بىر قىسىم ئۇيغۇر تېلىدىكى فىلىملەرنى كۆرگەندىن كىيىن "1h|1'S50?
قاينام c1jgBt y
يىقىندىن بۇيان –بولۇپمۇ تەتىل باشلانغاندىن بىرى بوش ۋاقتىلىرىم بولغاچقىمىكىن ،ئانچە مۇنچە كىنو-فىلىملارنى كۆرۈپ قويىدىغان بولدۇم.بارا –بارا كىنو توربەتلىرىگە كىرىپ ،كىنو ئىزدەيدىغان دەرىجىگە بىرىپ يەتتىم. \T<?=A
يەنىلا ئالدى بىلەن ئۆزىمىزنىڭكىنى كۆرۈش ئىستىكى بويىچە ئۇيغۇرلار ئىشلىگەن نورغۇن فىلىملەرنى كۆرۈپ چىقتىم.«ئازابلىق ھايات»،«قىيا تاشتا ئېچىلغان گۈل»،«ئارتىس بولالمىغان قىز »(مېنىڭچە بۇ كىنو ئىسمى خاتا قويۇلۇپ قالغاندەكلا)،«داپ »،«ئاتا ئارزۇسى »،«ئۈچ ئوغۇل»،«مۇھەببەت قىرىمايدۇ»،«ئەرلەر تاڭسىخانىسىدىكى ئايال چولپان»(نەزىرىمدىكى ئەڭ تېتىقسىز فىلىم)،«غەربىي دىيار ئۇسۇل مەستانلىرى »،«مەمەت ھەققىدە پاراڭ »،«سىرلىق كارۋان»،«شەيتان ئېلىپ كەلگەن قىيامەت»،«قىرلىق ئىستاكان»،«چارخوراز»،«ساراڭ»،«تۇتقۇن قىلىنغان قاچقۇن»،«ساقال ماجراسى»...قاتارلىق سانىسا تۈگىمەيدىغان فىلىملىرىمىز بارئىكەن .ئۇيغۇر كىنوچىلىقىنىڭ تەرەققىي قىلىپ ،فىلىملىرىمىزنىڭ بۇنداق موللىشىپ كەتكەنلىكىنى كۆرۈپ بىردە خوش بولدۇم.چۈنكى بۇ مۇ مەدىنىيەت جەھەتتىكى تەرەققىياتنىڭ بەلگىسى ئەمەسمۇ. Z
بىراق فىلىملەرنى كۆرۈپ ،ھېلىقى خوشاللىقلىرىم پۈتۈللەي يوقىدى دېسەممۇ بولىدۇ.چۈنكى ناھايىتى ئاز ساندىكى فىلىملارنى ھېساپقا ئالمىدا نۇرغۇن ئۇيغۇرتېلىدىكى فىلىملەر قانداقتۇر ئىككى –ئۈچ ئادەم ئولتۇرۇپلا ئىشلەيمىز مۇ –ئىشلەيمىز دېيىشىپ فىلىم قىلىپ ئىشلىگەندەكلا بىلىندى.بۇ جەرياندا ھېس قىلغانلىرىم تۆۋەندىكىچە بولدى. u_zp?Nc
1. جەمئىىيەت تەرەققىي قىلىپ پۇلدىن ئىبارەت بۇ ئوقۇم ھەممىمىزنىڭ بىلىپ –بىلمەي قوغلىشىغان نىشانىغا ئايلانغاندىن بۇيان ،بىر قىىسم فىلىم قەلەندەرلىرى،نۆۋەتتىكى پۇل تېپىشنىڭ ئەۋزەل شارائىتنى بىلىپ يىتىپ ،بىزنىڭ ئۈن –سىن بازارلىرىمىزنى راستىنلا قالايمىغانلاشتۇرۇپتۇ.خالمىرات ئۆمەرنىڭ ھېلىقى ئىتۇتى ئېسىمدە تۇرۇپتۇ.ئۇنىڭدا مۇنداق بىر گەپلەر بار .«بىر كۈنى تونۇش بىربالا ئۆيگە كىرىپتۇ .نېمە ئىشىڭ بار دېسەم : شۇ بىكار يۈرگىچە كىنو ئىشلەپ باقايمىكىن دەيدۇ ...»،«بۇداقى ئەكەلگەن كىنودىن يىگەن ئېچكەننى چىقىرۋەتكەندە ساق 750سوم پايدا قاپتۇ» ...بەلكىم بۇ بايانلار ھەممىمىزنىڭ يادىدا بولۇشى مومكىن.دىمەك ،ھازىرقى كىنوچىلىىمىز ئاز بىر قىسىم ھايانكەش سودىگەرلەرنىڭ قولىغا چۈشۈپ ،مۇشۇ ھالغا كېلىپ قالدى.شۇ ئىتۇتتا شۇندا ق بىر گەپ با ر :«پۇتپۇل دېگەننىمىچۇ ؟ شۇ 11دىن 22 ئادەم ئىككى تەرەپكە بۆلۈنۈپ بىر –بىرنىڭ ۋاراتارىغا ئۇرۇپ ئوينىسا ئاندىن ئۇ پۇتپۇل بولىدۇ ،ھەممە ئادەم مەيدانغا كىرىۋالسا بۇنى قانداقمۇ مۇسابىقە دېگىلى بولسۇن ،پۇتپۇلچى مەيداندا بولسۇن ،تاماشىبىن سىرتتا تاماشىبىن ئولتۈرىدىغان ئورۇندا تۇرۇپ مۇسابىقەكۆرسۇن».دەرھەقىقەت ھازىر ھەممە نەرسە ئارلىشىپ كەتتى.ياۋرۇپا كىنو ساھەسىدىكى نادىر كىنو فىلىملەرنى باھالاش پائالىيەتلىردە ياخىشى فىلىم ،ياخشى سىنارىست ،ياخشى ئەرتىس ،ياخشى رىژىسسۇر ،ياخشى ئوپىراتۇر ...دېگەنگە ئوخشاش باھالاش بايانلىرىنى ئاڭلاپ قالىمىز. ياخشى بىر فىلىمنىڭ مەيدانغا چىقىشى ئۈچۈن يالغۇر ئۇنىڭ سىنارىيىسىنى يازغان يازغۇچىنىڭ قانداقلىقى بىلەنلا ئەمەس ،بەلكى فىلىمدە رول ئالغان ئارتىس،فىلىم رىژىسسۇرى ،فىلىم ئوپىراتۇر ...ئىشقىلىپ بۇ مۇشۇ فىلىمنى ئىشلەشكە قاتنىشىدىغان ھەممە ئادەمنىڭ ھەر جەھەتتىن مۇكەممەل بولۇشى ئاساسىي ئۇرۇندا تۇرىدۇ.«قۇچقاچ بولسىمۇ قاساپ سويسۇن»دېگەندەك ياخشى ئارتىسلىرىمىز رول ئالغان فىلىملار ئادەمنى ھەقىقەتە ن ھورۇزلاندۇرۇىدۇ.مەسىلەن :«قىرلىق ئىستاكان »،«چارخوراز»فىلىملىرىدە خالمۇرات ئۆمەر ،ئادىل مىجىت ،تۇرغۇن ئىمىر ،مەۋلان نىياز ...قاتارلىق ئەل قەلبىدىن چوڭقۇر ئورۇن ئالغان ئەرتىسلىرىمىز رولنى ھەقىقەتەنمۇ ياخشى ئېلىپ ،ئۆز تالانتىنى يەنە بىر قىتىم نامايە ن قىلدى. بىراق ھازىر ئىشلىنىۋاتقان فىلىملىرىمىزدە فىلىم ئىشلىگۈچىلەر ئۇچرىغانلا ئادەمنى فىلىمگە قاتناشتۇردىكەن.(چۈنكى داڭقى بار ئارتىس قىممەت دەپ شۇنداق قىلىدۇ).شۇڭا بۇخىل فىلىملەرنى كۆرگەن ئادەمدە بىر خىل زىرىكىش ،بىزار بولۇش تويغۇسى پەيدا بولىدۇ.چۈنكى باش قەھرىماندا بولسۇن ياكى يانداش پىرسۇناژلاردا بولسۇن تەبىئىيلىك يوق.خۇددىي قورالنى تەڭلەپ ،ناخشىسى يوق ئۇسسۇلغا سالغاندەكلا.ئۇنداق ئۇسسۇلنى قانداقمۇ ھەقىقىي ئۇسسۇل دېگىلى بولسۇن. 0m51nw~B
2. بىزنىڭ كىنوچىلىقىمىزدا مۇھاببەت تېمىسدا ئىشلەنگەن فىلىملەر بىر قەدەر كۆپ سالماقنى ئىگەللەيدىكەن .بۇ فىلىملەرنىڭ مۇتلەق كۆپ قىسمى قانداقتۇر ئالىي مەكتەپتە ئوقۇۋاتقان قىز –يىگىتلەر ئارىسىدىكى مۇھاببەت تېراگىدىيسى بولۇپ، بىزنىڭ ئالىي مەكتەپلىرىمىزگە ھاقارات قىلىدىغان فىلىملەر مۇ بار .بۇنداق فىلىملەرنى كۆرگەن كىشىنى بىزنىڭ بالىلىرىمىز ئالىي مەكتەپتە بىلىم ئالماي مۇشۇنداق ئىشلارنى قىلىۋاتامدۇ؟ ياكى بىزنىڭ ئالىي مەكتەپلىرىمىز مۇشۇنداقمۇ ؟ دېگەندەك تويغۇغا كەلتۈرۈپ قويىدۇ.تۈنۈگۈن «ئازابلىق مۇھاببەت »مۇ ئىشقىلىپ ئالىي مەكتەپ تۇرمۇشى ئەكىس ئەتكەن بىرفىلىمنى كۆردۇم.بۇنىڭغا ئالىي مەكتەپكە دەسلەپ قوبۇل قىلىنغاندا بارغان روخسار،نەفىسە ،ماھىرە ،گۈلبەكرەم ...قاتارلىق قىزلارغا رىژىسسۇرنىڭ كىيدۇرگەن كىيىمى غەزىۋىمنى كەلتۈردى.نەدىمۇ تىخى ئوقۇشقا يېڭى بار غان بالىلار بۇنداق كىيىم كىيسۇن.ئۇلار دەرستە شۇنداق ياخشى قىلىپ تەسۋىرلىنىپتۇ.تىخى ئارىدىكى بىرى بىيجىڭدا ئىچىلىدىغان بىر مۇھاكىمە يېغىنىغا بارماقچى.بىراق ئۇ قىزنىڭ سىرتقى قىياپىتىدىن ئۇنداق خاراكتىرىنى كۆرۋالغىلى بولمايدۇ.تار ئىشتان ،قويىۋىتىلگەن چاچلار،ئېگىز پاشنىلىق ئاياغ،دۇمبىسى خىلى بىريەرگىچە ئوچۇق مايكا ... cp[4$lu
ئۇندىن باشقا قاراپ باقسام فىلىمدە شۇ قىز –يىگىتلەر ئوتتۇرسىدىكى مۇھاببەت سىنىپتىمۇ ،ياتاقتىمۇ ،مەكتەپ مەيدانىدىمۇ ئىشقىلىپ فىلىمنىڭ قايسى كۆرۈنىشى چىقسا شۇنىڭدا بار .ئەجىبا بىزنىڭ ئالىي مەكتەپ ئوقۇغۇچىلىرىمىز مەكتەپتە ئوقۇماي مۇشۇنداق ئىشلارنى قىلىۋاتامدۇ؟ شۇڭا مۇشۇ خىلدىكى فىلىملەرنى ئىشلىگەندە ئالاھىدە دىققەت قىلمىسا بىر مىللەتنىڭ ،مەرىپەت بۆشۈكى بولغان مەكتەپلىرىمىزنىڭ ئوبرازىغا ئېغىر تەسىر يىتىدۇ.ئۇندىن باشقا مۇشۇنداق فىلىملەردە ئالىي مەكتە پ دەرسخانە ئوقۇتۇشىمۇ قىسمەن قىستۇرۇلىدۇ.بۇ قانداقتۇر رىژىسسۇرنىڭ تەلىپى بويىچە قىستۇرلۇپ قالغاندەكلا بىر كۆرۈنۈشلەر.ئوقۇتقۇچىنىڭ سۆزلىگەن دەرىسى قانداقتۇر بىر ئالىي مەكتەپ ئوقۇتقۇچىنىڭ سۆزىگە ئوخشىمايدۇ.مۇنداقچە ئىيتقاندا شۇ ئىشلەنگەن فىلىم ماھىيەتتە نۆۋەتتىكى جەمئىيەتنىڭ كىچىكلىتىلگەن كۆرنىشى.بىر ئالىي مەكتەپتە دەرس ئۆتىۋاتقان ئوقۇتقۇچىغا تولۇقسىز مەكتەپلەردىكى ئەڭ ئاددىي بىرساۋاتلارنى سۆزلىتىپ تۇرۇپ فىلىمگە ئىلىۋاتسا بۇنى قانداقمۇ قوبۇل قىلغىلى بولسۇن؟ d&.)Dw
3.ئۇچرىغانغا بىر ھېكايە ۋەقەلىكىنى تۇتۇپ تۇرۇپ فىلىم ئىشلەش .ياكى باشقىلارنى دوراپ فىلىم ئىشلەش ئەھۋالى ئېغىركەن.خۇددىي ھېندىستان فىلىملىرىنىڭ باش قىسمىنى كۆرۈپ ئاخىرىنى كۆرمەي تۇرۇپ خۇلاسىسىنى چىقىرۋەتكەنگە ئوخشاش ،بىزنىڭ فىلىملىمىزمۇ شۇنداق ھالدا ئىشلىنىۋىتىپتۇ.قاتناشقان پىرسۇناژلارنىڭ ھەرىكەت ھالىتى،پىسخىكا، تىل ئىشلىتىش قاتارلىقلار بىر فىلىمنىڭ مۇۋاپپىقىيىتىنى بەلگىلەيدۇ.قارايدىغان بولساق ھەممىسى ياسالما.مۇنداقچە قىلىپ ئىيتقاندا سۈرەتكە ئالغۇچىنىڭ كەينىدە تۇرۇپ بىرى سۆز تېكىستىنى ئوقۇپ بىرىدۇ .ئەسەردىكى پىرسۇناژ سۆز ئوقۇلۇپ بولغاندىن كىيىن شۇ سۆزنى تەكرارلايدۇ.شۇنىڭ بىلەن ئۇنىڭ سۆزلىرى ئۈزۈلۈپ –ئۈزۈلۈپ چىقىدۇ.خۇددىي نېمە دېيىشىنى بىلمەي قالغان ئادەمدەك تويغۇ بىرىدۇ. E]_sl/`{od
4.ھېچقانداق مەقسەتسىز ئىشلەنگەن فىلىملەركۆپ ئىكەن مەسىلەن : @ ;rU #
«غەربىي دىيادىكى ئۇسسۇ ل مەستانىسى »،«ئەرلەر تاڭسىخانىسىدىكى ئايال چولپان»،«داپ»...فىلىمنىڭ باش –ئاخىرى ماس كەلمىگەن .بۇنداق فىلىملەردە قارايدىغان بولساق ھەممە نەرسە ئاستىن –ئۈستۈن قىلىۋىتىلگەن .قاراپ باقايلى :«ئازادە ئۆيدە بىر نەچچەيلەن پاراڭلىشىپ ئولتۈرىدۇ.ئۆيدىكى ھالەتتىن قارىغاندا كەچ ئىكەنلىكى چىقىپ تۇرىدۇ.چۈنكى ئاسما چىراق تامدىكى چىراقلار ھەممىسى يىنېقلىق، كىنودىكى شۇئۆينىڭ خوجايىنىمۇ ئوخلاش كىيىمى بىلەن »بىراق ئۆيدىن يىنىپ سىرتقا چىققاندا ئەتراپ يورۇق ،تىخى باش پىرسۇناژ نومۇ س قىلماي قىزدوستىغا :«چۈش بولۇپ قاپتۇ ،بىريەرگە بىرىپ تاماقلىنايلى »دەيدۇ.بۇ ئاپئاشكارا كۆرەرمەنلەرنى ئەخمەق قىلىشتىن باشقا نەرسە ئەمەس.بىر فىلىمدە بىر ئارتىسنىڭ بىرقانچە رولغا چىقىشىدىن ئىبارەت كۆرۈنىشلەرمۇ بار.بۇنداق فىلىملەرمۇ ئادەمدە غەلىتە تۇيغۇ پەيدا قىلىدۇ.پىرسۇناژنىڭ دۇمبىسىنى سۈرەتكە ئېلىپ گەپ قىلدۇرسا قانداق ئالدىدىن بىۋاستە ئېلىپ سۆزلەتسە قانداق ؟ گەرچە بىچارە رىژىسسۇر چاندۇرماسلىققا تىرىشقان بولسىمۇ بىراق ئاقىۋەتتە ياخشى فىلىملەرنىڭ مۇۋاپىقىيەتسىز ،باشقىلارنەزىرىدە شۇ نداق ئىشلار سەۋەبىدىن باشقىچە بولۇپ قىلىشىغا سەۋەپچى بولۇپ قالغاندەك تۇرىدۇ.نۇرغۇ ن فىلىملەر يوقۇرىدا ئىيتىپ ئۆتكىنىمدەك نەق مەيداندا بىر چەتتىن فىلىم مەزمۇنى ئوقۇلۇپ ،بىرتەرەپتىن سۈرەتكە ئېلىنغانلىقى ئۈچۈن تەبىئىيلىك دېگەندىن ئەسەر يوق. ECU:3KH>MF
يېغىپ ئىيتقاندا مانا مۇشۇنداق بىر قىسىم سەۋەپلەر تۈپەيلى بىزنىڭ كىنوچىلىق ئىشلىرىمىز دا ئىلگىرلەش ئەمەس بەلكى زوراۋانلىققا يۈزلىنىش ئەھۋالى ئېغىركەن... Jr\4x7a;`~
