ئۇيغۇرلا دەپ ئاتالغان قەدىمى قەبىلىلەر ياغلىقلار باشچىلىقىدىكى ئۇيغۇرلار ئىتىتپاقىغا قاتناشقان بىرنەچچە قەبىلە ئتىتىىپاقىنىڭ ئورتاق نامى بولۇپ ،بۇ خاسىيەتلىك نام پەقەت ئۇيغۇر خانلىقنىڭ تارىخ سەھنىسىگە چىقىشىدا ئورتاق نام سۈپىتىدە قوبۇل قىلنىپ 7-،8-ئەسىرگە كەلگەندە مۇستەقىل ،قۇدىرەتلىك ھەربىي كۈچىگە ئىگە مىللەت سۈپىتىدە تارىخ سەھنىسىگە چىقتى . z\Y+5<a  
<تۇرپاندىكى تۇرۈك (توققۇز ئوغۇزلار )727-يىلى مڭغۇلىيىگە قايتا كۆچۈپ بىرىپ 744-يىلى ئۇيغۇر خانلىقنى قۇرغان .
nG;wQvc  
ئۇيغۇرلار كۆكتۈرۈك خانلىقى (552-743-يىللار )نىڭ ئىچكى قىسىمدىكى كۈرەشتىن پايدىلىنىپ ،ئۆز ئىتتىپاقدىشى باسمىل قاتارلىقلار بىلەن بىرلىشىپ كۆكتۈرۈك خانلىقىنىڭ ھۆكۈمرانلىقىنى ئاغدۇرۇپ تاشلاپ ،ئۇيغۇر خانلىقىنى قۇردى . Sf>R7.lpP  
ئۇيغۇر خانلىقى 744-يىلىدىن 854-يىلىغىچە گوبىنىڭ شىمالىدىكى كەڭ جايلارغا ۋە تەڭرىتاغنىڭ جەنۇپ -شىمالىغا ھۆكۈمرانلىق قىلغانىدى <بىر مەزگىل قۇجۇنى ئىدارە قىلغان .كۆل بىلگە مۇڭغۇل ئىگىزلىكىنى بىرلىككە كەلتۈرۈپ ئۇيغۇر خانلىقىنى تۇنجى قېتىم قۇرغان كىشى بولۇپ .ئۇ ئۆزىنى <قۇتلۇق بىلگە كۆل قاغان >دەپ ئاتىغان . = GirUW D  
ئەينى ۋاقىتتا ئۇ خانلىق شەھرى (ئوردا بالىق دېيىلىپ  ئۇرخۇن دەرياسىنىڭ يۇقۇرى ئېقىندىكى ھۇن تەڭرىقۇت بىلەن تۈرۈك خانلىقىنىڭ قەدىمكى زامان بارىگاھى ئەتراپىنى ئاستانە قىلغان ). \oF79   
ئۇيغۇر خانلىقىنىڭ زىمىنى ناھايىتى كەڭ بولۇپ شەرىقتە شىڭئەنلىڭ تاغلىرىدىن تارتىپ ،غەرىپتە ئالتاي تاغلىرى ۋە تارىم ۋادىسىغا قەدەر ،شىمالدا بايقال كۆلىگە قەدەر يىتىپ بارغان ،جەنۇبىي تەرەپتە سەددىچىننى پاسىل قىلغان. #n^P[Zw  
ئۇيغۇر خانلىقى قۇرۇلغاندىن كىيىن ئەسلىدىكى كۆكتۈرۈك ھۆكۈمرانلىقىدىكى بىرمۇنچە مىللەتلەرنى ئۆزىگە بويسۇندۇرۇپ تەركىبىگە جوشىۋالغان .ئۇنىڭ بىلەن ئۇغۇر خانلىقىغا يۈزلىنىش ئاساسەن شەكىللەنگەن . SCk2D!u  
ئۇنىڭ ئالامەتلىرى بىرىجىدىن ،مۇڭغۇل دالىسىدىكى تورا قەبىلىلىرى سىرىتقا قارتا ئۆز قەبىلىلىرىنىڭ نامىنى ئاتىماي بىرتۇتاش ھالدا ئۇيغۇر دىگەن ئىسىمنى قوللىندىغان بولغان . q/xMM`{  
ئىككنجىدىن ھەرقايسى قەبىلىلەرنىڭ مۇڭغۇل دالىسىدا تارقىلىپ .ئىقىپ يۈردىغان ھالەتنى نىسبىي ھالدا مەركەزلىشىپ مۇقىم بىر ھالەتكە ئۆزگىرىپ ،قەبىلىلەر  ئىتىپاقى بولۇپ قۇملۇقنىڭ شىمالىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان خانلىققا مەركەزلەشكەن .بۇنىڭ بىلەن ئۇيغۇر خانلىقنىڭ مىللى تەركىبىگە نۇرغۇن خەلىقلەر قوشۇلۇپ ،ئۇيغۇر خانلىقىنىڭ شانلىق نامىنى نامايەن قىلدىغان تارىخ مەيدانغا كەلگەن . X>mY`$!/  
<كونا تاڭنامە > ، <يىڭى تاڭنامە>.<تاڭ سۇلالىسىگە ئائىت مۇھىم خاتىرىلەر >قاتارلىق خەنزۇچە مەلۇمەتلارغا ئاساسەن ئۇيغۇرلا تارىختا توققۇز ئۇيغۇر دەپ ئاتالغان .توققۇز ئۇيغۇر <ئىچكى توققۇز ئۇيغۇر >، <تاشقى توققۇز ئۇيغۇر>دەپ ئىككى چوڭ تارماققا بۆلۈنگەن . "}UJ~ j).  
ئىچكى توققۇز  ئۇيغۇرلار :ياغلاقار ، ئۇتۇرقار ، تۈرلەمۇر ، بوقاسقىر ، ئاۋۇچاڭ ، قوغۇرسۇ ، بوقتار ، ئاياۋۇز ، ياغما ، 27*u^N*z@  
تاشقى توققۇز  ئۇيغۇرلار:ئۇيغۇر ، بۆكە ، بايىرقۇ ، توڭرا ، ئىزگۈل ، قىئار ، باسمىل ، قارلۇق ، ئارناغۇت ، H4LZNko  
تارىختا ئىچىكى توققۇز ئۇرۇق <توققۇز  ئۇيغۇر > ، <ئون ئۇيغۇر > دەپ ئاتالغان .تاشقى توققۇز قوۋم <توققۇز ئوغۇز> دەپ ئاتالغان .بۇنۇڭدىن شۇنى كۆرۋىلىشقا بولدۇكى ئۇيغۇرلا تىخىمۇ گەۋدىلىك ئورۇندا تۇرۇپ كەلگەن  .ئون ئۇيغۇرلا ناھايىتى ۆپ ئۇرۇقلاردىن تەشكىل قىلىنغان بولۇپ ياغلاقار قەبىلىسى ئۇنىڭ يادىروسى .ئۇيغۇرلارنىڭ تۇنجى خانى ياغلاقاردىن چىققان بولۇپ ئۇنىڭ سىياسىي جەھەتتە ئورنى يۇقۇرى بولغان ئۇيغۇر خانلىقىغا يەنە بايقال كۆلىنىڭ جەنۇبىدىكى خانلار،بايقال كۆلىنىڭ غەربىدىكى قورتقا ،يەنسەي دەرياسىنىڭ يۇقۇرى ئىقىمىدىكى قىرغىزلار ، تەڭرىتاغنىڭ شىمالىدىكى ساكلار،تەڭرىتاغنىڭ قارا قۇرۇم ئەتىراپىدىكى تاڭغۇتلا ،ھىنگان تاغلىرى ۋە ئۇنىڭ شەرقىي تەرەپتىكى قىتانلار تەۋە بولغان . g(t"+ P  
mLU4RQ}5  
مەنبە :ھاجى نۇھاجىنىڭ شىنجاڭ خەلىق نەشىرياتى نەشىر قىلغان قەدىمكى ئۇيغۇرلار ۋە قاراخانىيلار دىگەن كىتابىدىن ئىلىندى .

بۇ تىمىنى ئىنكاس ئارقىلىق ساقلىۋالاي.تارىخى بىلىملەردىن خەۋەردار قىلغىنىڭىزغا رەھمەت.

ئورخۇن ئۇيغۇر خانلىقى ئۇيغۇرلار تارىخىدا قۇرۇلغان ئىنتايىن قۇدرەتلىك خانلىق ئىدى،ئەينى ۋاقىتتا ئورخۇن ئۇيغۇر خانلىقىنىڭ ئاتلىق قوشۇنى221مىڭدىن ئارتۇق ئىدى.بەزى تارىخىي ماتېرىياللاردا ئورخۇن ئۇيغۇر خانلىقىنىڭ قۇرۇلغان ۋاقتىنى مىلادىي 645-يىلى ئۇيغۇر قەبىلىلىرىنىڭ ئاقساقىلى(باشلىقى)تومىد ئۆزىنى خان(خاقان)دەپ ئېلان قىلغاندىن كېيىن قۇرۇلغان دېگەن كۆز قاراشنى ئىلگىرى سۈرىدۇ. mZ 39 s  
ئورخۇن ئۇيغۇر خانلىقىنىڭ تەسىر دائىرىسى روسىيە تەۋەسىگىمۇ تەسىر كۆرسەتكەن،يېقىندا سىبىرىيە تەۋەسىدىن ئورخۇن ئۇيغۇر خانلىقىغا تەۋە يادىكارلىقلار تېپىلغان،شۇنداقلا روسىيە پرېزىدېنتى(ئەل باشى)مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى تېپىلغان جايغا ئايروپىلان بىلەن بارغان. e*p7(b-  
ئورخۇن ئۇيغۇر خانلىقى 744-يىلىدىن 854-يىلغىچە دەپ يېزىپسىز ئۇنداق ئەمەس،745-يىلىدىن 844-يىلغىچە قۇرۇلغان.

مەن شۇ كىتابتا بارىنى يازدىم كىتابدا ئاشۇنداق يىزىپتۇ . O=UXe]D  
ئىشەنمىسىڭز قەدىمكى ئۇيغۇرلار ۋە قاراخانىيلار دىگەن كىتابىىڭ 31-بەت ئەڭ ئۈستىگە قاراپ بىقىڭ .  ياكى سىز دىگەندەك بولسا كىتابقا خاتا بىسىلىپ قالغاندۇ.

ئۇيغۇرلار دېگەن كىتاپتا ئوقۇغان ئىدىم!

بۇ تىمىنى ئىنكاس ئارقىلىق ساقلىۋالاي