«ئاتىلار بايرىمى»نىڭ كېلىپ چىقىشى

مىنىڭچە ئەمدى يۇيۇلمىسىمۇ بولىدۇ ياخشى ئىنكاسلارنى بىرلەشتۇرۇپ تېمىنىڭ ئاستىغىلا قىستۇرۇپ قويسا تېمىنى كۆرگەن كىشىلەرئاق-قارىنى پەرىق قىلالايدۇ. تېما ئىگىسىمۇ بۇنىڭغا قارشى چىقماس.

يېشىل نۇر،ھەمزەۋە باشقا ھەق يولدىكى قېرىنداشلىرىمىز ئۆزىگە يەتكەن ۋە يېتىۋاتقان ئەزىيەتلەرگە قارىماي،ھەق ئۈستىدە چىڭ تۇرۇپ كەلمىگەن بولسا بۇ چاغقا مۇنبەر نېمە بولۇپ كېتەتتىكىن تاڭ؟قېرىنداشلىرىم سىلەرگە ئاللاھ رەھمەت قىلسۇن!سىلەر مىسرانىم مۇنبىرىنىڭ ھەقىقىي ئەركەكلىرى!

ئۇيغۇرنىڭ بۇ بايرامنى ئۆتكۈزۈشىنىڭ ھېچ يامىنى يوق! GbrPtu2{@V  
لېكىن مۇسۇلماننىڭ بۇنداق بىر بايرامنى ئۆتۈزۈشى قەتئىي توغرا ئەمەس! iI Nu`>I  
قىيامەت كۈنى خۇدايىم سىزدىن «سەن قايسى مىللەتتىن؟» دەپ سورىمايدۇ! YH+\rb_  
قايسى يولغا ماڭشىڭىز كەلسە مېڭىۋېرىڭ! چۈنكى پەيغەمبەر زورلىيالمىغان يولغا مەن نېمە قىلامەن سىلەنى زورلاپ! ئۆزۈمنى كايىتىدىغانغا ساراڭمۇ مەن! dcTM02kEh  
--------------- r^tXr[}  
ئىسلام توغۇرسىدا بەك كۈچەپ كەتكەن دىنداشلىرىم سىلەرگىمۇ بىر نەسىھەت! F^
bQ-  
خۇدايىم سىلەرنى بىرەسىنى ئىسلامغا كىرگۈزۈشنى بۇيرۇق قىلغىنى يوق! پەقەت ئۇلارغا ھەقنى يەتكۈزۈپ قويۇشنىلا بۇيرىدى! ئەھۋال شۇنداق بولغانىكەن، نېمە قىلىسەر خۇدايىم سىلەرگە ئارتمىغان ۋەزىپىنى ئۆزۈڭلارغا دۆڭگەپ! سىلەر دەل مۇشۇنداق بولغاچ _ بۇيرىغاننى تۈزۈك قىلماي، بۇيرىمىغاننى ئۆزۈڭلارغا ئارتىۋالغاچ ، ھېچ ئشىڭلار ئوخشىماي ماشتاق يۈرىيدىغان گەپ! 7a_n\]t465  
توغرىنى يەتكۈزۈپ قويساڭلارلا بولدى. ئاڭلامدۇ، ئاڭلىمامدۇ ئۆزىنىڭ ئشى! &)}:Y!qiu  

داۋاملىق بايرام توغرۇلۇق تىمىدا مۇشۇنداق تالاش-تارتىش چىقىدۇ، يىشىل نۇرغا ئوخشاش ھەقنى سۆزلىسە دىنغا باغلىدىڭ دەپ قوپىدۇ، دىنغا باغلىماي نىمىگە باغلايدۇ مۇسۇلمان ئادەم؟ باشقۇرغۇچىلار ، سىلەرمۇ مۇشۇنداق ئىككى ھىيىتتىن باشقا بايرام توغرۇلۇق تىمىنى تەستىقلىمىساڭلار بولمامدۇ؟ دىنىي تىما بولسا تۆت پۇتۇڭلار ئۆرە قالىدۇ. مانداق تىمىغىمۇ قاراپ قويۇڭلار! ئىختىلاپقا سىلەر سەۋەپچى بولۇپ قالىسىلەر.

مەن بۈگۈن تەبرىكلىۋىتىپتىمەن دىسە

دۇنيادىكى بارلىق ئاتىلار ئاتىلار بايرىمىڭلارغا مۇبارەك (5 hu W7v  
بۇ قېتىم دۇنيا ئۇيغۇرلىرى نوۋرۇنى ئاۋستىرالىيىدە يىغىلىپ ئۆتكۈزدى ،دىيارىمىزدا ئانچە چوڭ ئۆتكۈزۈلمەي قالدى ئەپسۇس

بۇ توغرىسدا سىز بۇ مۇنبەرگە كىرمىگەندىلا تالاش تارتش بولۇپ كۆپ قىسىم ئۇيغۇرلار بىر يەكۈنگە كېلىپ بولغان ،نۇرنىڭ ئۇ ئىنكاسىمۇ كونا ئىنكاس ....شۇ ۋاقىتتا رەددىيەلەر بار، ئاختۇرۇپ كۆرۈڭ ،،نورۇز توغرىسدىكى ھەدىسلەر بىر خىل ئەمەس ،ئالدىنىقى قېتىم نۇر ئەپەندۇمگە يەنە بىر ھەدىسنىمۇ يوللاپ بەرگەن تەكلىپى بويىچە ،مۇشۇ ئەپەندىم يەنە «يۈسۈپ زىلەيخا »فىلىمىنى ھارامغا چىقارغان ، شۇ ۋاقىتتا مەن قويغان سوئالنىڭ جاۋابى ھازىرغىچە يوق ،سەنئەتنى ھارامغا چىقارغان يەنە شۇ ئايەت ھەدىسلەر ئارقىلىق ، ئايەت -ھەدسىلەرنى تەتبىقلاش جايىدا بولمىسا ھەرقانداق پەتىۋانى چىقارغىلى بولىدۇ ، «تارىخىي ھەمىدى»نى ئوقۇپ كۆرسىڭىز بولىدۇ ،ئۆز ۋاقىتدىكى بەگ-غوجاملارنىڭ قېشدىكى مۇشۇنداق پەتىۋا كەسكۈچى موللاملارنىڭ قانچىلىك ئۇيغۇرغا ھۆكۈن چىقىرىۋەتكىنى شۇ كىتابتا بار......... zT"#9"["  

توۋۋا دەيمـەن... ئـىشقىلىپ مـەن ئۆتكۈزمـەيمـەن .ھۆكۈملـەر ئـېنىق تۇرسا بـەزى نادانلار كـەچكىچـە ئۆزىنىڭلا گېپىنى قىلىدىكـەن دېسـە؟...

«قۇرئان كەرىم » چوڭ ئىككى تۈر بويىچە نازىل بولغان ،بىر تۈرى ۋەقە-ھادىسىلەر ۋە سوئاللار بىلەن مۇناسىۋەتسز ھالدا مۇستەقىل بايان قىلىنغان يەنە بىرى تۈر يۈز بەرگەن ھادىسىلەر ياكى سورالغان مەسىلىلەر ئاساسىدا نازىل قىلىنغان ، يەنى ئايەتلەر يوشۇرۇن ۋە ئاشكار مەنىگە ئىگە، شۇڭا ئايەتلەرنى چۈشىنشتە بەزىدە ئىسلام ئالىمىلىرىنىڭ يەشمىسىگەئاساسلىنىمىز ،ھەتتا بەزى ئايەتلەرنىڭ يەشىمىسى يوق،بەزى يەشمىلەردە پىكىر بىرلىكى يوق  .....مەسىلەن : \O5 6!,k  
  «ئى مۆمىنلەر سىلەر مەست بولساڭلار،نېمە دەۋاتقانلىقىڭلارنى بىلگىنىڭلارغىچە ،جونۇپ بولساڭلار-يول ئۈستىدە بولغانلار بۇنىڭدىن مۇستەسنا،غۇسۇل قىلمىغۇچە نامازغا يېقنلاشماڭلار» سۈرە نىسا 43-ئايەت S[Et!gj:  
مەقسەت   ئارىمىزدا مۇشۇ ئايەتكە قاراپ تۇرۇپ ھاراقنى ھالالغا چىقىرىدىغان دەرىجىدىكى «ئۆلىمالار »يوقمۇ ئەمەس 2]|+.9B  
k# /_Zd  
ئەمدى مەن يېشىل نۇرغا سوئاللىرىمنى رەسمىي قويىمەن بولسا، سوئالللىرىمغا تېرىكمەي ،نەق جاۋابنى بېرىشنى مەندەكلەرنى ئارزۇسى بويىچە» توغرا يول«غا باشلىشنى تەلەپ قىلىمەن \ 7RP6o  
1. سىز ئۆز ۋاقىتىدا خاتا ئېسىمدە قېلىپ قالمىغان بولسامەلۇم ئىنكاسىڭىزدا نورۇزنى ئاتەشپەرەسلىكىتىن كېلىپ چىققان دەپ يازغان ،كېيىن نورۇزنىڭ تارىخى بۇ سەپسەتىنى يوققا چىقاردى،ئۆزىڭىزنىڭ خاتالاشقىنىنى ئېتىراپ قىلامىسز، قىلمىسىڭىز پاكىتىڭىزنى مەن كۆرەي V 
2.سىز قۇرئان كەرىمدىكى لوقمان سۈرىسى ۋە قەسەس سۈرىسىنى دەلىل قىلىپ تۇرۇپ بارلىق سەنئەتنى مۇسۇلمانلارغا ھارام دەپ ھۆكۈم چىقارغان ،كېيىن نوپۇزلۇق ئىسلام ئالىمىلىرىنىڭ بۇ توغرىسدىكى چۈشەندۈرۈشلىرى يوللىنىپ بۇ قاراش ئىنكار قىلىندى ، سىز بۇ ئايەت توغرىسدا پىكىر بىرلىكى يوقلىقىنى ئېتىراپ قىلامىسز ؟ ئەينى ۋاقىتتمۇ  سىز شۇ قاراشقا قوشۇلمىغانلارنىڭ مۇسۇلمانلىقىدىن گۇمانلانغان (/read.php?tid-45211-page-6.shtml u?!p[y6  
63-قەۋەتتىكى ئىنكاسىڭىزغا قاراڭ) شۇ ۋاقىتتا ئىتتىكلىك قىلىپ قويغىنىڭىزنى ئېتىراپ قىلالامىسز؟ :%R3( &  
4.يۈسۈپ-زىلەيخا تېمىسدا سىز يۈسۈپ ئەلەيھسالان دەۋرىدىكىسى فىرئەۋىن ئەمەس دېگەن قاراشنى يوللىغان ( بۇ قاراشقا باشقا پىكىرىم يوق ،دەلىلىرى تولۇق ئىكەن )، بۇ بويىچە بولغاندا قولىمىزدىكى مۇھەممەت سالىھ ئۇستاز تەرىپىدىن تەرجىمە قىلىنغان نۇسخىسنىڭ ئىزاھ قىسىمىدايۈسۈف ئەلەيھسالام دەۋردىكى پادىشاھ مۇسا ئەلەيھسالام دەۋردىكى فىرئەۋن ۋەلىد ئىبنى مۇسەبنىڭ قېرىندىشى قابۇس ، فىرئەۋن مىسىر پادىشاھلىنىڭ ئورتاق نامى دېيىلىگەن ئىزاھاتقا قانداق قارايسىز؟ dbw`E"g  
4.سىز ئىسلامدا مىللەت ئۇقۇمى يوق دېگەن قاراشنى ئوتتۇرىغا قويغان ، بىراق كېيىن دىنىي بىلىمى مول تورداشلار بىزنىڭ مىللەت ئۇقۇمنى خاتا چۈشىنۋالغىنىمىزنى بىز ھازىر كۆزدە تۇتقان مىللەت ئۇقۇمىنىڭ ئەرەبچە «قەۋىم »سۆزى بىلەن مەنىداش ئىكەنلىكىنى (fC [ Y  
ئىنسانىىيەتنىڭ تۈرلۈك پىتنىلىرى زېمىننى قاپلىغان بۇ دەۋردە مەيلى قايسى قەۋم بولمىسۇن،(ئۇيغۇرچە ئاتالغۇ بويىچە مىللەت) ئۇنىڭدا دىل بىرلىگى بولمايدىكەن ئۇ بەرىبىر مەۋجۇت بولۇپ تۇرالمايدۇ دېگەن قاراشنى ئوتتۇرىغا قويغان ، سىزنىڭ بۇ «قەۋىم»سۆزىنىڭ ھازىرقى «مىللەت »ئۇقۇمى ئەمەسلىكىنى ئىنكار قىلىدىغان پاكىتىڭىز بارمۇ؟ I 
5،ئەڭ ئاخىرقى سوئالىم ئەلشىر نەۋائى، لۇتفى، يۈسۈپ خاس ھاجىپلار سىزنىڭ نەزىرىڭىزدىكى مۇسۇلمانلىق ئۆلچىمىگە چۈشەمدۇ؟ چۈنكى ئۇلار ئەسەرلىرىدە سىز شەيتانغا قىلغان ئىبادەت دەپ قارايدىغان نورۇنى مەدھىيلىگەن .....

نورۇزنى بايرام قىلىش (3– ئاينىڭ 20—22– كۈنلىرىنى) قەدىمكى زامانلاردىلا شەكىللىنىشكە باشلىغان شەرق خەلقلىرىنىڭ بىر خىل ئەنئەنىسىدۇر. نورۇزنىڭ خاسىيىتى ھەققىدە تۈرلۈك رىۋايەتلەر بار. IYb %f T  
يازما تارىخىي مىراسلاردىن مەلۇم بولۇشىچە، نورۇزنى بايرام قىلىش ئادەتلىرى قەدىمكى ئىرانلىقلاردا، ئەھمەنىلەر دەۋرىدىن (مىلادىدىن ئىلگىرى 588—330– يىللار) باشلاپ ئادەتكە ئايلانغان. l,(Mm,3  
نورۇز ھەققىدە ئەڭ ئىشەنچلىك مەلۇمات ۋە ئىلمىي يەكەنلەر شەرق ئۆلىمالىرىدىن — ئەبۇرەيھان بېرۇنىي (1048—973)نىڭ «قەدىمكى خەلقلەردىن قالغان يادىكارلىقلار»، «قانۇنىي مەسئۇدىي» ۋە «ئەتتەفھىم» ناملىق ئەسەرلىرىدە، شۇنىڭ بىلەن بىللە ئۆمەر ھەييامنىڭ (1131—1054) نەۋرۇز مەلۇماتلىرىغا قارىغاندا، ئىران ئۆلىمالىرى نورۇز كۈنىنىڭ مەيدانغا كېلىش سەۋەبىنى جەمشىدكە باغلايدۇ. مۇھىمى جەمشىد پادىشاھلىق كۈنلىرىدە مەجۇسىيلەر دىنىنى يېڭىلىغان ۋە بۇ يېڭىلىق بولغان كۈنىنى «نەۋرۇز» — «يېڭى كۈن» دەپ ئاتىغان، دەيدۇ. بېرۇنىي ئۆز ئەسىرىدە مۇنداق بىر رىۋايەتنى بايان قىلىدۇ: eYJ6&).F  
«جەمشىد ئۆزىگە بىر ھارۋا ياسىغان ۋە ھارۋىغا ئولتۇرۇپ ئاسماندا ئۇچقان، شۇنى كۈنى دۇنباۋەند تېغىدىن ئۆتۈپ بابىلغا بېرىپ چۈشكەن.» ئۇنى دىۋە – پەرىلەر ئۇچۇرغانمىش. كىشىلەر بۇ ئاجايىپ ۋەقەنى كۆرۈپ ھەيران قېلىشقان. شۇنىڭ بىلەن شۇ كۈننى ھېيت دەپ سانىغان، كىشىلەر جەمشىدنىڭ ھارۋىسىدىن ئىلھاملىنىپ ئىلەڭگۈچلەر بىلەن ئۇچۇشقان. بۇ رىۋايەت ئۇبۇلقاسىم فىردەۋسنىڭ (934—1025) «شاھنامە» داستانىدىمۇ قەيت قىلىنغان. Sw 
ئۆمەر ھەيياممۇ «نەۋزۇرنامە» دېگەن ئەسىرىدە نورۇزنىڭ خاتىرىلىنىشىدىكى رىۋايەتلەرنى پادىشاھ جەمشىد زامانىغا باغلاپ، شاھ كيومارسنىڭ ھەمەل ئېيىنىڭ بىرىنچى كۈنىنى يىل بېشى ھېسابلاش ھەققىدىكى پەرمانىنى ئەسلىتىدۇ. '%k<? *  
ئومۇملاشتۇرغاندا، رىۋايەتلەردىن ئىككى تۈرلۈك خۇلاسە كېلىپ چىقىدۇ: 1) نورۇزغا ئائىت رىۋايەتلەرنىڭ كۆپى پادىشاھ جەمشىد بىلەن باغلانغان. 2) بۇ رىۋايەتلەردە نورۇز كۈنىنى بەلگىلەشلەردە ئاسترونومىيىلىك پرىنسىپلارغا ئاساسلانغان. نورۇز بايرىمى قانچە كۈن بولۇپ كەلگەن؟ بۇ ھەقتە بېرۇنىي يۇقىرىدا قەيت قىلىنغان ئەسەرلىرىدە، ئىرانلىقلارنىڭ 1– ئايى — «پەرۋەردىن»نىڭ بىرىنچى كۈنى ھورمۇز ئاتالغانلىقىنى ھەم ئۇ پادىشاھ نورۇزى، يەنى يېڭى يىل ئىكەنلىكىنى، ھەمدە شۇ ئاينىڭ 6– كۈنى كاتتا بايرام بولىدىغانلىقىنى بايان قىلغان.نورۇزنىڭ ئۇنداق ياكى مۇنداق ناملار بىلەن ئاتىلىشىنى بايان قىلساق، ئۇنىڭمۇ ئۆزىگە خاس سەۋەبلىرى بولغان. مەسىلەن، جەمشىد زامانىدا — جەمشىد نەۋرۇزى (پادىشاھ نورۇزى، دەپمۇ ئاتىلىدۇ)، نوشورۋان (ھۆكۈمرانلىق يىللىرى 531—579) بوۋىسى فىرۇز دەۋرىدە — فىرۇز نورۇزى، دەپ ئاتالغان. سۇلتان جالالىدىن مەلىك شاھ سەلجۇقى (ھۆكۈمرانلىق يىللىرى 1029—1071) ۋاقتىدا بولسا، «نەۋرۇزى سۇلتانى» دەپ ئاتالغان. نورۇزنىڭ زادى قانچە كۈن بايرام قىلىنىشىنى ئالىملار مۇنداق كۆرسەتكەن: قەدىمكى زامانلاردىلا نورۇز تەنتەنىسى بىر ھەپتە داۋاملاشقان. 1— كۈنى، پادىشاھ ئۆزى نورۇزنىڭ باشلانغانلىقىنى جاكارلىغان ۋە پۇقرالىرىنى قوبۇل قىلىشىنى ھەمدە ئۇلارغا شاپائەت قىلىدىغانلىقىنى بىلدۈرگەن. 2— كۈنى، مەرتىۋىسى يۇقىرى كىشىلەر، ساراي خادىملىرىنى قوبۇل قىلغان. 3— كۈنى، ئاتلىق سىپاھلار ۋە دانىشمەنلەرنى قوبۇل قىلغان. 4— كۈنى بولسا، ئۆز جەمەتلىرى ھەم يېقىنلىرىنى ئالاھىدە ئادەملەرنى قوبۇل قىلغان. 5— كۈنى، پەرزەنتلىرىنى، ئۆز تەۋەسىدىكى كىشىلەرنى قوبۇل قىلغان. نورۇزنى تەنتەنىلىك بايرام قىلىش تۈركىي تىل ئائىلىسىدىكى خەلقلەر بىلەنلا چەكلەنگەن ئەمەس. بۇددا ۋە كاتولىك دىنىدىكىلەرمۇ نورۇزنى خاتىرىلەپ كەلگەن. تۈركىي تىللىق خەلقلەر ئىسلامغا كىرگەندىن كېيىن پەيغەمبەر ئەلەيھىسالام نورۇز ئېشىغا ئېغىز تەككەن ۋە بۇنى (بۇ قانداق ھادىسە) دەپ سورىغان. بۇ نورۇز، دەپ جاۋاب قىلىنغان. پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام: نورۇز نېمە؟ دەپ سورىغان جاۋابتا: «ئىرانلىقلارنىڭ ئۇلۇغ ھېيتى ...» ئىكەنلىكىنى ئۇققاندىن كېيىن مۇھەممەد پەيغەمبەر: «كاشكى، بىزدىمۇ ھەر كۈنى نورۇز بولسا ئىكەن ...» دەپ ئېيتقان. دېمەك، ئەرەبىستاندا ئىلگىرى نورۇزنىڭ نېمىلىكىنى بىلىشمىگەن. ئۆلىمالارنىڭ يېزىشلىرىچە، نورۇز ئەنئەنىسىنى ئىسلام ئەقىدىلىرىگە زىت قويماسلىق سىياسىتى ئىسلامنىڭ دەسلەپكى ۋاقىتلىرىدىلا بولغانىكەن. شۇنىڭ بىلەن نورۇز بارغانچە ئومۇملىشىپ بارغان،  خەلقلەر ئارىسىدا كەڭ تارقالغان. نورۇزدىكى كۆپ ئۇدۇملار ئىنسان تۇرمۇشىدىكى كۈندىلىك ئېھتىياجلار بىلەن زىچ باغلىق بولغانلىقى ئۇچۈنمۇ ۋە ئۇلارنىڭ ئىسلام ئەقىدىسىگە زىيانلىق بولماسلىقى تۈپەيلىدىن ھەم نورۇز ئەنئەنىسى يوقالمىغان. ۋاقىتنىڭ ئۇزۇرۇشى بىلەن ئەتىيازلىق دېھقانچىلىق تەييارلىقى، تەبىئەتنىڭ نورمال بولماسلىقى تۈپەيلىدىن يامغۇر تىلەش قاتارلىق شەكىللەرگە ئىسلام ئەقىدىسى سىڭىپ بارغان. ئومۇمەن، نورۇز — يېڭى كۈن بىلەن تەنتەنە قىلىش، تەبىئەتنى ئۇلۇغلاش ئادەتلىرى كۆپلىگەن مەملىكەت خەلقلىرىدە ياۋروپادا، سلاۋيانلار، رۇسىيىنىڭ ئۇزاق دالالىرىدىن باشلاپ، ۋولگا بويلىرىدىكى بىر مۇنچە خەلقلەر، ئوتتۇرا ئاسىيادىكى ئۆزبېك، تاتار، تۈركمەن، ئەزەربەيجانلىقلار، يەتتىسۇ ئەتراپىدىكى قازاقلار، قىرغىز، تاجىكلار، ئۇزاق شەرقتە ياپونلارغىچە باھاردا بايرام قىلىش بىر خىل ئەنئەنىگە ئايلانغان. يۇقىرىدىكى خەلقلەرنىڭ تەنتەنىسىدە تۈرلۈك كۈلكىلىك ئويۇنلار، پائالىيەتلەر ئۇيغۇرلارنىڭ نورۇز تەنتەنىسىدىكى پائالىيەتلەرگە ئوخشاپ كېتىدۇ. Lbo8>L(  
ئېلىمىزنىڭ تاڭ سۇلالىسى دەۋرىدىكى تارىخشۇناسى خۇي لىن «مۇزىكا تەزكىرىسى» ناملىق ئەسىرىدە، 11— ئەسىردە مەھمۇد قەشقىرى «تۈركىي تىللار دىۋانى»، يۈسۈپ خاس ھاجىپ «قۇتادغۇ بىلىك»ناملىق ئەسىرىدە ھەم ناۋايى، لۇتفى ... قاتارلىقلارمۇ نورۇز توغرىسىدا كۆپلەپ لىرىك ھەم ئېپىك شېئىرلارنى يازغان.ئۆز دىۋانىدا ئاسترونومىيە، 12 مۆچەل ۋە ئۇلارنىڭ ناملىرى، كېلىپ چىقىشى، باھار مەۋسۇمى توغرىسىدا توختاپ نورۇز دېگەن بۇ سۆزنى ئالاھىدە تىلغان ئالغان مەھمۇد قەشقىرى بىلەن بىر دەۋردە ياشىغان مۇتەپەككۇر شائىرىمىز يۈسۈپ خاس ھاجىپمۇ ئۆزىنىڭ «قۇتادغۇ بىلىك» داستانىدا: «پارلاق باھار پەسلى ۋە ئۇلۇغ خان مەدھىيىسى» ماۋزۇلۇق قەسىدە يازغان. xUp[)B6?:  
خۇي لىن «مۇزىكا تەزكىرىسى» ناملىق كىتابىدا، غەربىي يۇرتنىڭ نورۇز تەنتەنىسىنى تونۇشتۇرۇپ «ئارغىماق ئويۇنى»، «يولۋاس ئويۇنى»، «قىش بوۋاي ئويۇنى» قاتارلىق گىرىملىك ئويۇنلار ئوينىلىدىغانلىقى ھەققىدە مەلۇماتلار بار. چاڭئەن شەھىرىدە «نورۇز» ناملىق مەيخانىلارمۇ بولغان. ئۈزۈم سېۋىتىنى تۇتۇپ، يىراقتىكى يۇرتنى سېغىنغانلىقىنى ئىپادىلەيدىغان ئويۇن نومۇرلىرى ئوينالغان. ئەلشىر ناۋايىمۇ ئۆزىنىڭ «چاھار دىۋان» ناملىق ئەسىرىدە مۇقام ئىسىملىكلىرى قاتارىدا «نورۇز مۇقامى»نى ئالاھىدە تىلغا ئالغان. ئۇ يەنە ئۆزىنىڭ «سەددى ئىسكەندەر» ناملىق داستانىدا ئاجايىپ بىر خىل گۈزەللىكنى تەسۋىرلەش ئارقىلىق ئىسكەندەرنىڭ تويىنىڭ نورۇز كۈنلىرى بولغانلىقىنى يازغان.ھايات ۋە سەنئەتتە نورۇز بىلەن باغلىق بولغان ئەنئەنىلەر ھازىرغىچە داۋاملىشىپ كەلگەنلىكىنى كۆرىمىز. مۇنداق سەنئەت گۈزەللىكى كۆڭۈلگە زور بەرمەكتە. ئەلشىر ناۋايى يەنە بىر غەزىلىدە نورۇزدا كېچە بىلەن كۈندۈزنىڭ تەڭلەشكەنلىكىدىن بېشارەت بېرىپ، تەبىئەت قانۇنىيىتىگە تايىنىپ گۈزەل بىر خىل ئوخشىتىش بىلەن سېلىشتۇرما ھاسىل قىلغان. شىنجاڭ ۋە ئوتتۇرا ئاسىيا خەلقلىرى ئىچىدە يىل بېشىدا تۇغۇلغان بالىلارنىڭ ئىسىملىرىنى قەدىمدىنلا نورۇز، نورۇزگۈل دېگەندەك ئىسىملارنى قويۇش ئادىتى بولۇپ كەلگەن.كلاسسىك شېئىرىيەتتە لۇتفىنىڭ «گۈل ۋە نورۇز» داستانىدىمۇ فەرروھ شاھنىڭ ئوغلى شۇ كۈنى تۇغۇلغانلىقى ئۈچۈن ئىسمى نورۇز قويۇلغانلىقى سۆزلەنگەن. =e<;B_~.  
يېڭى يىلنىڭ باشىندا – روزى نەۋروز، {|
{}]B  
سەدەبدەن چىقتى بىر دۇررى شەباق روز. I
n%K  
سىۋىنگەندە ئاتاسى گەنجىن ئاچتى، ?2#!63[Kg  
ئۇلۇغ تويلار قىلىپ، ئىشرەتلەر ئەتتى W6kDQ&q  
ياراتقان بىرلە كۆپ نىيەتلەر ئەتتى،... F4=+xd >0  
چۈن نەۋروز بولدى، نەۋروز ئىچرە فىروز. aFZu5-=x  
ئاتىدى ئوغلىنىڭ ئاتىنى نەۋروز ... دەيدۇ.  8(.DI/  
بۇ ئەنئەنىنىڭ ھازىرغىچە داۋاملىشىپ كېلىۋاتقانلىقىنى كۆرىمىز. يۇقىرىدا كۆرسىتىلگەن شېئىرىي پارچىلار ئىچىدە شۇنداق بىر جەزىبىلىك مىسرالارمۇ باركى، بۇنى ئالاھىدە ئۇرغۇ بىلەن كۆرسىتىپ ئۆتۈش لازىم: 
T?p'R  
ئۇلۇستا مۇستەھىقلەرنى قىلىپ شاد. $Vu%4kq  
ھەمۇل دەم بەندىلەرنى قىلدى ئازاد. («گۈل ۋە نورۇز»دىن) يەنى، شاھ ئەل ئىچىدىكى ئەڭ مۇنەۋۋەر كىشىلەرنى تەقدىرلەپ، بەندىلەرنىڭ — مەھبۇسلارنىڭ گۇناھلىرىنى كەچۈرۈم قىلىدۇ. شاھنىڭ بۇ خىل ئىلتىپاتى پەقەت ئوغۇل كۆرۈپ خۇشاللانغانلىقىدىن ئەمەس، بەلكى قەدىمكى زامانلاردىلا شەرقتە، نورۇز كۈنى مەھبۇسلارنى ئازاد قىلىش ئەنئەنىسى بولغانلىقىدىندۇر I=N;F6  
نورۇزدىكى بۇ ھالەتنى فوزۇلىمۇ چىرايلىق ئىبارە، ئوخشىتىشلار بىلەن بېرىدۇ. d+ LEi^  
ۋەسىلىدۇر فەسلى باھار ئولماق بارابەر روزۇ شەب،بۇ مىسرالاردا ۋىسال چاغلىرىنىڭ باھار مەۋسۈمىگە ئوخشىغانلىقى ئاجايىپ نازۇكلۇق بىلەن ئىپادىلەنگەن. 3$]SP1Mc(  
نورۇز تەنتەنىسى دائىم دېھقانچىلىق، ھۈنەر – سەنئەت ۋە ھەر قايسى كەسىپ ئىگىلىرىنىڭ ماھارەت كۆرسىتىش مەيدانى بولۇپ كەلگەن. خەلق ئاممىسىنىڭ سەيلە – ساياھەتلىرىدە ھۈنەرۋەنلەر ئۆزلىرى ياسىغان ئاجايىپ ئەسۋابلىرىنى، ئاشپەزلەر ئۆزلىرى پىشۇرغان شېرىن تائاملىرىنى، پالۋان ھەم چەۋەندازلار كۈچ – قۇۋۋەت ۋە ماھارەتلىرىنى نامايان قىلغان. قىز – چوكانلار نورۇزغا ئاتاپ مەخسۇس كىيىملەر، كەشتە ۋە ياغلىقلىرىنى، ھەر خىل دوپپىلارنى تىكىشكەن. ئۇلارنى گۈل نەقىشلىرى بىلەن بېزەپ نورۇز دېگەن خەت شەكلىنى كۆرسەتكەن. بۇ ھاللار چېۋەر ھەم بەرنا قىز – چوكانلارنىڭ ھۆسنىگە – ھۆسن ئاتا قىلغان. سەيلىلەردە قىزىقچى ھەم دارۋازلار، سۆز ئۇستىلىرى، چاقچاقچى، ھەزىلكەشلەر ئاممىنىڭ كۆڭلىنى خۇش قىلغان. شائىرلار مۇشائىرىلەردە ئاجايىپ ياخشى شېئىرلىرىنى دېكلاماتسىيە قىلىشقان، تەبىئەت باغرىدا يارۇ – دوستلار، قېرىنداشلار ھەمكەسىپلەر بىرلىكتە ئۆتكۈزگەن سەيلە تاماشىلار ئەخلاقىي، ئېستېتىك قىممەتكە ئىگە بولۇپ، ھازىرقى ۋاقىتتىمۇ ئىدىيىۋى ئېكولوگىك تەربىيىگە — تەبىئەتنى سۆيۈش ۋە ئاسراش رولىغا ئىگە دېيىش مۇمكىن. ^LA.Y)4C2%  
ھاپىز شىرازىنىڭ: كانار ئابۇ پايى بىدۇ تەبىئىي شىرۇيارى خوش.
}~8/
a3  
مۇئاشىر دىلبەرى شىرىنمۇ ساقى گولئۇزارى خوش. U#o5(mK  
تەرجىمىسى: ] D(laqS;"  
تال ئاستى سۇ بويىدا شېئىر ئىلە ئالدىڭدا يار بولسۇن،ھەم ئۈلپەت دىلبەرى شىرىنمۇ يارى گۈلئۇزار بولسۇن.ياكى مۇقىمىنىڭ: qDOJ;>I  
نەۋ باھار ئاچىلدى گۈللەر، سەبرە بولدى باغلەر، U
V?.KVD~  
سۆھبەت ئەيلەيلىك كېلىڭلار، جۆرەلەر، ئورتاغىلەر. c0lVt)pr/  
يۇقىرىدا دېگەندەك ئوخشاش بېيىتلار بىلەن باشلىنىدىغان ساددا، نەپىس ئاھاڭدار غەزەللەرمۇ، نورۇز كۈنلىرى گۈزەل تەبىئەت قۇچىقىدا شېرىن لەززەتلەنگۈچى دوستلار يىغىلىشىدا شائىرلار قەلبىنىڭ سۈزۈك دولقۇنلىرىدىن فونتانلىغان نەزمىلەردۇر d+9T}? T:*  
نورۇز ھەققىدە چەت ئەللەردىمۇ يازما مەلۇماتلار ساقلانغان. مەسىلەن، شەرقشۇناس ئا. ۋ. گابائىن خانىم: «قارا قۇجۇ ئۇيغۇر خانلىقى» ناملىق ئەسىرىدە ۋە 1971– يىلى ئىستانبۇلدا نەشر قىلىنغان «ئوكيانۇس»دىمۇ بۇ ھەقتە تەپسىلىي مەلۇماتلار بەرگەن: پارس تىلىدىكى «شەمسۇل لۇغەت» ناملىق ئەسەردىمۇ ئۇيغۇرلار ئارىسىدىكى نورۇز ھەققىدە توختىلىپ: «نورۇزنى تەبرىكلەش يۈزىسىدىن بەيگە، ئوغلاق تارتىشىش، چېلىشىش، ئەلنەغمە،  قالۇن چېلىش قاتارلىق كۆڭۈل ئېچىش پائالىيەتلىرى ئۇيۇشتۇرۇلىدۇ»غانلىقى بايان قىلىنغان. ئومۇمەن، نورۇز بايرىمىنى ئەسىرلەردىن بۇيان نۇرغۇنلىغان خەلق ۋە مىللەتلەر تەنتەنىلىك بايرام قىلىپ كەلگەن ۋە كەلمەكتە.––––––––––––––––––––––––––––– x]({Po4  
1. «نورۇزى ئالەم بۈگۈن» ماقالىلەر توپلىمى (ئۆزبېكچە) تاشكەنت، 89– يىل.2. «شىنجاڭنىڭ تاڭ دەۋرىدىكى ناخشا – ئۇسسۇل سەنئىتى» ئا. مەمتىمىن، 1980– يىل، شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى نەشرى.3. «ئۇيغۇر كلاسسىك ئەدەبىياتى ھەققىدە ئىزدىنىش»، 1980– يىل، ش ئۇ ئا ر ئىجتىمائىي پەنلەر ئاكادېمىيىسى ئەدەبىيات تەتقىقات ئورنى چىقارغان ژۇرنال. مەنبە: «شىنجاڭ ئىجتىمائىي پەنلەر تەتقىقاتى»، ماھمۇد زەيدى، شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونلۇق ئىجتىمائىي پەنلە Ri,8rf0u
 

ئۆز ۋاقتىدا مۇنبەردە ئافغانىستان ،ئىران ،ئىراق ،تۈركىيە،ئەزەربەيجان قاتارلىق ئىسلام ئەللەردە باشقا بايراملارنىڭمۇ تەبرىكلىنىۋاتقانلىقى توغرىلىق رەسمىلەر بار ئىدى ،نېمە سەۋەپلىكىنى بىلمىدىم ھەممىسى ئۆچۈرۈلۈپتۇ...