ئاپتۇر ھەققىدە_سۇخۇملىنىسكىي(1970-1918)_سابىق سوۋىت ئىتىپاقىنىڭ مارئارىپ ئەمەلىيەتچىسى ۋە پىداگۇگىكا نەزىريەتچىسى @
سۆيۈملۇك قىزىم :
سىنىڭ سۇئالىڭ مېنى ئىنتايىن ھاياجانغا سالدى .
بۈگۈن سەن توپتوغرا 14 ياشقا كىردىڭ .سەن دەل بىر چېگرانى ئاتلاپ ئۆتىۋاتىسەن ،ئۇنىڭدىن ئۆتكەندىن كىيىن ،بىر قۇرامىغا يەتكەن ئايال بولۇپ قالىسەن .سەن مېنىڭدىن :<<دادا ،مۇھەببەت دېگەن نىمە ؟>>دەپ سورىدىڭ .
بۈگۈنكى كۈندە بىر سەبىي بالا بىلەن گەپلەشمەيۋاتقىنىمنى ئويلىغىنىمدا ،يۈرىكىم خۇشال ئويناپ كەتتى . سەن چىگرائاتلاۋاتىسەن ،ساڭا بەخىت يار بولسۇن .لىكىن ، پەقەت سەن ئەقىل -پاراسەتلىك ئادەم بۇلۇپ يىتىلگىنىڭدىلا ،بىر بەخىتلىك ئادەم بۇلالايسەن .
مىڭلىغان ،مىليۇنلىغان ئاياللار ،جۈملىدىن ئاشۇ 14ياشلىق قىزلار دەككە -دۈككەئىچىدە :مۇھەببەت نىمىدۇ ؟دەپ ئويلىشىدۇ بۇنى ھەر كىم ھەرخىل چۈشىنىدۇ .ھەر بىر يىگىت ئەرلىك جاسارىتى ئۇرغۇغان چاغدىمۇ مۇشۇ مەسىلىنى ئويلايدۇ . سۆيۈملىك قىزىم ،شۇ تاپتا ساڭايىزىۋاتقىنىم ئىلگىرىكىدەك خەت ئەمەس .مىنىڭ ئارزۇيۇم ياشاش ئەقىل -پاراسىتىنى ،يەنى ياشاش ماھارىتىنى ساڭا ئۆگۈتىش ئەمما،ئاتا بولغۇچىنىڭ ھەر بىر ئېغىز سۆزى خۇددى بىر تال كىچىككىنە ئۇرۇق بولۇشىنى ،ئۇنىڭدىن ئۆزۈڭنىڭ كۆز قارىشىڭنىڭ ۋە ئېتىقادىڭنىڭ مايسىلىرى بىخ سۈرۈپ چىقىشىنى ئۈمىد قىلىمەن .
ئىلگىرى بۇ مەسىلە مېنىمۇ ئوخشاشلا تىنىچسىزلاندۇرغان . ئۆسمۈر ۋاقتىمدا ۋە ياشلىققا قەدەم قويغان دەسلەپكى مەزگىللەردە ،مومام مارىيە مېنىڭ ئەڭ يىقىن ئادىمىم ئىدى . ئۇ راستىنلا قالتىس ئىدى .قەلبىمدىكى بارلىق گۈزەل ،ئەقلىي ، سەمىمىي نەرسىلەرنىڭ ھەممىسىنى مومام بەرگەن ئىدى . ئۇ ئۇرۇشتىن ئىلگىرى ئالەمدىن ئۆتتى . بىر قىتىم ،باش كۈزنىڭ جىمجىت ئاخشىمى مەن مومام بىلەن بىلەن بىر تۈپ باراقسان ئالما دەرىخى تۈۋىدە ئىسسىق بەلۋاققا قاراپ ئۇچۇپ كىتىپ بارغان تۇرنىلارغا قاراپ ئولتۇراتتۇق ،مەن :<<موما ، مۇھەببەت دىگەن نىمە؟>>دەپ سورىدىم .
مومام ئىنتايىن مۇرەككەپ مەسىللەرنى چۆچەك ئارقىلىق يىشىشكە بەك ماھىر ئىدى . ئۇنىڭ قاپقارا كۆزلىرىدىن چوڭقۇر خىيال ۋە ئەنسىزلىك ئەكىس ئەتتى ، نېمىشقىكىن ، ئۇ بىر خىل ئالاھىدە ، ئەزەلدىن كۆرۈلمىگەن نەزەر بىلەن ماڭا <<لاپ>>قىلىپ قارىدى .
_مۇھەببەت دىگەن نىمە؟...تەڭرى دۇنيانى ياراتقاندا ،بارلىق جان -جانۋارلارنى يەر يۈزىگە تارقىتىپ ئورۇنلاشتۇرۇپتۇ ھەم ئۇلارغا ئەۋلاد قالدۇرۇپ ،نەسلىنى ساقلاشنى ،ئەۋلاتلىرىنى كۆپەيتىشنى ئۆگىتىپتۇ .ئەر بىلەن ئايالغايەر بولۇپ بىرىپ،ئۇلارغا لاپاسنى قانداق ياساشنى ئۆگىتىپتۇ .ئەرگە بىر كەتمەن ، ئايالغا بىر ئۇچۇم دان بىرىپتۇ .<<ياشاڭلار ،ئەۋلادىڭلارنى كۆپەيتىڭلار ،مەن ئۆز ئىشىمغا كەتتىم ،بىر يىلدىن كىيىن سىلەرنىڭ بۇ يەردىكى ئەھۋالىڭلارنى كۆرگىلى كىلىمەن >>دەپتۇ تەڭرى ئۇلارغا .ئەمدىلا بىر يىل ئۆتۈشى بىلەن تەڭرى چوڭ پەرىشتە جىبرىئىلنى ئەگەشتۇرۇپ كەپتۇ .ئۇ دەل سەھەر ۋاقتى ،قۇياش كۆتۈرىلگەن چاغ ئىدى ، تەڭرى لاپاسنىڭ قېشىدا بىر ئەر بىلەن بىر ئايال ئولتۇرغانلىقىنى ،ئۇلارنىڭ ئالدىدىكى ئېتىزدا زىرائەتلەرنىڭ پىشىپ كەتكەنلىكىنى،ئۇلارنىڭ يېنىدا بىر سەگەنچۈك قۇيۇلغانلىقىنى، سەگەنچۈكتە بىر بوۋاقنىڭ ئۇخلاپ ياتقانلىقىنى كۆرۈپتۇ .ئۇ ئەر بىلەن ئايال تۇرۇپ ئاسمانغا قارىسا ،تۇرۇپ بىر -بىرىگە مېھىر -مۇھەببەت بىلەن قارىشىدىكەن .ئۇلارنىڭ كۆزلىرى ئۇچىراشقان پەيىتتە ،تەڭرى ئۇ كۆزلەردىن ئۆزى چۈشەنمەيدىغان بىر خىل گۈزەللىكنى ۋە ئەزەلدىن كۆرۈپ باقمىغان مەلۇم خىل كۈچنى بايقاپتۇ بۇخىل گۈزەللىك ئاسمان بىلەن قۇياشنىڭ ،زىمىن بىلەن بۇغدايزارلىقنىڭ_تەڭرى ياراتقان ھەممە نەرسىنىڭ گۈزەللىكىنى بېسىپ چۈشۈپتۇ .بۇ گۈزەللىك تەڭرىنى گاڭگىرىتىپ ،ھۇدۇقدۇرۇپ قۇيۇپتۇ .
_بۇنىمە ؟ _دەپ سوراپتۇ تەڭرى پەرىشتە جىبرىئىلدىن .
_بۇمۇھەببەت
_مۇھەببەت دېگەننىڭ مەنىسى نىمە ؟
پەرىشتە نائىلاج مۆرىسىنى چىقىرىپ قۇيۇپتۇ .تەڭرى ئەر بىلەن ئايالنىڭ ئالدىغا بېرىپ،ئۇلاردىن بۇھەببەت دىگەن نىمە ؟ دەپ سۇراپتۇ ئەمما ،ئۇلارمۇ چۈشەندۈرۈپ بىلەلمەپتۇ .شۇنىڭ بىلەن تەڭرى قاتتىق غەزەپلىنىپ :<<بۇلىدۇ !سىلەر نى جازالىمىغانلىقىمنى كۆرۈڭلا !ھازىردىن باشلاپ سىلەر قېرىڭلار،ئۆمرۈڭلاردىكى ھەر سائەت ، ھەر مىنۇت سىلەرنىڭ ياشلىق باھارىڭلارنى ۋە كوچىڭلارنى خوراتسۇن 50يىلدىن كىيىن مەن يەنە كىلىمەن ، كۆزلىرىڭلار دا يەنە نىمە قالىدىكىن بېشىنى يەيدىغانلار .....>>دەپ كايىپتۇ .
_تەڭرى نىمىشقا غەزەپلىنىدۇ ؟_ سورىدىم مومامدىن .
_چۈنكى ئەر بىلەن ئايال ئۇنىڭ ئىجازىتىسىز لا ،ئۇ ئاڭلاپمۇ باقمىغان ،كۆرۈپمۇ باقمىغان نەرسىنى ياراتقاندە _دە ،ئاخىرىنى ئاڭلا !50يىلدىن كىيىن تەڭرى جىبرىئىل بىلەن يەنە كەپتۇ .بۇ قېتىم تەڭرى ، بۇرۇنقى لاباسنىڭ ئورنىغا بىر يۈرۈش ياغاچ سېلىنىپ ، بىنەم يەرلەرمىۋىلىك باققا ئايلانغانلىقىنى ،بىر ناچچە ئوغۇل يەر ھەيدەۋاتقانلىقىنى ،قىزلا بۇغداي يىغىۋاتقانلىقىنى ،نەۋىرلەر ئوتلاقتا ئۇيناۋاتقانلىقىنى كۆرۈپتۇ.بۇۋاي بىلەن بۇماي ئۇينىڭ ئالدىدا گاھىدا قىپقىزىل شەپەققە ،گاھىدا بىر -بىرىگە مېھىر -مۇھەببەت بىلەن قارىشىپ ئۇلتۇرۇپتۇ . تەڭرى بۇبىر جۇپ ئەر -ئايالنىڭ كۆزللىرىدىن تەڭداشسىز گۈزەللىك ۋە تېخىمۇ زور كۈچنى كۆرۇپتۇ ،ئۇنىڭ ئىچىدە يەنە بىر خىل يىڭى ئەرسىمۇ بارئىكەن . تەڭرى :
_بۇنىمە ؟_دەپ سۇراپتۇ پەرىشتىدىن .
_ساداقەت _دەپ جاۋاپ بىرىپتۇ پەرىشتە .لىكىن ،يەنىلا ئېنىق چۈشەندۇرۇپ بىرەلمەپتۇ .تەڭرى ئاچچىقىنى باسالماي قاپتۇ ھەم: <<قىرىشىڭلار تىخى تىز بولماي قالدىما ؟بېشىنى يىگۇر ئادەملەر ،ياشايدىغان ۋاقتىڭ ئۇزاق قالمىدى .مەن يەنە كىلىمەن ،سېنىڭ مۇھەببىتىڭ يەنە قانداق ئۆزگىرىدىكىن ،كۆرىمەنغۇ !>>دەپتۇ .
ئۈچ يىلدىن كىيىن تەڭرى چوڭ پەرىشتە جىبرىئىلنى ئېلىپ ،بۇيەرگەيەنە كەپتۇ .قارىسا ،بىر ئەر كىشى كىچىك بىر تۇپا دۆۋىسى يىنىدا ئولتۇرغۇدەك ،ئۇنىڭ كۆزلىرى قايغۇ ھەسرەتكە تولغان ،لىكىن ئۇنىڭ كۆزلىرىدە يەنە كىشى چۈشەنمەيدىغان بىر خىل گۈزەللىك ۋە بۇرۇنقىغا ئوخشاش كۈچ چاقناپ تۇرغۇدەك .بۇپەقەت بۇھەببەت ساداقەت بولۇپلا قالماستىن ،يەنەئۇنىڭدا باشقا نەر سىمۇ بارئىكەن .
_بۇ يەنە نىمە ئىش ؟_دەپ سوراپتۇ تەڭرى پەرىشتىدىن .
_قەلىپنىڭ سىغىنىشى ،_دەپتۇ پەرىشتە .
تەڭرى ساقىلىنى سىلاپ ،توپا دۆۋىسى يېنىدا ئولتۇرغان بۇۋايدىن نېرى كىتىپتۇ . بىشىنى كۆتۈرۈپ بۇغدايلىقلارغا ،چوغدەك قىزارغان شەپەق نۇرىغا قاراپتۇ:ئالتۇن بۇغداي باشاقلىرى ئارىسىدا نۇرغۇن يىگىت-قىزلار يۈرگۇدەك ئۇلار گاھى چوغدەك قىزار غان ئاسمانغا قارىسا گاھىدا بىر -بىرىگە قارىشىپ ،مېھىر -مۇھەببەت ئىزھار قىلىشىۋاتقىدەك ....تەڭرى ئۇلارغا قاراپ بىر ھازا تۇرۇپ كىتىپتۇ .كىيىن چوڭقۇر خىيالغا چۆكۈپ ،بۇيەردىن كىتىپتۇ .ئاشۇ ۋاقىتتىن باشلاپ ،ئادەم زىمىننىڭ خۇجايىنىغا ئايلىنىپتۇ .
_مۇھەببەت دېگەن مۇشۇ نەۋرەم مۇھەببەت تەڭرىدىنمۇ يۈكسەك تۇرىدۇ .ئۇ ئىنسانلاردىكى مەڭگۈلۇك گۈزەللىك ۋە كۈچ -قۇدرەتتۇر كىشىلەر دەۋر بىلەن تەڭ ئالمىشىپ يۈرۈيدۇ ،ھەممىمىز بىر ئۇچۇم تۇپىغا ئايلىنىپ كىتىمىز ،لىكىن مۇھەببەت ئىنسان ئىرىقىنىڭ ھاياتى كۈچىدىكى مەڭگۈلۇك ئۈزۈلمەس رىشتە .
مۇھەببەت دىگەن مۇشۇ سۆيۈملىك قىزىم .مەۋجۇداتلارنىڭ ھەممىسى ياشايدۇ ،كۆپىيىدۇ ،ئەۋلاد قالدىرىدۇ ،لىكىن پەقەت ئادەملا سۈيەلەيدۇ . شۇنداقلا ،ئادەمنىڭ ئۆزىنى ئېلىپ ئېيتساق ،پەقەت ئادىمىيىلىك بىلەن سۈيەلىگەن ئادەملا ھەقىقى ئادەم بولالايدۇ . ئەگەر مۇھەببەتكە ياخشى مۇئامىلا قىلىنمىسا .ئىنسانى گۈزەللىك يۈكسەكلىككە كۆتۈرۈلمەيدۇ ،يەنى ئۇنداق ئادەم پەقەتلا شەكلەن ئادەم بولالىغان ،لىكىن ھەقىقى ئادەم بولالىمغان بىر خىل جانلىقدىن ئىبارەت بۇلۇپ قالىدۇ ،خالاس .
تۇلۇقسىز 9-يىللىق دەرىسىدىن ئىلىندى .
[ بۇ يازما قىزغىن تەرىپىدىن قايتا تەھرىرلەندى ]
