «قەبىرلەرنى زىيارەت قىلىڭلار؛ چۈنكى قەبىرلەرنى زىيارەت قىلىش سىلەرگە ئاخىرەتنى ئەسلىتىدۇظ.» دېيىش ئارقىلىق، قەبىر زىيارىتىنىڭ زىيارەتچىگە بولغان پايدىسىغا دىققەتلەرنى بورىماقتا. )قاراڭ: ئىبن ماجەھ، جەنائىز، 47).
gK1g]Tc @G يەنە بىر رىۋايەتتتە پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالامنىڭ مۇنداق دېگەن:
6NLW
(?]
«سىلەرنى قەبرىنى زىيارەت قىلىشتىن چەكلىگەنىدىم، ئەمدى قىلساڭلار بولىدۇ». (مۇسلىم رىۋايەت قىلغان.)
1|| nR4yK بۇنىڭدىن باشقا كىشىلەرنىڭ، ئۆتمۈشى بىلەن تارىخىي ۋە مەدەنىيەت ئالاقىسى ئورنىتىشىدا؛ شەخىسلەردە دىللەرنىڭ ئېرىشى، ئۆزىنىڭ بارلىقى، ۋەزىپىسى ۋە نىشانى ەەھەققىدە ئىزدىنىشىنىڭ مەيدانغا كېلىشىدە قەبىر زىيارىتىنىڭ ئالاھىدە تۆرتكىسىنىڭ بارلىقىنى ئېيتىشقا بولىدۇ.
`D
W2spd قەبىر زىيارىتى،مازارغا قاراپ تۇرۇپ، مازاردىكىلەرگە سالام بەرگەن ھالدا باشلىشى لازىم. ھەدىسلەردە قەبرىستاندكىلەرگە بېرىلىدىغان سالامنىڭ ۋە دۇئانىڭ قانداق بولىدىغانلىقى كۆرسىتىلگەن بولۇپ پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام مۇنداق دېگەن:
\vbk#G
hH «ئى مۇئمىلەر! سىلەرگە سالام! ۋەدە قىلىنغان نەرسىلەر سىلەرگە كەلدى، ئەتە كۆز ئالدىڭلارغا ھازىر بولىدۇ، ئەگەر ئاللاھ تائالا خالىسا، بىزمۇ سىلەرگە قوشۇلىمىز، ئى ئاللاھ! بەقىدىكىلەرنى مەغفىرەت قىلغىن»، دەيتتى. (مۇسلىم رىۋايەت قىلغان.)
?ny = يەنە بىر رىۋايەتتە: «ئى مۇئمىن مۇسۇلمانلار! سالام سىلەرگە! ئاللاھ تائالا خالىسا بىزمۇ سىلەرگە قوشۇلىمىز، ئاللاھ تائالادىن بىز ئۈچۈن ۋە سىلەر ئۈچۈن ئامانلىق تىلەيمىز». (مۇسلىم رىۋايەت قىلغان.)
`'4 )q}bB يەنە بىر رىۋايەتتە پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام مۇنداق دۇئا قىلغان:
?vtX" Fdz «ئى قەبرە ئەھلى! سىلەرگە سالام! ئاللاھ تائالا بىزنى ۋە سىلەرنى ئەپۇ قىلغاي، سىلەر بىزدىن بۇرۇن كەلگۈچىلەر، پات يېقىندا بىزمۇ سىلەرگە ئەگىشىپ كېلىمىز»، دېدى. (تىرمىزىي رىۋايەت قىلغان.)
!!,0'c قەبىرلەرنى زىيارەت قىلغاندا دىققەت قىلىدىغان بەزى ئىشلار بولۇپ، ئۇلارنى مۇنداق خۇلاسىلەش مۇمكىن:
/bVZ::A&_ 1- قەبىرگە قاراپ تۇرۇپ ناماز ئوقۇشقا بولمايدۇ.
n! h7 2- قەبىرنىڭ ئۈستىگە ئولتۇرۇشقا ؤە ۋە يەنچەشكە بولمايدۇ. (مۇسلىم، جەنائىز، 33)
3- قەبىرلەرنى زىيارەت قىلغاندا كىچىك كىچىڭ كۆڭۈل ۋە ئەدەبلىك بولۇش لازىم. )تىرمىزى، جەنائىز، 46) }SfbCa)UO
4- قەبىرنىڭ يېنىدا قەبىردىكى ئۆلۈكنىڭ رازىلىقىنى قولغا كەلتۈرۈش ئۈچۈن قۇربانلىق ياكى نەزىر قىلىش ھارامدۇر. چۈنكى قۇربان كەسمەك بىر ئىبادەت بولۇپ؛ ئىبادەت پەقەتلا ئاللاھ تەئەلا ئۈچۈن قىلىنىدۇ. z~oDWANP
5- قەبىرلەر كەبىگە ئوخشاش تاۋاپ قىلىنمايدۇ. t;q7t!sC]
6- ئۆلۈكلەردىن ياردەم تىلەشكە، بۇنىڭ ئۈچۈن مازار تاشلىرىغا لاتا، قول ياغلىق، يىپ ۋە باشقا نەرسىلەر باغلاشقا بولمايدۇ. بەزى مازارلاردىكىگە ئوخشاش ھاجەتلىرىنىڭ ئادا قىلىنىشى ئۈچۈن ئاللاھ تەئەلاغا دۇئا قىلىشنىڭ ئورنىغا مازارنىڭ يېنىدىكى بىر قىسىم دەرەخلەرگە يىڭنە، پىچاق ۋە شۇنىڭغا ئوخشىغان نەرسىلەرنى چوقۇش قەتئىي خاتادۇر. چۈنكى بۇنىڭ كىشىگە ھېچقانداق پايدىسى يوق. ئەكسىچە ئىنساننى شېرىككە ئېلىپ بارغانلىقى ئۈچۈن گۇناھكار بولىدۇ. zc+@lJy
7- بەزى قەبىر ۋە قەبرىستانلىقلارنىڭ كېسەللىكلەرگە شىپا بەرگەنلىكىگە ئىشىنىش ۋە بۇلارنىڭ تاش، تۇپراق ۋە دەرەخلىرىنى مۇقەددەس دەپ بىلىش ئىسلام دىنىنىڭ تەۋھىد ئەقىدىسىگە پۈتۈنلەي زىتتۇر. rNN
j0zw>
8- قەبرىستانلىقتا ئاۋازنى يوقۇرى كۆتۈرۈپ يىغلاشقا بولمايدۇ. #2p#VQh
GF<[ }
hsNWqk qys
