بۈگۈن مۇنبەرگە چىقىپ قارىسام، چەمبەر تۇراقلىقى 4 كە تەڭ دېگەن بىر تېما كۆزۈمگە چېلىقتى. مەن ماۋزۇسىغا قاراپلا بۇ تېمىنى تاغدىن- باغدىن سەھىپىسىدىكى تېما ئوخشايدۇ دېسەم، پەن مائارىپ بىلىملىرى ئارىسىدا تۇرىدۇ. شۇڭا مەزكۇر تېمىنى يوللاپ ھوزۇرۇڭلارغا سۇندۇم.
چەمبەر تۇراقلىقى ھەققىدە
چەمبەر تۇراقلىقى π ماتېماتىكا ۋە فىزىكا ساھەسىدە كەڭ قوللىنىلىدىغان بىر تۇراقلىق سان بولۇپ، تەخمىنى قىممىتى 3.141592654 تەڭ. بۇ بىر ئىرراتسىئونال سان( يەنى چەكسىز تەكرارلانمايدىغان كەسىر سان). كۈندىلىك تۇرمۇشتا 3.14 تىن پايدىلىنىپ ئادەتتىكى ھېسابلاش مەسىلىلىرىنى ھەل قىلىمىز. ئون خانىغىچە ئېنىقلىقتا ئېلىنغان قىممىتى 3.141592654 ئارقىلىق نۇرغۇن ھېسابلاش مەسىلىلىرىنى ھەل قىلىشقا بولىدۇ. بىناكارلىق ۋە ئالەم فىزىكىسىدىكى ئىنچىكە ھېسابلاشلاردىمۇ يۈز خانىغىچە ئېنىقلىقتىكى قىممىتى يېتىپ ئاشىدۇ.
π نىڭ ئېنىقلىمىسى
π نىڭ ئادەتتىكى ئىنىقلىمىسى بولسا، چەمبەر ئايلانمىسىنىڭ دىئامىتىرىغا بولغان نىسبىتى، يەنى
. بۇنى يەنە دىئامىتىرى 2 بولغان چەمبەر ۋە تەرەپ ئۇزۇنلۇقى 2 بولغان كىۋادىراتنىڭ مەيدانىنىڭ نىسبىتى ئارقىلىق ئېنىقلاشقىمۇ بولىدۇ.
يۇقارقىسى چەمبەر تۇراقلىقىنىڭ گىئومىتىرىيەلىك ئېنىقلىمىسى. ئەمدى ئالگىبىرالىق ئېنىقلىمىسى بىلەن تونۇشۇپ چىقىڭ:
π بولسا sin x = 0 نىڭ ئەڭ كىچىك مۇسبەت ھەقىقى يېشىمى. سىنۇس فۇنكىسىيەسىنىڭ ئېنىقلىمىسىنى بەلكىم ئالىي مەكتەپ ماتىماتىكا كىتابىڭىزدىن تاپالايسىز.
=sin x
π نىڭ قوللىنىلىشىچەمبەر تۇراقلىقىنىڭ قوللىنىلىشى ئىنتايىن كەڭرى بولۇپ، چەمبەرنىڭ ئايلانما ئۇزۇنلۇقى، مەيدانى، شارنىڭ سىرتقى يۈزى ۋە ھەجمى قاتارلىقلارنى توغرا ھېسابلاشتا كام بولسا بولمايدۇ.
π نىڭ تەرەققىياتى
مىلادىدىن بۇرۇنقى 20- ئەسىردە، قەدىمقى بابىلونلۇقلار چەمبەر تۇراقلىقىنى 3.125 دەپ ھېسابلىغان. ھىندىستاندا بولسا 3.160493 قىممىتىنى ئىشلەتكەن. مىلادىدىن بۇرۇنقى 3- ئەسىردە، ئارخىمىد 3.1418 قىممىتىنى ھېسابلاپ چىققان. مىلادىيە 480- يىلى زۇچۇڭجى چەمبەر تۇراقلىقىنى كەسىر چىكىتىدىن كىيىنكى 7 خانىلىق ئېنىقلىقتا ھېسابلاپ چىققان.
2010- يىلى چەمبەر تۇراقلىقىنىڭ قىممىتى كەسىر چىكىتىدىن كىيىنكى 5 تىرىللىيون خانىلىق ئېنىقلىقتا ھېسابلاپ چىقىلدى.
π نىڭ ئالاھىدىلىكى
چەمبەر تۇراقلىقىنى بۇنچىۋالا ئېنىقلىقتا ھېسابلاشنىڭ ئەمەلىي ئەھمىيىتى يوق. نېمىشقا دەپ سورىسىڭىز، Jörg Arndt, Christoph Haenel ئىككىسىنىڭ 2011- يىللىق Springer ژۇرنىلىدا ئېلان قىلغان
Pi - Unleashed ( يەنى ئازاد قىلىنغان چەمبەر تۇراقلىقى) ناملىق ماقالىسىدىن نەقىل كەلتۈرۈپ جاۋاب بېرەي:
π نىڭ 39 خانىلىق ئېنىقلىقتىكى قىممىتى ئارقىلىق ئالەمنىڭ چوڭلۇقىنى ھېسابلىغاندا، خاتالىق پەرقى بىر دانە ئاتومنىڭ چوڭلۇقىچىلىك بولىدۇ.
ئىلگىرى چەمبەر تۇراقلىقىنى ھېسابلاشنىڭ نىشانى π نىڭ دەۋرىلىنىدىغان ياكى دەۋرىلەنمەيدىغانلىقىنى بىلىش ئىدى. 1761- يىلى لەمبورت π نىڭ ئىرراتسىئونال سان ئىكەنلىكىنى ئىسپاتلاپ چىقتى، 1882- يىلى لىندىرمەن π نىڭ ترانسسېندېنتال سان( ئىزدىنىش تور لۇغىتىدىكى تەرجىمىسى)ئىكەنلىكىنى ئىسپاتلاپ چىقتى. شۇنىڭدىن كىيىن π نىڭ سىرلىق چۈمپەردىسى ئېچىپ تاشلاندى.
(ترانسسېندېنتال سان، مەنىسى ئالگىبىرادىن ھالقىغان سان. ئىنىقلىمىسى: ھېچقانداق پۈتۈن سان كوئېففىتسېنتلىق ئالگىبىرالىق تەڭلىمىنى قانائەتلەندۈرمەيدىغان ھەقىقى سان.)
بۇ ئەسەرنىڭ مەنبەسى: بەيدۇپىدىيە( 百度百科) دىن تەرجىمە قىلىندى. تەرجىمان ئۆزۈم. كۆچۈرۈپ تارقاتسىڭىز پىكىرىم يوق. لېكىن پۈتۈنلەي توغرا تەرجىمە قىلدىم دىيەلمەيمەن.
يوللىغان ۋاقتى 2013-12-22 02:19:51 PM
