شىنجاڭ خەلق رادىئو ئىستانسىسى خەۋەرلەر تورى:

بىر كۈن ئۆتكۈزۈلىدىغان ئافغانىستان مەسىلىسى خەلقئارا يىغىنى تۈنۈگۈن چۈشتىن بۇرۇن ئافغانىستان پايتەختى  كابولدا ئۆز قەرەلىدە ئۆتكۈزۈلدى. بۇ قېتىملىق يىغىن تۇنجى قېتىم ئافغانىستان زېمىنىدا ئۆتكۈزۈلگەن ئافغانىستان مەسىلىسى خەلقئارا يىغىنى ھېسابلىنىدۇ. جۇڭگونىڭ دىپلۇماتىيە مىنىستىرى ياڭ جېچىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان 38 دۆلەتنىڭ دىپلۇماتىيە مىنىستىرى ۋە بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتى، شىمالىي ئاتلانتىك ئەھدى تەشكىلاتى قاتارلىق خەلقئارا تەشكىلاتلارنىڭ يۇقىرى دەرىجىلىك ئەمەلدارلىرى يىغىنغا قاتناشتى.

قوراللىق كۈچلەر شۇ كۈنى ئەتتىگەندە كابول ئايرودرومىغا يېقىن جايغا راكېتا بومبا قويۇپ بەرگەنلىكتىن، بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتىنىڭ باش كاتىپى بانكىمون بىلەن شىۋىتسىيىنىڭ دىپلۇماتىيە ۋەزىرى بېرتا ئولتۇرغان ئايروپىلان يۆلىنىشىنى ۋاقىتلىق ئۆزگەرتىپ، كابولنىڭ شىمالىدىكى ئامېرىكا ئارمىيىسىنىڭ باغلام ھاۋا ئارمىيە بازىسىغا قونۇپ، ئاندىن تىك ئۇچار بىلەن يىغىن مەيدانىغا كەلدى.

بۇ قېتىملىق يىغىندا ئافغانىستاننىڭ مۇداپىئە ئىشلىرى مەسئۇلىيىتىنى ئۆتكۈزۈپ بېرىش، ئافغانىستان ھۆكۈمىتىنى تۈزەش شۇنداقلا چىرىكلىككە قارشى تۇرۇش قاتارلىق مەسىلىلەر نۇقتىلىق مۇزاكرە قىلىندى. يىغىن قاتناشقۇچىلىرى خەلقئارا ياردەم مەبلىغىنىڭ %50 نى باشقۇرۇش ھوقۇقىنى ئافغانىستان ھۆكۈمىتىگە ئۆتكۈزۈپ بېرىشكە قوشۇلدى ھەمدە ئافغانىستان ھۆكۈمىتىنى مالىيە باشقۇرۇش ئىقتىدارىنى يۇقىرى كۆتۈرۈپ، چىرىكلىككە قارشى تۇرۇش سالمىقىنى زورايتىشقا ئۈندىدى.

ئافغانىستان زۇڭتۇڭى كارزائىل يىغىندا، ئافغانىستان خەۋىپسىزلىك قىسمىنىڭ 2014- يىلى ئافغانىستاننىڭ بىخەتەرلىكىنى قوغداش مەجبۇرىيىتىنى پۈتۈنلەي ئۈستىگە ئېلىپ، شارائىتقا قاراپ، 2010- يىلىنىڭ ئاخىرىدا مۇداپىئە ئىشلىرىنى ئۆتكۈزۈۋېلىش مۇساپىسىنى باشلايدىغانلىقىنى جاكارلىدى. بۇ نۇقتا بۇ قتىملىق يىغىندا ئېلان قىلىنغان ئاخباراتنىڭ مەزمۇنىغا كىرگۈزۈلدى. بىراق بۇ ۋاقىت بەلگىلىمىسى قانۇنىي چەكلەش كۈچىگە ئىگە ئەمەس. شىمالىي ئاتلانتىك ئەھدى تەشكىلاتىنىڭ باش كاتىپى راسموسېن: مۇداپىئە بىخەتەرلىكىنى ساقلاش ۋەزىپىسىنى ئۆتكۈزۈپ بېرىشتە شارائىتنىڭ پىشىپ يېتىلگەن يېتىلمىگەنلىكىگە قاراش كېرەك، بۇنىڭغا ۋاقىت بەلگىلىگىلى بولمايدۇ. پەقەت ئافغانىستان ئۆزىنىڭ مۇداپىئە بىخەتەرلىكىنى قوغداش ۋەزىپىسىنى ئۈستىگە ئالالايدىغان بولغاندىلا، شىمالىي ئاتلانتىك ئەھدى تەشكىلاتى ئاندىن ئافغانىستاندىن چېكىنىدۇ، دېدى. يەنە بىر ۋاقىت نۇقتىسىمۇ ھەممىنىڭ دىققىتىنى قوزغىدى. يەنى ئامېرىكا ھۆكۈمىتى بۇلتۇر يىل ئاخىرىدا ئوتتۇرىغا قويغان -2011 يىلى7- ئايدا ئافغانىستاندىن تەدرىجىي چېكىنىپ چىقىشتىن ئىبارەت. ئامېرىكا دۆلەت كاتىپى ھىلارى كىلىنتون بۇنىڭغا چۈشەندۈرۈش بېرىپ مۇنداق دېدى: ۋاقىت بەلگىلەشتىكى مەقسەد، كىرزىس تۇيغۇسىنى كۈچەيتىش، شۇنىڭ بىلەن بىرگە غەلبە قىلىش ئىشەنچىسىنى چىڭىتىش. بۇ ۋاقىتنى بەلگىلەش ئامېرىكىنى مۇشۇ ۋاقىتتا ئافغانىستاندىن پۈتۈنلەي چېكىنىپ چىقىدۇ دېگەنلىك ئەمەس، پەقەت يېڭى باسقۇچنىڭ باشلىنىشى ھېسابلىنىدۇ. ئامېرىكا تىنچ، مۇقىم بولغان ئافغانىستان قۇرۇشقا داۋاملىق كۈچ چىقىرىدۇ.

تالىبان قوراللىق كۈچلىرى بىلەن تىنچلىق سۆھبىتى ئۆتكۈزۈشمۇ مۇھىم تېما بولدى. بۇنىڭغا قارىتا، يىغىندا ئېلان قىلىنغان ئاخباراتتا، تالىبان قوراللىق كۈچلىرى ئافغانىستاننىڭ ئاساسىي قانۇنىغا بوي سۇنغان شارائىتتا، ئاندىن جەمئىيەت قوينىغا قايتا قايتىپ كېلەلەيدۇ؛ تالىبان ۋە "بازا" تەشكىلاتى ئەزالىرىنىڭ قارا تىزىملىكىنى قىسقارتىش ئۈچۈن، ئافغانىستان ھۆكۈمىتى بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتى بىلەن يەنىمۇ ئىلگىرىلىگەن ھالدا كېڭىشىدۇ، دەپ قايتا تەكىتلەندى. شۇنىڭ بىلەن بىرگە، يىغىندا يەنە ئاياللارنىڭ ھوقۇقىنى يەنىمۇ كاپالەتلەندۈرۈش ئوتتۇرىغا قويۇلدى. ئاخباراتتا يەنە، ئافغانىستان ھۆكۈمىتى ئىقتىسادىي تەرەققىيات پىلانى تۈزۈپ، ترانسپورت سودىسىنى كېڭەيتىپ، ئافغانىستاندا تېخىمۇ كۆپ ئېنېرگىيە توشۇش تۇرۇبىسى قۇرىدىغانلىقى، شۇنىڭ بىلەن بىرگە خەلقئارا جەمئىيەتنى ئافغانىستاننىڭ تاشيول ۋە تۆمۈريول قۇرۇلۇشىغا مەبلەغ سېلىشقا رىغبەتلەندۈرىدىغانلىقى ئېيتىلدى.

ئانالىزچىلارنىڭ ئېيتىشىچە، بۇ قېتىملىق خەلقئارا يىغىننىڭ ئۆتكۈزۈلۈش پۇرسىتىدىن پايدىلىنىپ، شىمالىي ئاتلانتىك ئەھدى تەشكىلاتى، ئامېرىكا ۋە ئافغانىستان ھۆكۈمىتىنىڭ بىرلىشىپ -2014 يىلىنى مۇداپىئە ئىشلىرىنى ئومۇميۈزلۈك ئۆتكۈزۈپ بېرىش ۋاقتى قىلىپ بېكىتىشى، ھەر قايسى تەرەپلەرنىڭ قوشۇن چېكىندۈرۈش مەيدانىدا پىكىرىنى بىرلىككە كەلتۈرگەنلىكىنى ئىپادىلەيدىكەن. بۇ ۋاقىتنىڭ بەلگىلىنىشىمۇ، ئامېرىكا بىلەن تالىبان ئوتتۇرىسىدىكى كۈرەشنىڭ يەنە 3، 4 يىل داۋاملىشىدىغان بولۇپ، مۇشۇ سەۋەبلىك ئامېرىكا بىلەن شىمالىي ئاتلانتىك ئەھدى تەشكىلاتى يېتەرلىك بولغان كېلىشىش ئىمكانىيىتىگە ئىگە بولىدىغانلىقىدىن، ئافغانىستان ھۆكۈمىتىنىڭ بولسا ۋاقىتنى چىڭ تۇتۇپ قوشۇننى مەشىق قىلدۇرۇشى كېرەكلىكىدىن دېرەك بېرىدىكەن.

ئېلىمىزنىڭ دىپلۇماتىيە مىنىستىرى ياڭ جېچى يىغىندا مۇنداق دېدى:" خەلقئارا جەمئىيەت لوندون يىغىنى شۇنداقلا بۇنىڭدىن ئاۋۋال ئۆتكۈزۈلگەن ئافغانىستان مەسىلىسى خەلقئارا يىغىنىدا بېرىلگەن ۋەدىنى ھەقىقىي ئەمەلىيلەشتۈرۈپ، ئافغانىستاننىڭ ئىگىلىك ھوقۇقىغا ھۆرمەت قىلغان ئاساستا، "ئافغانىستانلىقلارنىڭ ئافغانىستاننى ئىدارە قىلىشى"نى پاتراق ئىشقا ئاشۇرۇش ئۈچۈن، تىنچ، مۇقىم، مۇستەقىل، تەرەققىي قىلغان، قوشنىلار ئارا دوستانە بولغان ئافغانىستان قۇرۇش ئۈچۈن ئورتاق تىرىشىشى كېرەك؛ خەلقئارا جەمئىيەت ئافغانىستاننىڭ مەڭگۈ بىخەتەر، مۇقىم بولۇشىنى ئىشقا ئاشۇرۇشقا كۈچ چىقىرىشى؛ ئافغانىستاننىڭ سىياسىي جەھەتتىكى يارىشىشىنى ئىشقا ئاشۇرۇشىنى پائال قوللاپ، ئافغانىستان ھۆكۈمىتى ۋە خەلقنىڭ مۇشۇ مۇساپىدىكى يېتەكچىلىك ئورنىغا ھۆرمەت قىلىشى؛ ئافغانىستان ھۆكۈمىتىنىڭ دۆلەت ئالدىن تەرەققىي قىلدۇرىدىغان مۇھىم تۈر پىلانىنى تۈزۈشى ھەمدە يولغا قويۇشىنى قوللاش سالمىقىنى زورايتىپ، ياردەم بېرىش مۇھىم نۇقتىسىنى ئۇل مۇئەسسەسە قۇرۇلۇشى قاتارلىق خەلق تۇرمۇشى تۈرلىرىگە قارىتىشى؛ خەلقئارا ھەمكارلىقنى كۈچەيتىپ، بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتىنىڭ خەلقئارا جەمئىيەتنىڭ ئافغانىستانغا ياردەم بېرىشىنى ماسلاشتۇرۇشقا تىرىشچانلىق كۆرسىتىش جەريانىدا داۋاملىق يېتەكچىلىك رولىنى جارى قىلدۇرۇشىنى قوللىشى كېرەك. "

ياڭ جېچى يەنە مۇنداق دېدى:" جۇڭگو تەرەپ ئافغانىستاننى قايتا قۇرۇش مۇساپىسىنى ئىزچىل قوللاپ، ئىلگىرى سۈرۈپ ۋە قاتنىشىپ كەلمەكتە. -2002 يىلىدىن -2009 يىلىغىچە، جۇڭگو تەرەپ ئافغانىستاننى 900 مىليون يۈەندىن ئارتۇق خالىس ئىقتىسادىي ياردەم بىلەن تەمىنلىدى، ئافغانىستاننىڭ ۋاقتى توشقان 19 مىليون 500 مىڭ ئامېرىكا دوللىرى قەرزىنى بىكار قىلدى، ئافغانىستانغا 7 يۈرۈشلۈك تۈر قۇرۇپ بەردى. لوندون يىغىنىدىن بۇيان، جۇڭگو تەرەپ ئافغانىستاننىڭ ئۇل مۇئەسسەسە قۇرۇلۇشى، داۋالاش، ساقلىقنى ساقلاش، مائارىپ قاتارلىق ساھەلىرىنىڭ تەرەققىياتىغا ئىشلىتىش ئۈچۈن يەنە يېڭىدىن 160 مىليون يۈەندىن ئارتۇق خالىس ئىقتىسادىي ياردەم قىلغان؛ جۇڭگو-ئافغانىستان ئىككى تەرەپ جۇڭگونىڭ ئافغانىستاننىڭ جۇڭگوغا ئېكىسپورت قىلىدىغان بىر قىسىم تاۋارلىرىدىن باج ئالماسلىق ھۆججىتىنى ئىمزالىغان بولۇپ، بۇ 4 مىڭدىن  ئارتۇق تۈرنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. جۇڭگو تەرەپ ئافغانىستانلىق كەسپىي ئىختىساسلىقلارنى تەربىيىلەش سالمىقىنى داۋاملىق زورايتىپ، ئافغانىستانغا ياردەم بېرىش قۇرۇلۇشىنى يولغا قويىدۇ ھەمدە ئافغانىستان جىددىي ئېھتىياجلىق ساھەلەرگە مايىللىشىدۇ. جۇڭگو تەرەپ يەنە ئافغانىستاننى قايتا قۇرۇش مۇساپىسىگە داۋاملىق كۈچ چىقىرىپ، ئافغانىستاندا تىنچلىق، مۇقىملىق ۋە تەرەققىياتنى بالدۇرراق ئىشقا ئاشۇرۇشتا ئىجابىي رول ئوينايدۇ. "