<سەبىيلەرنى قۇتقۇزۇۋالايلى> (شۈ جيا شي

TILSIMAT

	<سەبىيلەرنى قۇتقۇزۇۋالايلى> شۈ جيا شياڭ لۇشۈن ئەپەندىنىڭ بۇ سۆزىنى ماۋزۇ قىلىپ ئىشلىتىشىم ھەرگىزمۇ چوڭ شوئار توۋلاپ، ئوقۇرمەنلەرنىڭ دىققىتىنى تارتىش ئۈچۈن ئەمەس، بەلكى قىسمەن بالىلار يار لېۋىگە بېرىپ قالدى، قۇتقۇزمىساق بولمايدىغان ئەھۋالغا دۇچ كەلدى، ئۇلارنى قۇتقۇزمىساق ئەۋلادلاردىن ئايرىلىپ قالىمىز. <خەلق گېزىتى>نىڭ 2010-يىلى 16-سېنتەبىردىكى سانىدا مۇنداق خەۋەر بېرىلدى: گوۋۇيۈەن ئاياللار-بالىلار خىزمىتى كومىتېتى ئىشخانىسى، ب د ت نوپۇس فوندى ۋە بېيجىڭ ئۇنىۋېرسىتېتى نوپۇس تەتقىقات ئورنى بۇ يىل ئاپرىلدا <جوڭگۇ ياشلار-ئۆسمۈرلەرنىڭ كۆپىيىش سېستىمىسى ساغلاملىقىنى تەكشۈرۈش دوكلاتى>نى ئېلان قىلدى. بۇنىڭدا دۆلىتىمىزدىكى 15 ياشتىن 19 ياشقىچە بولغان %8 قىزنىڭ جىنسىي مۇناسىۋەتنى باشتىن ئۆتكۈزگەنلىكى، بۇ قىزلارنىڭ %21.3 ىنىڭ ھامىلدار بولۇپ باققانلىقى، %4.9* ىنىڭ كۆپ قېتىم ھامىلە ئالدۇرغانلىقى، ھامىلدار بولغاندىن كىيىن سۈنئىي ئۇسۇلدا ھامىلە چۈشۈرگەنلەرنىڭ %86 تىن ئاشقانلىقى، تويدىن ئىلگىرى ھامىلدار بولۇش ۋە سۈنئىي ئۇسۇلدا ھامىلە چۈشۈرۈشنىڭ قىزلارنىڭ كۆپىيىش سىستېمىسى ساغلاملىقىغا تەھدىت سېلىۋاتقانلىقى كۆرسىتىلدى. جوڭگۇ ياشلار - ئۆسمۈرلەر جىنسىيەت مائارىپشۇناسى چېن يىيۈن گۇاڭشى جۇاڭزۇ ئاپتونۇم رايونى نەننىڭدا لېكسىيە سۆزلىگەندە، بىر شەخسىي شىپاخانا خوجايىنى مۇنداق دېدى: شىپاخانىغا ھامىلە چۈشۈرۈش ئۈچۈن كەلگەن قىزلارنىڭ كىچىكى توققۇز ياشتا ئىدى.ئۇنى 13 ياشلىق ئوغۇل باشلاپ كەلدى. ئوغۇل بۇ ئىشقا مەسئۇل بولىدىغانلىقى، ئاتىسىنىڭ يانچۇقىدىن پۇل ئوغرىلاپ،ھامىلە چۈشۈرۈش ئوپىراتسىيە ھەققىنى تۆلىگەنلىكىنى ئېيتتى. چېن يىيۈن ئەجەپلەنگەن ھالدا: توققۇز ياشلىق قىزمۇ بالاغەتكە يېتەمدۇ؟ دەپ سورىغاندا، ئۇ: شۇنداق، توققۇز ياشتا بالاغەتكە يېتىش بالدۇر يېتىلگەنلىك ئەمەس، دېدى.تەكشۈرۈشتىن مەلۇم بولۇشىچە، ھازىر ياشلار - ئۆسمۈرلەرنىڭ جىنسىيەت ئەخلاقىغا بولغان قارىشى ئۆزگەرگەن، باشلانغۇچ مەكتەپلەرنىڭ قىسمەن ئوغۇل-قىز ئوقۇغۇچىلىرى مېھمانسارايلاردا ياتاق ئاچقۇزىدىغان بولغان؛ 14 ياشلىق بىر قىزچاق ئۈچ قېتىم ھامىلە چۈشۈرگەن، نەتىجىدە بالىياتقۇسى كېسىۋىتىلگەن، بەزىلەر بەلكىم:<ھازىرقى بالىلار نېمە بولۇپ كەتتى؟>دەپ سورىشى مۇمكىن، توغرا، بۇ بالىلاردىكى مەسىلىمۇ؟ بۇنىڭ جاۋابى ھەم شۇنداق، ھەم ئۇنداقمۇ ئەمەس. مەسىلە بالىدا، لېكىن سەۋەپ چوڭلارنىڭ بالىلارغا قانداق <روھىي ئوزۇق>بېرىۋاتقانلىقىمىزغا قاراپ باقايلى: توردا ، گېزىت-ژورناللاردا، ھېكايە، كېنو - تېلېۋىزىيەلەردە ئۇرۇش-مۇشلاش، شەھۋانىيلىق، بۇنىڭدىن باشقا قىسمەن چوڭلارنىڭ ئەمەلىي ھەرىكىتىمۇ يامان تەسىر بېرىۋاتىدۇ. <جىنسىيەت ئەركىنلىكى> مۇھىتىدا <تاۋلىنىپ>چىققان بالىلار قانداق بولماقچىدى، ئۇلارنى ئىزانى بىلمەيدۇ،ئەخلاقنى بۇزدى دېيەلەمدۇق؟ ئۇنداقتا سەۋەپ نەدە؟ مېنىڭچە، ھازىرقى جەمئىيەتتىكى جىنسىيەت قارىشى، جىنسىيەت ئەخلاقىدىكى قالايمىقانچىلىقنىڭ مەنبەسى يەنىلا قىسمەن ئەمەلدارلارنىڭ جىنسىيەتتىكى <ئىختىيارلىقى> ى . يېقىنقى يىللاردىن بۇيان ئەمەلدارلارنىڭ ئەخلاق قارىشىنىڭ سۇسلىشىشى تېز بولدى، قىسمەن ئەمەلدارلاردا <كۈندۈزى مەدەنىي، ئەمما روھسىز يۈرۈش، كېچىدە روھلۇق، ئەمما مەدەنىيەتسىز يۈرۈش> ئەھۋالى كۆرۈلدى. ئاساسەن دېگۈدەك ھەممە چىرىكلەشكەن ئەمەلدارنىڭ نەچچىدىن، نەچچە ئوندىن، ھەتتا نەچچە يۈزدىن ئاشنىسى ياكى توقىلى بولدى. ئەمەلدار جەمئىيەتنىڭ <ئىقتىدارلىقلار قاتلىمى> غا تەۋە، ئەمەلدارلار قانداق بولسا، جەمئىيەتمۇ شۇنداق بولىدۇ. قىسمەن ئەمەلدارلاردىكى ئەخلاقتىن چەتنەش خاھىشى جەمئىيەتتە ناھايىتى يامان تەسىر پەيدا قىلدى. بۇنىڭدىن شۇنى كۆرۈۋالالايمىزكى، بالىلارنى قۇتقۇزىمىز دەيدىكەنمىز، ئاۋال چوڭلارنى قۇتقۇزىشىمىز؛ چوڭلارنى قۇتقۇزىمىز دەيدىكەنمىز،ئاۋال ئەمەلدارلارنى قۇتقۇزىشىمىز، ئەمەلدارلارنىڭ ئۆزىنى تىزگىنلەش رولى ئارقىلىق جەمئىيەتنىڭ ئەخلاق قۇرۇلۇشىنى يېتەكلىشىمىز، چوڭلارنىڭ يۈكسەك ئەخلاقىي ئارقىلىق بالىلارنىڭ ئەخلاق ساپاسىنى ئۆستۈرىشىمىز زۆرۈر. ئەمەلىيەتتە، ئەخلاق مەسىلىسى مەنىۋى مەدەنىيەتنىڭ مەسىلىسى ھېساپلىنىدۇ. ئىسلاھات ، ئىشىكنى ئېچىۋىتىش يولغان قويۇلغاندىن بۇيان ماددىي مەدەنىيەت ئۇچقاندەك تەرەققىي قىلدى، ئەمما مەنىۋى مەدەنىيلىك بۇنىڭغا يېتىشەلمىدى، بىر قولدا چىڭ تۇتۇپ، يەنە بىر قولغا سەل قاراش گەۋدىلىك بولدى. بۇ ئىككى مەدەنىيەت قۇشنىڭ ئىككى قانىتىغا، ھارۋىنىڭ ئىككى چاقىغا ئوخشايدۇ. قۇش بىر قانىتى چوڭ، بىر قانىتى كىچىك بولسا، ئىگىزگە ئۇچالامدۇ؟ ھارۋا بىر چاقى ئالدىدا، بىر چاقى كەينىدە بولسا، ئۇزاققا ماڭالامدۇ؟ ئەڭ مۇھىمى، ھارۋىدىكى بالىلار قانداق قىلىدۇ؟ ئەسلى خەنزۇچە مەنبەسى: <فېليەتونلار مەجمۇئەسى> ئاپتورى: شۈ جيا شياڭ ئۇيغۇرچە تەرجىمىسىنىڭ مەنبەسى: شىنجاڭ قانۇنچىلىق گېزىتى 2011-يىلى 18-مارت سانى

aslima~@

	ھەي بىزمۇ بالا بېقىۋاتىمىز ... داۋامىلق تۇغۇلىۋاتىدۇ ...داۋاملىشىۋاتىدۇ ... قۇتقۇزۇش .... نىمىنى ، كىمنى ، قانداق قۇتقۇزۇش ... ئاۋال كىمدىن باشلاش  ؟؟؟ مېنى ۋە ئەتراپىمدىكىلەرنى ئويغا سالىدىغان بۇنداق ئايىقى چىقماس خىياللار ھەر زامان مەندىن ئىبارەت بۇ ئاددىي ئانىنىڭ تۈگىمەس خىيالىنىڭ مۇھىم بىر قىسمىدۇر ... مەنچە ئائىلە تەربىيىسى ئەڭ ئالدىنقى ئەڭ مۇھىم تەربىيە . مەن شۇنداق ئويلايمەن ئەگەر ئاتا ئانا بالا تەربىيلەشتە نەمۇنىلىك رول ئوينىيالىسا ، يەنى بالا  تەربىيە قوبۇل قىلغۇدەك يېشىدىن باشلاپلا  بۇ رولنى تۈز ھەم توغرا تۇتالىسا ئىشىنمەنكى بۇنداق ئاتا-ئانىلار قېرىلىقىدا مەيلى جەمئىيەت قايسى دەرىجىدە تەرققىي قىلىپ قايسى دەرىجىگە بېرىپ يەتسۇن  بالىلارنىڭ تەقدىرىدىن كەلگۈسىدىن غەم يىمەيدۇ ... شۇڭا دەيمەن  بالىغا سىڭىدىغان تەربىيىنىڭ ئىچىدە : %70 ئاتا -ئانا تەربىيسىنىڭ  ، %10 پىرسەنتى مەكتەپ تەربىيىسنىڭ ،%10پىرسەنىت جەمئىيەت تەسىرىنىڭ ،قالغان %10 پىرسەنىتى ئۆزلىكىدىن بولامدىكىن دەيمەن ~

DORGA

	توۋا دەيمەن بەزى ئادەملەرگە.. خەقنىڭ يۈرەك پارىسىنى يۇلۇپ ئېلىپ ئىچكىرى ئۆلكىلەرگە ئالداپ كىتىدىكەن.. ئۇيا بىر قويمۇ... كالىمۇ،،، ئادەم بالىسىغىمۇ ئىچى ئاغرىمىسا.... شۇنداق ئويلاپ كېتىمەن مۇشۇ ئاياللانى بالىلارنى ئالداپ ساتقان، بەزى يامان ئىشلارغا سالغانلارنى تۇتىۋېلىپ خەلىق مەيدانىدا سوتلىمايلام خاتىرجەم قىلىۋەتسە...

نەزەر

	كئشئگە قئلسا ظأزگە قئلدذ

HAKANXUKUR

	ھەي ئاللا ، كۆڭلىمىزگە ئىنساپ -ئىمان ئاتا قىلغايسەن!

مۇزتەر

	بۇ خەۋەرنى ئوقۇپ بەكلا چۆچۈپ كەتتىم. ھەقىقەتەن ئەمەلدارلار، پۇلدارلار سورۇنىدىن ئايرىپ قاراشقا بولمايدۇ. مەدەنىيىلىك چىڭ تۇتۇلغان بىلەن شۇنىڭغا قوشۇپ پارائېلىش-پارا يېيش ئېشىمۇ چىڭ تۇتۇلۇپ كۈنسېرى سوممىسى، شەكلى يوغىناپ داۋاملىق ۋېرتىكال شەكىلدە ئۆرلەپ مېڭىۋاتىدۇ. ئاشنا تۇتۇش كۆپ قىسىم كىشىلەرنىڭ مودىسىغا ئايلىنىۋاتىدۇ. بىرقىسىم بالىلار ئۆيىدىكى جەڭگە-جىدەل، ئاشىنىدارچىلىقىنىڭ قۇربانىغا ئايلىنىپ، قالايمىقان يوللاردا ماڭسا، بىر قىسىم بالىلار تېلۋىزۇر(دىلبۇزۇر) دىن قارىغۇلارچە ئۆگىنىپ بۇرۇن يېتىلىپ كېتىۋاتىدۇ. يەنە بىر قىسىملىرى مەكتەپتىكى جىنسىيەت تەربىيىسىنىڭ كەمچىلىكىدىن، قورغاقلىقىدىن بۇزۇلىۋاتىدۇ. پۇلدىن ئىبارەت بۇ ئىپلاسنىڭ تۈرتكىسىدە بۇلارغا مەقسىتىگە يېتىدىغان سورۇن ھازىرلىنىۋاتىدۇ. بۇزۇلۇش كىچىكلىشىشىكە قاراپ يۈزلەندى. ھەقىقەتەن سەبىيلەرنى قوتقۇزۇۋالمايدىغان، ھەممە ساھە تەڭ كۈچ چىقارمايدىغان بولسا كەلگۈسىنى تەسەۋۋۇر قىلىش ھەقىقەتەن تەسكە توختايدۇ. ھەرساھە كەسپىي ئەخلاقنى باھالاشنى چىڭ تۇتۇپلا قالماي، ھەممىدىن بۇرۇن ئادەمىي ئەخلاقنى چىڭ تۇتسا، بولۇپمۇ ئەمەلدار بولۇشنىڭ ئەڭ مۇھىم ئۆلچىمى قىلسا پارىخورلۇقمۇ، ئاشنىدارچىلىقمۇ، ئەخلاقسىزلىقمۇ بولمايتىتى. يېتىملار كۆپەيمەيتىتى. ئىگە-چاقىسزلارمۇ بولمايتىتى. ئۇلارنى قۇتقۇزۇش شۇئارلىرىمۇ مەيدانغا كەلمەيتىتى. ئۇنداقتا ئېقتىساد ياش-ئۆسمۈرلەرنى بىلىملىك قىلشقىلا ئىشلىتىلەتتى. ئاياللارمۇ ۋە ئەرلەرمۇ پۈتۈن ئىشتىياقى بىلەن ئۆزلىرىنىڭ ئائىلىسى ئۈچۈن جان كۆيدۇرۇپ، بالىلىرىغا خاتىرىجەم تەربىيە مۇھىتى ۋە تەربىيلىنىش پۇرسىتى يارىتىپ بېرەتتى. ئىككى ئادەم بىر يەرگە كەلسە ئاشنىدارچىلىقنىڭ گېىپىنى ئەمەس، بالا تەربىيلەشنىڭ، قانداقتۇر كىتاپ، ئۇچۇرلار ھەققىدە مۇنازىرىلىشىدىغان مۇھىت بارلىققا كېلەتتى. ھەر ساھەلەردىكى خانىم-قىزلارمۇ يۈرەكلىك خىزمەتكە بېرىپ، باشلىقىنىڭ رەڭلىك سورۇنغا تەكلىپ قىلىشىدىن ئەنسىرىمەي، ئىشخانىلىرىدا قالايمىقان چاقچاقلارنى قىلىشدىن قورقماي، دادىللىق بىلەن خىزمەت قىلىپ، ئۆز ھوقۇق-مەنپەئەتلىرىنى قوغداپ، تۆھپىكار بولۇشقا تېرىشاتتى. ئۇچاغدا ھەقىقىي ئۈگىنىش ئۈلگىلىرى، خىزمەت ئىلغارلىرى مەيدانغا كېلەتتى. "ئالىم بولساڭ ئالەم سېنىڭكى، شوجاڭ بولساڭ خانىم سېنىڭكى" دەيدىغان ھېكمەتلەر مەيدانغا كەلمىگەن بولاتتى. بۇنىڭ بىلەن پەرزەنتىلەر ھەقىقىي بەخت تۇيغۇسىغا چۆمەتتى. ھەممە ئادەم ئۆزى ئۈچۈن ياشايدىغان كەيپىيات بارلىققا كېلىپ بۇدۇنيا گۈزەللىككە تولاتتى.