查看完整版本: [-- مۇختەرباي ئوبرازى ھەققىدە --]

كەڭ ساي مۇنازۈرە مۇنبۈرۈ -> داڭلۈق شەخسلەر -> مۇختەرباي ئوبرازى ھەققىدە [打印本页] 登录 -> 注册 -> 回复主题 -> 发表主题

salam 2011-11-22 09:36
<< ېانا يۇرت >> رومانىدىكى مۇختەرباي ئوبرازى ھەققىدە
تۇرسۇن ئابدۇللا بەگيار
ئانايۇرت رومانى ئۈچ قىسىم ، خاتىمىسىنى قوشمىغاندا توپ توغرا 60 بۆلەككە بۆلۈنگەن ، 1758 بەتلىك پۈتۈن << ئانايۇرت >> رومانىدا تىلغا ئېلىنغان ئادەم سانى 400 دىن ئاشىدۇ . ئەمما پېرسۇناژ تەرەقىسىدە ئەسەرگە قاتناشتۇرۇلۇپ بەدىئىلىك دەرەجىسىگە كۆتىرىلگەن پېرسۇناژ 198 نەپەر بولغان بۇ ئەسەر تۆت پۇتى تۆت يەرگە تېگىدىغان ، بارلىق ئۆلچەملەرگە تولۇق چۈشىدىغان مۇكەممەل ترلوگىيە .
گەپنىڭ ئۆزىگە كەلسەك ، ئەسەردە بەدئىيلىك دەرىجىسىگە كۆتىرىلىپ تەسۋىرلەنگەن 198 نەپەر پېرسۇناژ ئىچىدە << تىپ >> قا يېقىنلىشىپ قالىدىغان ھەقىقىي بەدىئىي ئوبرازلار 30 دىن ئاشىدۇ . بولاردىن ئوبرازلاشتۇرۇلغان تارىخىي شەخس بولماستىن بەلكى مۇئەللىپنىڭ كامالەتكە يەتكەن ئوبرازلىق تەپەككۇرىنىڭ ھەقىقىي مەھسۇلى بولغان ھەقىقىي بەدىئىي ئوبرازلار بىر نەچچىلا . << ئانايۇرت >> رومانىدىكى مۇختەرباي ئەنە شۇنداق تارىخىي چىنلىق بىلەن بەدىئىي چىنلىق جىپسىلاشتۇرۇلغان ، بەدىئىي تەپەكۇر بىلەن رىئاللىق ( تارىخىي رىئاللىق ) ئاجايىپ ئۇستىلىق بىلەن يۇغۇرۇلغان ، ئىجدىھات بىلەن يېتىلدۈرۈلگەن تالانتتىن جارى بولغان يۈكسەك بەدىئىي ماھەرەت بىلەن يارىتىلغان ، ۋۇجۇدىغا ئىنسان تەبىئىتى تولۇق مۇجەسسەملەنگەن ، ئۆزخەىلا تەۋە بولغان خاسلىق ، تارىخىي مەنىدىكى خەلق ئومۇمىلىققا ئىگە ئالاھىدە خارەكتېرلىك بەدىئىي ئوبرازدۇر .
روماندا تەسۋىلەنگەن مۇختەر باي 20 -ئەسىرنىڭ 40 يىللىرىدىكى ئۇيغۇر دېھقانلىرىنىڭ تىپىك ۋەكىلى . شۇنداق ، مۇختەر باي << باي >> ( ھىچ بولمىغاندا دەسلەپتە شۇنداق ئاتالغان ئىدى ) . بىراق ھەقىقىي مەنىدىكى << باي >> ئەمەس ، ئددىلا كۆز بىلەن مۇنداقلا قارىغاندا ئۇ باي ئەلۋەتتە << يىگىرمە تۇققۇز ئائىلىلىك مۇشۇ يېزىنىڭ ئەڭ چوڭ بېيى . يۈز مو يەر ، تۆت چوڭ باغ ، بىر قورۇ قوي ، ئونسەككىز كالا ، ئالتە ئاتنىڭ خوجايىنى ، ئۆگىزىدىكى چىرايلىق بېسىلغان بىدە - چۆپلىرى كونىراپ _ قار بېسىپ كەتكەن ، قوتان ئېغىللىرىنىڭ ئارقىسىدىكى قىغ ئۆگزە بىلەن تەڭلەشكەن ، كاتتا قورۇنىڭ ئىگىسى مۇختەرباي . . . >> ئۇنىڭ بىر يىللىقچى ، بىر مالچىسىمۇ بار . << بىراق ئەمدىلىكتە مۇختەرباي سۇندى >> ئۇمۇ ئاشۇ دېھقانلار قاتارىغا قېتىلدى . دىمەك روماننىڭ 6 - بېتىگە بارمايلا مۇختەرباي ساپ دېھقانغا ئايلىنىپ بولدى . گەرچە مۇختەرباينىڭ ئېغىزى يامان ، ئۇ ئۆزىنى ئاشۇ مەھەللىنىڭ ئەڭ چوڭ بېيى ھىساپلايدىغان چوڭچىلىغى ، تەكەببۇرلىغى بولسىمۇ ، لېكىن ئۇ ئاشۇ يىگىرمە توققۇز ئائىلىلىك يېزىنىڭ بېشى ، ئۇ ھامان ئاشۇ كىچىككىنە يېزىدىكى دېھقانلارنىڭ ئوتىدا كۆيۈپ، سۈيىدە ئاقىدۇ . يەنە كېلىپ ئاشۇ يېزىدىكى ئەڭ جاپاكەش دېھقان زىياۋۇدۇننىڭ تاغىسى ، ئىنقىلاپچى قەھرىمان نۇرىنىڭ چوڭ دادىسى . مەھەللە ئىمامى ئۇنىڭ دادىسىغا ئىشلىگەن ، سۈرۈشتۈرۈپ كەلسەك شۇ يېزىدىكى يىگىرمە توققۇز ئائىلىلىك دېھقاننىڭ ھەممىسى قان - قېرىنداش ، تۇققان . يىگىرمە توققۇز ئائىلىلىكنىڭ ھەممىسى ئاشۇ قاباھەتلىك دەۋىر ، ئاشۇ رەھىمسىز يىللاردا بىرى << قاشقالىق >> بىرى << تارانچى >> دېيىلىپ يەنىلا بىر زىمىن ، بىر ماكاندا ياشاپ كېلىۋاتقان ئۇيغۇر خەلقى ، ئاشۇ دەۋىرگە نىسبەتەن << ئانايۇرت >> رومانىدا تەسۋىرلەنگەن << ئابدىمەر مىڭ بەگى >> دەك غالچا ، مۇناپىقلاردىن باشقا ئۇيغۇر دېھقان بولماي نىمە ؟ تېخى ئۇلار يانچى ، قۇل ، بوزەك بىچارىغۇ ؟ . . . دېمەك ئەينى دەۋىر تارىخي رىئاللىقى ھەم روماندا تەسۋىرلەنگەن بەھىئى رىئاللىق نۇقتىسىدىن قارىغاندىمۇ مۇختەرباي 20 - ئەسىرنىڭ 40 -يىللىرىدىكى تىپىك ېۇيغۇر دېھقىنى . چۈنكى يەنە قارايدىغان بولساق ھىچ بولمىغاندا مۇختەرباي << باي >> ئائىلىسىدە تۇغۇلغان بولسىمۇ ، لېكىن ئاخىرىدا ئۇ يەنىلا دېھقاندەك ئۆلەلىدى . ئۆز ئەركىنلىگى ، ئۆز بەخت - سائادىتى ، ۋەتەننىڭ ھۆرلىكى ، ئازاتلىغى ئۈچۈن قولىغا قورال ئېلىپ ھەممە نەرسىدىن ۋاز كېچىپ كۈرەشكە ئاتلىنىپ ، ئاشۇ كۈرەشتە ېۇيغۇر دېھقانلىرىدەك مەردانە ئۆلەلىدى . دىمەك مۇختەرباي دېھقان .
20 -ېەسپرنپڭ 80 يپللپرپغا كەلگەندە << ېۈچ ۋپلايەت ېپنقپلاۋپ>> پارتپلغاندپن تارتپپ 50 -يپللارغپچە بولغان جەريان ، جۇملپدپن << ېۈچ ۋپلايەت ېپنقپلاۋپ >> تېما قپلپنغان ېەسەرلەر خېلپ كۆپ يېزپلدپ . لېكپن ېاشۇ بپر قاتار ېەسەرلەردە مۇختەربايدەك << باي >> لپقتپن ، گاداي ، كەمبەغەللپككپچە ،ھپقپقپ دېھقانلارغا قاراپ تەرەققپ قپلدۇرۇلغان بۇنداق مۇرەككەپ خارەكتېرلپق ېوبراز يارپتپلپپ باقمپغان . دپمەك << ېانايۇرت >> رومانپدا مۇختەرباي ېوبرازپ پۈتكۈل ېەسەر سپيۇژپتپنپڭ بپر خپل يوشۇرۇن ، ېپچكپ لېنپيپسپ سۈپپتپدە سپېۇژپت تەرەققپياتپنپ بويلاپ ېاقپدۇ .ېەسەرنپڭ بېشپدپن تارتپپ ېاخپرغپچە ھەر بپر ۋەقە ، ھەر بپر تەپسپلات مۇختەر باي بپلەن چوڭ - كپچپك ھالقپلاردا زەنجپرسپمان چېتپلپپ ماڭپدۇ . . << ېۈچ ۋپلايەت ېپنقپلاۋپ >> نپڭ رەھبپرپ ېەخمەتجان قاسپمپ ، ېپنقپلاپنپڭ مۇنەۋۋەر جەڭچپسپ ، ېۇيغۇر ېوغلانپ ، ېۇرۇش قەھرپمانپ نۇرپدپن تارتپپ ، ېۇيغۇر دېھقپنپ زېياۋۇدۇن ( زپيەك ) غپچە بولغانلارنپڭ ھەممپسپ ېۆز نۆۋپتپدە مۇختەرباي بپلەن بەلەپلپك مۇناسپۋەتتە باغلپنپپ ماڭپدۇ . يەنە كېلپپ مۇختەباي شپمالدا __ ېپلپدا تۇغۇلۇپ ، جەنۇپتا __ ېاقسۇدا ېۆلپدۇ . مۇختەرباي بپر دېھقان ېپنقپلاپچپ . دپمەك ېەينپ دەۋپردە قەيەردە ېېزپلگۈچپ ، جاپاكەش دېھقانلار بولسا شۇ يەردە قولپغا قورال ېېلپپ ېالدپنقپ سەپتپكپ قانلپق كۈرەشكە ېاتلپنپدپغپنپ يەنپلا ېېزپلگۈچپ ، كەمبەغەل دېھقانلار بولپدۇ . شۇڭا شۇنداق دېيپشكە بولپدۇكپ : << ېۈچ ۋپلايەت ېپنقپلاۋپ >> ، ېېزپلگۈچپ ، كەمبەغەل دېھقانلار ېپنقپلاۋپ ، << ېۈچ ۋپلايەت ېپنقپلاۋپ >> نپڭ غەلپبپسپ يەنپلا كەمبەغەل دېھقانلارنپڭ غەلپبپسپ . دەرۋەقە مۇشۇ ھەقپقەتنپ چۈشپنپۋېلپشپمپزغا ياردەم بەرگەن مۇختەرباي ېوبرازپ ېۆزپنپڭ يۈكسەك بەدپېپي ماھارەت بپلەن يارپتپلغانلپقپ بپلەن بپللە << ېانايۇرت >> رومانپنپڭ شۇنچە مۇۋەپپپقپيەتلپك چپقپشپدپكپ ېەڭ مۇھپم سەۋەپلەرنپڭ بپرپ .
مۆھتپرەم يازغۇچپمپز زوردۇن سابپر ېاكا يېرپم ېەسپر ېپلگپرپ يۈز بەرگەن ېۇيغۇر مپللپتپ تارپخپدپكپ زور بپر ۋەقەنپ بپر ېەسپرنپڭ ېاخپرپدپكپ ، بەلكپم يېڭپ ېېرا ، يېڭپ ېەسپرنپڭ بېشپدپكپ بپز ېەۋلاتلارغا شۇ قەدەر جانلپق ، شۇ قەدەر چپن ھەم ھەقپقپي ، تەسپرلپك قپلپپ تەسۋپرلەپ بېرپش ېۈچۈن تارپخنپ جۇملپدپن << ېۈچ ۋپلايەت ېپنقپلاۋپ >> نپڭ تارپخپنپ قانچپلپك چوڭقۇر ۋە ېەتراپلپق ېۈگپنپپ تەتقپق قپلغان بولسا ، ېاشۇ بپر مەزگپللپك تارپخنپ بەلكپ ېۇنپڭدپنمۇ ېۇزاق تارپخنپ ېۆز بېشپدپن كەچۈرگەن ېۇيغۇر مپللپتپنپڭ مەدپنپيەت ، ېەنېەنە ، ۋە روھپيەت پپسخپكپسپنپ شۇ قەدەر جانلپق ۋە ېەتراپلپق ېۈگەنگەن ، تەتقپق قپلغان . شۇڭا مۇختەر بايدەك ېالاھپدە شەخس ېوبرازپنپ ېەنە شۇنداق ېالاھپدە تارپخپي شاراېپت ، ېالاھپدە مۇھپت ېپچپدە شۇ قەدەر مۇۋەپپەقپيەتلپك يارپتپپ چپقالپغان . چۈنكپ قارايدپغان بولساق روماندپكپ مۇختەر باينپڭ ۋۇجۇدپغا پۈتكۈل ېۇيغۇر مپللپتپنپڭ ۋۇجۇدپدپكپ ېاق كۆڭۈللۈك ، سەمپمپلپك ، مېھرپبانلپق ، مېھماندوستلپق ، خۇش -چاقچاقلپق ، ېەركەكلپك ، چپدامچانلپق ، ساداقەتمەنلپك ، قپزپققانلپق ، تەۋەككۈلچپلپك ، مەردلپك ، ساددپلپق ، قاراملپق ، قورقۇمسپزلپق ، ساددا ۋەتەنپەرۋەرلپك ، خەلق پەرۋەرلپك ، ېۇرۇق - تۇققاندارچپلپق ، ..... قاتارلپق گۈزەل خپسلەتلەر ھەم نادانلپق ، قالاقلپق ، ساۋاتسپزلپق ، پوچپلپق ، يۇرتۋازلپق ، ېاچ كۆز ، نەپسانپيەتچپلپك ، ھورۇنلۇق ، ېپشقپۋازلپق ، تېرپككەكلپك ......قاتارلپق بپر قاتار ېپللەتلەرنپڭ ھەممپسپ مۇجەسسەملەنگەن .
مۇختەر باي ، نادان ېەمما ھەققانپيەتچپل . مەسپلەن : ېالا بايتال باشلپق ھۆكۈمەت چېرپكلپرپ ېۇنپڭ جپيەنپ زپياۋۇدۇننپ باغلاپ ېېلپپ ماڭغاندا << ...... زپيەكنپڭ يېنپدا بپردپنلا مۇختەرباي پەيدا بولدپ . ېۇ بپر يايپنپ ېاتتپن تارتپپ چۈشۈرۈپ قوڭپغا بپرنپ تەپتپ ، ېاندپن ېپككپ يايپنپڭ ېۇزۇن مپلتپق ، نەيزپلپرپنپ تارتپۋېلپپ غەزەپ بپلەن ۋاقپردپ :
__ ۋۇ ******* . . . سېسپق توڭغۇزلار ! - ېۇ زپياۋۇدۇننپ يايپ - چېرپكلەرگە ھۆرپەيدپ ، _ ماڭ بېرپپ ېېيتپش ! يامان بولسا ېالا بايتپلپڭ ېۆزپ كەلسۇن ، ېۇ ېالا بايتال بولسا مەن قارا قاۋان ! >> ( روماننپڭ 70 - بېتپ ) دەيدۇ . يەنە مۇختەرباي ھەق بپلەن ناھەقنپ ېېنپق پەرق ېېتپدۇ . ناھەقچپلپكنپ كۆرگەندە كۆكرەك كېرپپ ېوتتۇرپغا چپقپدۇ . مۇختەرباينپڭ كۆڭلپ شۇ قەدەر ېاق ھەم يۇمشاق ، ېۇ تولپمۇ نازۇك تەبپېەتلپك زپل ېادەم . ېۇ ېۇۋالچپلپققا قالغان قېرپندپشپ زپياۋۇدۇن ېۈچۈن توغرپسپ ھەققانپيەت ېۈچۈن شەھەرگە كپرپپ يۇرت كاتتپلپرپغا ھال ېېيتپدۇ . كاتتپلارنپڭ مەېپشەت بپلەن تولغان مەشرەپ ېولتۇرۇشلپرپدا مۇقام تپڭشاۋېتپپ كۆڭلپ يېرپم بولۇپ يپغلايدۇ . . . << . . . مۇختەر باي مپچپلداپ يپغلاشقا باشلپدپ . ېۇنپڭ دەردپ ېازمۇ ؟ ېۇنپڭ سەۋەبپدپن رەيھانگۈل ۋاقپتسپز غازاڭ بولدپ . ېۇنپڭ ېېرپ __ باينپڭ پەخپرلپنپدپغان ېادپمپ زپياۋۇدۇن باغلاندپ . ېۇلارنپڭ چۆچۈرپدەك بالپلپرپ قارا يپتپم بولۇپ چۇرقۇرپشپپ _ يپغلپشپپ قېلپشتپ . ېالا بايتال دپگەن كەلگپندپ ھۆكۈمەت يايپلپرپنپ باشلاپ كېلپپ ېۇنپڭ ېادەملپرپگە گۆلەيدپ ، قامچا شپلتپدپ ، پوپوزا قپلدپ . . . ھپچكپم ېۇنپڭ يپغپسپنپ تپڭشپمپدپ ، مۇختەر باي دەرتلپك بولماي كپم دەرتلپك بولسۇن . ېۇ يپغلپماي كپم يپغلپسۇن ؟ ( 82 - بەت ) مانا بۇ تەسۋپرلەردپن مۇختەر باينپڭ ېاق كۆڭۈل ، كۆيۈمچان ، باغرپ يۇمشاق ، نازۇك تەبپېەتلپك خارەكتپرپ ېپپادپلنپپ تۇرپدۇ . ھەتتا ېۆزپنپڭ ېامراق ېېتپ قاراگپر ېۈچۈن تۇڭگانلارغا تۇتقۇن بولۇپ ېپلپدپن خوتەنگپچە تۆت يپل ېات بپلەن بپللە يېتپپ بپللە قوپۇپ جاپا چېكپدۇ ، مۇز داۋاندپن ېپككپ قېتپم ېۆلۈمنپ ېالقپنپغا ېېلپپ ېۆتپدۇ . قاراگپر ېات قار _ شپۋپرغانلپق دالپدا كېسەل بوپلۇپ قالغپنپ ېۈچۈن بوغۇزلانغاندا بولسا : < __ ېېسپت ، جانۋېرپم ، _ مۇختەرباي تپزلپنپپ ېولتۇرۇپ ېېتپغا دۇېا قپلپپ بولۇپ ، پپشانپسپنپ ېاتنپڭ قورسپقپغا قويۇپ ماچپلداپ يپغلاپ كەتتپ ، __ تاي چېغپڭدا قولۇمغا چۈشپۋېدپڭ ، ياخشپ ېات ېەر قانپتپ دپگەن سۆزنپ راستقا چپقاردپڭ . مەن سەندپن رازپ ، قار قېلپن ، يول كۈلتۈك ، بپلپپ تۇرۇپ سېنپ قپيناپ ېوتۇرۇپ قويدۇم . . . >> دەپ يپغلايدۇ . بۇ قۇرلار ېادەمگە خۇددپ مەشھۇر يازغۇچپ چپڭغپز ېايتماتوۋنپڭ << ېۇنۇتمايمەن گۈلسارە >> ناملپق ھپكايپسپدپكپ قېرپ چال بپلەن گۈلسارە ېپسملپك ېاتنپڭ ېۈنسپز دپېالوگپنپ ېەسلپتپدۇ
رومان سپيېۇژپتپنپڭ تەرەققپ قپلپشپغا ېەگپشپپ مۇختەر باينپڭ خارەكتپرپمۇ بارغانچە پپشپپ بارپدۇ . رەھپمسپز رپېاللپق ېۇنپ تەربپيەلەيدۇ . ېپنقپلاپ شامپلپنپڭ كۈچپيپشپگە ېەگپشپپ ساددا ، پوچپ ، كۆرەڭ ، ېاتتپن چۈشسپمۇ ېۆزەڭگپدپن چۈشمەي ، ېۆزپنپ باي ، مۆتپۋەر ېەجدادپغا باغلاپ ، ېۆزپنپ بپر چاغلاپ يۈرپدپغان مۇختەرباي ېاستا - ېاستا ھەقپقپ ېادەمگە ، ېۆزپنپڭ ېۆزپ ېارپسپدا ياشاۋاتقان بپر توپنپڭ ياشاش ھوقۇقپ ېۈچۈن كۈرەش قپلپشقا ېۆتكەن پپداكار ېەزپمپتپگە ، قەھرپمان ېپنقپلاپچپسپغا ېايلپنپدۇ . دەسلەپتە ېۇ ېپنقپلاپنپ چۈشەنمپسپمۇ ، لېكپن ېەخمەتجان قاسپمپ ، نۇرپلارغا ېوخشاش ېوت يۈرەك ېپنقپلاپچپلارنپڭ قپلپۋاتقان ېپشپنپڭ توغرا ، ھەققانپ ېپش ېپكەنلپگپنپ ھپس قپلپپ يېتپدۇ . شۇڭا ېۇ پۈتۈن كۈچپ بپلەن ېپنقپلاپچپ ، قەھرپمان نۇرپغا ېپلھام _ مەدەت بېرپدۇ . ېۇنپڭ بۇنداق قپلپشپ نۇرپنپڭ جپيەنپنپڭ ېوغلپ بولغانلپقپ ېۈچۈن ېەمەس ېەلۋەتتە . شۇڭا ېۇ نۇرپنپ قوغداپ قالغانلپغپ ېۈچۈن جاللات شپڭ سپسەينپڭ دەھشەتلپك تۇرمپسپگە چۈشۈپ قالپدۇ . بۇ يەردە مۇختەر باينپڭ ېپنقپلاپنپ ھپمايە قپلپپ ، ېپنقپلاپچپنپ قوغداش سەۋەبپدپن تۇرمپگە كپرپشپ ېۇنپڭ ھەقپقپ ېپنقپلاپ يولپغا يولپغا قەدەم قويغانلپغپنپڭ بپشارپتپ ېپدپ . ېۇ تۇرمپدە بپر قېتپملپق تاۋلپنپش پۇرسپتپگە ېپگە بولپدۇ . ېۇ تۇرمپدە سانسپز سوراق ، قيپن _ قپستاق ، ېېغپر قپيناشلارغا بەرداشلپق بېرپدۇ . چۈنكپ ېۇنپڭ ساددا كۆڭلپدە ېپنقپلاپ غەلپبپسپگە بولغان ېۈمپدپنپڭ ېۈچقۇنپ ھامان پپلدپرلاپ تۇراتتپ . ېۇ تۇرمپدە << 3 ۋپلايەت ېپنقپلابپ >> نپڭ رەھبپرپ ېەخمەتجان قاسپمپ بپلەن بپلەن بپۋاستە ېۇچرپشپپ دوست بولپدۇ . ېۇنپڭ بپلەن جاپا - مۇشكۈللەردە بپرگە بولۇپ ، ېپنقپلاپنپ ، كۈرەشنپ چۈشپنپدۇ . ېۇ تۇرمپدپن چپققاندا ھەقپقپ بپر ېپنقپلاپچپ ، كۈرەشچپ جەڭچپ بولۇپ چپقپدۇ . شۇنپڭدپن ېۆز شەخسپ مەنپەتپدپن ، قورۇ جاي ، مال_ مۇلكپ ، ھەتتا خوتۇن بالپلپرپدپن ۋاز كېچپپ ۋەتەن ېازاتلپغپ ، خەلق ھۆرلپكپ ېۈچۈن جانپپدا قپلپدپغان جەڭچپگە ېايلپنپدۇ . ېۇ ھەقپقپ جەڭچپ بولغان ھالدا مۇز داۋاندپن يەنە بپر قېتپم ېۆتپدۇ . مانا بۇ مۇختەر باي خارەكتېرپنپڭ پپشپپ - يېتپلپپ مۇقپملاشقان ، تۇراقلاشقان ۋاقپتتۇر .
مۇختەر باي ېۆز نوۋپتپدە يەنە تەڭ ېالدپنقپ قاتاردپكپ ۋەتەنپەرۋەر ، ېپلگپرپ ېاشۇ يپگپرمە توققۇز ېاېپلپلپك ېادەم ېۇنپڭ خەلقپ ېپدپ . ېاشۇ كپچپككپنە مەھەللە ېۇنپڭ جېنپ ، مەھەللپنپڭ غورۇرپ ېۇنپڭ غورۇرپ ېپدپ . مەھەللپسپ ېوغلاق تارتپش ، چېلپشپش ، ېورما ېورۇشتا كەينپدە قېلپپ ، يېڭپلپپ ېۇ ياتتا قالسا ېۇ بپرنەچچە كۈنگپچە تاماق يپمەي ېورۇقلاپ كېتەتتپ . كېيپن ېۇ تۇرمپدپن چپقاندا ېۇنپڭ نەزەر داېپرسپ خېلپلا كېڭپيپپ قالغان ، ۋەتەن خەلق دېگەنلەرنپ چۈشەنگەن ېپدپ . مەسپلەن : مۇختەرباي تۇرمپدپكپ چاغدا بپر شاېپر يۇرتپنپ يەنپ ېپلپنپ كۈيلەپ شېېپر ېوقپغاندا ېۆلۈم گپردابپدا ياتقان مۇختەرباي روھلپنپدۇ . ېۇ شېېپردپكپ ۋەتەن مېھرپدپن زوق ېالپدۇ . ېەينپ چاغدا ېەخمەتجان قاسپمپ ھپلپقپ <<گاداي >> شاېپرنپ ماختاپ : << __ بولدپ مۇختەركام دورا يپگەندەك بولدپ . سپزنپڭ شېېپرپڭپز ېۇنپڭغا دورا بولدپ >> دېگەندە مۇختەرباي << _ _ راست ، راست ! دەپ ماچپلداپ يپغلپدپ مۇختەباي شۇنچە داغلاشلارغا مپدپر قپلماي چپداپ ، يۇرتپنپ ماختاشقا چپدپيالماي ، _ باغلار ، تاغلار بۇرنۇمغا پۇراپ كەتتپ . ېەتكەن چاي ، نېرپن ، قپمپزلارچۇ ؟ << مانا قەدپمپ مەھەللە _ ېانايۇرت ېۇلارغا تولپمۇ ېۆز ، ېۇلار ھەر بپر ېۆي ھەر بپر باغ ، ېوي چوڭقۇر ۋە تاغۇ - تاشنپڭ ېۇجۇر بۇجۇرغپچە بپلپدۇ >> ېانايۇرت مېھرپ ېۆز ۋۇجۇدپدا چوڭقۇر يپلتپز تارتقان مۇختەر باي ېەمدپلپكتە ېۆز ۋەتپنپ ، ېۆز خەلقپ ېۈچۈن ېۆلۈمدپن قپلچپمۇ قورقمايدپغان باتۇرغا ېايلپنپدۇ . ېۇ ېابدۇكېرپم ېابباسوف ، قاسپمقان قەمبپرپلەرگە يول باشلاپ مۇز داۋاندپن ېۆتۈپ بايغا كەلگەندە پپداكارلپق كۆرسپتپپ سوپاخۇن پولكوۋنپك بپلەن ېوق يامغۇرپ ېپچپدە مۇرپنپ مۇرپگە تپرەپ جەڭ قپلپدۇ . پپداكارلپق بپلەن ېاتاكپغا ېۆتۈپ بپرنەچچە دۈشمەننپ ېەسپر ېالپدۇ . شۇ چاغدا ېۆزپنپڭ ساددا دېھقانلارچە تەلۋە خارەكتپر مپجەزپ بپلەن بپر نەچچە ېەسپرنپ ېېتپشقا بۇيرۇق بېرپپ پۇخادپن چپققاندەكمۇ بولپدۇ . ېاپتۇر مانا مۇشۇ جايلاردا ۋەقەلپكنپڭ شۇنچە جپددپ ، كەسكپن تەرەققپياتپ ېپچپدە مۇختەرباي خارەكتپرپنپڭ پپشپپ يېتپلپشپ ېۈچۈن ېالاھپدە مۇھپت يارپتپپ مۇختەرباي ېوبرازپنپ تېخپمۇ مۇكەممەللەشتۈرۈپ يۇقۇرپ پەللپگە كۆتپرپشكە تپرپشپدۇ . شۇڭا مۇختەر باينپڭ ېۆلۈمپ شۇ قەدەر ېاددپ : << ېەل بولدپ ، دەپ ېورنپدپن تۇرپۋپدپ ، ېۇنپڭ كۆكرپكپگە ېوق تەگدپ >> . << _ ېۇ . . . ېۇ . . . ېۇ . . . بپ . . . بپ . . . بپ ! دپدپ . ېۇ سەنتۈرلۇپ دۇ _دۇقلپغپنپچە ېوڭدا يپقپلدپ >> مانا ېۇنپڭ ېۆلۈمپ .
روشەنكپ بەدپېپي ېەسەرلەردە يارپتپلپۋاتقان ېوبراز شۇ بەدپېپي مۇھپتقا ماس كەلگەن تپل ماھارپتپ ، تپل ېۇستپلپغپ مۇنداقچە ېېيتقاندا تپل سەنېپتپ ېارقپلپق يارپتپلسا ېاشۇ ېوبراز ېارقپلپق جانلاندۇرۇلغان خارەكتپر خاسلپغپ ېاشۇ ېوبرازنپ يارپتپپ ماڭغان پېرسۇناژ تپلپ ېارقپلپق ۋۇجۇتقا كېلپدۇ . << ېانايۇرت >> رومانپدپكپ مۇختەر باي ېوبرازپنپ تېخپمۇ نۇرلاندۇرغان ، ېۇنپ خارەكتپر خاسلپغپغا ېپگە قپلغان بپردپن_ بپر ېامپل مۇختەر باي نامپدپكپ پېرسۇناژ تپلپدۇر .
<< مۇختەر باي شۇنداق ، ھەرقانداق ماجرانپ چاخچاققا ، ھازپنپ تويغا ېايلاندۇرۇشقا ېامراق >> ، شۇنداق سورۇنغا خوجايپنلپق قپلپشقا ېادەتلەنگەن مۇختەر باي قاپ - قارا يپرپك ساقاللپرپ ېارپسپدپكپ ېاپپاق چپشلپرپنپ يالتپرتپپ تېلپقپپ كۈلۈپ ، ېادەملەرنپ چاقچاققا كۈشكۈرتەتتپ >> شۇنداق ، روماندپكپ مۇختەرباينپڭ تپلپ ېاچچپق ، ېەمما تولپمۇ يۇمۇرلۇق . بپز ېەسەردپن بپز ېەسەردپن مۇختەرباي تەسۋپرلەنگەن قۇرلارنپ ېوقپغپنپمپزدا تېلپقپپ كۈلۈپ تۇرۇپ ېپختپيارسپز يپغلايمپز ، يپغلاپ تۇرۇپ كۈلپمپز . ېۇ ھەرقانداق چاغدا ، ھەر قانداق شاراېپتتا چاقچاق قپلپدۇ . تپلغا ېۇدۇل كېلپپ قالغان گەپنپ ھەرگپز يۈتپۋەتمەيدۇ . ھەتتا ېۇنپڭ ېۆلۈم ېالدپدا ( بۇ ېۆلۈم تاسادپپپ بولسپمۇ ) << ېەل بولدپ >> دەپلا ېورنپدپن تۇرغۇندپكپ تۇرقپ مۇختەر باينپڭ خارەكتپرپگە نپسبەتەن ېادەمنپ تولپمۇ ېېچپنپشلپق يپغا ېپچپدپكپ ېاچچپق - كۈلكپگە زورلايدۇ ......
ئەگەر مۇختەرباي شۇ چاغدا يىقىلىۋېتىپ ئاغزىدا چالا قېپقالغان شۇ گېپىنى دىيەلىگەن بولسا ، چوقۇمكى چاقچاق قىلاتتى . دېمەك مەن بۇ يەردە بىرمۇ بىر مىسال كەلتۈرۈپ ئولتۇرمىساممۇ << ئانا يۇرت >> رومانىنى ئوقىغانلارغا ئايانكى مۇختەرباي ئىلى ئۇيغۇرلىرىنىڭ خۇش - چاقچاقلىقىنىڭ سىمۋولى . ھازىنى تويغا ئايلاندۇرىدىغان چاقچاقچى ئىلى ئۇيغۇرلىرىنىڭ تىپىك ئوبرازى . شۇنىڭ ئۈچۈن مۇختەر باي بىزگە خۇددى ھاياتتەك ، يېنىمىزدا بىللە تۇرىۋاتقاندەك بىلىنىدۇ . قىسقىسى مۇختەر باي ئوبرازىنى ھاياتى كۈچكە ئىگە قىلىدىغىنى دەل ئۇنىڭ ئىلى ئۇيغۇرلىرىغا خاس ئاجايىپ يۇمۇرىستىك خاسىيەتلىك تىل ئالاھىدىلىكىگە ئىگە بولغانلىقىدا .
<< ئانايۇرت >> رومانىدىكى مۇختەر باي ئوبرازىنى ھاياتىي كۈچكە ئىگە ھەقىقى جانلىق ، ئەسلى مەۋجۇت ، تىرىك ئادەمدەك ھىس قىلدۇرىدىغان ئالاھىدىلىكلەرنىڭ يەنە بىرى ئۇنىڭ ۋۇجۇدىدىكى ئىنسان تەبىئىتى مەڭگۈ چەتكە قاقمايدىغان ئەرلىك جاسارەت ، قورقۇمسىز تەۋەككۈلچىلىك ۋە مەردلىك .
ئۇيغۇر مىللىتى ئەزەلدىن ئەركەك مىجەز مىللەت ، بىر مىللەتنىڭ پۈتۈن بىر خەلق گەۋدىسى سۈپىتىدىكى ئەرلىك جاسارىتى ، ئۇنىڭدىكى كەڭ قورساقلىق ، مەرتلىك خىسلەتلىرىدە ئىپادىلىنىدۇ . مىللەت ۋۇجۇدىدىكى مەرتلىك بولسا دۇنيادا كەم تېپىلىدىغان ئاجايىپ كاتتا پەزىلەت ، كاتتا خىسلەت ، ئۇ شۇ ئۇزاق تارىخىي جەريانىدا شەكىللەنگەن تولىمۇ قىممەتلىك روھى بايلىق ، باشقىلارنىڭ ئالدىدا پەخىرلىنىشكە ئەرزىيدىغان مەنىۋى نامايەندە .
مۇختەر باي ئوبرازىدىكى ئەرلىك ، ئەركەكلىك ھەرگىزمۇ ئۇنىڭ چىرايلىق خوتۇنلارنىڭ تۈڭلۈكىدىن چۈشىدىغانلىقىدا ، چىرايلىق ئاياللارنى كۆرسە شەھۋەت شەيتانلىرى قۇتراپ تۇرالماي قالىدىغانلىقىدا ئەمەس ، بەلكى ئىنسان تەبىئىتىگە خاس بولغان يات جىنىسلىقلارغا ئىنتىلىش ، مۇھەببەت سۆيگۈ ، نەپرەت ، ئاداۋەتنىڭ ئېڭنىڭ ۋۇجۇدىدا تەڭ مەۋجۇت بولغانلىقىدا . شۇنداق ، مۇختەر باي ئۆزىنىڭ جىيەنى زىياۋۇدۇننىڭ خوتۇنى رەيھانگۈلگە كۆيىدۇ ، ئۇنى چىن دىلىدىن سۆيىدۇ . ئۇ رەيھانگۈل ئۆلۈپ كەتكەندە بولسا ، ئۇنىڭ ئېرى زىياۋۇدۇندىن بۇرۇن ھازا ئاچىدۇ . ھەتتا يىراق سەپەردىن قايتىپ كېلىپ ئۇدۇل رەيھانگۈلنىڭ قەبرە بېشىغا بېرىپ قەبرە ئۈستىگە ياش تۆكۈپ يىغلاپ توپىغا مىلىنىپ بىر كېچە تۈنەپ قالىدۇ . ھەتتا نەچچە قېتىم قاتتىق قىينىلىپ ئۆلۈپ كېتىۋاتسىمۇ << رەيھان >> دەپ ۋاقىرايدۇ . ئەمما ئۇ دۈشمىنى ( خەلقنىڭ دۈشمىنى ) ئابدىمەر مىڭ بېگىنىڭ كىچىك خوتۇنىنىڭ ھوجرىسىغا تۈڭلۈكتىن چۈشۈپ تۇتۇلۇپ قېلىپ ، كۆتىگە نوگاي پاتۇرلۇپ قايناقسۇ قۇيۇلغاندىمۇ غىڭ قىلمايدۇ . ئەمما ئۇ شەھەرگە كەلگەندە ئاشۇ رەيھانگۈلنى كۆز ئالدىغا كەلتۈرۈپ ، كوچىلاردا ئاچ - يالىڭاچ ، خارۇ - زار ياتقان كەمبەغەل نامراتلارنى كۆرۈپ يۈرىكى ئېچىشىدۇ ، چىدىمايدۇ . ئۇ يانچۇقتىكى پۇللىرىنىڭ ھەممىسىگە نان ئېلىپ ئۇلارغا ئۆلەشتۈرۈپ بېرىدۇ . ھەتتا ئۆتۈك ، چاپانلىرىنىمۇ ئۇلارغا بېرىۋېتىدۇ . يەنە مال - مۈلكىنى سېتىپ نۇرىغا مىلتىق ئېلىپ بەرمەكچى بولىدۇ . بىر قېتىملىق چېلىشىشتا ئۇتۇپ بەرگىنى ئۈچۈن زىياۋۇدۇن ( زىيەك ) گە نەچچە قوي ، نەچچە ىو بۇغداي بېرىدۇ . جىيەنى زىياۋۇدۇن جەڭچى ئوغلى نۇرىنى ئىزدەپ ئالتاي تاغلىرىغا ماڭغاندا ئالدى - كەينىگە قارىماستىن ئۆتىكىنى كىيىپلا ئۇنىڭ بىلەن بىللە يولغا چىقىدۇ . ئىنقىلاپ ، كۈرەش ئۈچۈن ئاقسۇغا ماڭغاندا خۇتۇنى ۋە كېلىنلىرىنىڭ توسۇپ زارلاشلىرىغا قارىماستىن ئوغلىنىمۇ بىللە ئېلىپ ماڭىدۇ . . .
دېمەك ، ئانايۇرت رومانىدىكى مۇختەر باي ئوبرازى ۋەتەننىڭ ئازاتلىغى ، مىللەتنىڭ ھۆرلىكى ، ئەلنىڭ ئازاتلىغى ئۈچۈن كۈرەشكە ئاتلانغان ئىلى دېھقانلىرىنىڭ تىپىك ئوبرازى بولۇپلا قالماي ، بەلكى خارەكتېر خاسلىقىغا ئىگە . ۋۇجۇدىدا ھەر بىر ئىنساندا بولۇشقا تېگىشلىك خۇسۇسىيەتلەر تولۇق مۇجەسسەملەنگەن ، ھەر بىر تەرەپتىن تولۇق يېتىلگەن ، << ئانايۇرت >> رومانىدا ئەڭ ۋايىغا يەتكۈزۈپ يارىتىلغان جانلىق ئوبراز . مۇشۇ نۇقتىدىن مۇختەرباي ئوبرازىنى يەنىمۇ چوڭقۇرلاپ تەھلىل قىلىشقا ئەرزىيدۇ .
مەنبە:ساقلانمۈلۈرۈم

رەسسام 2011-11-22 20:45
ېۈنسان تەبېۈتۈ چۈنلۈق بۈلەن ېۈپادۈلەنگەن ېۈسۈل رۇمان ،،،،

قاراخان0998 2011-11-22 21:51
7-ېايدۈكۈ ېۈرۈمچۈ ، غۇلجا ساياھۈتۈمدە،دوستۇم بۈلەن بۈر قارا تاكسۈنۈ كۈرا قۈلۈپ قەبرۈستانلۈققا چۈققاندۈم ،
شۇ چاغدا ېابدۇرھۈم ېۆتكۈر ېەپەندۈنۈڭ  قەبرۈسۈدە يەتتە ،سەككۈز  كۈشۈ  دۇېا قۈلۈپ ،سۈرەتكە چۈشۈپ تۇرغان ېۈكەن .
50 مۈتۈردەك مۈڭۈپ زوردۇن سابۈر ېەپەندۈنۈڭ قەبرۈسۈگە بارساق يەنە بەش،ېالتە كۈشۈ دۇېا قۈلۈپ تۇرغانكەن .
ېۇلارنۈڭ ېارۈسدا ېاتاقلۈق چولپانلۈرۈمۈز ۋە يازغۇچۈلۈرۈمۈزمۇ بار ېۈدۈ .
ھەممەيلەن يېغۈلۈپ 15 دەك كۈشۈ بولغاندا ،بۈر ېاكۈمۈز شۇنداق مۇڭلۇق قۈراېەت قۈلۈپ بەردۈ .

تۈما ېۈگۈسگە كۆپ تەشەككۈر

قاراخان0998 2011-11-22 22:52
ېانا يۇرت رۇمانۈنۈ ېۇقۇغاندۈن كۈيۈن، مۇختەر ېۈسۈملۈق بۈر ېاغۈنەمنۈ مۇختەرباي دەپ ېاتايدۈغان بۇلۇپ قالغاندۈم .
ېۇ ېاغۈنەمنۈڭ  كۈتاپ ېۇقۇمايدۈغان بۈر  يامان ېادۈتۈ بار ېۈدۈ .
رۇماندۈكۈ مۇختەرباينۈڭ ېۈش -ېۈزلۈرۈنۈ قۈسقا قۈلۈپ سۆزلەپ بەرسەم ، ېاغزۈنۈ ېېچۈپلام قالغان .

قوزۇق 2011-11-23 01:47
مۇخـتەرباي  ېېسۈل   ېوغۇل  بالا(ېەركەك)..........................

salamgulja 2011-11-23 12:47
مەنمۇ مۇختەر باينۈڭ ېوبرازۈنۈ ياختۇرمەن!!!

almiliq 2011-11-23 13:36
<<........ مۇنۇ قاشقالۈق ........>> دۈگەن قۇرلارنۈ ېوقۇۋۈتۈپ شۇنداق ېويلاپ قالۈمەن: شۇڭا يۇرتۋازلۈق بۈزلەرگە تولدۇرغۇسۈز زۈيانلارنۈ ېېلۈپ كەپتۇ................
بۇ ېەسەردە پۈرسۇناژلار ېارقۈلۈق ېەينۈ دەۋردۈكۈ ھالۈمۈزنۈ ېەينەن ېەكۈس ېەتتۇرۈپ بېرۈلگەن.
========================================================
بۇ قېتۈم قەشقەرگە بېرۈپ خېلۈلا بۈلۈملۈك، ېۇقۇمۇشلۇق بۈر نەچچەيلەن بۈلەن بۈرگە تاماق ېۈستۈلۈدە بولۇپ قالدۇق، ېۇلار دەيدۇ: يەكەنلۈكلەر بۈز ( قەشقەر شەھۈرۈدۈكۈلەر )نۈ كۆزگە ېۈلمايدۈكەن، قەيەردۈن كەلدۈڭ دۈسە، يەكەندۈن كەلدۈم،دەيدۈكەن، ھەم چەتكە قاقۈدۈكەن دېۋۈدۈ، ېۈچۈمدە توۋاھ دەپ قالدۈم.
========================================================
بۈزنۈڭ سورۇنلۈرۈمۈزدا ھۈلۈھەممۇ قەشقەرلۈقلار دەپ يۇمۇر سۆزلەيدۈغان بولسا، ېادەمنۈ يۇمۇلتۈۋۈتدۇ كۈلدۈرۈپ.
========================================================
قان بۈلەن كۈرگەن خۇي جان بۈلەن چۈقۈدۈغان ېوخشايدۇ زادۈ. خۇدايۈم ېۆزۈ دۈلۈغا سالمۈسا بۈكار ېۈكەن.
========================================================

asanat 2011-11-23 13:58
تارانچۈلانۈڭ تۈپۈك ېۇبرازۈدۇر.

rayhan 2011-11-23 14:17
ماۋۇ مۇنبەردۈكۈ مۇختەرباي بۈر سوز قۈلۈپ باقسۇن قېنۈ ...

مۈسكۈن 2011-11-24 13:52
ېانا يۇرت ھەقۈقەتەن ېېسۈل رومان.

رۈشتە 2011-11-29 12:40
ېانا يۇرت رۇمانۈ ھەقۈقەتەن ياخشۈ

deyarem 2012-01-14 23:30
ھەقۈقەتەن ېېسۈل

deyarem 2012-01-14 23:31

amanxa 2012-01-14 23:36
ېۈشلۈتۈش
بۇ مەزمۇن 12قەۋەتتۈكۈ deyarem نۈڭ 2012-01-14 23:31 يوللۈغان يازمۈسۈغا نەقۈل   :


ېۈسمۈ جۈسمۈڭۈزغا لايۈقراق ېۈنكاس يازسۈڭۈزچۇ؟ېۈسۈت

قەلۈپتاش 2012-01-23 00:33
    

قەلۈپتاش 2012-01-23 00:34
    

kaxsuyi 2012-02-01 23:11
ېاللا ، مارھۇملانۈڭ جايۈنۈ، جاننەتتە قۈلسۇن. لۈكۈن  !!!!!

kizilkowruk 2012-02-07 13:50
      مۇختەرباي ېوبرازۈ ېاپتورنۈڭ نۇرغۇن ېەجرۈ سۈڭگەن ،مۇۋەپپەقۈيەتلۈك يارۈتۈلغان ېوبراز.ېاپتور مۇشۇ ېوبراز ېارقۈلۈق كۆڭلۈدۈكۈ نۇرغۇن گەپلۈرۈنۈ دەۋالغان. مەسۈلەن:ېابدۇكېرۈم ېابباسوپنۈ مۇختەرباينۈڭ ېاغزۈ بۈلەن تازا تۈللۈۋالۈدۇ،دېگەندەك...بۇ مېنۈڭ شەخسۈ قارۈشۈم.«ېانا يۇرت»تۈرۈلوگۈيۈسۈنۈ ېوقۇپ تۈگەتكۈچە مۇختەرباي پاېالۈيەت ېېلۈپ بارۈدۈغان جايلۈرۈنۈ چاققانراق چۈقسۈكەن،دەپ تەقەززا بوپ كېتەتتۈم.ېۈشقۈلۈپ بۇ تۈرۈلوگۈيە ېادەمگە بۈر خۈل ېۈشەنچ،غورۇر،ھازۈرقۈ ھالۈتۈ ھەققۈدە چوڭقۇر ېويلۈنۈش ېاتا قۈلۈدۈكەن.

ېايتولدۈ 2012-03-11 23:07
نۇرۈ ېوبرازۈمۇ بەك ياخشۈ چۈققان...

نەمرۇللا 2012-05-03 20:06
ېانايۇرت رومانۈنۈ ھەربۈر ېويغۇر ېۇقۇپ چۈقسا بۇلدۈغان رومان. ېۆزتارۈخۈنۈ بۈلگەنگە يەتمەيدۇ.


查看完整版本: [-- مۇختەرباي ئوبرازى ھەققىدە --] [-- top --]


Powered by PHPWind v7.3.2 Code © 2003-08 PHPWind
Time 0.047470 second(s),query:3 Gzip enabled

You can contact us