خوتەن سەكايى تىلى

syawush

	سەكايى تىلى تەرجىمە قىلغۇچى: سياۋۇش                         سەكايى                                                     خوتەنىي، تومشوقىي                                     سۆزلەشكۈچىلەر: خوتەن پادىشاھلىقى ۋە تومشۇق (بۈگۈنكى شىنجاڭدا)       رايون      : مەركەزىي ئاسىيا                                                    ئۆلگەن ۋاقتى   : مىلادىيە ئونىنچى ئەسىر                                          تىل ئائىلىلىرى  : ھىندۇ-ياۋرۇپايى                                                                              ھىندۇ-ئىرانىي تىلى                                                                                 ئىرانىي                                                                                                      ئارا ئىرانىي                                                                                                   شەرىقى ئىرانىي                                                                                                  سەكايى                                                                     سەكايى - خوتەنىي                                                                            سەكايى      دىئالېكىتلار  : خوتەنىي                                                                                تومشوقىي                                                                پوچۇركا     : بەراھمىي                                                                                                ئارا سەكايى (ساك) تىلى ياكى خوتەن تىلى، قەدىمقى سەكايى تىللىرىدىن ئۇنتۇلۇپ كەتكەن، ئارا ئىرانىي تىللاردىندۇر. ئارا سەكالار تىلىدىن، ئەسەرلەر ۋاسىتىسى بىلەن قالدۇرۇلغان ئىككى دىئالېكىتى مەشھۇر بولۇپ، ئۇ ئەسەرلەرنىڭ ئىجاد قىلىنغان رايونلىرى بويىچە، جۇڭگو شىنجاڭنىڭ جەنۇبىدىكى خوتەن ۋە تومشوق (ھازىرقى قەشقەردىكى تۇمشۇق رايونى) بولۇپ، بۇ ئىككى دىئالېكىتقا خوتەنىي ۋە تومشوقىي دەپ نام قويۇلغان. خوتەن دىئالېكىتىدىكى ئەسەرلەر بەراھمىي ئېلىپبەسى بىلەن يېزىلغان ۋە بۇددا ئەدەبىياتى تەسىرى ئاستىدا ھېسابلىنىدۇ. تومشوقىي دىئالېكىتىدىن ھەم ئەسەرلەر قولغا چۈشكەن بولۇپ، ئۇلارنىڭ پۈتۈلۈشى، مىلادىيە بەشىنچى ئەسىردىن تاكى ئونىنچى ئەسىرلەرگىچە بارىدۇ. بۇ ئىككى تىل، شۇ زاماندا ئۇيغۇر تۈركىي تىلىنىڭ ئۈستۈنلۈكى بىلەن چېكىنىپ چىقىپ كەتكەن. ئەمما يەنىلا، شىنجاڭنىڭ غەربىدىكى پامىر كۇھىستانلىرىدا ئىرانىي دىئالېكىتلار قوللىنىلىدىغان بولۇپ، ئۇلار بۇ ئىككى تىل بىلەن يىراق باغلىنىشقا ئىگە بولۇشى مۇمكىن. پوشتۇ ۋە ۋەخىي تىل (ۋاخان تىلى) لىرى سەكايى تىلى بىلەن نۇرغۇن ئوخشاشلىقلىرىنى كۆرسۈتۈپ بېرىۋاتىدۇ.      سەكايى قەبىلەلىرى، تارىم دەرياسى ھەۋزىسىدىكى زېمىنلاردىن تاكى بەلخ چېگرايىغىچە يەتكەن ۋە مىلادىيەدىن ئىلگىرىكى ئىككىنچى ئەسىرنىڭ ئاۋۋالىدا باختەر (ئوتتۇرا ئاسىيانىڭ قەدىمقى دەۋلىتى-باكتېرىيە) ۋە زەرەنگ (زەرەنج دەپمۇ ئاتىلىدۇ. زەرەنگ ھازىرقى ئافغانىستاندىكى نىمرۇز ۋىلايىتىنىڭ غەربىي جەنۇبىغا جايلاشقان مەركىزى بولۇپ، ئىران بىلەن چېگرالىنىدۇ) ۋە روخەج تەرەپكە، ۋە كېيىن غەربى شىمالىي ھىندىستانغا كۆچۈشكەن.      مىلادىيە ئونىنچى ئەسىردە كاشغەر (ھازىرقى قەشقەر) دائىرىسىدە ‹كنچگ› تىل (بۇ تىل ھەققىدە ئادەتتىكى لۇغەت ھەم توردىن مەلۇمات تېپىلمىغانلىقى ئۈچۈن، ئۇيغۇرچە ئوقۇلۇشىنى بىلگىلى بولمىدى) ى قوللىنىلغان بولۇپ، ئۇنىڭدىن قالدۇق قالغان سۆزلەر، ئۇ تىلنىڭ سەكايى دىئالېكىتلىرى بىلەن ئوخشاشلىقى بارلىقىنى بىلدۈرىدۇ.      تىلشۇناسلاردىن بەزىلىرىنىڭ كۆرسۈتۈپ بەرگىنىدەك، بەلكىم بۈگۈنكى پامىرىي تىللار، سەكايى تىلىنىڭ خىلمۇخىل دىئالېكىتلىرىنىڭ تارىخىي داۋامى بولۇشى مۇمكىن. خوتەن سەكايى تىلى ۋە پامىرىي تىللار گۇرۇھىدىنكى بۈگۈنكى ۋەخىي تىلىنىڭ سېلىشتۇرما تەكشۈرۈلۈشى، بۇ ئىككى تىلنىڭ تارىخىي ئوخشاشلىقىنى چۈشەندۈرىدۇ ۋە كۆرسۈتىۋاتىدۇ كى ئۆزئارا يېقىن بىر مەنبە تېپىلغان. بىر قىسىم سۆزلۈكلەر قارا دېڭىز ياقىسى ۋە جەنۇبىي روسىيەدىكى مەغرىب سەكالار تىلىدىن بىر قىسىم سۆزلۈكلەر: arvant:تند و سريع aspa:اسب             (ئات) atar:اذر                (ئىران خۇرشىدىي كالېندارىدىكى 9-ئاي) carma:چرم           (كۆن، تېرە، خۇرۇم) gausa:گوش           (قولاق) hapta:ھفت            (يەتتە) مەنبە: http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B3%DA%A9%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%AE%D8%AA%D9%86

kaliptax

	مۇشۇنداق  تارىخقا  ئائىت  نەرسىلەرنى يەنە  يوللاپ تۇراسىز مەن  ئامراق   تارىخقا

fatima

	ئۆزۈم خوتەنلىك بولغىنىم بىلەن بۇ تارىخ بىلىملەرنى بىلمەيدىكەنمەن.تارىخ بىلىملەردىن خەۋەردار قىلغىنىڭىزغا رەھمەت قېرىندىشىم.

kaxtexijan

	تارىخ توغرىسىدا بىز بىلنەيدىغان نوقتىلار بەك كۆپ بەك كۆپ. تۇنۇگىنىنى بىلمىگەن كىشى بۈگۈنىنى تۇنالمايدۇ ھەمدە ئەتىنى قانداق كۈتۈشنى بىلمەيدۇ.

BUEREZAT

	خېلى نەرسىلەرنى چۈشىنىۋالدىم،رەھمەت

nill

	جۈملىلەر سەل تۇمتاق بولۇپ قاپتۇ.گرامماتىكىسىنى توغرلاپ يوللىغان بولسىڭىز تېخىمۇ ياخشى بولاركەن.غەيرەت قىلىڭ

nill

	ئۇيغۇرچە ماتېرياللاردا بۇ تىل خوتەن ساك تىلى دەپ ئاتىلىپ كەلگەن، بولسا مۇناسىۋەتلىك ماتېرىياللارغا بىر قارىۋەتكەن بولسىڭىز، ئېنگىلىزچىدىمۇ خوتەن ساكا تىلى دەپ ئېلىنغان. http://en.wikipedia.org/wiki/Saka_language

babur99

	ئۇنداقتا ئۇدۇنلۇقلارنىڭ قاراخانى ئۇيغۇر مۇسۇلمان قوشۇنلىرى بىلەن 40يىللاپ ئۇرۇش قىلىشى يالغۇز دىنىي ئۇرۇش بولۇپلا قالماي بەلكى  ئىسلامدىن بۇرۇنقى خۇتەن خەلقىنىڭ قەدىمكى ساكلارنىڭ ئەۋلادى بولشىمۇ بىر سەۋەب بولۇپ ،بۇيەنە مەلۇم مەنىدىن مىللىي توقۇنۇشمۇ ھېسابلىنامدۇ قانداق ؟

syawush

	nill يوللىغان ۋاقتى  2014-6-30 10:39 PM ئۇيغۇرچە ماتېرياللاردا بۇ تىل خوتەن ساك تىلى دەپ ئاتىل ... دېگىنىڭىز ئورۇنلۇق. بىراق «سەكا» ئاتالغۇسىغا «ئىي» قوشۇمچىسىنى قېتىپ، ئۇنى سۈپەتكە ئايلاندۇرۇپ تىلنىڭ ئېنىقلىغۇچىسى قىلساق، مەقسەد تېخىمۇ كونكېرت بولۇشى مۇمكىن.

syawush

	nill يوللىغان ۋاقتى  2014-6-30 10:34 PM جۈملىلەر سەل تۇمتاق بولۇپ قاپتۇ.گرامماتىكىسىنى توغرلا ... سەمىمىي تەكلىپىڭىزگە رەھمەت. كونكېرت خاتا جايلىرىنى كۆرسۈتۈپ، ئۇنىڭ قانداق خاتالىق ئىكەنلىكىنى ئىزاھلىۋەتكەن بولسىڭىز، بەلكىم تېخىمۇ راۋانلىشىپ قالار ئىدى.