جالالىددىن بەھرام بىلەن مـىسرانىمدا سۆھبەت

ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام... DCM,|FE  

64>E|w  
مىسرانىم توربېكىتى<<سىرداشلار كۆزنىكى>> پىروگراممىسى يوقلۇقتىن بارلىققا كىلىپ،مانا 3-سانمۇ بىز بىلەن يۈز كۆرۈپ ئولتۇرۇپتۇ،<<سىرداشلار كۆزنىكى>>مۇ ئەمدى مۇكەممەللىشىكە قاراپ يۈزلىنىۋېتىپتۇ. 7}>j
[  
z$oA6qB)  
بۇ ساندا جالالىددىن بەھرام ئاكىمىز بىلەن سۆھبەت ئۆتكۈزۈلگەن ئىلگىرى تور بېكەتلىرىمىزدە ئۆتكۈزۈلگەن سۆھبەتلەردىن،تېلىۋىزىيە پروگراممىلىرىدىكى بەزى زىيارەت-سۆھبەتلەردىن ياخشى ھەم يۇقىرى سەۋىيىدە چىقىپتۇ.مەيلى رىياسەتچى ماھىنۇرنىڭ سالماقلىقى-تەبىئىيلىكى،سورالغان سوئاللارنىڭ جايىدىلىقى ۋە ياكى جالالىددىن بەھرام ئاكىنىڭ تەپسىلى بايانلىرى،ئىسىل سۆزلىرى بولسۇن سۆھبەتنى يۇقىرى سەۋىيەگە ئەپچىقىپتۇ،ئاپىرىن

ibex:W^  
 y$7Fq'  
بۇ زىيارەت خاتىرىسىنى چۈشۈرۈپ كومپىيوتېرىمدا ساقلىۋېلىپ ئەتراپىمدىكىلەرگە قۇيۇپ بىرىمەن...  5i7,s  
&Eg>[gAIlp  

        ئالدى بىلەن مىسرانىم ئەپەندىنىڭ ئەل سۆيگەن، ئاتاغلىق يازغۇچى جالالىدىن بەھرام ئاكىمىزنىڭ ھاياتى ۋە يېزىقچىلىق پائالىيەتلىرى بىلەن تونۇشۇشقا پۇرسەت يارىتىپ بەرگەنلىكىگە چوڭقۇر رەخمەت ئېيتىمەن . g.OBh_j-v  
       فىلىمنى تەپسىلى كۆرۈپ ، ئۆزۈم ھۆرمەت تۆرۈمدىن ئورۇن بەرگەن، دىدارلىشىپ يېزىقچىلىق ھەققىدە تەلىم ئېلىشنى تولىمۇ ئارزۇ قىلىپ كەلگەن جالالىدىن بەھرام ئاكىنىڭ ھازىرقى ئۇيغۇر ئەدەبىياتىمىزنىڭ يۈزلىنىشى ، ئەدەبىياتچىلىقىمىزدىكى يېتەرسىزلىكلەر ۋە ئۆزى يازغان ئەسەرلەردىكى پۇرسۇناژلارنىڭ يارىتىلىش جەريانى ۋە تورداشلارغا قىلغان يۈرەك سۆزلىرىدىن تولىمۇ ھاياجانلاندىم . AujvKQ(  
       بىزنىڭ ئەدەبىياتىمىز بىر خىل قاتماللىق ئىچىدە مېڭىۋاتىدۇ، شۇنداقلا دورامچىلىق ئەۋجى ئېلىپ كەتتى.كۆپلىگەن ئەسەرلەردە يازغۇچىلار ئۆزلىرى ياراتقان پۇرسۇناژلارنى مەلۇم كاتۇگىرىيە ئىچىدىلا چەكلەپ قويدى . بىرەر سەلبى پۇرسۇناژنى تەسۋىرلىسە باشتىن ئاياق ئۇنى ناچارغا چىقىرىۋەتتى . بۇنى ھەتتا شۇ پۇرسۇناژنىڭ چىراي شەكلىگىمۇ باغلاپ ، ئۇلارنىڭ چىرايىنىمۇ ئاجايىپ بەت - بەشىرە سىياقتا مەيدانغا چىقاردى . ئىجابىي پۇرسۇناژنى قەغەزدىن ئاق قىلىپ تەسۋىرلىدى . قىسقىسى ئۇلار ئىنساننىڭ ئىككى ياقلىمىلىققا ئىگە ئىكەنلىگى __ ئارتۇقچىلىق بىلەن نوقسانلارنىڭ مەۋجۇت ئىكەنلىكىنى نەزەرگە ئىلىپمۇ قويمىدى. ئۇلار ياراتقان پۇرسۇناژلارئوقۇرمەنلەرگە ياسالمىدەك بىلىنىپ ، ئەسەردىكى ۋەقەلىكلەرنى ئۆز تۇرمۇشى ئەتراپىدىن ئىزدەپ تاپالمىدى ، ئوقۇرمەنلەر ئاشۇ ئەسەرلەردىن زوقلىنالمىدى. نەتىجىدە ئاجايىپ ئىسىل تاشلار بىلەن مۇقاۋىلانغان، ئەمما ئوقۇرمەنلەرگە قىلچىلىك چىنلىق تۇيغۇسى بېرەلمىگەن نۇرغۇن كىتابلار كىتاپخانىلاردا چاڭ بېسىپ ياتماقتا.  3|zqEGT*  
      جالادىن بەھرام ئاكا ئۆز ئەسەرلىرىدە ئىنساننىڭ ئىككى ياقلىمىلىقىنى ئەتراپلىق يورۇتۇپ، ياراتقان پۇرسۇناژلارنىڭ خارەكتىرىنى ناھايىتى ياخشى ئېچىپ بېرىپ، ئوقۇرمەنلەرنى ئۆز ئەسىرى ئىچىگە سۆرەپ كىرىپ، خۇددى ئاشۇ دەۋىردە ، ئاشۇ پۇرسۇناژلار بىلەن بىللە ياشاۋاتقاندەك، ئۇلار كۈلسە كۈلۈپ ، يىغلىسا يىغلايدىغان ، تۇرمۇش چىنلىقىغا ، دەۋىر ئالاھىدىلىكىنى چوڭقۇر ئەكس ئەتتۈرۈپ بېرىدىغان ئەسەرلەرنى سوۋغا قىلدى، ئۇنىڭ نەشىر قىلدۇرغان كىتابلىرى ئوقۇرمەنلەرنىڭ ئالقىشىغا ئېرىشپ، تالىشىپ سېتىۋالىدىغان كىتاب بولۇپ قالدى . 7uG@hL
36  
     بۇرۇن چوڭلاردىن << مەدەنىيەت ئىنقىلاۋى>> توغرۇلۇق نۇرغۇن گەپلەرنى ئاڭلىغان بولساممۇ ئەمما شۇ ۋاقىتتىكى تارىخ توغرۇلۇق مۇكەممەل ئەسەر ئۇچرىتالمىغان، قايسى بىر خەنزۇ يازغۇچىنىڭ << قېرىنداشلار>> دىگەن رومانى (خەنزۇ تىلىدا نەشىر قىلىنغان) نى ئوقۇپ شۇ دەۋىردىكى ھەقىقىي ئىشلار توغرىسىدا مەلۇم چۈشەنچىگە ئىگە بولغان ئىدىم.  جالالىدىن بەھرام ئاكىمىز << لېيىغان بۇلاق>> رومانىنى كەڭ جامائەتچىلىك بىلەن يۈز كۈرۈشتۈرىشى بىلەن ھەر ساھە ئامما ئىچىدە زور ئالقىشقا ئېرىشتى.   <<لېيىغان بۇلاق>> بولسا ئۇيغۇر ئەدەبىيات تارىخىدىكى رايۇنىمىزدا ئېلىپ بېرىلغان<< مەدەنىيەت ئىنقىلاۋى>>نىڭ تارىخى ئارقا كۈرۈنۈشىنى ئەڭ مۇكەممەل ئىپادىلەپ بەرگەن رومان . ھىكمەت ، مۇرات ، كامىل ، گۈلزىبا ، زۇمرەت ..... لەر ئۇچرىغان ئېچىنىشلىق قىسمەتلەر بىزنى ئاشۇ دەۋىرگە نىسبەتەن خېلى چوڭقۇر بولغان كۆز قاراشقا ئىگە قىلىدۇ. TY~8`+bJ  
 << ئامەت ۋە ئاپەت >> روماندىكى قەدىردان ، زۇلئاي ، مېھرىبان ، ھۆسنارخان ، ئەسئەت ، غەيرەت جاڭدو..... قاتارلىق پۇرسۇناژلارنىڭ خارەكتىرىدىكى چىنلىق بىزنى ئىختىيارسىز ئاشۇ ئەسەر ئىچىگە ئەكىرىپ ئاشۇ پۇرسۇناژلار بىلەن بىللە ياشاۋاتقاندەك ھېس تۇيغۇغا كەلتۇرسە ، ئاشۇ پۇرسۇناژلارنىڭ ئىش پائالىيەتلىرى گاھى بىزنى غەزەپتىن يېرىلغۇدەك قىلىۋەتسە، گاھى بىزنى ئاشۇلارنىڭ ئېچىنىشلىق قىسمەتلىرىگە چوڭقۇر ئېچىنىش بىلەن كۆز ياشلىرىمىزنى توختىتالماسلىققا دۇچار قىلىدۇ .  U ^1Xc#Ff  
 قىسقىسى جالالىدىن بەھرام ئاكا ھازىرقى زامان ئۇيغۇر ئەدەبىيات تارىخىمىزدا رىئال تۇرمۇشنى ، پۇرسۇناژلار خارەكتىرىنىڭ ھېسسىيات قاتلىمىدىكى زىددىيەت توقۇنۇشىنى ئەڭ ئاددى تىللار بىلەن ئىپادىلەپ ، ئەسەرلىرىدە ھەقىقىي چىنلىقنى ئەكس ئەتتۈرگەن، ئۇيغۇر رومانچىلىقىدا خەلقىمىزنىڭ چوڭقۇر ھۆرمىتىگە ئېرىشىپ كېلىۋاتقان ساناقلىق يازغۇچىلىرىمىزنىڭ بىرى . V\^rs41$;  
ئاخىرىدا جالالىدىن بەھرام ئاكىمىزنىڭ شۇنداقلا ئۇنىڭ ئىجادىيىتىنى يېقىندىن قوللاپ، مەدەت بېرىپ كېلىۋاتقان ئايالى خالىدە ھەدىمىزنىڭ تېنىنىڭ سالامەت ، بارلىق ئىشلىرىنىڭ خەيىرلىك بولۇشىنى چىن دىلىمدىن ئۈمىت قىلىمەن . iTsmUq 
       جالالىدىن بەھرام ئاكا ، خەلقىمىز سىزدەك ھەقىقىي تۇرمۇشنى ، چىنلىقنى يازىدىغان يازغۇچىغا مۇھتاج، خەلقىمىز سىزنى مەڭگۈ ھۆرمەتلەيدۇ، قوللايدۇ . ئىجادىيەت تۇلپارىڭىزنى تېخىمۇ كۆكلەردە پەرۋاز قىلدۇرۇشىڭىزنى ئۈمىت قىلىدۇ.     _[;>V*?zp5  
   

[ بۇ يازما hokumran تەرىپىدىن قايتا تەھرىرلەندى ]

ئىنتايىن ئەھمىيەتلىك ئىش قىلىپسىلەر، ھۆرمەتلىك يازغۇچىمىزنىڭ دىدارىنى كۆرمىگىلى ئۇزۇن بوپتىكەن.  
ھەر قېتىمدا ئالماشتۇرۇپ دېگەندەك، يازغۇچى، پەن تەتقىقاتچى،سەنئەتكار دېگەندەك ئالماشتۇرۇپ ئالماشتۇرۇپ زىيارەت قىلساڭلار....سەنئەتكار بىلەنلا توشۇپ كەتسىمۇ ياخشى بولماس ;0lHi4
c0  
ئەجرىڭىزگە كۆپ رەخمەت PPiN`GM  
ئىشلىرىڭلارغا تېخىمۇ كۆپ ئۇتۇقلارنى تىلەيمەن!

مىسرانىمنىڭ بۇ قەدىمىدىن سۆيۈندۈم. بولسا  مىسرانىمنىڭ مۇشۇ كۆزنىكىنى ئالىم -ئەدىپلىرىمىزگە بېرىشىنى چىن قەلبىمدىن ئۈمىد قىلىمەن.

    بىز ئەدەبىياتنى  زادى قايسى دەرىجىدە چۈشۈنىمىز ؟ ھەر يىلى ئالى مەكتەپ ئىمتىھانىغا قاتنىشىدىغان ئوقۇغۇچىلىرىمىز بىردەك : < ئەدەبىيات ئىمتىھانىدىن قورقمايمەن ..... > دىيىشىپ ، پەنلەر ئىچىدە ئەدەبىيات دەرسىنى نۇمۇر ئاۋۇتقىلى بولىدىغان، ئانچە كۈچ تەلەپ قىلىنمايدىغان پەن دەپ قارايدۇ، ئەدەبىيات شۇنچە ئاسانمۇ ؟ \i}:Vb(^  
    ياق، ئەدەبىيات ئەڭ قىيىن پەن، چۈنكى ئۇ  ئادەمشۇناسلىق ئىلمى، ئادەم بولسا تەپەككۇر قىلالايدىغان ئىژتىمائى ھايۋان، ئۇ ، پىروگراممىسى ئالدىن بىكىتىپ قويۇلغان مىخانىكىلىق ئادەم بولماستىن بەلكى تەرتىپسىز ھەرىكەت قىلىدىغان  ئادەم، ئىژتىمائىيەتنىڭ ئۆزگۈرىشىگە ئەگىشىپ بۇ خىلقانۇنيەتسىز ھەرىكەتچان  ئادەمنىڭ تەپەككۇرىدىمۇ ئۆزگۈرۈش بولۇپ تۇرىدۇ، تەپەككۇردىكى پەرىق سەۋەبىدىن ھەرىكىتىدىمۇ پەرىق بولىدۇ، ئادەملەر ھەرىكىتى  ئادەملەر تۇرمۇشىدا ئۇنداق ياكى مۇنداق ئۆزگۈرىشلەرنى مەيدانغا كەلتۈرىدۇ، مانا بۇ خىل ئۆزگۈرۈشلەر ئىژتىمائىيەتتۇر. H:x{qS4Si  
      ئەدەبىيات ئادەمشۇناسلىق پىنىدۇر، ئادەملەر تەپەككۇر قىلالايدىغان ئىژتىمائى ھايۋان بولغاچقا كونكىرىتنى بىر ئادەم ياكى بىر توپنىڭ بۇ خىل ئىژتىمائىيەتكە ماسلىشىشى ، ئىژتىمائىيەت توغرىسىدىكى تەپەككۇرى ( دۇنيا ياكى شەيئىنى تونىشى، باھا بىرىشى ) قانداق بولىۋاتىدۇ، ئەسلى قانداق قىلىشى كېرەك، ئۇ ھازىر قانداق قىلىپتۇ ، ئۇنى قانداق ئۆزگەرتىش كېرەك ؟ مانا مۇشۇنداق مەسىلىلەرگە جاۋاپ بىرىش ئەدەبىياتنىڭ ئاساسلىق ۋەزىپىسىدۇر. .dr-I7&!  
      ئەدەبىيات بىزگە   ئەرەپچە <ئەدەب > دىگەن سۆزدىن ئۆزلەشكەن بىر  كەسپى ئاتالغۇ، ئەدەبىيات ئادەمشۇناسلىق بولغان ئىكەن ئۇنىڭ تەتقىقات ئوبىكتى ئادەملەر بولۇشى كېرەك، شۇ نۇقتىدىن ئېيىتقاندا ئەدەبىيات ئىجاد قىلىشتۇر، نىمىنى ئىجات قىلىدۇ ؟ ئەلۋەتتە ئادەملەرگە ئەھمىيەتلىك تۇرمۇش يوللىرىنى ، تىپىك ئادەملەرنى ۋە ئۇلارنىڭ دەۋىرگە ماس تۇرمۇش قانۇنيەتلىرىنى ئىجات قىلىپ بىرىدۇ، شۇ ئارقىلىق ئادەملەرگە تۇرمۇش قانۇنيىتىدىن دەرس بىرىدۇ. ~Wox"h}(  
      بىزنىڭ كىشىلىرىمىزنىڭ ئەدەبىياتنى ئوڭاي  چاغلىشىدىكى سەۋەپ دەل ئەدەبىياتنىڭ مۇشۇ خىل ماھىتىنى چۈشەنمەسلىكىدۇر، ئوتتۇرا مەكتەپلەردىكى ئوقۇتىشىمىز ئاساسەن ئەدەبىيات تارىخى ( مەلۇم ئەسەرنىڭ دەۋىر ئارقا كۆرنىشىنى سۆزلەش ئارقىلىق ) ، ئەدەبىيات نەزىرىيەسى ( ئەدەبى بىلىملەرنى يەتكۇزۇش ئارقىلىق )، بەدىئى زوق تەربىيەسى ( ئەسەر نىڭ يېزىلىش ئالاھىدىلىكىنى تەھلىل قىلىش ئارقىلىق ) نى ئاساس قىلغاچقا بىزنىڭ ئەدەبىيات ئوقۇغان كىشىلىرىمىزدە ئەدەبىياتنى < ئەسەر تەھلىل قىلىش، يازغۇچىلار بىلەن تونۇشۇش، ئەدەبىيات نەزىريەسى بىلەن تونۇشۇش > دەپ تونۇۋېلىش مەۋجۇت، ناۋادا ئەبىيات بىلىملىرىنى ئۈگۈنىش ئارقىلىقلا ئادەمشۇناسلىق مەقسىدىگە يىتەلىگەن بولساق ئەدەبىيات ھەقىقەتەنمۇ بىز ئويلىغاندەك ئاسان پەنلەر قاتارىغا تىزىلمىغان بولاتتى، ئەپسۇس ئەدەبىيات ئۇنچە ئاسان ئەمەس. u\uYq  
      < ئەدەبىياتى يوق خەلىق  نادان خەلىق، ئەدەبىياتى تەرەققى قىلمىغان خەلىق راۋاج تاپمىغان  خەلىق > دەيدۇ  بىلىنىسكى، بىزدە ھازىر ئەدەبىياتتا چوڭ يۈكسىلىشلەر بارلىققا كەلدى، يىرىك ئەسەرلەر يۈزدىن ئېشىپ كەتتى، لېكىن دۇنياۋى تەسىرگە ئىگە ئەسەر بارمۇ ؟ ئۇنىڭغا بىر نىمە دىگىلى بولمايدۇ، قانداقتۇ ئەسەرنىڭ ھەجمى قانچە چوڭ بولسا دۇنياۋى تەسىرگە ئىگە بولۇش مۇمكىنچىلىكى زور بولىدۇ دىيىشكە بولمايدۇ، بىزدە خەلىق تۇرمۇشىغا تەسىر كۆرسىتەلىگەن، خەلىق تۇرمۇشىنى مەلۇم بىر ئەسەردە تەسۋىرلەنگەن كۆرنۇش بويىچە ئۆتكۇزۇش يولىغا باشلىيالىغان ئەسەردىن قانچىسى باردۇر ؟ e; #"
t  
     يازغۇچى جالالىدىن بەھرامنىڭ مىسرانىم مۇنبىرى < سىرداشلار > كۆزنىكىدە ئۇيغۇر ئەدەبىياتى توغرىسىدا  سۆزلىگەن سۆزى مېنى مۇشۇ پىروگرامما توغرىسىدا مۇشۇنداق ئىنكاس يېزىش خىييالىغا كەلتۇرۇپ قويدى. .]IidsgM  
      ئادەملەر تەپەككۇر قىلالايدىغان ئىژتىمائى ھايۋان، ئۇ ئىژتىمائىيەتنى چۈشۈنىش قابىليىتىگە يارىشا ئۇ توغرىسىدا تەپەككۇر قىلىدۇ، تەپەككۇرىغا لايىق ھەرىكەتتە بولىدۇ، بىزدە يىرىك ئەسەرلەر شۇنچە كۆپ يېزىلغان بىلەن ئادەملەر تۇرمۇشى يازغۇچى تەپەككۇر  دەرىجىسى بويىچە قېلىپلاشتۇرۇلۇپ قويۇلغان، ئىجابى ئادەم پۇتۇن ئەسەردە ئىجابى ھەرىكەتتە بولىدۇ، سەلبى ئادەم ھامان سەلبى سۆز ھەرىكەتلەردە بولىدۇ، بۇ رىئاللىققا ئۇيغۇنمۇ ؟         P_:~!+W,  
      ھەرگىز ئۇنداق ئەمەس، ئاددىسى ئوقۇغۇچىلاردىن ئىبارەت مۇشۇ توپنىڭ رىئاللىقتا مۇئەللىملەرنى چۈشۈنىشىمۇ قېلىپلاشقان بولماستىن بەلكى كونكىرىت ئ.ادەمنىڭ كونكىرىتنى بىر ھەركىتى سەۋەپلىك ئۆزگۈرۇشچان بولىدۇ، بەزى ئوقۇتقۇچى ناھايىتى قاتتىق قول، ئوقۇغۇچىنى داۋاملىق تەنقىتلەيدۇ، ئوقۇغۇچىغا ئادەتتە چىراي ئاچمايدۇ، مۇنداق ئوقۇتقۇچى ئوقۇغۇچىنىڭ نەزىرىدە < ئەسكى > دۇر، لېكىن ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئوقۇشى پۇتكەن مەلۇم بىر كۇنلەردە مەلۇم ئوقۇغۇچىلاردىن شۇ ئوقۇتقۇچى كېچۈرۇم سورىشى مۇمكىن، بۇ چاغدا ئوقۇغۇچىلار ئۇ ئوقۇتقۇچىغا قانداق باھا  بىرەر ؟ kM>Bk\  
        <  بۇ مۇئەللىمنى  ئەسكىمىكىن دىسەك بۇ مۇئەللىم ئەسلىدە  ياخشىكەنغۇ >  . مانا  بۇ  <ئەسكى >ئوقۇتقۇچىغا ئوقۇغۇچىنىڭ  ئاخىردا بەرگەن  باھاسى .  يەنە بىر ئوقۇتقۇچى بار، ئۇ ئادەتتە ئوقۇغۇچىلارغا كۆيىنىدۇ، چىرايىدىن كۈلكە كەتمەيدۇ، ئوقۇغۇچىمۇ بۇ ئوقۇتقۇچىنى يېقىملىق ھىس قىلىدۇ، لېكىن كۈنلەردىن بىر كۇنى ئوقۇغۇچىنىڭ مەلۇم بىر سەۋەنلىكىنى تۇتقا قىلىۋېلىپ،  شۇ ئوقۇتقۇچىغا خاس بولغان ئالدىراڭغۇلڭق، تىرىككەك مىجەز  سەۋەبىدىن، خاتالىق ئۆتكەزگەن  ئۇ ئوقۇغۇچىغا ئۇ  ، ئويلاپ باقمىغان دەرىجىدە قاتتىق تىگىشى مۇمكىن، مانا بۇ چاغدا   بۇ ئوقۇغۇچىنىڭ ئۇ ئوقۇتقۇچىغا بىرىدىغان باھاسى : < ئەسلى بەك ياخشى   ئوقۇتقۇچىمىكىن دىسەك  تازا  بىر  ناچار نىمىكەنغۇ >  دىيىش بولىدۇ ، مانا بۇ ، بىر ئادەمنىڭ باشقىلار ئالدىدىكى ئىككى ياقلىمىلىقىدۇر. 3EHn}#+U  
      < ئازماس ئاللاھ >، ھەر قانداق ئادەم مۇكەممەل بولمايدۇ، ئۇنىڭ چاقناپ تۇرىدىغان تەرەپلىرى بىلەن تەڭ ، دەماللىققا كۆرگىلى بولمايدىغان خۇنىك تەرەپلىرى ئەلۋەتتە بولىدۇ، ھەر قايسى دۆلەتلىرىنىڭ نۇرغۇن داھىلىرىدىمۇ سەۋەنلىك بولغان تۇرسا ئادەتتىكى ئادەملەردە سەۋەنلىكلەر بولماسمۇ ؟ th 9I]g^=t  
     بىزنىڭ ئەدەبىياتىمىزدا نۇرغۇن يىرىك ئەسەرلەر يېزىلدى، لېكىن ھەقىقى ئادەملەر ئاز يېزىلدى، شۇڭا بۇنچە كۆپ رومانلارنىڭ خەلقكە كۆرسەتكەن تەسىرى ئانچە چوڭقۇر بولمىدى، < خەلىقنى تەربىلەش، خەلىقنى يىتەكلەش > رولى ناھايىتى ئاز بولدى، شۇڭا بىزدە ئەخلاق زور كىرزىسكە دۇچ كەلدى، ئىشەنمەسلىك،كۆرەلمەسلىك، چېقىمچىلىق، غەيۋەتخورلۇق، رەھىمسىزلىك ، قۇرۇق سۆلەتۋازلىق، مەن- مەنلىك، مىللى ئۆزلۇكتىن ياتلىشىش، ھورۇنلۇق، تەپەككۇر كەمبىغەللىكى ، دەۋىر بىلەن تەڭ ئىلگىرلىمەسلىك، دۇنيا قارىشى، قىممەت قارىشى دەۋىرگە ماسلىشالماسلىق قاتارلىق مەسىلىلەر يۇقۇملۇق كېسەلدەك يامراپ كەتتى، مانا بۇ بىزنىڭ ئەدەبىياتىمىزنىڭ مەغلۇبىيىتىدۇر. ,Zs"r}G^  
     ئۇيغۇر تۇرمۇشىدا 80- يىللاردا زوردۇن سابىرنىڭ < ئىزدىنىش > رومانى بىلەن   ياشلاردا < ئەلا قىزغىنلىقى >كۆتۇرۇلگەن بولسا 20 يىلدىن كېيىن <لېيىغان بۇلاق > قىزغىنلىقى كۆتۇرۇلدى، مانا بۇ ئەدەبىياتنىڭ تۇرمۇشقا تەسىر كۆرسىتىشىدۇر. ='p&T
|&  
     ياۋروپانىڭ بۈگۈن كۇنلۇكتە دۇنيا تەرەققىياتىنىڭ  پاراۋۇزى بولالىشى 15- ئەسىردىكى ئىتالىيە ئەدەبى ئويغىنىش ھەركىتى ۋە 100 يىلدىن كېيىن ئۇ  بارلىققا كەلتۇرگەن كاپىتالىستىك ئىنقىلاپتۇر، 19- ئەسىردىكى دۇنياغا مەشھۇر رومان ئاساسەن ياۋروپادا بارلىققا كەلدى، بۇگۇن كۇنلۇكتە ياۋروپا يەنىلام ئەدەبىياتنىڭ ئاۋانگارتى بولۇپ كەلمەكتە، ياۋروپانىڭ  ئەدەبىيات سەركىسى بولالىشىدىكى سەۋەپ،  ئۇلار ئەسەرلىرىدە فورمۇلالاشقان ئادەملەرنى ئەمەس بەلكى ئىنسان تەبىئىتىنى يىتەرلىك يورۇتۇپ بىرەلىگەنلىكىدۇر. `RriVYc<  
     19- ئەسىردىكى  داڭلىق 20 روماننىڭ بىرى بولغان   ۋېكتور ھىيىگونىڭ < پاجىئەلىك دۇنيا > ( ئۇيغۇرچىغا "خارلانغانلار "دەپ تەرجىمە قىلىپ نەشىر قىلىنغان ) رومانى 30  يىلدا ئاران پۇتكەن، 6 توملۇق روماندا ژان- ۋالژاننىڭ ئاق قەغەزدەك غۇبارسىز پاك ئادەمدىن < ئىنسانىيەت دۇنياسىدىكى ئەڭ ۋەھشى، رەھىمسىز ئادەمگە ئۆزگۈرۈشى يەنە ئاخىر پەرىشتىدەك رەھىمدىل ، ئاق كۆڭۇل ئادەمگە ئۆزگۈرۈش جەريانىنى سۈرەتلەش ئارقىلىق ، موھىتنىڭ ئادەمنى ئۆزگەرتەلەيدىغانلىقى،  باشقىلارنىڭ سەمىمىلىك، رەھىمدىللىك، ئاق كۆڭۇللۇكنىڭ ۋەھشى، رەھىمسىز ئادەمگە تەسىر قىلىپ، ئۇنى شۇ خىل ئادەملەرگە ئۆزگەرتەلەيدىغانلىقتىن ئىبارەت  تۇرمۇش ھەقىقىتى  يورۇتۇپ بىرىلگەن، مانا بۇ ئەدەبىياتتىكى پەلسەپە، مانا بۇ ئەدەبىياتنىڭ  ماھىتى . 7[)IP:I>  
     بىزنىڭ كۆپلىگەن ئەسەرلىرىمىز < مىڭبىر  كېچە > تۈسىدە يېزىلىدىغان بولغاچقا  ۋەقىئەلىك كۆپ، تۇرمۇش ھادىسىلىرى كۆپ، ئەمما ئىنسان تەبىئىتى ئاز، مانا بۇ  بىزدىكى ئەدەبىيات ئۇقۇمى ، شۇڭا ئەدەبىيات ئۇنچە ئاسان پەن ئەمەس. ~53uUT|B  
     مول ھوسۇللۇق يازغۇچى جالالىدىن بەھرامنىڭ < مىھىرگىياھ > ناملىق رومانىنى 90- يىللاردا ئوقۇپ يازغۇچىنىڭ بەدىئى ماھارىتىگە قايىل بولغان ئىدىم ، كېيىنكى ۋاقىتلاردا  كەسىپ سەۋەبىدىن ئۇيغۇرچە ئەدەبى ئەسەرلەر بىلەن ئۇچرىشىش پۇرسىتىنىڭ كۆپ بولماسلىقى ،  يازغۇچىنىڭ  < لېيىغان بۇلاق > دەك سەمەرىلىك ئەسەرلىرىنى ئوقۇش پۇرسىتىدىن  مەھرۇم قىلدى ، لېكىن مۇشۇ ئەسەر توغرىسىدكى ئوبزور- چۈشەندۇرۇشلەرنى ئوقۇغان ئىدىم، بۈگۈن مىسرانىم مۇنبىرىنىڭ ۋاستىسى بىلەن بۇ كاتتا يازغۇچى بىلەن تونۇشۇش پۇرسىتىگە ئىرىشتىم، يازغۇچىنىڭ ئۇيغۇر ئەدەبىياتى توغرىسىدكى قاراشلىرى ماڭا بەكلا يارىدى، مانا مۇشۇنداق قاراشقا ئىگە يازغۇچىنىڭ قەلىمىدىن ئەلۋەتتە تۇرمۇشقا يېقىن يازمىلار چىقىدۇ. H f g2]N  
    مىسرانىم  مۇنبىرىنىڭ بۇ قېتىملىق < سىرداشلار > پىروگراممىسى خېلى يۇقۇرى سەۋىيەدە ئىشلەنگەن، مىسرانىم كۇندىن كۇنگە ھۆسنىگە تولىۋاتىدۇ. B_u1FWc  
    تەكلىپ:  بۇ پىروگرامما ئاللىقاچان ئوتتۇرغا چىقىپ بولدى، ئاتقان ئوقنى قايتۇرۋالغىلى بولمايدۇ، كېيىنكى چاغلاردا مەزكۇر پىروگراممىنىڭ ئۆكسۈپ قالماسلىقى ئۈچۈن مىسرانىم تورىدا مەخسۇس بىر ئاەدەمنى ئاممىۋى مۇناسىېۋەت ئىشلىرىغا مەسئۇل قىلىش  كېرەكمىكىن دەپ ئويلايمەن. $XOs(>~"r  
    بۈگۈن قېرىشقاندەق توك يوق، ئىنكاسنى يېزىپ يېرىمىغا كەلگەندە توك ئۇشتۇمتۇت توختاپ قېلىپ ، يازغانلىرىم بىكار بوپتۇ، 4 سائەتتىن كېيىن توك كەلدى، مۇنبەرنى ئېچىپ قارىسام يازغانلىرىمنىڭ بىرىمۇ يوق، مۇنۇ ئىنكاسنى ئېسىمدە قالغىنى بويىچە يازدىم، چۇۋالچاق بوپ قالدى

   ئەسسالامۇ ئەلەيكۈم ، جالالىدىن بەھرام ئاكا ، سىز بىلەن مىسرانىم تورىدا كۆرۈشكىنىمدىن تولىمۇ خۇشالمەن ، سىزنىڭ تىنىڭىزگە سالامەتلىك ، بۇندىن كىينكى ئىجادىيەتلىرىڭىزگە تىخىمۇ زور ئۇتۇقلارنى تىلەيمەن .... مىسرانىم تورىنىڭمۇ بىز ئۈچۈن ئۈلگۈلىك كىشىلەرنى تەشۋىق قىلىپ ، بىزنىڭ مەنىۋيىتىمىز ئۈچۈن كۈچ قوشۋاتقانلىقىغا كۆپ رەخمەت ئىتىمەن ... ئەگەر مىسرانىم بۇندىن كىيىنمۇ بىزگە مۇشۇنداق نەمۇنىلىك شەخىسلەرنى تەشۋىق قىلىشنى ئىزچىل داۋاملاشتۇرسا ، ئىنىقكى يىراق بولمىغان كەلگۈسىدە مىسرانىم كەڭ ئۇيغۇر خەلقىنىڭ تونۇش ، ئىللىق ئارامگاھىغا ئايلانغۇسى !!!

جالالىدىن بەھرام دېگەن ئىسىمنى كۆرۈپلا يۈگۈرۈپ كىىردىمغۇ بۇ تېمىغا.جالالىدىن بەھرام مەن ئەڭ ئامراق يازغۇچىلارنىڭ بىرى.جالالىدىن بەھرام دېگەن ئىسىمنى كۆرسەملا شۇ ئەسەرنى چوقۇم تۇلۇق ئوقۇپ چىقىمەن،بولۇپمۇ "كۆمۈرچى بالا"،"ناتىۋانلار"،"ئامەت ۋە ئاپەت"قاتارلىق ئەسەرلىرىنى شۇنداق ياقتۇرۇپ ئوقۇغان ئىدىم.مۇشۇ كىتاپلارنى ئوقۇسام خۇددى ئۆزۈمنىمۇ ۋەقەلىكتىكى پىرسۇناژلار بىلەن بىللە شۇ ئىشلارنى باشتىن كەچۈرگەندەك ھىس قىلىمەن،ئۇلارنىڭ كۈلكىسىدىن كۈلسەم،يەنە ئۇلارنىڭ يىغىسىغا قۇشۇلۇپ تەڭ يىغلايمەن.بۇ مەن پەقەت جالالىدىن بەھرامنىڭ ئەسەرلىرىدىنلا تاپالايدىغان ھېسسىيات.مۇنداق يازغۇچىدىن ئەمدى قايتا بىرى چىقمىسا كېرەك. o`]o(OP  
ئاخىرىدا يازغۇچىمىزنىڭ تېنىنىڭ سالامەت،ئىشلىرىنىڭ ئوڭۇشلۇق بۇلىشىنى ئۈمىد قىلىمەن.

ئەسسالاممۇ ئەلەيكۇم جالالىدىن ئاكا، ياخشىمۇسىز؟ @scy v@5)F  
مىسرانىم مۇنبىرىنى قۇرغۇچى ئابابەكرى، ياخشى تۇردىڭىزمۇ؟ 4/z K3%J  
مىسرانىم مۇنبىرىدە يىقىندىن بۇيانقى ئىلىپ بىرىلىۋاتقان پائالىيەتلەر ناھايتتى جانلىق ھالدا بىز بىلەن يۇز كۆرۈشمەكتە، مىسرانىم مۇنبىرىنىڭ بۇنىڭدىن كىيىنكى تەرەققىياتىغا زور ئۇتۇقلارنى تىلەيمەن. !4"!PrZDB  
e%Sw (=a  
بۈگۈن جالالىدىن بەھرام ئاكىنى مىسرانىم مۇنبىرىدە كۆرۈپ بەكمۇ خۇشال بولدۇم، جالالىدىن ئاكا، مەن سىزنىڭ ھەر بىر رومانلىرىڭىزنىڭ ئوقۇرمىنى. سىزنىڭ قەلەم قابىلىيىتىڭىزگە،ۋەقەلىكنى ئورۇنلاشتۇرۇش،ھەم ئاخىرلاشتۇرۇش ئۇسلۇبىڭىزگە ھەقىقەتەن قايىلمەن. سىز كۆڭلۈمدىن چوڭقۇر ئورۇن ئالغان بىر پىشقان يازغۇچى. b`lLqV<[cB  
Wk0"U V  
جالالىدىن ئاكا، كۆڭلۈمدىكى گەپنى قىلسام ھازىر ئۇيغۇرلار كىتابچىلىقىدا ھىكايە-رومانلار ھەقىقەتەنمۇ ئۈزۈلمەستىن نەشىردىن چىقىپ تۇرىۋاتىدۇ. ھەر قىتىم يىڭى بىر كىتاب نەشىردىن چىققاندا ئىرىنمەي بىرىپ سىتىۋالىمەن. ئىچىمدە بىر خىل ئىيتىپ بولالمايدىغان يىنىككىنە ھاياجاننىڭ تۈرتكىسىدە ئۆيگە بىرىپ كىتابنى ئاچىمەن، خۇددى ئۆزۈمنى باشقا بىر ئادەملەر توپىنىڭ دۇنياسىغا كىرىش بۇسۇغۇسىدا تۇرىۋاتقاندەك ۋەقەلىكنى ئوقۇشقا باشلايمەن. )&nfV 5@"  
UdIl5P  
كىتابنى ئوقۇپ بولغاندا بولسا بەزى كىتابلاردىن يەنى ئاپتۇردىن راسلا رەنجىپ قالىمەن، نەشىرياتتىنمۇ ھەم شۇ، تەھرىردىنمۇ ھەم شۇ. mMz^I7$  
$X>$)U'p&-  
كىتابنىڭ مۇقاۋىسى شۇنچە چىرايلىق، ماۋزۇسى شۇنچە كىشىنى جەلىپ قىلارلىق، باھاسى شۇنچە قىممەت، ئەپسۇس، مەزمۇنى بولسا ناھايتتى پۇچەك. كىشىدە ھىچقانداق بىر ئىستىتىك زوقنى ھىس قىلدۇرالمايدۇ، خۇددى ئاپتورنىڭ ئىچى پۇشقاندا يىزىپ قويغان قول يازمىسىنى ئوقۇغاندەك بولىمەن.  بەلكىم بۇنداق دىسەم شۇ ئاپتورغا قىلىنغان ھۆرمەتسىزلىك بولار، لىكىن ئەمەلىيەت شۇنداق. ~6<'cun@x  
c2tf7fkH  
ھازىر كىتابخانىغا بىرىپ كىتاب سىتىۋىلىشتىنمۇ رايىم سەل يىنىپ قالدى، 10 پارچە كىتاب سىتىۋالسام مىنى قايىل قىلىپ شۇ كىتابنىڭ ۋەقەلىكىگە ئەكىرىپ كىتەلەيدىغىنى 1~2پارچە كىتاپ، قالغانلىرى مەن دىگەندەك قۇرۇق سۆز دۆۋىسى. ئۇ كىتابلاردىن ھىچقانداق بىر مەنا، ھىچقانداق بىر تەربىيە...قىسقىسى ئىرىشمەكچى بولغان ئۈنۈمنى پەقەتلا تاپالمايمەن. 2;v1YKY  
<\9M+  
جالالىدىن ئاكا، مىنىڭ بۇ يەردە يازغۇچىلارنى دادلاپ بەرگىنىم ئەمەس، پەقەت ئەمەلىيەتنى دەۋاتىمەن. <{z*6FM!'  
مىنىڭچە سىز چوقۇم بۇ تىمىغا چۈشكەن ئىنكاسلارنى ئوقۇيسىز، سىزدىن ئۈمۈد قىلىدىغىنىم: كىلەچەكتە سىزگە ئوخشاش ياراملىق يازغۇچىلار توپىنىڭ بارلىققا كىلىشىگە ياردىمىڭىزنى ئايىمىغان بولسىڭىز.
hHu?%f*  
4@Q`8N.  
يەنە سىزنىڭ يىڭى رومانلىرىڭىزنى تولىمۇ سىغىندۇق. بولسا تىزرەك نەشىردىن چىققان بولسا. c=^A3[AM  
ئۆزۈمنىڭ كىتابخۇمارلىقىم تۈپەيلى ئۇيغۇرچە ھىكايە-رومان قاتارلىق ئەسەرلەرنىڭ سۈپىتى توغرىسىدا سەل ۋايساپ قويدۇم، سىزنىڭ توغرا چۈشىنىدىغانلىقىڭىزغا ئىشىنىمەن. M9t`w-@_w  
LE'8R~4.<  
ئاخىرىدا پىشقان يازغۇچىمىز جالالىدىن بەھرام ئاكىغا يۇرەك سۆزلىرىمنى ئىيتىۋىلىشقا ئورۇن ھازىرلاپ بەرگەن مىسرانىم مۇنبىرىنىڭ قۇرغۇچىسى ئابابەكرىگە رەھمىتىمنى بىلدۇرىمەن.

مۇشۇ سۆھبەت پىروگراممىسىنىڭ ۋۇجۇتقا چىقىشغا تۆھپە قوشقان مىسرانىم تور گۇرپىسىدىكىلەرگە رەھمەت. بۇندىن كېيىنمۇ مۇشۇنداق ئېسىل سۆھبەت پائالىيەتلىرى مىسرانىمدىن ئۈزۈلۈپ  قالمىغاي. CZ~%qPwDw  
مەن چوقۇم تەپسىلى كۆرۈپ چىقىمەن.

ئالدى بىلەن مىسرانىم تورى ۋە ئابابەكرى مۇختەرگە رەھمەت ئېيتىمەن.مىسرانىم تورى كۈنىسىرى گۈللىسۇن! b~L8m4L  
جالالىدىن بەھرام ئەل سۆيگەن شۇنداقلا ئەلمۇ سۆيگەن مول-ھۇسۇللۇق يازغۇچلىرىمىزنىڭ بىرى ۋە يەنە مەن ئەسەرلىرىنى ئەڭ ياخشى كۆرۈپ ئوقۇيدىغان،بىر دىدارلىششنى ئارزۇ قىلىدىغان يازغۇچىلارنىڭ بىرى. l0sBXs`3b  
‹لېيىغان بۇلاق›نى مەن تۇللۇقىسز ئىككىنچى يىللىقىنڭ يازلىق تەتلىدىكى ۋاقىتىدا ئوقۇغان،شۇ چاغدا رەھمەتلىك چوڭ دادام ئوقۇۋاتقان جايدىن ئېلىپ چىقىپ ئوقۇغان ئىدىم.كېيىن مېنى‹ دەرسلىك كىتابىڭنى ئوقۇ،ھازىر رومان ئوقۇيدىغان ۋاقتىڭ ئەمەس ›دەپ كىتاپنى ئوقۇغىلى قويمىغاندا،كېچىسى ئوغۇرلۇقچە ئېلىپ چىقىپ .ئۆيدە دەرسلىك كىتابىمنىڭ ئاستىغا يۇشۇرۇپ ئوقۇغان ئىدىم.مۇرات بىلەن زۇمرەتنىڭ ئۆلۈمى شۇنچىلىك تەسىر قىلىغان ئىدىكى نەچچە كۈنىگىچە قويغان-تۇتقىنمنى بىلمەي قالغان.گۈلزىبا ئۆلۈپ كەتكەندىن كېيىن رەزىل گۈلرۇز تەرپىدىن سېتىۋىتىلىگەن بىچارە گۆدەك ئەزمەت،بالا دەرىدە پۇچىلىنپ بىر يىلدەك ئېسىنى بىلمىگەن ھىكمەت،ھېكمەت ئەمدىلا يېنىغا قايتىپ كەلگەندە،قىزىنى ۋە كېچە-كۈندۈز زارىقىپ كۈتكەن ھېكمەتنى تاشلاپ كېتىپ قالغان مەھبۇبە،دادا بىر ئاكىسى ئىكەنلىكىنى بىلمەي ئەنۋەرنى(ئەزمەتنىڭ بېقىۋالغان دادسى ئۆزگەرتىپ قويغان ئىسىمى) ياشلىقىتىكى نازۇك تۇيغۇلىرى بىلەن ياخشى كۆرۈپ قالغان ئۇچقۇنئاي،تىرىك تۇرۇپ تاۋۇت ئىچىدە يېتىشقا مەجبۇر بولغان، تۇرمۇشنىڭ بوران-چاپقۇنلىرىدا بېجىرىم چىرايىدىن ئايرىلىپ قالغان نەبى،ئاپئاق پىچاقنى كۆكسىگە پاتتۇرۇپ پەرشتىلەردەك ياتقان نەفىسە،ياشلىقتىكى ئەڭ گۈزەل چاغلىرى موسكىۋانىڭ سوغوق كوچلىرىىدا ئۆتۈپ كەتكەن ماھىگۈل...........ھەي،ئاشۇ چاغلاردا جالالىدىن بەھرام تاغىنىڭ تەسەۋۋۇر ۋە تىل قابلىيىتىگە شۇنچلىك مەپتۇن بۇلۇپ كەتكەنتىم.... re%MT@L#  
كېىين ‹ناتىۋانلار›دىكى ئەنزەر بىلەن گۈلبانۇم،‹كۆمۈرچى بالا›دىكى نەئىمە بىلەن تۇغلۇق،‹ئامەت ۋە ئاپەت›تىكى قەدىردان،زۇلئاي،مېھىرىبان، ‹تەڭىرىتاغ ئوغلى›دىكى كامىل بىلەن لەيلى(لەيخۇا)نىڭ پاجىئەلىرى ۋە سەرگۈزەشتلىرى ماڭا جالالىدىن بەھرام تاغىمىز پەقەت تېراگىدىينىلا يازدىغاندەك تۇيغۇ بەرگەندى.كېيىن ئوقۇغان ‹مېھىرىگىيا›مېنى بۇ نىيتىمدىن ئازاراق بولسىمۇ قايتۇردى.‹ئايگۈزەل›دېگەن ھېكايىلار توپلىمنى كېيىنرەك ئوقۇدۇم. Q|1X|_hs  
جالالىدىن بەھرام تاغىمىزنىڭ ئۆتكەن يىلى چىققان ئىككى قىسملىق رومانى (ئىسمى ئېسمىدىن چىقىپ قاپتۇ)نى تەتىلىدە بېرىپ ئوقۇيمەن. 1oVjx_I5y  
ئۇيغۇر يازغۇچىلىق ساھەسىنىڭ تۆرىگە مۇناسىپ بۇ يازغۇچىمىزنىڭ تېنىنىڭ سالامەت،ئائىلىسنىڭ ۋە خىزمىتنىڭ كۆڭۈللۈك بۇلۇشنى تىلەيمەن. GO|EeM!i B  
جالالىدىن تاغىمىزنىڭ نەۋرىسى بەك ئوماقكەن...