مېيىپلىقنىڭ ئالدىنى ئېلىش ساۋاتلىرى (قۇلاق، ئېغىز)

قۇددۇس

	ئاڭلاش، سۆزلەش مېيىپلىقىنىڭ ئالدىنى ئېلىش 1. ئىنسانلارنىڭ قۇلىقى قايسى قىسىملاردىن تۈزۈلگەن؟ ئىنسانلارنىڭ قۇلىقى تاشقى قۇلاق، ئوتتۇرا قۇلاق، ئىچكى قۇلاق دەپ ئۈچ قىسىمدىن تەركىپ تاپقان. تاشقى قۇلاق ۋە ئوتتۇرا قۇلاقنىڭ ئاۋازنى يىغىش، ئاۋازنى يەتكۈزۈش، ئاۋازنى كۈچلەندۈرۈش رولى بار، ئىچكى قۇلاقنىڭ بولسا ئورۇن بەلگىلەش، تەڭپۇڭلۇق سېزىمى، ئاڭلاش سېزىمى قاتارلىق رولى بار. 2. ئاڭلاش سېزىمى قانداق شەكىللىنىدۇ؟ ئاۋاز تىتىرەشتىن ھاسىل بولىدۇ. ئىچكى قۇلاققا يېتىپ بېرىشىنىڭ ئىككى خىل يولى بار. بىرخىلى تاشقى قۇلاق، ئوتتۇرا قۇلاق ئارقىلىق ئىچكى قۇلاققا يەتكۇزۇلىدۇ. يەنە بىر خىلى بولسا باش سۆڭىكىنىڭ تىتىرىشى ئارقىلىق ئىچكى قۇلاققا يەتكۇزۈلۈشتىن ئىبارەت. ئىچكى قۇلاق ئاۋاز بېسىمىدىكى ئۆزگىرىشىنى سەزگەن ۋاقىتتا ئىچكى قۇلاقتا قۇلاق قۇلۇلىسى ئىچىدىكى سۇيۇقلىقنىڭ ئېقىشى يۈز بېرىپ، ئاستىنقى پەردىنىڭ تىتىرىشى تۈكلۈك ھۈجەيرە بىلەن ياپقۇچى پەردە ئوتتۇرىسىدا سۇركىلىش يۈز بېرىپ، تۈكلۈك ھۈجەيرىنىڭ قوزغىلىشى بىلەن ئاڭلاش نىرۋىلىرى بىئو ئېلىكتىرى دولقۇنىنى مەركىزى نىرۋىغا يەتكۇزۇپ بېرىدۇ، بۇنىڭ بىلەن ئاڭلاش سېزىمى شەكىللىنىدۇ. 3. ئاۋاز چاستوتىسى دىگەن نىمە؟ ئاڭلاش سىزىمى ئىنسانلارنىڭ ئالاھىدە سەزگۈسى بولۇپ، ئاڭلانغان ئاۋازلار ئەملىي بويۇمنىڭ تەۋرىنىشىدىن چىققان ئاۋاز دولقۇنىدىن ئىبارەت. ئوخشىمىغان جىسىملارنىڭ تەۋرىنىشىدىن چىققان ئاۋاز دولقۇنى ئوخشاش بولمايدۇ. بۇنىڭدىكى موھىم ئامىل تەۋرىنىش چاستوتىسى ئوخشاش بولمايدۇ. چاستوتا دىگىنىمىز جىسىمنىڭ ھەر سىكونىتتىكى تەۋرىنىش قېتىم سانىنى كۆرسىتىدۇ. بۇنىڭ بىرلىگى گىرتىس (Hz) بىلەن ئىپادىلىنىدۇ. مەسىلەن: دۇمباقنىڭ ئاساسلىق چاستوتىسى Hz500 – 200 (يەنى ھەر سىكنوتتا 500- 200 قېتىمغىچە تەۋرىنىدۇ دىگەنلىك) بولۇپ تۆۋەن چاستوتىغا تەۋە. قوش دەستىلىك كامىراتوننىڭ ئاساسلىق چاستوتىسى Hz 2000-1000 بولۇپ، ئوتتۇرا چاستوتىغا تەۋە؛ پۇشتەك ئاۋازىنىڭ چاستوتىسى Hz 4000-3000 بولۇپ، يۇقىرى چاستوتىغا تەۋە؛ 4. ئاۋازنىڭ  كۈچلۈك دەرىجىسى دىگەن نىمە؟ ئاۋازنىڭ كۈچلۈك دەرىجىسى ئاۋاز دولقۇنىنىڭ تىتىرەش ئامپىلتوداسىنىڭ يۇقىرى تۆۋەنلىگى ئارقىلىق بەلگىلىنىدۇ. تىتىرەش قانچىكى  چوڭ بولسا كۇچلۈك دەرىجىسى شۇنچە چوڭ بولىدۇ، ئەكسىنچە كىچىك بولىدۇ. ئاۋازنىڭ كۈچلۈكلۇك دەرىجىسى ئادەتتە دېستىبىل (dB) بىلەن ئىپادىلىنىدۇ. مەسىلەن: تېپتېنىچ كېچىدە دەرەخ يوپۇرماقلىرىنىڭ شىلدىرلاشلىرى، ھايۋانلارنىڭ نەپەس ئېلىشىدىن چىققان ئاۋاز تەخمىنەن dB 20 ئەتراپىدا بولىدۇ؛ كىشىلەرنىڭ نورمال پاراڭلىشىش ئاۋازنىڭ كۈچلۈكلۇك دەرىجىسى dB 70؛ يۇقىرى ئاۋازدا توۋلىغان ئاۋازنىڭ بېسىمى dB 85 ئەتراپىدا بولىدۇ؛ ئاپتوموبىللارنىڭ گۈدۈك سىگىنالى، پويىز ماڭغان چاغدا چىقارغان ئاۋازنىڭ كۇچلۇك دەرىجىسى dB 100 بولىدۇ. ئايروپىلان ئۇچقان ۋاقىتتا چىقارغان شاۋقۇننىڭ كۈچلۈكلۇك دەرىجىسى dB 120 بولىدۇ. 5. ئاڭلاش دائىرىسى دىگەن نىمە؟ كىشىلەرنىڭ ئاڭلاش نىرۋىلىرىنىڭ ئىنكاسىنى قوزغىيالايدىغان ئەڭ كىچىك بىرلىك ئاڭلاش دائىرىسى دەپ ئاتىلىدۇ. ھەر خىل چاستوتىنىڭ ئاڭلاش دائىرىسى ئۈزۈك سىزىق ئارقىلىق تۇتاشتۇرۇلۇپ ئاڭلاش دائىرىسى سىنوس ئەگرى سىزىقىنى ھاسىل قىلىدۇ. Hz 500،  Hz1000،  Hz 2000، Hz 4000 دولقۇننىڭ ئاڭلاش دائىرىسى يىغىندىسىنى 4 كە بۆلگەندە چىققان ئاۋازنىڭ كۈچلۈك دەرىجىسى ئارقىلىق ئاڭلاش سىزىمىنى يوقىتىش دەرىجىسىگە ھۆكۈم قىلىنىدۇ. dB25 دىن كىچىك بولسا ئاڭلاش سىزىمى نورمال بولىدۇ. 6. دۇنيا سەھىيە تەشكىلاتى ئاڭلاش سىزىمىنىڭ توسقۇنلۇققا ئۇچرىشىنى قانچە دەرىجىگە ئايرىغان؟ 1997- يىلى دۇنيا سەھىيە تەشكىلاتى ئاڭلاش سىزىمى توسقۇنلۇققا ئۈچرىغان بىمارلارنىڭ ئاڭلاش سىزىمىنىڭ توسقۇنلۇققا ئۇچراش دەرىجىسىنى توت دەرىجىگە ئايرىغان؛ Db HL 40—26 يېنىك دەرىجە؛ Db HL 60—41 ئوتتۇرا دەرىجە؛ Db HL 80—61 ئېغىر دەرىجە؛ Db HL 40—26  زىيادە ئېغىر دەرىجە؛ 7. ئاتا – ئانىلار ئۈچ ئايلىقتىن تۆۋەن بوۋاقلىرىنىڭ ئاڭلاش ئىقتىدارىنى قانداق كۈزىتىشى كېرەك؟ ئۈچ ئايلىقتىن تۆۋەن بالىلارنىڭ ئاۋازغا بولغان ئىنكاسىغا ئاساسەن ئاڭلاش سىزىمىغا ھۆكۈم قىلىنىدۇ. ئاڭلاش ئىقتىدارىنى سىناشتا ئادەتتە ياغاچ تاك-تاك، كامراتون (ئوتتۇرا چاستوتىلىق)، پۇشتەك (يۇقىرى چاستوتىلىق) ۋە كىچىك دۇمباق (تۆۋەن چاستوتا) قاتارلىق ئاۋاز چىقىرىدىغان ئويۇنچۇق ئارقىلىق سىنىسا بولىدۇ. ئىنسانلار ئوتتۇرا ئاۋاز دولقۇنىغا ئەڭ سەزگۈر بولغانلىقتىن ياغاچ تاك – تاك ياكى كامراتون ئەڭ ياخشى تاللاش ھېساپلىنىدۇ. سىناش ئۆيى نىسبەتەن تېنىچ بولىشى كېرەك. سىنىلىدىغان چاغدا بوۋاق خىرە – شىرە ئۇخلاۋاتقان ھالەتتە بولسا ئەڭ ياخشى، قۇلاقتىن 30 سانتېمىتىر يىراقلىقتا تۇيۇقسىز dB 60 ئاۋاز چىقارغاندا، سىنالغۇچى بوۋاق 2.5 سىكونىت ئىچىدە ئاڭلاش سىزىمى ئىنكاسى كۆرۇلسە نورمال بولغان بولىدۇ. ئىنكاسنىڭ ئىپادىسى: ئىككى بېلىكىنى تۇيۇقسىز ئىچىگە ئىگىۋېلىش، يەنى چۆچۇش رىفلىكىسى؛ تۇيۇقسىز كۆزىنى چىمچىقلىتىش، ئۇيقۇسى ئېچىلغانلىق رىفلىكىسى؛ تۇيۇقسىز يىغلاش، يىغلاش رىفلىكىسى؛  سىناشتىن ئىلگىرى بوۋاقنىڭ كۆزى ئوچۇق بولسا، ئاۋاز چىققاندىن كېيىن تۇيۇقسىز كۆزىنى يۇمىۋېلىشى، بۇ كۆزىنى يۇمۇش رىفلىكىسى؛ ئۇنىڭدىن سىرت يەنە شوراش (ئىمىش) رىفلىكىسى، نەپەس ئېلىش رىفلىكىسى قاتارلىقلار بار. كۆرۈلۈش نىسبىتى ئەڭ يۇقىرى بولىدىغان رىفلىكىس چۆچۈشتىن ئىبارەت. 8. ئىرسىيەت خارەكتىرلىك گاسلىقنىڭ كېلىنكىلىق ئالاھىدىلىگى نىمە؟ ئىرسىيەت خارەكتىرلىك گاسلىق كۆپۈنچە ھاللاردا نوقۇل ئاڭلاش ئىقتىدارى توسالغۇسى ھالەتتە كۆرۇلىدۇ، بىر قىسىملىرىدا ئۇنۋىرسال ئالامەت بولىدۇ. CT ئاپپاراتىدا تەكشۈرۈگەندە نوقۇل ئاڭلاش ئىقتىدارى توسالغۇغا ئۇچىرغان بىمارلارنىڭ ئىچكى قۇلاق قۇرۇلمىسىنىڭ يېتىلىشىنىڭ بىنورماللىقىنى كۆرىۋالغىلى بولىدۇ. گاسلىقنىڭ ئۇنۋىرسال ئالامەتلىرى يالغۇز ئاڭلاش ئىقتىدارىنىڭ توسالغۇغا ئۇچىرىشى بولۇپلا قالماستىن بەلكى يەنە 20 دىن كۆپرەك تۇغما كەمتۈكلۈكتە ئىپادىلىنىدۇ. مەسىلەن: پىگىمىنتلىق كۆرۈش تور پەردىسى، كۆز ئالمىسى ياكى پىشانە پولتۇيۇپ چىقىش؛ ئۇستۇنكى جاغ ياكى ئاستىنقى جاغ سۆڭىكىنىڭ يېتىلىش بىنورماللىقى؛ تۇتاش بارماق، توخۇ تۆش، سوقا باش، تاڭلاي يېرىقى، ئىلمەك بۇرۇن، قوشۇما قاش، پىشانە چاچلىرى ئاقىرىش، باش سۆڭىكى غەيرىلىكى، بۆرەك كېسىلى، ھەرىكەت تەڭپۇڭلىقىنى يوقىتىش، دىئابىت، رەڭدار پەردە غەيرىلىكى قاتارلىقلار كۆرىلىدۇ. 9. دائىم كۆرىلىدىغان گاسلىق قانچە تۈرلۈك؟ 1) كېسەللىك پەيدا بولۇش باسقۇچى بويىچە ئايرىغاندا گاسلىق تۇغما گاسلىق ۋە تۇغۇلغاندىن كېيىنكى گاسلىق دەپ ئىككى چوڭ تۇرگە ئايرىلىدۇ. تۇغما گاسلىق ھامىلە ۋاقتىدا كېسەللىك قوزغاتقۇچى تەرىپىدىن يۇقۇملىنىپ، تۇغما پەيدا بولغان گاسلىقنى كۆرسىتىدۇ؛ تۇغۇلغاندىن كېيىنكى گاسلىق دىگىنىمىز  بوۋاق تۇغۇلغاندىن كېيىن تۈرلۈك كېسەللىك سەۋەبىدىن كېلىپ چىققان گاسلىقنى كۆرسىتىدۇ. 2)  كېسەللىك سەۋەبىدىن قارىغاندا ئىرسىيە خارەكتىرلىك گاسلىق، يۇقۇملىنىش خارەكتىرلىك گاسلىق، دورىدىن كېلىپ چىققان گاسلىق ۋە سىرتقى زەخمىدىن كېلىپ چىققان گاسلىق قاتارلىق تۈرلەرگە بۆلىنىدۇ. 3) كېسەللىك قوزغاتقۇچىنىڭ ئورنىغا ئاساسەن يەتكۈزۈش تىپىدىكى گاسلىق، سەزگۈ نىرۋا تىپلىق گاسلىق (ئاڭلاش سىزىم نىرۋا تىپىدىكى گاسلىق) ۋە ئارلاشما گاسلىق دەپ ئۈچ تۈرگە بۆلىنىدۇ. 10. يەتكۈزۈش تىپىدىكى گاسلىق دىگەن نىمە؟ يەتكۈزۈش تىپىدىكى گاسلىق دىگىنىمىز ئاۋازنىڭ قۇلاققا يەتكۈزۈلۈش يولىدىكى توسالغۇدىن كېلىپ چىققان گاسلىقنى كۆرسىتىدۇ. بۇنىڭدا كېسەللىك ئۆزگىرىشى بولغان جاي ئاساسلىقى تاشقى قۇلاق، ئوتتۇرا قۇلاق ۋە دەلىزە دەرىزىسى، قۇلىلە دەرىزىسى قاتارلىقلاردا بولۇپ، قۇلاق بۆلىمىدە دائىم كۆرىلىدىغان كېسەللىكلىرىدىن ئىبارەت. دائىم كۆرىلىدىغىنى ئوتتۇرا قۇلاق ياللۇغى ۋە تاشقى قۇلاق يولى توسۇلۇپ قېلىش خارەكتىرلىك كېسەللىكتىن ئىبارەت. ئالدىنى ئېلىش تەدبىرى تۆۋەندىكىچە: 1) تاشقى قۇلاق يولىنىڭ پاكىزلىقىنى ساقلاش، تاشقى قۇلاق يولىنىڭ زەخمىلىنىشىدىن ساقلىنىش، سەرەڭگە تېلى، چىش كوچىلىغۇچ، چاچ قىسقۇچ قاتارلىق پاكىزە بولمىغان نەرسىلەر بىلەن قۇلاقنى كولاپ يۇقۇملىنىپ قېلىشنىڭ ئالدىنى ئېلىش؛ 2) زۇكامداپ قالغاندا بۇرۇن ئېتىلىپ قېلىپ نەپەس ئالغىلى بولماي قالىدۇ. مۇشۇنداق ۋاقىتتا ھەرگىزمۇ كۈچەپ بۇرۇننى كۈچەپ قاقماسلىق، بۇرۇن بوشلىقىدىكى سۇيۇقلۇقنىڭ ئوتتۇرا قۇلاققا ئېقىپ كىرىپ ئوتتۇرا قۇلاق ياللۇغىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشىدىن ساقلىنىش؛ بۇرۇننى قاققاندا (مىشقارغاندا) بىر بۇرۇن تۆشۇكىنى بېسىپ تۇرۇپ ئاستا مىشقىرىش، ئىفدىرىن (ما خۇاڭسۇ) تۈرىدىكى بۇرۇن تېمىتمىسىنى تېمىتىپ شىللىق پەردىدىكى ئىششىقنى ياندۇرۇپ ھاۋا ئۆتۈشتۈرۈپ، ئاجراتما ماددىلارنىڭ چىقىرىلىشىغا قولايلىق يارىتىش؛ 3) كىچىك ئايلىق بوۋاقلارغا قارىتا ئانا سۈتىنىڭ بۇرنىغا كىرىپ كېتىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش كېرەك؛ 4) سۇ ئۇزۇشتىن ئىلگىرى ۋازلىنغا چىلانغان پاختا بىلەن تاشقى قۇلاق يولىنى ئېتىپ قۇلاققا پاسكىنا سۇ كىرىپ كېتىپ يۇقۇملىنىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش؛ 5) تاشقى زەخمە، پارتىلاش ئاۋازى سەۋەبىدىن قۇلاق ناغرا پەردىسى تېشىلىپ كەتكەندە تىزدىن دوختۇرخانىغا بېرىپ كۆرىنىش، ئاستا خارەكتىرلىك ئوتتۇرا قۇلاق ياللۇغىغا ئايلىنىپ كېتىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش؛ 6) ئەگەر جىددى خارەكتىرلىك ئوتتۇرا قۇلاق ياللۇغى بولۇپ قالغاندا چوقۇم ئۆز ۋاقتىدا دوختۇرغا بېرىپ داۋالىنىپ ئۇزۇل كېسىل ساقايتىش؛  ۋاقىتنى ئۇزارتىۋاتقاندا كېسەللىك تەرەققىي قىلىپ سوزۇلما خارەكتىرلىك ئوتتۇرا قۇلاق ياللۇغىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىپ، ئاڭلاش ئىقتىدارىغا ئېغىر توسقۇنلۇق قىلىدۇ.

قۇددۇس

	11. سەزگۈچى نېرىپ خارەكتىرلىك گاسلىق دىگەن نىمە؟ ئالدى قانداق ئېلىنىدۇ؟ سەزگۈچى نېرىپ خارەكتىرلكىك گاسلىق ئىچكى قۇلاقتىكى سەزگۈ تۈكچىلەر ياكى ئاڭلاش نىرۋىسى، سەزگۈ مەركىزى نىرۋىدا كېسەللىك ئۆزگىرىشى  سەۋەبىدىن كېلىپ چىققان گاسلىقنى كۆرسىتىدۇ. سەزگۈچى نېرىپ خارەكتىلىك گاسلىقنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدىغان ئامىل ئىككى تۈرلۈك، كېسەللىك سەۋەبىگە قاراپ ئالدىنى ئېلىش كېرەك. بىرىنجى تۈردىكىلەر، موھىت ئامىلى. مەسىلەن ھامىلدارلىق مەزگىلىدە ياكى تۇغۇلغاندىن كېيىن باكتىرىيە، ۋىروستىن يۇقۇملىنىش، بوۋاقلاردىكى سېرىقلىق كېسىلى، قۇلاققا زىيان قىلىدىغان دورىلار، شاقۇن، تاشقى زەخمە، پۈتۈن بەدەن خارەكتىرلىك كېسەللىك، ئاڭلاش ئەزالىرىنىڭ قېرىپ كېتىشى قاتارلىق سەۋەبلەر كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ. بۇ خىل گاسلىقنى يۇقۇملىنىشنىڭ ئالدىنى ئېلىش، ھامىدارلىق ۋە بوشىنىش مەزگىلىدىكى ساقلىقنى ساقلاشنى كۈچەيتىش، قۇلاققا زىيان قىلىدىغان دورىلارنى ئىشلەتمەسلىك، زىيادە شاۋقۇندىن يىراق تۇرۇش، پۈتۈن بەدەن خارەكتىرلىك كېسەللىكنى ئۆز ۋاقتىدا داۋالىتىش قاتارلىق تەدبىرلەر ئارقىلىق گاسلىقنىڭ پەيدا بولىشىنىڭ ئالدىنى ئالغىلى بولىدۇ. ئىككىنجى تۈرى بولسا ئىرسىيەت ئامىلى. مەسىلەن: ئۆزىدىكى گېن كەمتۈكلۈك سەۋەبىدىن كېلىپ چىقىدىغان كېسەللىك ياكى گىن كەمچىلىكى سەۋەبىدىن گاسلىقنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدىغان ئامىللارغا تېخىمۇ سەزگۈر بولۇپ كېتىشى سەۋەبىدىن كېلىپ چىقىدىغان كېسەللىك. بۇ خىل گاسلىقنىڭ ئالدىنى ئېلىشتىكى ئاچقۇچ ئىرسىيەت كېسەللىك سەۋەبىنى ئېنىق تونۇپ، تۇغۇت يېشىدىكى گاسلار توپى ياكى بالىسى گاس تۇغۇلغان ئائىلىلەرگە قارىتا گاسلىق گېنىگە قارىتا تەكشۇرۇش ئېلىپ بېرىپ نىكاھ، جورە تاللاشتىن ئىلگىرىكى تەكشۇرۇش ياكى قايتا پەرزەنىت كۆرىدىغان ۋاقىتتا ئىرسىيەتشۇناسلىقتىن مەسلىھەت سوراش ۋە تۇغۇتتىن ئىلگىرى دىئاگونوز قويغۇزۇش قاتارلىق تەدبىرلەر ئارقىلىق بوۋاقلاردىكى گاسلىق خەۋىپىنى تۆۋەنلەتكىلى بولىدۇ. 12. تۇغما ئىرسىيەت خارەكتىرلىك گاسلىقنىڭ ئالدىنى ئېلىش ئۇسۇلى قانداق؟ 1) نىكاھ قانۇنىنى قاتتىق ئىجرا قىلىپ، يېقىن تۇققانلارنىڭ توي قىلىشىنى چەكلەش؛ 2) ئىككىلا تەرەپ تۇغما ئىرسىيەت خارەكتىرلىك گاسلارنىڭ توي قىلماسلىقىنى تەشەببۇس قىلىش؛ 3) تۇغما ئىرسىيەت خارەكتىرلىك گاس بىلەن بىئىرسىيەت ئىككىلەمچى گاس بىلەن ياكى نورمال ئادەم ئۆز – ئارا توي قىلىش؛ 4) گاس قىز – يىگىتلەر توي قىلىش، پەرزەنىت كۆرۇشتىن ئىلگىرى گاسلىق ئىرسىيەتشۇناسلىق بويىچە مەسلىھەت سوراش؛ 13. ھامىلدارلىق مەزگىلىدىكى ئانىلار بوۋاقلاردىكى گاسلىقىنىڭ ئالدىنى قانداق ئېلىشى كېرەك؟ ھامىلدارلار مۇۋاپىق ھەرىكەت قىلىپ، خوشال – خورام كەيپىياتنى ساقلىغاندا ئورگانىزىمنىڭ ئىممونىت كۈچىنى ئاشۇرۇپ، ھامىلىنىڭ يېتىلىشىگە تەسىر كۆرسىتىدىغان سىرتقى ئامىللاردىن ساقلانغىلى بولىدۇ. چۇنكى قۇلاققا زىيانلىق دورا ئىشلەتكەندە، سوغان ۋىروسى بىلەن، چوڭ ھۈجەيرە ۋىروسى بىلەن يۇقۇملانغاندا، رادىئاكتىپ ماددىلارنىڭ زىيىنىغا ئۇچرىغاندا ياكى ئىسسىقلىق رادىئاتسىيىسى (مەسىلەن: ھور مۇنچىغا چۈشۈش) قاتارلىقلارنىڭ ھەممىسى بوۋاقلارنىڭ گاسلىقىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ. شۇڭلاشقا، ھامىلدارلىق مەزگىلىدە ياكى تۇغۇتتىن ئىلگىرى ئادەتتە ۋاكسىنا ئەملەتمەسلىك، قورساق قىسمىنىڭ رادىئاتسىيەلىك نۇر بىلەن ئۇچرىشىشىشدىن ساقلىنىش، دورا ئىستىمال قىلغاندا ئىنتايىن ئېھتىيات قىلىش، قۇلاققا زىيان قىلىدىغان دورىلارنى ئىشلىتىشتىن چوقۇم ساقلىنىش كېرەك. 14. بوۋاقلاردا گاسلىقنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدىغان ئەڭ زىيانلىق ئامىللار قايسىلار؟ 28 كۈنلۈكتىن كىچىك بوۋاقلاردا گاسلىقنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدىغان ئامىللار: 1) تۇغما يېتىلىشى ئاستا بولۇش خارەكتىرلىك بوۋاقلىق مەزگىلىدىكى ئاڭلاش ئىقتىدارى توسقۇنلۇققا ئۇچراش نەسەب كېسىلى؛ 2) ھامىلدارلىق مەزگىلىدە ئانىنىڭ ۋىروس بىلەن يۇقۇملىنىشى. سەزگۈ نېرۋىلارغا تەسىر قىلىدىغان قىزىل، قوقاق، سىفلىس ۋىروسى بىلەن يۇقۇملانغانلىقىنى بىلگەن ياكى ھېس قىلغان بولسا؛ 3) يۈز قىسمى غەيرىلىكى. مەسىلەن: قۇلاق سۇپرىسى ياكى تاشقى قۇلاق يولىنىڭ غەيرىلىكى. 4) بىمار بوۋاقنىڭ تۇغۇلۇش ئېغىرلىقى 1500 گىرامدىن تۆۋەن بولسا؛ 5) بىلىرۇبىن (دەن خوڭسۇ) يۇقىرىلىق كېسىلى گىرىپتار بولغان بولسا؛ يەنى بىلىرۇبىن قىممىتى قان ئالماشتۇرۇش ئېھتىياجىدىن كۆرسەتكۈچتىن ئېشىپ كەتكەن بولسا؛ 6) بىمار بوۋاققا قۇلاققا زىيان قىلىدىغان دورا بەش كۈندىن ئارتۇق ئىشلىتىگەن بولسا؛ 7) مىكروبلۇق مىنگىت (مىڭە پەردە ياللۇغى) غا گىرىپتار بولغان بولسا؛ 8) بىمار تۇغۇلغان مەزگىلىدىكى ئىپادىسى ئېغىر ھالدا ئىقتىدارى تۆۋەن بولسا؛ 10 مىنوت ئىچىدە ئۆزلىگىدىن نەپەس ئالالمىغان بولسا ۋە ياكى موسكۇلنىڭ قىسقىراش كۈچى تۆۋەن بولسا؛ 9) زىيادە ئۇزۇن ۋاقىت مىخاينىك ئۇسۇلدا ئوكسىگىن بېرىلگەن بولسا (9 كۈندىن ئارتۇق)، مەسىلەن: ئۆپكە بېسىمى ئىزچىل ئېشىپ كەتكەن بىمار. 10) سەزگۈ نىرۋا خارەكتىرلىك ئاڭلاش ئىقتىدارى توسالغۇسى بار بولغان ئۇنۋىرسال كېسەللىك؛ 15. بوۋاقلىق، بالىلىق مەزگىلىدىكى گاسلىقنىڭ ئالدىنى قانداق ئېلىش كېرەك؟ بوۋاقلىق، بالىلىق مەزگىلىدە گاسلىقنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدىغان ئاساسلىق ئامىل ئوتتۇرا قۇلاق ياللۇغى، ئۇنىڭدىن باشقا يۇقىرى قىزىتما، گۈرەن بەز ياللۇغى، يۇقۇملۇق زۇكام قاتارلىق ۋىرۇستىن يۇقۇملىنىش شۇنداقلا قۇلاققا زىيان قىلىدىغان دورىلارنى ئىشلىتىشتىنمۇ گاسلىق كېلىپ چىقىدۇ. بالىلاردىكى ئوتتۇرا قۇلاق ياللۇغى يەنە يىرىڭلىق ئوتتۇرا قۇلاق ياللۇغى ۋە يىرىڭسىز ئوتتۇرا قۇلاق ياللۇغى (ئىچكى ئاجراتما تىپلىق ئوتتۇرا قۇلاق ياللۇغى) دەپ ئىككى تۇرگە بۆلىنىدۇ. ئالدىنقىسىغا قارىتا ئاتا – ئانىلار ئىمىتىش ھالىتىنى مۇۋاپىق بولماسلىقىنىڭ ئالدىنى ئېلىش، قۇلاقنى كوچىلاش جەريانىدا قۇلاق پەردىسىنى تىشىپ قويۇشنىڭ ئالدىنى ئېلىش كېرەك. ئۇنىڭدىن باشقا جىددى قوزغىلىشچان يۇقىرى نەپەس يولى كېسەللىكلىرى بىلەن يۇقۇملانغاندا (مەسىلەن: سكارلاتىنا (خوڭ شىڭ رې)، قىزىل، كۆكيۆتەل، تارقىلىشچان زۇكام قاتارلىقلار) ئۆز ۋاقتىدا داۋالىتىپ ساقايتىش لازىم. ئۇنىڭدىن سىرت يەنە پاكىزە بولمىغان سۇغا چۇشمەسلىك كېرەك؛ ئاجراتما خارەكتىرلىك ئوتتۇرا قۇلاق ياللۇغى بەز يوغىنىاپ قېلىش، سوزۇلما خارەكتىلىك بۇرۇن كاۋىكى ياللۇغى  ۋە يۇقىرى نەپەس يولىنىڭ سوزۇلما خارەكتىرلىك  يۇقۇملىنىشىدىن كېلىپ چىققان يۇتقۇنچاق _ قۇلاق پەردىسى ئىقتىدارىنىڭ ناچارلىشىشى ياكى توسۇلۇپ قېلىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ. شۇڭىلاشقا بەز يوغىناپ قېلىشىنى ئۆز ۋاقتىدا داۋالىتىپ كېسەل سەۋەبىنى ئۆز ۋاقتىدا يوقىتىش كېرەك. 16. قۇلاققا زىيان سالىدىغان دورىلار قايسىلار؟ نۆۋەتتە ئايان بولغان قۇلاققا زىيان سالىدىغان دورىلار ئىنتايىن كۆپ. دائىم كۆرىلىدىغىنى تۆۋەندىكى بىر قانچە تۇرلۈك: 1) ئانتبىئوتىك تۇرىدىكى دورىلار. مەسىلەن: ئامىنو شېكىرى تۇرىدىكى ئانتبىئوتىك دورىلاردىن گېنتامىستىن (چىڭ دامىيسۇ)، سترېپتومىستىن (لىيەنمىيسۇ)، كانامىتسىن (كانا مىيسۇ)، نېئومىتسىن (شىن مېيسۇ)،  شىياۋ نومىيىسۇ قاتارلىقلار (كېلىنكىدا ئەڭ كۆپ ئۇچرايدىغان ئامىنو كېسلاتا تۇرىدىكى ئانتىبىئوتىك تۇرىدىكى دورىلارنى ئىشلىتىشتىن كېلىپ چىقىدىغان گاسلىقنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدىغان دورا). ماكرولىد تۇرىدىكى ئانتىبىئوتىكلاردىن لاكتوزا ئېرىترومىتسىن (رۇتاڭ سۇەن خوڭ مىيسۇ). ئۇنىڭدىن باشقا ئانتىبىئوتىكلاردىن يەنە خلورامفېنكىول (لۈ مىيسۇ)، تۇز كېسلاتا ۋانكومىتسىن (يەنسۇەن ۋەنگۇ مىيسۇ) قاتارلىقلار بار. 2) ئۆسمىگە قارشى دورىلار: شۇنبۇ، ئەنجىي، بولەي مىيسۇ قاتارلىقلار؛ 3) ئىسسىقنى ياندۇرۇپ ئاغرىقنى پەسەيتكۈچى ياللۇغقا قارشى دورىلار: ئاتسېتىل سالتسىلات كىسلاتاسى (يىشىيەن شۇي ياڭسۇەن)، يىدو مېيشىن قاتارلىقلار؛ 4) بەزگەككە قارشى دورىلار: لۈكۈي، كۈينىڭ قاتارلىقلار؛ 5) سۇيدۇك ھەيدىگۈچى دورىلار: فۇسەيمى، لىنىياۋسۇەن قاتارلىقلار؛ 17. دورىدىن زەھەرلىنىش تىپىدىكى گاسلىقنىڭ ئالامەتلىرى قايسىلار؟ ئالدىنى قانداق ئالىمىز؟ دورىدىن زەھەرلىنىش تىپىدىكى گاسلىق دائىم دورا ئىشلىتىۋاتقان ۋاقىتتا كۆرىلىدۇ، شۇنداقلا دورىنى ئىشلىتىش توختىغاندىن كېيىن كۆرىلىشىمۇ مۇمكىن، ھەمدە بىر نەچچە ئاي ھەتتا بىر يىل ئىچىدە تەدىرىجىي ئېغىرلىشىپ بارىدۇ. بۇ خىل ئاڭلاش ئىقتىدارىنىڭ تۆۋەنلىشى تەدىرىجى ئېغىرلاپ بارىدۇ. ئاڭلاش ئىقتىدارى توسالغۇغا ئۇچرىغاندىن سىرت يەنە ئىككى قۇلاق غوڭۇلداش، ئىچكى قۇلاق چىڭقالغاندەك بولۇش، باش قېيىش، تەڭپۇڭلۇقنى يوقىتىش شۇنداقلا ئىشتىھاسى تۇتۇلۇش، ئاغزى قۇرۇش، يۈز قىسمى ۋە پۇت – قوت ئۇيۇشۇپ قېلىش قاتارلىق ئەھۋاللار كۆرىلىدۇ. ئالدىنى ئېلىش تەدبىرلىرىدىن: 1) بالىلارغا ئانتىبوئوتىك دورىلارنى خالىغانچە ئىشلەتمەسلىك. ئىشلىتىش زۆرۇر بولغاندا قۇلاققا زىيان قىلمايدىغان ئانتىبوتىك دورىلارنى ئىشلىتىش؛ دورىنىڭ مىقدارىنى ئىمكان قەدەر ئازايتىشداۋالاش باسقۇچى ئىمكان قەدەر قىسقا بولۇش، مۇمكىن قەدەر كۆك قان تومۇردىن ئوكۇل قىلىپ ئۇرماسلىق، بىر قانچە خىل قۇلاققا زىيان قىلىدىغان دورىلارنى بىرلەشتۇرۈپ ئىشلىتىشتىن  ساقلىنىش؛ 2) ياشانغانلار، تېنى ئاجىز، كېسەلچان كىشىلەر ۋە بۆرەك ئىقتىدارى چېكىنىپ كەتكەن بىمارلارغا قۇلاققا زىيان قىلىدىغان دورىلارنى ئىھتىيات بىلەن ئىشلىتىش، ھامىلدارلار قۇلاققا زىيان قىلىدىغان دورىلارنى قەتئى ئىشلەتمەسلىك ئارقىلىق ھامىلىگە زىيان يېتىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش؛ 3) نەسەبىدە ئامىنو شىكىرى تۇرىدىكى ئانتوبىئوتىك دورىلاردىن زەھەرلەنگەنلەر بولسا، باشقا ئائىلە ئەزالىرىغا شۇ خىلدىكى دورىلارنى ئىھتىياتچانلىق بىلەن ئىشلىتىش؛ ئانا مۇشۇ تۇردىكى دورىنى ئىشلىتىش سەۋەبىدىن گاس بولۇپ قالغان بولسا، ئەۋلاتلىرىغا مۇشۇ خىلدىكى دورىلارنى قەتئى ئىشلەتمەسلىك كېرەك؛ 4) قۇلاققا زىيان قىلىدىغان دورا ئىشلىتىۋاتقاندا، بىرلا ۋاقىتتا نىرۋىلارنى قۇۋۋەتلەيدىغان دورا ۋە ۋىتامىننى ئىشلىتىش ئارقىلىق، سەزگۈ نىرۋىلارنىڭ دورىنىڭ ئۈنۈملۈك تەركىۋىنىڭ تولۇق سۇمۇرىلىشى ۋە مىتابولىزىمىنى ئىلگىرى سۇرۇش ئارقىلىق، قۇلاقنى ئاسراش مەقسىدىگە يەتكىلى، زەھەرلىنىشنىڭ ئالدىنى ئالغىلى بولىدۇ. 18. شاۋقۇندىن كېلىپ چىقىدىغان گاسلىقنىڭ ئالدىنى قانداق ئالىمىز؟ كۈچلۈك شاۋقۇن ۋە تۇيۇقسىز قاتتىق پارتىلاشتىن كېلىپ چىقىدىغان گاسلىق شاۋقۇندىن كېلىپ چىققان گاسلىق دەپ ئاتىلىدۇ. بۇنىڭ ئالدىنى ئېلىش ئۇسۇلى تۆۋەندىكىچە: 1) شاۋقۇن مەنبىئەسىنى ئۈنۈملۈك تىزگىنلەش. بۇ ئەڭ ئاكتىپ، ئەڭ ئاساسى ئۇسۇلدۇر. مەسىلەن: تۇرلۈك ئاۋاز توسۇش، تىتىرەشتىن ساقلىنىش، ئاۋاز سۇمۇرۇش تەدبىرلىرىنى قوللىنىش ئارقىلىق شاۋقۇن ئاۋازىنى دۆلەت بەلگىلىگەن  قوغدىنىش ئۆلچىمىگە (dB 80) يەتكۇزۇش؛ 2) قۇلاقنى شاۋقۇندىن خالىي قىلىش. قۇلاق پۇرۇپكىسى تاقىۋېلىش، قۇلاقلىق، ئاۋاز توسۇش قالپىقى  كىيىۋېلىش قاتارلىق ئاۋاز توسۇش ئۈسكىنىلىرىنى سەپلەش؛ ئادەتتە  dB 80 لىق شاۋقۇنلۇق موھىتتا ئۇزۇن مەزگىل ئىشلىگەندە ئادەتتىكى قۇلاق پۇرۇپكىسى تاقىۋېلىش كېرەك؛ dB 90 دىن يۇقىرى بولغان موھىتتا چوقۇم قوغدىنىش قورالى سەپلەش لازىم. ئەڭ ئاددى ئۇسۇل تاشقى قۇلاققا پاختا تىقىۋېلىش ھەم ئۇنىڭ ئۇستىگە ئازراق ۋازلىن سۇركىۋېلىش ئارقىلىق ئاۋاز تۆسۇش ئۈنۈمىنى dB 30 تۆۋەنلەتكىلى بولىدۇ؛ 3) تازلىق نازارەتچىلىكى. ئىشقا ئورۇنلىشىشتىن ئىلگىرى ئاڭلاش ئىقتىدارىنى تەكشۈرۈتۈش، ئاڭلاش نىرۋا خارەكتىرلىك گاسلىق ياكى شاۋقۇنغا سىزىمچان بىمارلار مۇمكىن قەدەر كۈچلۈك شاۋقۇنلۇق موھىتتا ئىشلىمەسلىك؛  شاۋقۇن بىلەن ئۇچرىشىدىغانلار قەرەللىك تۇردە تەكشۇرتۇپ تۇرۇش، ئاڭلاش سىزىمىنىڭ توسالغۇغا ئۇچىرغانلىقىنى مۇمكىن قەدەر ئۆز ۋاقتىدا بايقاش ھەمدە مۇۋاپىق بىر تەرەپ قىلىش؛ 4) MP3 ئاۋازىنى يۇقىرى قىلىۋەتمەسلىك، ئاڭلاش ۋاقتى بەك ئۇزۇن بولماسلىق، ئاڭلاش ئىقتىدارى توسالغۇغا ئۇچراپلا قالماستىن بەلكى يەنە ئوخشىمىغان دەرىجىدە قۇلاق غۇڭۇلداشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ، ئېغىر بولغاندا ئاڭلاش سىزىمىنى مەڭگۈلۈك يوقۇتۇپ قويۇشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ. تېببى مۇتەخەسىسلەر  MP3 ئاۋازىنى ئەڭ يۇقىرى قىلىپ تەڭشىگەنلىك خۇددى بازغان ئاۋازى بىلەن ئوخشاش بولۇپ، بۇ خىل ئاۋازنى كۈندە يېرىم سائەت ئاڭلاشنىڭ ئۆزىلا ئەڭ يۇقىرى چەك ھېساپلىنىدۇ. ئۇنىڭدىن سىرت، ماشىنىدا ئولتۇرغاندا MP3 نىڭ ئاۋازىنى يۇقىرى قىلىپ تەڭشەش ئەڭ خەتەرلىك ئۇسۇللارنىڭ بىرى. 19. تۇيۇقسىز قوزغىلىدىغان گاسلىق دىگەن نىمە؟ ئۇنىڭ ئالدىنى ئېلىش ئۇسۇلى قانداق؟ تۇيۇقسىز قوزغىلىدىغان گاسلىقنى ئادەتتە جىددى گاسلىق دەپمۇ ئاتىلىدۇ. ئۇ تۇيۇقسىز قوزغالغان، سەۋەبى ئېنىق بولمىغان ئاڭلاش سەزگۈ نىرۋا خارەكتىرىلىك گاسلىقنى كۆرسىتىدۇ. ئالاھىدىلىگى كېسەللىك قوزغالغان ۋاقتى ئېنىق بولۇپ، قوشۇمچە قۇلاق غوڭۇلداش، كۆز قاراڭغۇلىشىش قاتارلىق ئالامەتلەرمۇ بىرلىكتە بولىدۇ. يالغۇز ئاڭلاش نىرۋىسى توسالغۇغا ئۇچراشتىن سىرت يەنە باشقا مېڭە نىرۋا كېسەللىك ئالامەتلىرى ۋە تەن ئالامەتلىرى كۆرىلىدىغان بولۇپ، بەش ئەزا بۆلىمىدە دائىم ئۇچرايدىغان كېسەللىكتىن ئىبارەت. يېقىنقى يىللاردىن بۇيان قوزغىلىش نىسبىتى ئۇدا كۆپىيىپ ماڭماقتا، بولۇپمۇ قۇرامىغا يەتكەنلەر ئارىسىدا تۇيۇقسىز قوزغىلىشچان گاسلىق كۆپ كۆرىلىدۇ. تۇيۇقسىز قوزغىلىدىغان گاسلىق ۋىروس بىلەن ياللۇغلىنىش، مىتابولىزىم كېسەللىكى، ئىچكى قۇلاق قان تومۇرلىرىنىڭ سپازمىلىنىشى ياكى توسۇلۇپ قېلىشىدىن كېلىپ چىقىدىغان قان يېتىشمەسلىك بىلەن مۇئەييەن مۇناسىۋەتلىك، شۇڭىلاشقا تۆۋەندىكى تەدبىرلەرنى قوللانساق ئاكتىپ ئالدىنى ئېلىش رولىنى ئوينايدۇ. يىمەك – ئىچمەكنى تەڭشەپ، زۇكامنىڭ ئالدىنى ئېلىش؛ خىزمەت ۋە ئۈگىنىشتە زىيادە چارچاپ كەتمەسلىك، كۆڭلى – كۆكسىنى كەڭ تۇتۇپ، بېسىمنى يېنىكلىتىپ، ياخشى بولغان روھىي كەيپىياتنى ساقلاش؛ بەدەن چېنىقتۇرۇشنى كۈچەيتىپ، قەھۋە ۋە كۈچلۈك ھاراقنى ئاز ئىستىمال قىلىش؛ يۈرەك كېسىلى، يۇقىرى قان بېسىمى قاتارلىق كېسەللىكلەرنى ئاكتىپ داۋالىتىش؛ 20. قېرىلىق تىپىدىكى گاسلىقنىڭ ئالدىنى قانداق ئېلىش كېرەك؟ قېرىلىق تىپىدىكى گاسلىقنىڭ سەۋەبى ياشنىڭ چوڭىيىشى بىلەن فىزىئولوگىيىلىك ئىقتىدارنىڭ چېكىنىشىدىن ئىبارەت. ئاساسلىق ئىپادىسى گەپ سۆزلەرنى ئاڭلاش، پەرق ئېتىش قابىلىيىتى تۆۋەنلەش،  گەپ سۆزلەرنى ئاڭقىرالماسلىقلاردا ئىپادىلىنىدۇ. ياشنىڭ چوڭىيىشىغا ئەگىشىپ ئاڭلاش ئىقتىدارىنىڭ توسالغۇغا ئۇچرىشى بارغانسىرى ئېغىرلايدۇ. قېرىلىق تىپىدىكى گاسلىقنىڭ ئالدىنى ئېلىشتىكى كونكىرىت تەدبىرلەر: 1) ياخشى بولغان روھىي كەيپىياتنى ساقلاش، كۆتىرەڭگۇ خوشال – خورام يۈرۈش، ئالدىراقسانلىق قىلماسلىق؛ 2) تەركىۋىدە تۆمۈر، سىنىك، كالتىسىي مول يىمەكلىكلەرنى كۆپرەك يەپ، مىكرو ئىلمىنىتلارنى تولۇقلاپ بەرگەندە قىلدام قان تومۇرلارنى كېڭىيىشىگە ياردەم بېرىپ ئىچكى قۇلاقنىڭ قان ئايلىنىش، تەمىنلەش ئىقتىدارىنى ياخشىلاپ، ئاڭلاش ئىقتىدارىنىڭ چېكىنىپ كېتىشىنىڭ ئالدىنى ئالغىلى بولىدۇ. تۇز، قەنىت تەركىۋى تۆۋەن، تالا ماددىلار مول بولغان يىمەكلىكنى ئىستىمال قىلىش؛ زىيادە تويۇنۇپ كەتمەسلىك؛ ھاراق – تاماكىنى تاشلاش؛ بەدەن چېنىقتۇرۇپ، پۈتۈن بەدەن خارەكتىرلىك كېسەللىكلەرنىڭ يۈز بېرىشىنى ئازايتىش ياكى كېچىكتۇرۇش؛ 3) قۇلاققا زىيانلىق دورىلارنى ئىشلىتىشتىن مۇمكىن قەدەر ساقلىنىش؛ 4) مۇمكىن قەدەر شاۋقۇن بىلەن ئۇچراشماسلىق؛ 5) دائىم قۇلاقنى ئۇۋلاپ بېرىپ، ئىچكى قۇلاقنىڭ قان ئايلىنىشىنى ئىلگىرى سۇرۇش؛ 6) قۇلاقنى قالايمىقان كولىماسلىق؛ 7) يۇقىرى قان بېسىمى، قاندىكى ماي يۇقىرىلىق، قىزىل قان تومۇرى قېتىشىۋېلىش ۋە دىئابىت كېسەللىكىنى ئاكتىپ داۋالىتىش؛

قۇددۇس

	21. نىمە ئۈچۈن يېڭى تۇغۇلغان بالىلارنىڭ ئاڭلاش ئىقتىدارىنى تەكشۇرۇپ ئىلغايمىز؟ يېڭى تۇغۇلغان بالىلارنىڭ ئاڭلاش ئىقتىدارىنى تەكشۇرۇپ ئىلغاش يېڭى تۇغۇلغان بوۋاق ۋە بالىلارنىڭ ئاڭلاش ئىقتىدارىدىكى غەيرىلىكنى بالدۇر بايقاشتىكى ئەڭ موھىم ۋاستىلەرنىڭ بىرى. بالدۇر بايقاپ، بالدۇر دىئاگونوز قويۇپ بالدۇر ئارلاشقاندىلا ئاندىن ساغلاملىققا كاپالەتلىك قىلىپ، پۈتۈن ئائىلىنىڭ بەختلىك تۇرمۇشىنى قولغا كەلتۇرگىلى بولىدۇ. يېڭى تۇغۇلغان بوۋاقنىڭ ئاڭلاش ئىقتىدارىنىڭ نورمال ياكى ئەمەسلىگىنى بىلىشتە ئەتراپتىكى موھىتىنىڭ تەسىرىگە ئۇچرىغان ياكى ئۇچرىمىغانلىقىنى كۈزىتىش كېرەك. چوقۇم بېكىتىلگەن تەكشۈرۈپ ئورۇنلىرىغا ئاپىرىپ مۇتەخەسىسلەرنىڭ كەسپى جەھەتتىن تەكشۇرۇش مۇلازىمىتىنى قوبۇل قىلىش لازىم. ئەگەر سۆزلەش يېشىغا يەتكەندە ئاندىن بالىنىڭ ئاۋازنى ئاڭلىيالمايدىغانلىقىنى بايقىغاندا بالىنىڭ تىل تاۋۇشلىرىنى ئۈگىنىشىنىڭ ئەڭ ياخشى پەيتىنى ئۆتكۈزۋەتكەن بولىمىز. ئۆزى تۇغۇلغان بالىلارغا قارىتا كەسپى خادىملار بالا تۇغۇلۇپ 72~48 ئىچىدە بالىنىڭ ئاڭلاش ئىقتىدارىنى سىناش تەكشۇرۇپ ئىلغايدۇ. ئېغىر كېسەللەرنى كۈزىتىش ئۆيىدە كۈزىتىلىۋاتقان يېڭى تۇغۇلغان بوۋاقلارنى بولسا دوختۇرخانىدىن چىققاندىن كېيىن ئاندىن تەكشۇرۇپ ئىلغاش ئېلىپ بېرىش كېرەك. 22. ئەگەر يېڭى تۇغۇلغان بالىنىڭ ئاڭلاش ئىقتىدارى دەسلەپكى تەكشۇرۇشتە لاياقەتلىك بولمىسا قانداق قىلىش كېرەك؟ ئەگەر بالىنىڭ ئاڭلاش ئىقتىدارى دەسلەپكى تەكشۇرۇشتىن ئۆتەلمىگەن بولسا، ئاتا – ئانىلار بۇنىڭغا يۈكسەك ئەھمىيەت بېرىشى كېرەك. كەسپىي خادىملارنىڭ كۆرسىتىشى بويىچە كۆرسىتىلگەن دوختۇرخانىغا ئېلىپ بېرىپ قايتا تەكشۇرۇتۇش ۋە دىئاگونوز قويغۇزۇش كېرەك. ئەگەر قايتا تەكشۇرۇشتىمۇ يەنىلا لاياقەتلىك بولمىسا، بالا 6~3 ئايلىق بولغان مەزگىلدە دەسلەپكى تەكشۇرۇش ۋە قايتا تەكشۇرۇش نەتىجىسىنى ئېلىپ بېكىتىلگەن ئاڭلاش سىزىمىگە دىئاگونوز قويۇش مەركەزلىرىدە سېستىملىق ھالدا ئاڭلاش سىزىمى بويىچە تەكشۇرۇش ئېلىپ بېرىش، شۇ ئارقىلىق بالىنىڭ ئاڭلاش سىزىم ھالىتى ۋە ئاڭلاش سىزىمىنىڭ دەخلىگە ئۇچراش دەرىجىسىگە ئېنىق ھوكۈم قىلىش كېرەك. 23. ئەگەر يېڭى تۇغۇلغان بوۋاق تۇنجى قېتىملىق ئاڭلاش سىزىمىنى تەكشۈرۈپ ئىلغاشتا لاياقەتلىك بولسا ھەممە ئىشنىڭ نورماللىقىدىن دېرەك بېرەمدۇ؟ يېڭى تۇغۇلغان بوۋاق ئاڭلاش سىزىمىنى تەكشۈرۈپ ئىلغاشتىن ئۆتكەن بولسا، بۇ پەقەت شۇ ۋاقىتتىكى قۇلاق قۇلۇلىسى ۋە ئاڭلاش ئىقتىدارىنىڭ ئاساسەن نورمال ئىكەنلىگىنى بىلدۇرىدۇ، لېكىن بۇ ھەرگىزمۇ بۇنىڭدىن كېيىنمۇ ھىچقانداق مەسىلە كۆرۇلمەيدىغانلىقىدىن دېرەك بەرمەيدۇ. چۇنكى يەنە نۇرغۇنلىغان ئامىللار بالىدا كېچىكىپ كۆرىلىدىغان ئاڭلاش ئىقتىدارىنىڭ تۆۋەنلىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشى مۇمكىن. شۇڭىلاشقا، ئالتە ياشتىن ئىلگىرى ھەر يىلى بىر قېتىم بالىنىڭ ئاڭلاش ئىقتىدارىنى قايتا تەكشۈرتۈپ كېچىكىپ كۆرىلىدىغان ئاڭلاش ئىقتىدارىنىڭ توسالغۇغا ئۇچرىشىنى بالدۇر بايقاشقا ئاساس سېلىش لازىم. تۇغۇلغاندا ئىنتايىن خەتەرلىك ئامىللار مەۋجۇت بولغان بوۋاقلار گەرچە ئاڭلاش سىزىمىنى تەكشۇرۇشتىن ئۆتكەن بولسىمۇ، لېكىن دائىم كۈزىتىپ تۇرۇش، 6~3 ئايلىق مەزگىلىدە قايتا بىر قېتىم تەكشۈرۈتۈش كېرەك. 24. ئاتا – ئانىلار پەرزەنىتلىرىنىڭ ئاڭلاش ئىقتىدارىغا قانداق كۆڭۇل بولىشى كېرەك؟ ئۇچ ئايلىق تۆۋەن بوۋاقلار ئۇخلىغاندا يۇقىرى ئاۋازدىن چۆچۇپ ئويغىنىدىغان ياكى ئويغانمايدىغانلىقىدا دىققەت قىلىش ياكى ئەمدىلا ئۇخلىغان ۋاقىتتا تۇيۇقسىز چاۋاك ئاۋازىغا قارىتا ئىنكاس بار يوقلىقىغا دىققەت قىلىش لازىم. بالا  بىر ياشنىڭ قارىسىنى ئالغاندا تۇيۇقسىز چىققان ئاۋازغا ياكى غەلىتە ئاۋازغا دىققەت قىلمىسا؛ ئىككى – ئۈچ ياش ئارلىقىدا گەپ قىلالمىسا ياكى ئاددى تاۋۇش چىقىرالمىسا ئالدى بىلەن ئاڭلاش سىزىمىدا مەسىلە بار يوقلىقىنى ئويلىشىپ بېقىش، تىزدىن دوختۇرخانىنىڭ قۇلاق كېسەللىكلىرى بۆلىمىگە ئاپىرىپ ئاڭلاش سېزىمىنى تەكشۇرتۇپ ئېنىق دىئاگونوز قويغۇزۇش ھەمدە جىددى داۋالىتىش ياكى سالامەتلىگىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش لازىم. 25. بالىنىڭ گاسلىقىنى بايقىغاندا قانداق قىلىش كېرەك؟ بالىنىڭ گاسلىقىدىن گۇمانلانغاندا تىزدىن ئاڭلاش ئىقتىدارىغا دىئاگونوز قويۇش مەركىزىگە ياكى دوختۇرخانىنىڭ قۇلاق كېسەللىكلىرى بۆلىمىگە ئېلىپ ېبرىپ بالىنىڭ ئاڭلاش ئىقتىدارىنى ئۇنۋىرسال باھالىتىش ئارقىلىق ئاڭلاش ئىقتىدارىنىڭ توسالغۇغا ئۇچراش خارەكتىرى ۋە دەرىجىسىنى ئېنىق بېكىتىش، ئاندىن كونكىرىت ئەھۋالغا ئاساسەن داۋالاش ياكى مۇداخىلە قىلىش چارىسىنى قوللىنىش كېرەك. ئەگەر بىمار ئوتتۇرا قۇلاق ياللۇغىغا گىرىپتار بولغان بولسا تىزدىن داۋالىتىپ ساقايتىش كېرەك؛ ئەگەر ئاڭلاش نىرۋا خارەكتىرلىك گاسلىق بولسا كەسپى خادىملار بالىغا مۇۋاپىق كېلىدىغان ئاۋدىفۇن سەپلەپ بېرىشى لازىم؛ ئەگەر ھەر ئىككى قۇلاقنىڭ ئاڭلاش ئىقتىدارىنىڭ توسالغۇغا ئۇچىرىشى HL dB 80  دىن ئېشىپ كەتكەندە تىببى سۇرەت ئېلىش تېخنىكىسى بويىچە سۇرەتكە ئالدۇرۇپ تەكشۈرۈتۈش، سۇنئى قۇلاق قۇلۇلىسى كۆچۇرۇش ئوپىراتسىيىسى قىلىشىنى ئويلىشىشى كېرەك. 26. گاسلىقنىڭ ئېغىرلىشىپ كېتىشىنىڭ قانداق ئالدىنى ئېلىش كېرەك؟ 1) قۇلاققا زىيان قىلىدىغان دورىلارنى ئىشلىتىشتىن مۇمكىن قەدەر ساقلىنىش كېرەك. قۇلاققا زىيان قىلىدىغان دورىلارنى قالايمىقان، زىيادە كۆپ ئىشلىتىش بالىلارنىڭ گاسلىقىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدىغان ئاساسلىق سەۋەبلەرنىڭ بىرى. شۇڭىلاشقا، گاس بالىلار ئاغرىپ قالغاندا مۇمكىن قەدەر قۇلاققا زىيان قىلىدىغان دورىلارنى مەسىلەن: ئېرىترومىتسىن (خوڭمىيسۇ)، سترېپتومىتسىن (لىيەن مىيسۇ)،  گېنتامىتسىن (چىڭ دامىيسۇ)، كانامىتسىن (كانامېيسۇ)، شىياۋ نومىيسۇ قاتارلىقلار. ئەگەر شارائىتى بار بولسا گاسلىق گېنىغا قارىتا تەكشۇرۇتۇپ، ئىرسىيەتشۇناسلىق بويىچە مەسلىھەت سوراش كېرەك. قاراتمىلىققا ئىگە ھالدا ئالدىنى ئېلىش تەدبىرىنى قوللىنىش گاسلىقنىڭ ئېغىرلاپ كېتىشىدە تولىمۇ ئەھمىيەتكە ئىگە. 2) گاسلىقنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدىغان كېسەللىكلەرنى ئاكتىپ داۋالىتىش كېرەك. مەسىلەن: بۇرۇن كاۋىكى ياللۇغى، ئوتتۇرا قۇلاق ياللۇغى قاتارلىقلار. بۇ خىل كېسەللىكلەر ئوتتۇرا قۇلاقنىڭ ئاۋاز يەتكۇزۇش ئىقتىدارىنى تۆۋەنلىتىپ، بالىلارنىڭ ئاڭلاش ئىقتىدارىنىڭ چېكىنىشىنى ئېغىرلاشتۇرۇپ، ئەسلىگە كەلتۈرۈشنىڭ قىيىنلىق دەرىجىسىنى  ئاشۇرۋاتىدۇ. شۇڭلاشقا، بۇ خىل كېسەللىكلەرنى ئاكتىپ داۋالىتىش لازىم. 3) ئالدىنقى دالەنچە تۇربا ئۇنۋىرسال كېسەللىكىگە گىرىپتار بولغان بالىلار تىركىشىش خارەكتىرىدىكى تەنتەربىيە پائالىيەتلىرىگە قاتنىشىشتىن ساقلىنىش، چۆرگىلەپ ئوينايدىغان ئويۇنلارنى ئوينىماسلىق، باش قىسمىنىڭ سوقۇلۇپ زەخمىلىنىشى ياكى يىقىلىپ چۇشۇشتىن ساقلىنىش كېرەك. 4) ئاۋدوفۇننى مۇۋاپىق ئىشلىتىش، ئاۋدوفۇننىڭ ئاۋازىنى زىيادە يۇقىرى تەڭشەپ قويۇش ئارقىلىق ئاڭلاش سىزىمىنىڭ يەنىمۇ توسالغۇغا ئۇچرىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش، كۈچلۈك شاۋقۇن قاتارلىق قاتتىق تەسىر قىلىدىغان مەيدانلاردىن يىراق تۇرۇش؛ 27. بالىغا ئىنتايىن ئېغىر دەرىجىدىكى گاسلىق دەپ دىئاگونوز قويۇلسا ئاتا – ئانىلار قانداق قىلىشى كېرەك؟ ئاڭلاش ئىقتىدارى ئېغىر دەرىجىدە توسالغۇغا ئۇچرىغان بولسا (Ⅰ دەرىجىلىك ئاڭلاش مېيىپلىقى، ئاڭلاش ئىقتىدارى توسالغۇسى dB HL 90 دىن يۇقىرى بولسا)، ئاۋدىفۇننىڭ ئاڭلاشقا ياردەم بېرىش ئۈنۈمى كۆڭۇلدىكىدەك بولمايدۇ، ئۇنداقتا سۇنئى قۇلاق قۇلىلىسى كۆچۇرۇش ئوپىراتسىيىسى ئېغىر دەرىجىدىكى گاس ۋە پۈتۈنلەي گاسلارنىڭ ئاڭلاش ئىقتىدارىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈشتىن ئەڭ ياخشى ۋاستە ھېساپلىنىدۇ. ئەگەر بىمار بالىغا قۇلاق قۇلىسىسى كېسەللىگى سەۋەبىدىن كېلىپ چىققان ئاڭلاش ئىقتىدارى توسالغۇسى دەپ دىئاگونوز قويۇلغان، ئاڭلاش نىرۋىسى ئىنتايىن ياخشى بولسا، ئۇ ھالدا سۇنئى قۇلاق قۇلۇلىسى كۆچۇرۇش ئوپراتسىيىسى قىلسا بولىدۇ. 28. ئاڭلاش ئىقتىدارى توسالغۇغا ئۇچرىغان بوۋاق بالىلارغا بالدۇر ئارلىشىش دىگەن نىمە؟ ئالتە ئايلىقتىن ئاشقان بوۋاقلارنىڭ تىل قابىلىيىتى ئىنتايىن تىز يېتىلىش باسقۇچىغا كىرىدۇ. شۇڭىلاشقا ئاڭلاش ئىقتىدارى توسالغۇغا ئۇچىرىغان بوۋاق، بالىلارغا قارىتا بالدۇر ئارلىشىش كېرە. ئاڭلاش ئىقتىدارى ئەھۋالىغا ئاساسەن تەكشۇرتۇپ ئاۋدىفۇن سەپلەپ بېرىش ياكى سۇنئى قۇلاق قۇلۇلىسى كۆچۈرۈش ئوپراتسىيىسى قىلىشتىنىڭ ئالدىنقى شەرتى ئاڭلاش سېزىمى مەشىقى، تىل ئۈگىنىش ۋە گەپ سۆزىنى تۈزىتىش مەشىقىدىن ئىبارەت. ئىچكى ئاجراتما تىپىدىكى ئوتتۇرا قۇلاق ياللۇغىغا گىرىپتار بولغان بالىلارنى قەرەللىك زىيارەت قىلىپ دىئاگونوز قويۇش، ئاتا – ئانىلار بالىلارنىڭ ئاڭلاش ئىقتىدارىنى قەرەللىك تۇردە تەكشۇرتۇپ تۇرۇش كېرەك. ئاڭلاش ئىقتىدارى ئەھۋالىغا ئاساسەن ئارلىشىش ياكى مۇئەييەن دورىلار بىلەن داۋالاش ئېلىپ بېرىش لازىم. 29. ئاۋازنى ئاڭلاش بىلەن گەپ سۆزنى پەرق ئېتىش بىر ئىشمۇ؟ ئاۋازنى ئاڭلاش بىلەن گەپ سۆزنى پەرق ئېتىش بىر ئىش دىگىلى بولمايدۇ. ئىنسانلارنىڭ تىل تاۋۇشى مۇرەككەپ ئاۋازغا تەۋە بولۇپ، تۆۋەن چاشتوتا، ئوتتۇرا چاستوتا، يۇقىرى چاستوتىدىن بېرىككەن بولىدۇ. كۆپلىگەن سەزگۈ نىرۋا تىپىدىكى گاس بىمارلار پەقەت تۆۋەن چاستوتىدىكى ئاۋازنى ھېس قىلالايدۇ، ئوتتۇرا چاستوتا ۋە يۇقىرى چاستوتىلىق ئاۋازنى ھېس قىلالمايدۇ. شۇڭلاشقا، ئاۋازنى پەرق ئەتكىنى بىلەن نىمە دەۋاتقانلىقىنى ئاڭقىرالمايدۇ. چوقۇم ئاڭلاش ئىقتىدارىنىڭ تۆۋەنلەش ئەھۋالىغا ئاساسەن مۇۋاپىق ئاۋدىفۇن سەپلەپ بېرىش ۋە قەرەللىك تۇردە تەڭشەش ئارقىلىق ئېنىق ئاڭلاش مەسىلىسىنى ھەل قىلغىلى بولىدۇ. ئاڭلاش ئىقتىدارى توسالغۇغا ئۇچىرغان بالىلارغا قارىتا ئاڭلاش سەزگۈسى مەشىقى ۋە تىل مەشىقى ئېلىپ بارغاندىلا ئاندىن گەپ سۆزنى چۇشىنەلەيدىغان بولىدۇ. 30. ئاڭلاش ئىقتىدارى توسالغۇغا ئۇچرىغان بالىلارنىڭ سالامەتلىكىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش مەسىقى قايسى مەزمۇنلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ؟ ئاڭلاش ئىقتىدارى توسالغۇغا ئۇچرىغان بالىلارنىڭ سالامەتلىكىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش مەشىقى ئاڭلاش سەزگۈ مەشىقى بىلەن تىل مەشىقىدىن ئىبارەت ئىككى جەھەتنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. ئاڭلاش سەزگۈسىنىڭ تەرەققىيات قانۇنىيىتىگە ئاساسەن، ئاڭلاش سەزگۈسى مەشىقى ئاڭلاش سەزگۈسى كۈزىتىپ بىلىش، ئاڭلاش سەزگۈسىنىڭ پەرق ئېتىش، ئاڭلاش سەزگۈسى تونۇش ۋە ئاڭلاش سەزگۈسىنى بىلىش قاتارلىق توت باسقۇچ  تەرتىۋى بويىچە ئېلىپ بېرىلىدۇ. تىل مەشىقى ئاساسلىقى ئاۋاز چىقىرىش مەشىقى، سۆز مەشىقى، جۇملە مەشىقى ۋە تىل ئالاقە مەشىقى قاتارلىق توتكە بۆلىنىدۇ. ئاڭلاش سەزگۈسى، تىل مەشىقى قىلىش بىلەن بىر ۋاقىتتا ئاڭلاش ئىقتىدارى توسالغۇ ئۇچىرغان بالىلارنىڭ باشقا جەھەتتىن تەرەققىي قىلىشىغا كۆڭۇل بولۇش، پەقەت ھەر قايسى جەھەتلەردىن ئەتراپلىق تەرەققىي قىلغاندىلا ئاندىن جەمئىيەتكە ماسلىشالايدۇ ۋە قوشۇلۇلايدۇ.

ئارزۇ01

	تولىمۇ پايدىلىق تىما يوللاپسىز رەھمەت .بىر قۇلاق پۇتۇنلەي ئاڭلىمايدىغان ( زىيادە يۇقۇرى ئاۋازنى ئاڭلايدۇ) يەنە بىر قۇلاق ئاڭلايدىغان بولوپ تۇيۇقسىز ئاڭلايدىغان قۇلاق ئىغرلىشىپ قالسا بۇنىڭغا قانداق دىئاگونوز قويۇلدۇ؟ بۇ كىسەلنى قانداق داۋالاش كىرەك چۇشەنچە بەرگەن بولسىڭىز مىنەتتدار بولاتتىم قىرىندىشىم

ئارزۇ01

	تولىمۇ پايدىلىق تىما يوللاپسىز رەھمەت .بىر قۇلاق پۇتۇنلەي ئاڭلىمايدىغان ( زىيادە يۇقۇرى ئاۋازنى ئاڭلايدۇ) يەنە بىر قۇلاق ئاڭلايدىغان بولوپ تۇيۇقسىز ئاڭلايدىغان قۇلاق ئىغرلىشىپ قالسا بۇنىڭغا قانداق دىئاگونوز قويۇلدۇ؟ بۇ كىسەلنى قانداق داۋالاش كىرەك چۇشەنچە بەرگەن بولسىڭىز مىنەتتدار بولاتتىم قىرىندىشىم

قۇددۇس

	مەن دوختۇر ئەمەس، پەقەت بىر تەرجىمان. شۇڭىلاشقا ئارزۇ 001 نىڭ سۇئالىغا جاۋاپ بېرىشكە ئامالسىزمەن، رەنجىمەيسىز.