بالىلارنى تور ئويۇنىدىن يىراق قىلايلى >6IUle>z
B}K
Y{Lxo])e
خالىدە ئۇبۇل
NLUO{'uUW Y"nz l]T M a3}w-=; -Rr !J37 يېقىندا تورغا چىقىپ ماتېرىيال كۆرۈش مەقسىتىدە ئۈرۈمچى شەھىرىنىڭ ياشلار يولىغا جايلاشقان بىر تورخانىغا كىردىم. ئىشىكتىن كىرىپلا تورخانىدا 14- 15 ياشلاردىكى ئوقۇغۇچىلارنىڭ خېلى كۆپ ئىكەنلىكىنى كۆردۈم. قىزىقىش ئىچىدە ئارىلاپ باقسام، بەزىلىرى تورداشلىرى بىلەن مۇڭدىشىۋېتىپتۇ. ئىمتىھان يېقىنلىشىپ قالغان مەزگىلدە ئۇلارنىڭ ئۆيدە ئۆگىنىش قىلماي، بۇ يەردە ئويۇن ئويناپ ئولتۇرغىنى مېنى بىر ئاز ئەپسۇسلاندۇردى. شۇنىڭدىن كېيىنكى بىر قانچە كۈندە مەن مۇشۇ ئەھۋال توغرىلىق بىر قانچە ئائىلە باشلىقىنى زىيارەت قىلدىم. بانكا مۇلازىمەت كەسپى بىلەن شۇغۇللىنىۋاتقان ماھىمۇر خانىم ئېغىر خۇرسىنىپ:
jM-5aj[K c ` .BN( _ ئوغلۇم تولۇقسىز ئوتتۇرا مەكتەپنىڭ 3- يىللىقىدا ئوقۇيدۇ، ئىلگىرى دەرستە سىنىپنىڭ ئالدى ئىدى. يېقىندىن بۇيان تورغا خۇمار بولۇپ قاپتۇ. شۇنچە نەسىھەت قىلسام ئاڭلىمىدى، يەنىلا بىر قېلىپتا ئۆزىنىڭ سەنىمىگە دەسسەپ يۈرۈيدۇ، قانداق قىلسام بولار؟ -دېدى.
\'|t>|zhp 2 OqEyXh باشقا بىر نەچچە ئاتا- ئانىنى زىيارەت قىلىش داۋامىدا ئۇلارنىڭمۇ مۇشۇنداق ئەھۋاللارغا يولۇققانلىقىدىن خەۋەر تاپتىم. مەن، قانداق بالىلار تور ئويۇنىغا مەھلىيا بولۇپ قالىدۇ؟ قانداق قىلغاندا بالىلارنى تور ئويۇنىدىن يىراق قىلغىلى بولىدۇ؟ دېگەن مەسىلىلەرنى چۆرىدىگەن ھالدا مۇناسىۋەتلىك كىشىلەرنى زىيارەت قىلىش ئارقىلىق تۆۋەندىكىدەك خۇلاسىگە كەلدىم.
ZF8`= D`:R Uv~|Xj 4. بىرىنچى. ئۆگىنىشتە ئارقىدا قالغان بالىلار ئاتا- ئانىسى ۋە ئوقۇتقۇچىلىرىنىڭ ئۆگىنىش جەھەتتىكى تەلىپىنى قاندرالمىغان ئەھۋالدا، تور ئويۇنىدا غەلىبە قىلىشنى چوڭ ئۇتۇق، دەپ ھېساپلايدىكەندە، تور ئويۇنىغا بارا- بارا مەھلىيا بولۇپ قالىدىكەن.
pd.unEWwF /x_AWnU ئىككىنچى. ئىچ مىجەز، دوست تۇتۇشنى خالىمايدىغان، ئاتا_ ئانىلىرى بىلەن سىردىشىش پۇرسىتى ئاز، تۇرمۇشتىكى ئىشلارنى مۇستەقىل بىر تەرەپ قىلالمايدىغان بالىلار تور ئويۇنىدىكى پېرسۇناژلار بىلەن مۇڭدىشىپ، سىردىشىپ، ئىچ پۇشىقىنى چىقىرىشنى ياخشى كۆرىدىكەن.
A]drNFE ( )f
) ئۈچۈنچى. ئائىلىسىدە ئاتا_ ئانىسىنىڭ مۇناسىۋىتى دېگەندەك ياخشى بولمىغان، ئائىلە مېھرىگە قانمىغان بالىلار توردا ئۆزىنى قانائەتلەندۈرەلەيدىغان بوشلۇققا ئىگە بولغاندەك ھېس قىلىپ، ئەمەلىيەتتىن چەتنىگەن ھالدا تور ئويۇنىنىڭ قۇربانىغا ئايلىنىپ قالىدىكەن.
u1d%w
OY ; E >#qYC6 يۇقىرىدا بايان قىلىنغان بالىلار توغرا كىشىلىك تۇرمۇش قارىشىنى تىكلەشكە، ئاتا- ئانىسىنىڭ مۇھەببىتىگە مۇھتاج بالىلاردۇر. ئاتا- ئانىلار بالىلىرىنى تور خۇمارىدىن خالىي قىلىشتا ھالقلىق رول ئوينايدۇ. ئاتا- ئانىلار بالىلىرىدىكى يامان ئىللەتنى ئۆزگەرتىمەن، دەپ ئۇلارنى ئۇرۇپ_ تىللىسا، ئىشنى تېخىمۇ يامانغا بۇراپ قويىدۇ. ئاتا- ئانىلار چوقۇم بالىلار بىلەن ۋاقتىدا سىردىشىپ، ئۇلارغا ساغلام ئۆسۈپ يېتىلىش مۇھىتى يارىتىپ بېرىشى، ئۇلارنىڭ تەبىئەت بىلەن بولغان نورمال ئالاقىسىنى يۈرۈشلەشتۈرۈشكە ئەھمىيەت بېرىشى، ئۆزىنىڭ ئىنتېرنېت تور دۇنياسىغا بولغان تونۇشىنى ئۆستۈرۈپ، بالىلارنى تور دۇنياسىدىن قارغۇلارچە توسىماي، ئۇلارنى توردىن پايدىلىنىش پۇرسىتىگە ئىگە قىلىشى كېرەك. بالىلارنى بىراقلا تور دۇنياسىدىن مەھرۇم قىلغاندا ئەكس تەسىر بېرىپ قويۇشى مۈمكىن. ئاتا- ئانىلار ئۆزلىرىمۇ تور بىلەن بىۋاستە ئالاقىلىشىشنى ئۆگىنىشى كېرەك. بىر قىسىم ئاتا- ئانىلار ئىنتېرنېت تورىنى پۈتۈنلەي چاكىنا، ئارىلاشقىلى بولمايدىغان مۇھىت دەپ بىلىپ، بالىلارنىڭ ساغلام تور دۇنياسى بىلەن ئالاقىلىشىش يولىنى بوغۇپ قويىدۇ، بۇ توغرا ئۇسۇل ئەمەس. شۇڭا، ئاتا- ئانىلار مۇۋاپىق تەدبىر قللىنىپ، بالىلارنى ناچار ئۇچۇرلاردىن يىراقلاشتۇرۇپ، ئۇلارنىڭ پايدىلىق تور بېكەتلىرى بىلەن ئۇچرىشىش يوللىرىنى توسۇۋالماسلىقى كېرەك. ئەڭ ياخشىسى، ئۆيدە كومپيوتېر راسلاپ، بالىلارغا بولغان نازارەتچىلىكنى كۈچەيتىپ، ئۇلارنىڭ ئائىلىدە تورغا چىقىش ۋاقتىنى بەلگىلەپ بېرىشى لازىم. ئاتا- ئانىلار يەنە بەلگىلىك پىسخولوگىيە بىلىملىرىنى ئىگىلەپ، بالىلارنىڭ پىسخىك ئالاھىدىلىكىنى مەركەز قىلغان ھالدا، ئۇلارنى باشقا ساغلام پائالىيەتلەرگە قىزىقتۇرۇشقا كۈچ سەرپ قىلىشى لازىم.
A5]yC\*zt z+CX$.Z ئاتا- ئانىلار يەنە بالىلارغا قارىتىلغان ناتوغرا تەربىيىلەش ئۇسۇلىنى ئۆزگەرتىشى زۆرۈر. بىر قىسىم ئاتا- ئانىلار بالىلىرىنى زىيادە ئەركىتىلىتىپ، ھەممە ئىشنى ئۇلارنىڭ رايىغا قويۇپ بېرىدۇ، بۇنداق بالىلار ئاسانلا يامان ئىللەتلەرنى يۇقتۇرۇۋالىدۇ. يەنە بىر قىسىم ئاتا- ئانىلار بالىلىرىنى يامان ئۆگىنىپ قالمىسۇن دەپ، ئۇلارنى سىرت بىلەن ئالاقىلىشىش پۇرسىتىدىن پۈتۈنلەي مەھرۇم قىلىدۇ. بۇنداق تەربىيە ئۇسللىرى بالىلارنى تور دۇنياسىغا ئىتتىرىپ قويۇشتەك يامان ئاقىۋەتنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشى مۈمكىن. شۇڭا، ئاتا- ئانىلار ئېلاستىكىلىق تەربىيە ئۇسۇلىنى قوللىنىپ، بالىلارنىڭ ئارتۇقچىلىقىنى كۆپ تىلغا ئېلىپ، بۇ جەھەتتىكى تەربىيىلەشنى كۈچەيتىشى، كەمچىلىكلىرىنى ۋاقتىدا كۆرسىتىپ بېرىشى، بالىلار بىلەن بىللە بولۇشى، ئۇلارنىڭ تەكلىپ- پىكىرلىرىنى ئاڭلاپ تۇرۇشى لازىم. بالىلارنى كۆپرەك ساياھەتكە ئاپىرىش، تەنتەربىيە پالئىيەتلىرىگە قاتناشتۇرۇش قاتارلىق ئۇسۇللار ئارقىلىق ئۇلارنىڭ نەزەر دائىرىسىنى كېڭەيتىپ، ساغلام پىسخىكا يېتىلدۈرۈشكە يېتەكلىشى لازىم.
A>H CX 4i o02G:!gB G)_Zls2 ; ?{5}3a bB` مەنبە:شىنجاڭ خەلق رادىئو ئىستانسىسى خەۋەرلەر تورى
