قايسى نوقتلارغا ئەھميەت بېرشى كېرەك
ئىمنجان تۇردى
(يېڭسار ناھيلىك1-ئوتتۇرا مەكتەپتىن) بىرقانچە يىللىق ئالىي مەكتەپ ئىمتھان تەكرار خىزمتگە قاتىنشش،ئالىي مەكتەپ ئىمتھان سۇئالىنى تەھلل قىلىش،ئوقۇغۇچىلارنىڭ پسخكىسىنى كۆزتىش ۋە ئوقۇغۇچىلارنڭ ئىمتھان ۋاختدىكى كەيپياتىغا دىققەت قلىش قاتارلىق بىرقانچە تەرەپلەردىكى تەجىرىبە ساۋاقلارغا ئاساسلانغاندا ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئالىي مەكتەپ ئىمتھان نەتجسىنڭ يۇقىرى تۆۋەن بولۇشى تۆۋەندىكى بىرقانچە ئامللارغا مۇناسۋەتلىك بولىدۇ.
‹1›ئوقۇغۇچىلارنڭ ئەملى بىلم سەۋيسى‹2›ئىمتھان سۇئالىنىڭ ئاسان-قىينلىق دەرجسى‹3›ئوقۇغۇچىلارنڭ ئىمتھان ۋاختىدا سەۋيەسىنى ياخشى جارى قىلىدۇرۇش-قىلدۇرالماسلىغى،‹4›ئىمتھان سۇئالغا جاۋاپ يېزش سۈپتى‹5›ئوقۇغۇچىنىڭ ئىمتھان ۋاختدىكى كەيپياتى‹6›جاۋاپ يېزش ئۇسۇلغا ئەھميەت بېرشى
ئوقۇغۇچىنىڭ ئەملى بىلىم-سەۋيەسى ئوقۇغۇچىنڭ ئىمتھان نەتجسگە تەسر كۆرستدىغان ئاساسى ئامىل بولۇپ ئۇنى11يىللىق جاپالىق ئوقۇش جەريانىدا ھازرلايدۇ،ئىمتھان سۇئالىنىڭ ئاسان-قىينلىق دەرجسى ئوقۇغۇچىلارنڭ ئالىي مەكتەپ ئىمتھان نەتجسىنىڭ يۇقىرى-تۆۋەن بولۇشىنى كەلتۈرۈپ چىقارسمۇ،ئەمما سۇئال ھەممە ئوقۇغۇچىغا ئوخشاش،ھەمدە ئالي مەكتەپكە ۋە ئالىي مەكتەپنىڭ ھەرقايسى كەسپلىرىگە ئوقۇغۇچى قوبۇل قىلىش سانى موقۇم بولغاچقا،ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئالىي مەكتەپكە ئۆتۈشۈگە ئومۇمەن تەسر كۆرسەتمەيدۇ،ئوقۇغۇچىلارنڭ ئىمتھان ۋاختدا ئۆز سەۋيەسىنى ياخشى جارى قلىدۇرۇش قىلدۇرالماسلىقى ئوقۇغۇچىلارنڭ ئالىي مەكتەپ ئىمتھان نەتجسىنىڭ يۇقىرى تۆۋەن بولۇشىنى بەلگىلەيدىغان موھىم ئامىل.شۇنداقلا ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئىمتھان ھارپىسى ۋە ئىمتھان ۋاختدا پۈتۈن كۈچى بىلەن ئەھميەت بېرشكە تېگىشلىك موھىم ئامىل ھېساپلىندۇ،ھەرقېتىملىق ئالىي مەكتەپ ئىمتھاندا دەرستە ياخشى ئوقۇغۇچىلاردىن بەزللىرى ئىمتھان ۋاختدا سەۋيەسىنى ياخشى جارى قىلدۇرالماي،تۆۋەن نومۇر ئالدىغان دەرستە بىرقەدەر ئاجىز ئوقۇغۇچىلاردىن بەزللىرى ئىمتھان ۋاختدا سەۋيسىنى ياخشى جارى قىلىدۇرۇپ يۇقىرى نومۇر ئالدىغان ئەھۋاللار دائىم كۆرۈلۈپ تۇرىدۇ.بۇ خىل ئەھۋاللار ئوقۇغۇچىلانىڭ ئىمتھان ھارپسى ۋە ئىمتھان ۋاختىدا ئەھميەت بېرشكە تېگىشلىك ھەرقايسى ھالقلارغا ئەھميەت بېرشنىڭ يېتەرلىك بولۇش-بولماسلىقى بىلەن مۇناسۋەتلىك.ئادەتتە ئوقۇغۇچىلارنڭ ئالىي مەكتەپ ئىمتھاندا ئۆز سەۋيەسىنى ياخشى جارى قلىدۇرۇپ بەرگەندە ئېرشدىغان نومۇر دائىرسى ئوقۇغۇچىلارنىڭ نورمال ئىمتھان بەرگەندە ئېرشەلەيدىغان نومۇرغا تەخمنەن 60نومۇرنى قوشقانغا،ئۆز سەۋيەسىنى ياخشى جارى قىلىدۇرالمسا60نومۇرنى ئېلۋەتكەنگە باراۋەربولۇش مۆمكىن.مەسلەن تەبئي پەندىن ئىمتھان بەرگەن ئوقۇغۇچى 11يىللىق ئوقۇش ئارقلىق مۇشۇ قېتىملىق ئالىي مەكتەپ ئىمتھاننى نورمال بەرسە350نومۇر ئالالغدەك سەۋيەنى ھازىرلغان بولسا،بۇ ئوقۇغۇچىنىڭ ئەسلى ئىمتھاندا ئېرشدىغان نومۇرى 290نومۇردىن 410نومۇرغىچە دائىردە بولىدۇ،تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپنى پۈتتۈرۈش ئالدىدىكى بىرقەدەر ئاجىز دەپ قارلىدىغان ئوقۇغۇچىلارمۇ نورمالىنى ئىمتھان بەرسە ئەڭ تۆۋەن دىگەندىمۇ 230نومۇر ئالالىغدەك سەۋيەنى ھازىرلىغان بولۇشى مۆمكىن،ئەگەر ئاشۇ ئوقۇغۇچى ئىمتھان ۋاختدا سەۋيەسىنى ئەڭ ياخشى دەرجىدە جارى قىلىدۇرسا290نومۇر ئېلىپ مەخسۇس كۇرس تۈرىگە مۇۋاپقيەتلىك ئۆتۈپ كېتىدۇ.دىمەك نۆۋەتتىكى ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئالي مەكتەپ ئىمتھانىدىن ئۆتۈپ كېتىش مۆمكىنچلىكى بار.شۇڭا ئوقۇغۇچىلار ئالي مەكتەپ ئىمتھاندا ئۆزنىڭ سەۋىيەسىنى ئەڭ ياخشى دەرجىدە جارى قىلىدۇرۇش ئۈچۈن ئىمتھان ھارپسى ۋە ئىمتھان ۋاخىتدا تۆۋەندىكى ھالقلارغا ئالاھىدە ئەھميەت بېرشى لازىم.
1.سالامەتلىك،بىخەتەرلىك ۋە ئوزۇقىلىنشقا ئەھميەت بېرىشى لازىم.تەننىڭ ساق بولۇشى ھەرقانداق ئىشنىڭ ئوڭۇشلۇق بولۇشنىڭ ئەڭ ئالىدىنقى شەرتى.بۇ مەزگىلدە 3ۋاخ تاماقىنى ۋاختدا قۇۋۋەتلىك يىيش،قايناق سۇنى كۆپرەك ئىچىش،مۇۋاپىق دەم ئېلىش،ئارتۇقچە ئشلارنى ئويلماسلىق،ئاخشىمى تەڭ كېچلەرگىچە ئۇخلىماي دەرس تەكرار قلىدىغان ۋە باشقا ئىشلارنى قىلىماسلىق لازىم.
2.تەشكلي تۈزۈم ۋە ئىنتزامغا بويسۇنۇش،ئىتپاقلىققا ئالاھىدە ئەھميەت بېرش لازىم.ئوقۇغۇچىلار«پولاتتەك ئىنتزام ئاستدا ئالتۇندەك غەلبە ياتىدۇ»دىگەن بۇ سۆزنى ھەرۋاقت يادىدا چىڭ تۇتۇپ،بۇنىدىن بۇرۇن ئانچە-مۇنچە تەشكلسزلىك،ئىنتزامسىزلىق،ئتپاقسزلىق قىلىغان تەرەپلىرى بولسمۇ،بۇ مەزگىلىدە ئۆزنىڭ تۈپ مەنپەئتى ۋە ئستقپالى ئۈچۈن،مەكتەپ تەشكلى ۋە سىنپ مودىرىنىڭ ئورۇنلاشتۇرشىنى تېخمۇ ئاڭلىق ئىجرا قىلىش لازىم،ئىمتھان مەيداندا كومسيەنىڭ ئورۇنلاشتۇرۇشغا ئاڭلىق بويسۇنشى،كومسيەلەرگە ئىلىمى مۇئاملە قىلىشى،ئىمتھان قائىدە-تۈزۈملىرىگە ئاڭلىق رىئايە قلىشى،مىللەتلەر ئىتپاقلىقى ۋەئۆزئارا ئىتپاقلىققا ئالاھىدە ئەھميەت بېرشى،ئەتراپتىكلەر بىلەن بولغان مۇئامىلدە ناھايتى مۇلايىم بولۇشى،سىنپلار ئارا،مەكتەپلەر ئارا ۋەناھيلەر ئارائىتپاقلىققا ئالاھىدە ئەھميەت بېرشى لازىم.
3. كەيپياتىنى تەڭشەشكە ئەھميەت بېرشى لازىم.روھى كەيپيات ياخشى بولغاندا ئادەم مىڭسىنىڭ خىزمەت ئىقتدارى يۇقىرى كۆتۈرۈلۈپ،ئىمتھان ۋاختدا ئۆز سەۋيەسىنى ياخشى جارى قلىدۇرغىلى بولىدۇ.بۇنىڭ ئۈچۈن:‹1›كۆڭلى كۆكسىنى كەڭ تۇتۇشى،خۇشال-خورام يۈرۈشى،ئۆمۈدۋار ياششى،ئىمتھان ئۆتۈپ كېتشكە ئىشىنشى،ئىمتاھاننى ئۆزىگە يۈك قىلىۋالماسلىقى،ئىمتھان توغرسدا كۆپ ئويلانماسلىقى لازىم.‹2›ئالىي مەكتەپ ئىمتھانى بىردىن-بىر چىقش نوقىتىسى ئەمەس،ئوقۇغۇچىلار بۇ قېتىم ئۆتەلمسە،قايتا ئوقۇپ كېلەر يىلى قايتا ئىمتھان بېرىپ ئۆتسە بولىدۇ.شۇڭا مۇشۇ نوقتىلارنى ئويلاش ئارقىلىق ئۆزنىڭ كەيپياتنى موقىملاشتۇرۇش لازىم.
‹3›ئىمتھان مەزگىلىدە ھەرخىل ئۆسەك سۆزلەرگە،كوچا خەۋەرلىرگە ئىشەنمەسلىك لازىم.ئالىي مەكتەپ ئىمتھانى ۋە ئىمتھان مەخپيەتلىكى قانۇن تەرپدىن قاتتىق قوغدلىدۇ،شۇڭا ئوقۇغۇچىلار زىھننى كوچا خەۋەرلىرگە سەرپ قىلىماي،ياخشى تەكرار قىلىش ئارقلىق كەيپياتىنى تۇراقلاشتۇرۇشى لازىم.‹4›ھەرقېتىملىق ئىمتھانغا كىرشتىن بۇرۇن شۇ ئىمتھانغامۇناسۋەتلىك مەزمۇنلارنى بىرقېتىم كۆرۈپ چىقىش كېرەك،بۇنىڭ كەيپياتنى تەڭشەشكە،ئۆزگە بولغان ئىشەنچىنى ئاشۇرۇشقا پايدىسى بولۇپلا قالماستىن،يەنە ئىمتھان ۋاختدا ئاددى قائىدە فورمۇلالارنى،مەزمۇنلارنى دەماللققا ئېسگە ئالالماسلىقتىن ساقلىنشقا پايدىسى بار.
‹5›ئىمتھان مەيدانىغا ۋاختىدا كىرىپ باشقلار بىلەن ئىمتھانغا مۇناسۋەتلىك پاراڭلارنى قىلىش ياكى باشنى جوزىغا قويۇپ يېرىم ئۇيقۇ ھالەتتە جىمجت ئولتۇرۇش ئارقىلىق كەيپياتىنى تىنچلاندۇرۇش كېرەك.‹6›ئىمتھان سۇئالىنى قولغا ئالغاندىن كىين ئاۋال ئىمتھان سۇئالدىكى ۋە جاۋاپ يېزش قەغزدىكى جاۋاپ يېزشتىن بۇرۇن تولدۇرۇشقا تېگشلىك ئۇچۇر نوقتىللىرىنى ئەستايدىل تولدۇرۇشى،ئىشنى پىششق بىلىدىغان مەزمۇنلاردىن باشلىشى لازىم،شۇنداق قلىغاندىلا كاللا ئىشلتىدىغان سۇئاللارغا كەلگىچە جىددچىلىك پەسيىپ روھى كەيپيات تەڭشلىدۇ،
4.جاۋاپ يېزش سۈرئىتى بىرقەدەر تىز بولۇشى لازىم.ئالىي مەكتەپ ئىمتھاندا ۋاقتىنى كونترول قىلىش ئىنتايىن موھىم،ئوقۇغۇچى ئىمتھاندىن بۇرۇن چوقۇم ھەرقايسى پەنلەرنىڭ ئالى مەكتەپ ئىمتھان سۇئالىنىڭ شەكلى ۋە تەرتىۋى بىلەن ئېنق تونۇشۇپ چىقىشى لازىم.ئىمتھان سۇئاللىرى ئاساسى جەھەتتىن ئاساندىن قىينغا قاراپ تىزلغان بولۇپ،ئوقۇغۇچى چوقۇم تەرتىپ بويىچە ئىشلەپ مېڭشى،ئىشليەلمەيدىغىنىنى تاشلاپ ئاخىرىغا قالدۇرۇپ مېڭشى لازىم.ئۈنۋىرسال پەن ئىمتھاندا ئوقۇغۇچى قايسى پەندە كۈچلۈك بولسا ئاۋال شۇ پەن جاۋابىنى يېزش،مۈجمەل سۇئالغا ۋاقت ئسراپ قلىماسلىقى،ئالدىراقسانلىق قىلىماسلىقى لازىم.
‹5›جاۋاپ يېزش ئۇسۇلغا ئەھميەت بېرشى لازىم.ئۈنۋىرسال تەبئي پەن ئىمتھاندىكى فىزىكا تاللاش سۇئالىدا كۆپ تاللاش ئارلاش بولۇپ ئوقۇغۇچىلار ئاسانلا قايمۇقۇپ قېلىپ كۆپلەپ نومۇر كەتكۈزۈپ قويىۋاتىدۇ،.شۇڭا مېنڭچە بۇ يىل سۇئال تەلىۋىگە ئۇيغۇن بولغان بىرلا جاۋاپنى تاللغاندا كۆپلەپ نومۇر كەتكۈزۋىتىشنىڭ ئالىدنى ئالغىلى بولىدۇ.فىزىكا سۇئالىدىكى ھېساپلاش سۇئالىنىڭ بەزللىرى ھەققەتەن قىين،لىكىن مەسلىنىڭ بېرلىشىنى ئەستايدىل ئوقۇپ كۆرگەندىن كىين،بىرقانچە مۇناسۋەتلىك پورمۇلالار ئېسىمزگە كېلىدۇ-دە بىز دەرھال سۇئال تەلىۋىگە ماس فورمۇلالارنى جايلاپ يېزش ئىقتدارنى شەكللەندۈرەلسەك،ئۇ چاغدا ئويلىمغان نەتجلەرگە ئېرشەلەيمىز..بۇلار بولسا جاۋاپ يېزش ئۇسۇلغا ئەھميەت بېرشىنىڭ ھەققەتەن زۆرۈرلىكىنى چۈشەندۈرىدۇ.
6.سۇئاللارنىڭ جاۋابىنى ۋاختدا جاۋاپ قەغىزىگە ئېلىپ مېڭشقا،خەت سۈپتىنىڭ ياخشى بولشغا ۋە ئىمتاھاندىن چىققاندىن كىين جاۋاپ ئۈستدە تالاش-تارتش قىلىماسلىققا دىققەت قىلىش كېرەك.توغرلىقغا ئىشەنگەن جاۋاپنى ۋاختىدا جاۋاپ يېزش قەغىزگە ئېلىش،ئاخىرىغا قويماسلىق،ئۇنداق بولمغاندا كىين ئۇنتۇلۇپ قالدىغان ياكى ۋاقت توشۇپ قېلىپ ئۈلگۈرەلمەي قالدىغان ئەھۋاللار كېلىپ چىقىدۇ.خەت سۈپتى جاۋاپنىڭ توغرلىقىنى تەكشۈرگۈچىلەرگە بىلدۈرۈشتىكى بىردىن-بىر يول.شۇڭا بىلگىنمىزنى چىرايلىق ئىپادىلەپ يېزىپ بېرشىمىز لازىم.ئىمتھاندىن كىينىكى ساۋاقداشلا ئارا تالاش-تارتىش جاۋاپنىڭ توغرا-خاتالىقىنى بەلگىلىمەيدۇ.بەلكى ئوقۇغۇچىلارنڭ روھىنى چۈشۈرۈپ كىينكى ئىمتھاننى ياخشى بېرشگە تەسر يەتكۈزىدۇ،شۇڭا مۇۋاپىق دەم ئېلىپ كىينكى ئىمتھانغا ياخشى تەييارلىق قىلىش،ئۆتكەن ئىشلارغا سالاۋات قىلىش لازىم.
7.ئىمتھان ۋاختى توشماستا ئالدىراقسانلىق بىلەن ئىمتھان مەيداندىن ئايرلماسلىق لازىم.بۇ ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئۆز سەۋيەسىنى ياخشى جارى قىلىدۇرۇشغا، ئىمتھان قەغزىنى قايتا تەكشۈرۈۋىلىشقا،ئىمتھاننى ياخشى بېرەلمگەن يامان نىيەتلىك ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئوغۇرلىقچە ئىمتھان قەغىزىگە بۇزغۇنچىلىق قىلىشتىن ساقلىنشقا ئىنتايىن پايدىلىق.
ئومۇمەن ئوقۇغۇچىلار يۇقۇرىدا بايان قىلىنغان ھەرقايسى ھالقلارغا ئالاھىدە ئەھميەت بەرگەندە،ئالىي مەكتەپ ئىمتھاندا ئۆزنىڭ بىلىم سەۋيەسىنى،ئىقتدارنى ئەڭ زور دەرجىدە جارى قىلىدۇرۇپ،كەيپياتىنى تۇراقلاشتۇرۇپ،ئەڭ ياخشى نەتجلەرگە ئېرششكە شارائىت ھازىرلايدۇ دەپ قارايىمەن.
[ بۇ يازما ARKU تەرىپىدىن قايتا تەھرىرلەندى ]
مىسرانىم مۇنبىرى » پايدىلنىش ئۇچۇرلىرى » ئالىي مەكتەپ ئىمتھاندا دىققەت قىلىشقا تېگىشلىك بىرنەچچە نوقتىلار 
