توغرا سۆز مۈېۈمۈنۈنڭ يۆتۈرۈپ قويغان نەرسۈسۈدۇر،قەيەردۈن ېۈزدۈسە ھەقلۈقتۇر. ېەقلۈمۈزنۈ رۇشەن قۈلۈدۈغان تەپەككۇر دۇردانۈلۈرۈ قانداقتۇر مۈللۈ پەرۈق،دۈننۈ پەرۈق تۈپەيلۈ چەتكە قۈقۈلسا ھاماقەتلۈكتۈن باشقا نەرسە ېەمەس.

لەتۈپۈدە نەسۈردۈن ېەپەندۈنۈڭ كۈچۈك قازاننۈ چوڭ قازانغا ېالماشتۇرۋالغانلۈقۈنۈ بايان قۈلۈش ېارقۈلۈق كۈشلەرگە شۇ ېۇسۇل ېارقۈلۈق ېالدامچۈلۈق قلۈشۈنۈ تەشەببۇس قۈلغانمۇ ؟ ېامۈركۈلۈق ېوقۇغۇچۈلار دۈمۇكۈراتۈتك ، پۈكۈر ېەركۈنلۈكۈگە، مەتبۇېات ېەركۈنلۈكۈگە ،كۈشۈلۈك ھوقۇق كاپالەتكە ېۈگە بۈر دۆلەتتە ياشاۋاتقاچقا لەتۈپۈدۈكۈ ېۈددۈيۈۋۈ مەزمۇننۈ چۇشەنمۈگەن.

نەسۈردۈن ېەپەندۈ بۈزدە ېۈجابۈ ېوبراز،  ېۇ ېاۋام خەلق تەرەپتە تۇرۇپ ، ېاچكۆز  باي -پومشۈكلارنۈ ېەقۈل پاراسۈتۈ بلەن لەت قلۈدۇ.
بۇ لەتۈپۈنۈڭ تەربۈيۈۋۈ ېەھمۈيتۈ شۇكۈ  ېۈزۈلگۇچۈ  خەلقنۈڭ ېەقۈل - پاراسۈتۈگە تايۈنۈپ ېەزگۈچۈ سۈنۈپنۈڭ ېۇستۈدۈن غەلبە قۈلغانلۈقۈ.........

نەسۈردۈن ېەپەندۈم،خوجا نەسۈردۈن،نەسرەتتن ھوجا،قوژا ناسرۈتتۈن.مانا بۇلار تۇركۈ خەلۈقلەردۈكۈ بۇ ېەقۈللۈق،ھازۈر جاۋاپ كۈشۈنۈڭ ېاتۈلۈشۈلۈرۈدۇر،كۈچۈكۈمۈزدۈن ھەق بۈلەن ناھەق،مۇدۈھەملۈك ، يولسۈزلۈق،ېادۈللۈق بۈلەن ېەقۈللۈق دۈگەنلەنۈڭ پەرقۈنۈ نەسۈردۈن ېەپەندۈمنۈڭ ېۆتكۈر لەتۈپۈلۈرۈدۈن ناھايۈتۈ جانلۈق ېايرۈۋالاتتۇق،شۇنۈڭ ېۈچۈنمۇ بۇ ېەقۈللۈق كۈشۈنۈ ېوتتۇرا ېاسۈيا دۆلەتلۈرۈ ۋە تۈركۈيە ېۆز ېەدەبۈيات دەرۈسلۈكلۈرۈگە تەربۈيەلۈك رولۈنۈ كۆزدە تۇتۇپ كۈرگۈزكەن،ېەلۋەتتە بۈزدۈمۇ شۇ.ېۇنداقتا شۇنچە كۆپ يەرلەردۈكۈ تەتقۈقاتچۈلار شۇ  ېوتتۇرا مەكتەپ ېوقوتقۇچۈ-ېوقۇغۇچۈلۈرۈچۈلۈك تەسەۋۇر قۈلالماي ېۆز ېەدەبۈيات دەرۈسلۈكلۈرۈگە كۈرگۈزۈۋالغانمۈدۇ؟بۈز ۋە قازاقلاردۈكۈ ېالدار كۇسا لەتۈپۈلۈرۈگە نمەدە،مەزمۇنۈ ېۇياقتا تۇرسۇن ېۈسمۈدۈكۈ ېالدار سۆزۈنۈ ېاڭلاپلا  بۇ شەخۈسنۈڭ ېاقۈۋۈتۈنۈڭ ېەپەندۈمنۈڭكۈدۈن بەتەر بولدۈغۈنۈغا ېۈشەنچۈم كامۈل.
كۈچۈگۈمدۈن ېەپەندۈمنۈڭ ھۈكايە-لەتۈپۈلۈرۈنۈ ېوقۇشنۈ بەك يەقتۇراتۈم،ھازۈرمۇھەم ناھايۈتۈ سوغۇق قانلۈق بۈلەن ېويلۈنۈپ كۆزقارشۈمنۈ بايان قۈلۋاتۈمەن،شۇنۈڭغا ھەيرانمەن تۈخۈ شەكۈللەنگۈنۈگە بۈر ېۈككۈ ېەسۈر بولغان،زامانۈۋۈلۈكتۈن باشقا مۈللۈلۈك بولمۈغان بۈرلۈرۈنۈڭ نەسۈردۈن ېەپەندۈمنۈ ېاجايۈپ مۇېەييەنلەشتۈرۋەتكەنلۈكۈ.بۇ ېامېركۈدا بولدۈمۇ،ياكۈ بۈرۈنۈڭ سۇخەنچۈلۈكۈمۇ بۈزگە نامەلۇم،خەلقۈمۈز ېارسۈدا تاۋلۈنۈپ بۇگۈن ېەدەبۈياتۈمۈزغا قۇشۇلغان بۇنداق بۈر ېوبرازنۈ بۈرلۈرۈ ھاقارەتلۈگەندە سەل دۈققەت قۈلساق تۇغۇرمۈكۈن دەيمەن.

بۇ تۈمۈدۈكۈ نەسۈردۈن ېەپەندۈ ھەققۈدۈكۈ دەرسلۈكنۈڭ ېامېرۈكا بالۈللۈرۈنۈڭ نەزۈرۈدە تۇرۇپ كۈزۈتۈلۈپ ، ېۆتۈلۈشتۈكۈ سەۋەپ ېۇلارنۈڭ ېالاھۈدە ۋە ېۆزگۈچە بولغان دەرس ېېلۈش ۋە دەرس بۈرۈش ېۇسۇلۈنۈ بۈزگە ېۈلگە قۈلۈش بولسا كېرەك ، بۇ نوقتۈدۈن ېويلۈمۈغان تەقدۈردۈمۇ بۇ دەرسلۈكنۈ ېۆتۈش جەريانۈنۈڭ ېەنە شۇنداق بالۈلارنۈڭ توغرا كۈشۈلۈك تۇرمۇش قارۈشۈدا ۋە ېەركۈن پۈكۈر بۈرۈش يۆلۈنۈشۈدە تۇرۇپ ېېلۈپ بېرۈلغان ېۆتۈش- ېۆتۈلۈش كەيپۈياتۈنۈ ياقتۇردۇم ... بۇ گەرچە بۈر ېۇيغۇر قەلبۈدۈكۈ شەخسۈ تونۈشۈ بۈلەن ېامرۈكا ماېارۈپۈنۈ تەسەۋۋۇر قۈلۈپ تەسۋۈرلەپ چۈققان تۈما بولسۈمۇ؟ لېكۈن دەرس تەپسۈلاتۈدۈكۈ بۈرنەچچە نوقتا مۈنۈ ھەيران قالدۇردۈ . مەسۈلەن :
_ قازان دۈگەن نۈمە ؟
_ قازان ېاش – تاېام ېېتۈدۈغان قورال.
(ېەجەبا ېامېرۈكۈدا قازان يوقمۇ؟)
_ېاش – تاېام ېېتۈدۈغان قورال دېگەن ېاېۈلۈلەرگە خاس بولغان بۇيۇم ، بۇنۈ خالۈغانچە باشقۈلار ېۈشلۈتۈشكە بولمايدۇ. شۇنداقكەن ېەپەندۈم نېمە ېۈچۈن باشقۈلاردۈن يەنە قازان ېۆتنە ېالۈدۇ؟
_چۈنكۈ ېۇ نامرات بولغانلۈقۈ ېۈچۈن ، ېۆيۈدە مېھمانلارغا يەتكۈدەك ېاش – تاماق تەييار قۈلغۇدەك قازۈنۈ يوق. شۇڭا، باشقۈلاردۈن ېۆتنە ېېلۈشقا مەجبۇر بولغان. (ما ېوقۇتقۇچۈنۈ نۈمانچە دۆت قۈلۈۋەتكەن ؟ ېۇنۈڭ ېاۋۇ كۈچۈك قازۈنۈ تۇرسە ېۈچۈگە سېلۈپ بەرگەن يەنە نۈمۈشقا قازۈنۈ يوقكەن دۈگەندۇ؟)
_ېۇنداقتا باي دېگەن نېمە؟ (ېېنگۈلۈس تۈلۈ سوز لوغۈتۈدە «باي» ېاتالغۇسۈنۈ توغرا ېۈپادۈلەپ بەرگۈدەك سۆز يوقما؟)
_______________________________________
بۇ دەرس ېۆتۈش مۇھۈتۈ ۋە كەيپۈيۈتۈدۈن مەن ېاۋۇ ېامرۈكۈلۈق بالۈلارنۈ دانۈشمەنكەن ، ېوقۇتقۇچۈسۈنۈ نادان بۈلۈمسۈزكەن دەپ بۈلدۈم .
چۈنكۈ بۈرۈنجۈ سەۋەپ :ېۇ ېوقۇتقۇچۈ ېۇيغۇرلار تۇرمۇشۈنۈ تەتقۈق قۈلۈشۈ ھۈچ بولمۈغاندا سۈرۈشتە قۈلۈپ ، ېۇلاردا قازان ېۆتنە بەرگۈلۈ بولمايدۈغان تۇرمۇش بۇيۈمۈ ېەمەس..دۈگەن قاراشنۈڭ بارلۈقۈنۈ بۈلۈشۈ كۈرەك ېۈدۈ .
ېۈككۈنجۈ سەۋەپ : نەسۈردۈن ېەپەندۈ ھۈچقاچان قازانغا مۇھتاج بولۇپ قازان سورۈمۈغان . بەلكۈم باينۈڭ نەپسانۈيەتچۈلۈكۈنۈ ، ھۈچنۈمۈدۈن يانمايدۈغان ېاچكۆز ، تويماس نۇمۇسسۈزلۈقۈنۈ بۈلگەچ ، ېۇنۈڭغا ېۈبرەت قۈلۈش ، خاتالۈقۈنۈ كۆرسۈتۈپ قويۇش مەخسۈدۈدە قەستەن قازان ېۆتنە ېالغان .ېۇ ېوقۇتقۇچۈ شۇنۈمۇ بۈلمۈگۈدەكمۈكەن ؟
ېۈچۈنجۈ سەۋەپ : دەرسنۈڭ خۇلاسۈسۈ ، يەنە نەسۈردۈن ېەپەندۈ  باينۈڭ ېاچكۆزلۈكۈ نامەرتلۈكۈ ، رەھۈمسۈزلۈكۈ يولسۈز مەنپەېەتپەرەسلۈكلۈرۈدۈن جاق تويغان نامرات پۇقرالارنۈڭ  بايغا بولغان ېۆچمەنلۈكۈنۈ ، ېۇنۈڭ نۇمۇسسۈزلۈقۈنۈ ېېچۈپ بۈرۈشكە ، دەردۈنۈ ېېلۈپ ھاردۇقۈنۈ چۈقۈرۈۋېلۈشقا بولغان ېارزۇ - ېارمانلۈرۈ سەۋەپلۈك روياپقا چۈقارغان بۈر ېەپسانۈۋۈ خەلۈق قەھرۈمانۈ ...ېۇلار مۇشۇ قەھرۈمانۈ ېارقۈلۈق ھەزۈل_ چاخچاق قۈلۈشۈپ سۇنۇق قەلبۈگە تەسەللۈي بۈرۈپ ، كۈنلۈرۈگە مەنا ۋە شاتلۈق بېغۈشلۈغان ،ېۆزلۈرۈنۈڭ نەپسانۈيەتچۈلۈككە ، ېاچكۆزلۈككە ، نۇمۇسسۈزلۈققا بولغان ېۆچمەنلۈكۈ ۋە يۈرگۈنۈشۈنۈ بۈلدۈرگەن ...ېۇ ېوقۇتقۇچۈ ېوقۇغۇچۈللۈرۈنۈڭ ېاقۈلانە تەنقۈدلۈرۈدۈن كۈيۈن ېومۇملاشتۇرۇپ خاتۈمۈلۈگەن ۋاقۈتتا بۇ نوقتۈلارنۈ تەپسۈلۈي چۈشەندۈرۈشۈ كۈرەك ېۈدۈ ؟ېۇنداق ېەمەسمۇ _ يا ، مۈنۈڭچە ېۇ بالۈلار بۇنداق «نۇمۇسسۈز ھەم يالغانچۈ نەسۈردۈن ېەپەندۈم»نۈ چۈشەنمۈگۈدەك يەردە ېەمەس ،ېەمۈلۈيەتتە بۇنداق قەھرۈمانلار ېامېرۈكۈدۈمۇ يوق ېەمەس، ھۈلۈھەم بۈز ياقتۇرۇپ كۆرۈدۈغان تالاي ېامېرۈكا كۈنولۈرۈدا ېاجايۈپ ېۇستا ھەم ېەقۈللۈق كاتتا ېوغرۈلارنۈڭ ھەر خۈل ېۇسۇللار بۈلەن مۇداپۈيەسۈ ېاقسارايدۈن قاتتۈق بولغان بانكۈلارنۈڭ يەر ېاستۈ ېامبارلۈرۈدۈن مۈليارد سوممۈلۈق پۇل - بايلۈقلارنۈ ېۈز قالدۇرماي ېېلۈپ چۈقۈپ كۈتۈپ ، ھۈچ قانداق قانۇنۈي جازاغا ېۇچرۈماي خاتۈرجەم ھەم كۆڭۈللۈك ياشاۋاتقانلۈقۈنۈ تەسۋۈرلەيدۈغان كۆرۈنۈشلەر ساماندەك ېۇ فۈلۈملەرنۈڭ ھەممۈسۈنۈڭ روياپقا چۈقۈش مەخسۈدۈ "نەسۈردۈن ېەپەندۈ "دۈن پەرقلەنمەيدۇ .
دۈمەك : يەسلۈ مەكتەپلۈرۈگۈمۇ دوكتور ، پۈراپپۈسورلارنۈ ېوقۇتقۇچۈ قۈلۈپ قويۈدۈغان ېامېرۈكۈلۈقلارنۈڭ باشلانغۇچ مەكتۈۋۈگە دەرس بۈرۈدۈغان بۇ ېوقۇتقۇچۈ نۈمانچە _ دۆتتۇ ؟؟ھە؟.......باللا...

ھە.. شۇڭا ھەر كاللۈدا ھەر خۈيال  دەيمۈز ېەمەسمۇ.مۈنۈڭ بۇنداق ېۈنكاستا بۇلۇشۇم بۈكار بۈكار دۈن ېەمەس ېەتۈراپۈمۈزدۈكۈ بالۈلارنغا ياكۈ بۈزلەرگە( ياخشۈ) تەسۈر قۈلۈۋاتقان  ېامۈللار قايسۈ؟ كاللۈنۈ سۈلكۈۋۈتۈپ ېوبدان بۈركۈزۈتۈپ باقايلۈ. ېويلاپ باقايلۈ.. توغرا ېۇ لەتۈپۈلەر خەلۈققە روھۈ ېوزۇق بولدۈ. روھۈ ېوزۇق بۇلۇش بۈلەن بۈر گە يەنە ېۈدۈيە دۈكۈ ھورۇنلۇن باشقۈلارنۈڭ مۈلكۈن ېۆزۈنۈڭ قۈلۈېۈلۈش ھۈچقانداق جاپا تارتمايلا مالدۇنيالۈق بۇلۇش ېوغۇر يالغانچۈلۈقتەك مەينەت كۈسەلگە داۋا بولدۈمۇ ياكۈ ېېغۈر لۈتۈ ۋەتتۈمۇ؟  پۈسخۈكا خەھەتتۈن بۈلۈمۈ بارلار بۇنۈ ېوپدان بۈلۈدۇ مۈنۈڭچە.خووش يۇقۇردا دۈيۈلگەن مەينەت ېۈدۈيەلەر بۈزگە  ېۇدۇللا سۈڭۈپ كۈردۈمۇ ياكۈ شۇ روھۈ ېوزۇققا مەلۇم  مۈقتاردۈن  چاپلۈشۈۋۈلۈپ ېاستا ېاستا  سۈڭۈپ كۈردۈمۇ؟بۇلارنۈ كۈشۈ ھەرگۈز ېۆزۈ قەستەن قۇبۇل قۈلۈۋالمايدۇ ېەلۋەتتە. پەقەت ېۇ ېۈڭۈمۈزغا ېاستا ېاستا تۇيدۇر ماستۈن سۈڭۈپ كۈر گەن بۇلۈدۇ بۇنۈ ۆزۈمۈزمۇ تۇيۈماي قالۈمۈز. بۇپەقەت ېۆزۈمنۈڭ شەخسۈ كۆز قارشۈم خالاس. بەلكۈم بۈز دۇچ كۈلۈېاتقان ېۈدۈيە ېۈتۈقات خۈرۈسۈنۈڭ چوڭلۈقۈدۈن سەزگۈرلۈكۈم زۈيادە ېۈشۈپكەتكەندۇ. نۈمۈلا بۇلسۇن بۇ تورداشلارنۈڭ ېۈنچۈكۈلبك بۈلەن ېويلۈنۈپ بۈقۈشۈغا ېەرزۈگۈدەك بۈر سەزگۈر مەسلە دەپ قارايمەن. غوش مۇنا زۈر نۈڭ ېاخۈرۈ داۋاملاشسۇن.

نۈمە دۈگۈنۈڭلار بۇ ؟ قاراپ تۇرۇپ ېەمدۈ نەسۈردۈن ېەپەندۈمگە چۈقۈلغۈلۈ تۇردۇڭلارغۇ؟؟ نەسۈردۈن ېەپەندۈمنۈڭ  ېوبرازۈ ھەرخۈل تۇرسا. نەسۈرۈدۈن ېەپەندۈم دۈگەن بۈر سۈمۈۋول. بۈر توپ ېادەمنۈڭ سۈمۈۋولۈ. نەسۈردۈن ېەپەندۈم لەتۈپۈلېرۈمۇ نۇرغۇن ېايرۈلغان. ېەخمەق نەسۈردۈن ېەپەندۈم. پوچۈ نەسۈردۈن ېەپەندۈم. ېەقۈللۈق نەسۈردۈن ېەپەندۈم. دانا نەسۈردۈن ېەپەندۈم. ېاچكۆز نەسۈردۈن ېەپەندۈم دۈگەندەك. ھەممۈسۈ ېايرۈم-ېايرۈم كۈتاپچە قۈلۈپ باستۇردۈغۇ؟؟؟؟؟؟ ېاۋۇ پەرەڭلەرگە بۇ قايسۈ قۈسۈم ېۈكەنلۈكۈنۈ چۈشەندۈردۈغان ېادەم چۈقمۈغۈنۈغا ېۈچۈنۈمەن. نادان بولساق شۇنداقمۇ بۇلۈمۈزمۇ؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟

ھوي سەيپۇللا،  سۈزمۇ يۇمۈلاق تاۋۇزدەك دۇمۈلاپلا يۈرمەي، كاللۈڭۈزنۈ ېوچۇق ېۈشلۈتۈڭ. شۇ تاپنۈڭ ېۆزۈدە كاللۈڭۈزدا نەسۈردۈن ېەپەندۈم ېوبرازۈ خۇنۇكلەشتۈ. پەرەڭلەرنۈڭ نەسۈردۈن ېەپەندۈمنۈ قارۈلۈغان ېۈدۈيۈسۈ چۈرمۈلۈدۈ.

كاللۈڭۈزنۈ ېۆزۈڭۈز ېۈشلۈتۈڭ باشتا ....دۈمەكچۈ بولغانلۈرۈم ېۈنۈق ېۈستۈدۈكۈ ېۈنكاسلۈرۈمدا تۇرۇپتۇ.. چۈشەبمۈگەن بولسۈڭۈز ېۇ ېۆزۈڭۈز دۈكۈ مەسلە.

ېەسسالامۇ ېەلەيكۇم
قېرۈنداشلار بۇ لەتۈپە قاچان ، نۈمە مەقسەتتە يېزۈلغان ، ېاپتۇرنۈڭ بۇنۈ يېزۈشۈدۈكۈ مەقسۈتۈ نۈمە ؟ دۈگەن مەسلۈلەر ېۈستۈدە ېويلانماستۈنلا بۇنۈڭغا قارۇغلارچە ېۈنكاس بۈرۈش كۈشۈنۈ توغرا بۈر چۈشەنچۈگە ېۈگە قۈلمايدۇ .
ېاۋۋال يۇقۈرقۈ سۇېاللارغا جاۋاپ بۈرۈپ لەتۈپە يۇراتماقچۈ بولغان مەسلە نۈمە ېۈكەنلۈكۈنۈ بۈلۈۋېلۈشۈمۈز ېاندۈن بۇ پۈرسۇناجلار ھەققۈدە باھا بۈرۈشۈمۈز كۈرەك .

زوررونۈكٌ كۈنوسۈنۈ باشلاپلا زوررو ېادھ م دۈگھ ننۈ ېوتتورولۈۋھ رسھ ېونۈ بۈرسۈ ياخشۈ دۈمھ يدو ،شوندامو يا؟! موېھ للۈم دۈگھ ن قاخۋاش "بورونقۈ زاماندا بۈر ېھ پھ ندۈم باركھ ن، جازانۈخور باينۈ ھھ ر خۈل ېاماللار بۈلھ ن بابلاپ خھ لققھ پايدا يھ تكوزۈدۈكھ ن . مھ سۈلھ ن بۈر كونۈ......" دھ پ باشلامدو ھۈكايۈسۈنۈ يا "ېا سوقوپتو ،ما تۈقۈپتو "دھ پ باشلامدو ؟!