ئىمتىھان سوئاللىرى تەرجىمىچىلىكىگە «غەزەپ ۋە زار»
قىسقىچە مەزمۇنى: بۇ ماقالىدە پايدىلىنىشماتىرياللىرى تەرجىمىچىلىكىدىكى ئىمتىھان سوئاللىرى تەرجىمىچىلىكىدە ساقلىنىۋاتقانبىر قىسىم مەسىلىلەر مىساللار ئارقىلىق بايان قىلىنىدۇ.
ئاچقۇچلۇقسۆزلەر:«ئىمتىھان،مائارىپ،مارىس تىلى،تەرجىمە.
مىللىمائارىپ،ئىمتىھانلىرىمىزنىڭ تەدرىجى ھالدا دۆلەت مائارىپ،ئىمتىھان تەرەققىياتىغاماسلاشتۇرۇلىشىغا ئەگىشىپ،تەرجىمە ماتىريال،تەرجىمە سوئاللار مەكتەپلىرىمىزگەدەريادىكى سەلدەك ئېقىپ كىرىۋاتىدۇ ۋە ھىچقانداق توسالغۇسىزلا ئوقۇغۇچىلىرىمىزنىڭۋاقتىنى،زىھنىنى ئىگەللەۋاتىدۇ،گەرچە بۇ تارىخى تەرەققىيات جەريانىدا «ش»،«ش»دىگەندەك مەخسۇس مۇشۇ ئىجادىيەت ۋە تېجارەت بىلەن شۇغۇللىنىدىغان شېركەتلەرمەيدانغا كەلگەن،بىر قىسىم تۈزگەن ماتىرياللىرى ئوقۇ-ئوقۇتۇش ئىشلىرىدا بەلگىلىكرول ئويناۋاتقان بولسىمۇ،لىكىن تەيارلىغان بىر قىسىم ماتىرياللىرى يەنىلا ئۆلچەمسىزتىلدا،بىر قىسىم ماتىرياللىرى نەچچە ئەسىر ئۆتكەن بولسىمۇ،يەنىلا ئۆز پېتى پەقەتچاپىنىنى يەڭگۈشلەپلا كېلىۋاتىدۇ،بىزمۇ كىتاپخانىنىڭ،مائارىپنىڭ،مەكتەپنىڭئورۇنلاشتۇرۇشلىرى بىلەن بۇ ماتىرياللارنى ئوقۇغۇچىلارغا تارقىتىپبېرىپ،ئوقۇتىشىمىزنىڭ بىر قىسمى سۈپىتىدە ئىجرا قىلىۋاتىمىز،ئەگەر مۇشۇنداقكېتىۋەرسەك مىللى مائارىپىمىز تەرەققى قىلىپ نەگە بارار دەپ قوسىغىم كۆپۈپتۇرسام،بۇ يىل ئاپتۇنۇم رايۇنىمىزنىڭ مەركىزى ئۈرۈمچى رايۇنىدىن ئەكەلدۈرۈلگەنمەۋسۈملۈك ئىمتىھان سوئالى مىنى پارتىلاشقا ئېلىپ باردى.
بېلىم كۈندەيىڭىلىنىپ تۇرىۋاتقان،ئۆزلۈكسىز ئۈگۈنۈش دەۋېرنىڭ تەلىپىگە ئايلانغان ھازىرقىزاماندا، بىلىم-مەدىنىيەت بولۇپمۇ ئالدى بىلەن تىل يىزىق ئۈگەتكۈچى،تارقاتقۇچى،مائارىپنىڭ بۆشۈگى بولغان مەكتەپلەردە،ئەگەر راستىنلا مۇشۇنداق مارىستىلىدا تەرجىمە قىلىنغان سوئاللار،ماتىرياللار،كاتتا گېرېبىللىرىنى تاقاپ،قەھرىمانگېنىراللاردەك مىڭىپ يۈرگەن بولسا،بۇ مىللى مائارىپىمىز، تىل-يىزىقىمىز ئۈچۈنئاپەت بولۇپتۇ،چۈنكى ھازىر %99 ئادەم ساۋادىنى مەكتەپتە چىقىرىدۇ ،ئۇنىڭ ئۈستىگەدەۋىرنىڭ تەرەققى قىلىشىغا ئەگىشىپ بىر قىسىم ئوقۇغۇچىلارنىڭ ساۋات چىقىرىش مۇدىتىبارغانسىرى ئۇزۇراپ كېتىپ بارىدۇ.
بۇنىڭدىن كىيىن ماتىرياللار ۋە ئىمتىھان سوئاللىرى تەرجىمەسۈپتىنىڭ ياخشى بولۇپ قېلىشىغا تۈرۈتكە بولۇپ قالار،ئوقۇغۇچىلارمۇ چۈشەنمەيدىغانمارىس تىلىغا ئۇچراپ قىلىپ ئۈگۈنىشىگە، ئىمتىھان نەتىجىسىگە تەسىر يەتمىسۇن دىگەن مەقسەتتە،بۇمەسىلىلەرنى «ئۈرۈمچى رايۇنىنىڭ 2013-2014-ئوقۇش يىلى 1-مەۋسۈملۈك ئىمتىھانسوئالى،تولۇق ئوتتۇرا تارىخ زۆرۈر دەرىسلك(1) ۋە (2) نىڭ1-4-بولۈمىگىچە»نىڭتەرجىمىسىنى نوقتا قىلغان ئاساستا ئوتۇرغا قويۇشنى لايىق تاپتىم.
مەسىلىلەرنى ئوتتۇرىغا قويۇش جەريانىدا قالايمىقانچىلىقكۆرۈلمىسۇن دەپ گەپنى سوئال تەرتىپى بىلەن باشلىدىم.ئۈرۈمچى رايۇنىنىڭ2013-2014-ئوقۇش يىلى 1-مەۋسۈملۈك ئىمتىھانسوئالى(تارىخ).
1-خاتالىق:(يەككەن تاللاش سوئالى).ئەسلى يىكەن تاللاش سوئالى دىسە بوپتىكەن،گەپكەئوخشايدىغانراق قىلىپ.«يەككە»نى يەككەن دەپ يۈرگۈچە.
2-خاتالىق:ھەر بىر سوئال ئۈچۈن بېرىلگەن جاۋاپلار ئىچىدە پەقەت بىرسىلا سوئالنىڭتەلىپىگە ئۇيغۇن يەنى توغرا،بىلمىدىم تەرجىمان خەت سانىنى كۆپەيتىپ نىمە قىلايدىدىكىن ،ئەسلى «جاۋاپلار ئىچىدە پەقەت بىرسىللا توغرا» دىسە بولىدىغۇ،گەپنىئاۋۇتقىچە.
3-خاتالىق: (جوڭگۇ تارىخىدىكى تۈنجى پادىشاھلىق سۇلالىسىنى قۇرغۇچى). تارىختاپادىشاھلىق سۇلالىسى دەپ سۇلالە يوق،شيا،شاڭ،جۇ،چىن،خەن،سۈي،تاڭ،سوڭ،يۈەن،مىڭ،چىڭسۇلالىللىرى بار،پادىشاھلىق تۈزۈممۇ چىن سۇلالىسىدا بارلىققا كەلگەن،شۇڭا بۇ يەردە«تۈنجى سۇلالە » ياكى «تۈنجى دۆلەت» دەپ ئالسا بولىدىغۇ.ئاندىن تېگىدىكى (جۇاڭدى)ئەمەس خۇئاڭدى.
4-خاتالىق :( خەن جىڭدى دەۋرىدىن خەنۋۇدى دەۋرىگىچە،غەربى سۇلالىسى يۈرگۈزگىنى).ئوخشاشلا تارىختا غەربى سۇلالىسى دەپ سۇلالە يوق،ئەسلى «غەربى خەن سۇلالىسى».
5-خاتالىق : تاللاش سۇئالى 5-،(ۋەزىرنى چەكلەش) ئەمەس « ۋەزىرنىڭ ھوقۇقىنى چەكلەش».(B .ئالدى بىلەن ئۈچ ۋازارەت بىر-بىرىنى چەكلەش ۋە نازارەت قىلىش)ئەمەس،« ئۈچ ۋازارەت بىر-بىرىنى چەكلەش ۋە نازارەت قىلىش »
6-خاتالىق : تاللاش سوئالى 6-،(ئېلىمىزدەئىچكى كابىنىتنىڭ سىياسەت بەلگىلەش تۈزۈمىنىڭ شەكىللەنگەن ۋاقتى)،بۇ يەردەتەرجىمان( ئىچكى كابىنىت) بىلەن «باش دىۋان» نى ئالماشتۇرۇپ قويغان،ئۇنىڭ ئۈستىگەباش دىۋاننىڭ سىياسەت بەلگىلەش ھوقۇقى يوق،پەقەت مەسلىھەت بېرىدىغان ئاغۋاتلىقئاپارات.جاۋاپ A.B.C.D لاردا ئوخشاش مەنا ئىككى قېلىپتا تەرجىمە قىلىنغان،ئەسلى مىڭتەيزۇ دىگەندىن كىيىن چىڭ شۈنجى دىيىش كېرەك.ياكى چىڭ سۇلالىسى پادىشاھى شۈنجىبولغاندىن كىيىن مىڭ سۇلالىسى پادىشاھى تەيزۇ بولۇشى كېرەك.
7 –خاتالىق : تاللاش سوئالى 9-،جوڭگۇ يىقىنقى زامان تارىخىدىكى تۈنجى بىرلىككە(كەلمىگەن )بۇرژۇئا ئىنقىلابى پارتىيەسى،مەن بىرلىككە كەلمىگەن پارتىيەنى ئۇقمايدىكەنمەنئەسلى «بىرلىككە كەلگەن» دىسەك توغرا بولىدۇ.
8-خاتالىق : تاللاش سوئالى 17-،ئافىنادىكى سولۇن ئىسلاھاتى بىلەن جوڭگۇدىكىۋىلايەت،ناھىيە تۈزۈمىنىڭ ھەممىسىنى ئىلگىرلىگەن دىيىشتىكى ئاساس،ئىلگىرلىگەنئەمەس «ئىلگىرلەش».Aجاۋاپتىكى (ئېھتىيازى) ئەمەس « ئېمتىيازى».
9-خاتالىق : تاللاش سوئالى 19-،A جاۋاپ (قۇلدارلىق تۈزۈم تەدرىجى چۈشكۈنلەشكەن)،تۈزۈمنىڭچۈشكۈنلەشكىنىنى تۈنجى ئاڭلىشىم.ئەسلى«قۇلدارلىق تۈزۈم تەدرىجى يىمىرىلگەن ياكىزاۋالىققا يۈزلەنگەن» دىسە بولىدۇ.
10-خاتالىق : تاللاش سوئالى 20-،(بىراق پارلامېنىت تۈزۈمىنىڭ شەكلى ئانچە ئوخشاپكەتمەيدۇ)،ئەسلى «پارلامىنىتنىڭ رولى ياكى فونكىسيەسى»
11-خاتالىق : تاللاش سوئالى 21-،D جاۋاپ،(مىللى توقۇنۇشتىن رايۇن توقۇنۇشقا تەرەققى قىلدى)،ئەسلى «رايۇن توقۇنىشىغا» دىسەك توغرا بولىدۇ.
12-خاتالىق: تاللاش سوئالى 22-،(چاڭشەن شەھىرىنىڭ) ، ئەسلى « چاڭئەن» شەھىرى بولۇشى كېرەك.
13-خاتالىق : تاللاش سوئالى 23-،A .( چەت ئەل سودا كارخانىلىرىنىڭ تۈرگە بولۈش بىلەن مەيدانغاكەلگەن)،ئەسلى «تۈرىتكە بولۇشى بىلەن»(B . ماشىنا ئىشلەپچىقىرىش)، ئەسلى « ماشىنىلاشقان ئىشلەپچىقىرىش»بولسا توغرا بولىدۇ.(D. پەيدا بولۇشى ۋە تەرەققى قىلىشى جوڭگۇ يىقىنقى زامان تارىخى دەۋرىدە)، ئەسلى «جوڭگۇ يىقىنقى زامان تارىخى دەۋرىدە پەيدا بولغان ۋە تەرەققى قىلغان » دىسەكبولىدۇ.
14-خاتالىق: 27- سوئال بېرىلىشى (جوڭخۇا مىنگونىڭ ئىگىلىك ھوقۇقى دۆلەتنىڭ بارلىقپۇقرالىرىغا مەنسۈپتۇر. جوڭخۇا مىنگو پۇقرالىرى بىردەك باراۋەر،ئۇلارئېرىق،سىنىپ،دىنغا ئايرىلمايدۇ.......).بېرىلىش ئاساسەن پۈتۈنلەي دىگۈدەك خاتاتەرجىمە قىلىنغان،مىقدارى بەك كۆپ بولغاچقا توغرا تەرجىمىسىنى بەرمىدىم.سۇرالغانسوئالنىڭ ⑵ سىدە( ۋاقىتلىق بۆيۈك زۇڭتوڭنىڭ مۇقىملىقىغاقارىتا قانداق چەكلىمە بەلگىلەنگەن؟ )ئەسلى «ۋاقىتلىق زۇڭتوڭنىڭ ھوقۇقىغا قارىتاقانداق چەكلىمە قويۇلغان؟»
15-خاتالىق : 28- سوئالنىڭ بېرىلىشى (مەمۇرى ھوقۇق زوڭتۇڭغا تەۋە،ئۇ دۆلەتباشلىقى،يەنە ھۆكۈمەت باشلىقى،يەنە ئارمىيەنىڭ باش قۇماندانى بولۇپ،ئۇرۇشمەزگىلىدە چوڭ ھوقۇقنى مۇستەققىل تۇتۇپ تۇرىدۇ)باشقا چاغدا پاداباقامدىكىن.بىرىلىشى ئاساسەن پۈتۈنلەيدىگۈدەك خاتا تەرجىمە قىلىنغان، مىقدارى بەك كۆپ بولغاشقا توغرا تەرجىمىسىنىيازمىدىم ،
16-خاتالىق : 29- سوئال، (مىنگونىڭ دەسلەپكى) جەنۇبى ئوكيان قېرىنداشلار تاماكاشىركىتى ،«مىنگونىڭ دەسلەپكى مەزگىلىدە» بولۇشى كېرەك.(يېشىك) ئەمەس « يەشىك».2-ماتىريالنىڭ تەرجىمىسى(جەنۇبى ئوكيان شىركىتىنى غوللىتىش،غۇلىغا،شىمالى دېڭىزھۆكۈمىتىنىڭ) دىگەندەك ئاساسەن دىگۈدەك خاتا تەرجىمە قىلىنغان ، مىقدارى كوپبولغاچقا توغرا تەرجىمىسىنى يازمىدىم.
مىنىڭكەلتۈرگەن بۇ مىسالىم پەقەت دىڭىزدىن بىر تامچە،لىكىن مانا مۇشۇ بىر تامچىمۇ بىزگەنۇرغۇن نەرسىلەرنى چۈشەندۈرۈپ بېرىدۇ،ئويلاپ بىقىڭ، بىز نەچچە ئونمىڭ،نەچچەيۈزمىڭلىغان قارا كۆزلىرىمىزنى بىر مەۋسۈم،تۆت ئاي ئوقۇتۇپ، ئاخېرىدا مۇشۇنداقمارىس تىلىدا يىزىلغان سوئالدىن ئىمتىھان ئالساق قانداق بولىدۇ!بۇ بىزئۈچۈن،مىللەت ئۈچۈن،ئانا تىلىمىز ئۈچۈن بىر نۇمۇس،بىر يوقۇتۇش،بىر ئورنىغاكەلتۈرگىلى بولمايدىغان زىيان.
ئاخېرىدامىنىڭ تەكلىپىم ئالدى بىلەن ئالاقىدار ئورۇنلار مائارىپقا،ئوقۇتۇشقا،ئىمتىھانغائالاقىدار تەرجىمىچىلىككە بولغان نازارەتنى،تەپتىش قىلىشنى كۈچەيىتىلسە، ،ئىككىنچىدىنماتىريال تۈزۈپ،تەرجىمىگە تەشكىللەيدىغان،چىقىرىدىغان شىركەتلەرمۇ يىراقنىكۆرۈپ،ئازراق چىقىمنى دەپ ناباپ،ئەرزانچى تەرجىمانلارغا ئىش تاپشۇرماي،«قۇشقاچنىمۇقاسساپ سويسۇن» دىگەن ماقال-تەمسىلىمىزگە رىئايە قىلسا.ئۈچىنجىدىن: ئىككى تىلنىبىلسىلا تەرجىمىچىلىك قىلغىنى بولمايدۇ،خۇددى ئۇلۇغلىرىمىز ئېيىتقاندەكتەرجىمىچىلىك ئەسەرنى قايتا ئېجاد قىلىش دىگەنلىكتۇر،شۇنىڭ ئۈچۈن بۇ سەپكەكىرگەندە كۆز ئالدىمىزنىلا كۆرۈپ،مەسۇليىتىمىزنى،مەجبۇرىيىتىمىزنى،بۇرۇچىمىزنىئۇنتۇپ قالمىساق.
يىقىندا بىر مەخسۇس تارىخ ئوقۇغان،تارىىتەرجىمىچىلىكى بىلەن شۇغۇللىنىپ كېلىۋاتقان دوستۇمدىن مۇنداق بىر گەپنى ئاڭلاپقالدىم،ئەسلى «ئۈ،م» شېركىتى ماتىريال ئىشلىمەكچى بولۇپ «ئالى مەكتەپ ئىمتىھانىمەخپى نۇمۇرى» دىگەن كىتاپنى ئۇنىڭغا ئەۋەتىپ ئالدىنقى 26 مىڭ خەت ئىككى باپنىسىناپ تەرجىمە قىلىشقا،ئەگەر ياخشى قىلالىسا 1000 خەتكە 90 يۈەندىن تەرجىمە ھەققىبېرىدىغان بولۇپ سۆزلىشىپتىكەن،كىيىنشۇنداق ياخشى تەرجىمە قىلىپ سىناق نۇسخىنى ئەۋەتىپ بېرىپتۇ،بىراق شىركەتتىنتەرجىمىنى باشقا بىرسىگە بەردۇق دەپ خەۋەر كەپتۇ،سەۋەبىنى مەخپى سۈرۈشتۈرسە ئەسلى1000 خەتنى 45 يۈەندىن تەرجىمە قىلىدىغان بىر نوچى تەرجىمان چىقىپتىكەن شۇنىڭغابېرىپتۇ،شۇڭا بۇداقى ماقالەم مەلۇم شېركەتنىڭ ماتىريال تەرجىمىچىلىكى توغرىسىدابولۇشى مۈمكىن،
بۇ يازمىنى ئاخىرىدا Misranim2 تەھرىرلىگەن. ۋاقتى 2014-2-5 11:03 PM