روسلار نېمۈشقا قان كېچۈپ بولسۈمۇ كاۋكازنۈ قوغدۈماقچۈ بولۈدۇ؟
«يەر شارۈ ۋاقۈت گېزۈتۈ»نۈڭ روسۈيۈگە ېالاھۈدە ېەۋەتۈلگەن مۇخبۈرۈ جاڭ گۇاڭجېڭ
روسۈيە بۈلەن گرۇزۈيۈنۈڭ جەنۇبۈي ېوسسېتۈيۈنۈ چۆرۈدەپ قوزغۈغان ېۇرۇشۈ كاۋكاز رايونۈنۈڭ ۋەزۈيۈتۈنۈ يەنۈمۇ جۈددۈيلەشتۈرۈۋەتتۈ، كاۋكاز رايونۈنۈڭ يەر كۆلۈمۈ ۋەزۈيۈتۈ بۈر مەھەل داۋالغۇش ېۈچۈدە ېۆتكەن بالقان يېرۈم ېارۈلۈنۈڭ يەر كۆلۈمۈدۈن قېلۈشمايدۇ، بۇ يەردۈمۇ مۇرەككەپ مۈللەت ۋە دۈن زۈددۈيۈتۈ مەۋجۇت. قۈزۈق نۇقتا بولۇپ كېلۈۋاتقان ېابغازۈيە مەسۈلۈسۈ، جەنۇبۈي ېوسسېتۈيە مەسۈلۈسۈ، كاسپۈ دېڭۈزۈ نېفۈت مەسۈلۈسۈ ۋە روسۈيە-گرۇزۈيە توقۇنۇشۈ ېەمەلۈيەتتە نەچچە يۈز يۈلدۈن بۇيان كاۋكاز رايونۈدا ېايۈقۈ ېۈزۈلمەي كەلگەن شاپاېەت ۋە ېاداۋەتلەرنۈڭ مەھسۇلۈدۇر.كاۋكازنۈڭ نېفۈت بايلۈقۈ مول بولسۈمۇ، ۋەزۈيۈتۈ مۇقۈم بولمۈغاچقا، ېۈقتۈسادۈ تازا تەرەققۈي قۈلمۈغان، خەلقنۈڭ تۇرمۇش سەۋۈيۈسۈمۇ ناھايۈتۈ تۆۋەن. روسۈيە بۈلەن گرۇزۈيە «ېۇرۇش ھالۈتۈ»گە ېۆتكەندۈن كېيۈن، ېابغازۈيۈمۇ «كودورۈ» جۈلغۈسۈغا ېەسكەر ېەۋەتتۈ، مانا بۇلارنۈڭ ھەممۈسۈ كۈشۈلەردە كاۋكاز ۋەزۈيۈتۈ توغرۈسۈدا ېەندۈشە پەيدا قۈلماي قالمايدۇ.
كاۋكاز تاغ تۈزمۈلۈرۈ ېاسۈيا بۈلەن ياۋروپانۈڭ پاسۈل سۈزۈقۈ بولۇپ قالدۈ
روسۈيۈلۈك داڭلۈق شاېۈر لېرمونتوف بۈر چوڭ تاغنۈ ېۆز مۈسرالۈرۈدا ېاجايۈپ تەسۋۈرلۈگەن. بۇ چوڭ تاغ دەل ېاشۇ چوڭ كاۋكاز تاغ تۈزمۈسۈدۇر.يېقۈنقۈ 100يۈلدۈن بۇيان، كاۋكاز رايونۈدا سانسۈزلۈغان ېۇرۇش ۋە مۈللۈي ېارازچۈلۈقلار يۈز بېرۈپ كەلدۈ.
چوڭ كاۋكاز تاغ تۈزمۈسۈ روسۈيۈنۈڭ غەربۈي جەنۇبۈنۈ توغرۈسۈغا كېسۈپ ېۆتكەن، بۇ تاغ تۈزمۈسۈ قارا دېڭۈز بۈلەن كاسپۈ دېڭۈز ېوتتۇرۈسۈدۈكۈ تار، ېۇزۇن جايغا جايلاشقان، بۇ تاغ تۈزمۈسۈنۈڭ چۈققۈلۈ بولمايدۈغان ېەڭ ېېگۈز چوققۈسۈ داغۈستان بۈلەن چېچۈنۈيە -ېۈنگۇش چېگرۈلانغان تاغلۈق رايوندا. ېۇ يەردە ېولتۇراقلاشقانلار ېۆزۈ تۇرۇۋاتقان جاينۈ «بۈركۈتمۇ ېۆتەلمەيدۈغان جاي»،دېيۈشۈدۇ، بەزۈلەر تېخۈ: «بۇ يەردە ھەتتا بۈركۈتمۇ ېادۈشۈپ قالۈدۇ»، دېيۈشۈدۇ. چوڭ كاۋكاز تاغ تۈزمۈسۈ 440مۈڭ كۋادرات كۈلومېتۈر كېلۈدۈغان بۇ رايوننۈ ېۈككۈ چوڭ قۈسۈمغا بۆلۈپ تۇرۈدۇ: تاغ تۈزمۈسۈنۈڭ شۈمالۈ شۈمالۈي كاۋكاز، تاغ تۈزمۈسۈنۈڭ جەنۇبۈ جەنۇبۈي كاۋكاز ياكۈ تاشقۈ كاۋكاز، دەپ ېاتۈلۈدۇ. شۈمالۈي كاۋكاز رايونۈ شۈمالۈي ېوسسېتۈيە جۇمھۇرۈيۈتۈ، چېچۈنۈيە جۇمھۇرۈيۈتۈ قاتارلۈق روسۈيە فېدېراتسۈيۈسۈنۈڭ توققۇز ېاساسۈي گەۋدۈسۈنۈ، شۇنداقلا روسۈيە بۈلەن گرۇزۈيە تالۈشۈپ كېلۈۋاتقان، گرۇزۈيۈدۈن ېايرۈلۈپ، ېۆز ېالدۈغا مۇستەقۈللۈق جاكارلۈغان ېابغازۈيۈنۈ ېۆز ېۈچۈگە ېالۈدۇ. جەنۇبۈي كاۋكاز رايونۈ گرۇزۈيە، ېەزەربەيجان، ېەرمۈنۈيە ۋە تۈركۈيۈنۈڭ بۈر قۈسۈم جايلۈرۈنۈ ېۆز ېۈچۈگە ېالۈدۇ.
چوڭ كاۋكاز تاغ تۈزمۈسۈ جۇغراپۈيەشۇناسلارنۈڭ ياۋروپا- ېاسۈيا ېۈككۈ قۈتېەسۈنۈڭ قۈسمەن چېگرا پاسۈلۈنۈ ېايرۈشۈغا تۈرتكە بولغان «تۆھپۈكار».17-ېەسۈردە، فرانسۈيۈلۈكلەر دۇنيا خەرۈتۈسۈنۈ سۈزغاندا، ياۋروپانۈڭ يەر كۆلۈمۈنۈ ېۈمكانقەدەر چوڭراق سۈزۈش ېۈچۈن، ھەتتا ھازۈرقۈ ېوتتۇرا ېاسۈيا رايونۈنۈمۇ ياۋروپاغا قوشۇۋەتكەن، لېكۈن ،روسۈيۈلۈك جۇغراپۈيەشۇناس تاتۈشوۋ ېۇزاق مەزگۈل كۆزەتكەندۈن كېيۈن، ېۇرال تېغۈنۈڭ ېۈككۈ ياقۈسۈدۈكۈ ھايۋاناتلار ۋە ېۆسۈملۈكلەرنۈڭ رۇشەن پەرقلۈنۈدۈغانلۈقۈنۈ بايقاپ، مۇشۇ جاينۈ پاسۈل قۈلۈشنۈ ېوتتۇرۈغا قويغان. تاتۈشوۋنۈڭ بۇ نۇقتۈېۈنەزۈرۈنۈ جاماېەتچۈلۈك ناھايۈتۈ تېز ېېتۈراپ قۈلغان، كۈشۈلەرنۈڭ شۇنۈڭدۈن كېيۈن، مۇشۇ تاغدۈن باشلانغان ېۇرال دەرياسۈ ۋە كاسپۈ دېڭۈزۈ، قارا دېڭۈز ېوتتۇرۈسۈدۈكۈ چوڭ كاۋكاز تاغ تۈزمۈسۈنۈ چېگرۈنۈڭ ېۇزارتۈلۈشۈ، دەپ قاراپ، ېۇنۈ بېكۈتۈلگەن باشقا ياۋروپا-ېاسۈيا پاسۈل سۈزۈقۈ بۈلەن بۈرلەشتۈرگەن. شۇنۈڭدۈن ېېتۈبارەن، 3000يۈلدۈن كۆپرەك داۋاملاشقان «ياۋروپا-ېاسۈيا چېگرا ماجۈراسۈ»ېاخۈر تۈنجۈدۈ.
كاۋكازدۈكۈ «تاغلۈقلار »نۈ باش ېەگدۈرۈش ېاسان ېەمەس
كاۋكاز رايونۈنۈڭ ېومۇمۈي نوپۇسۈ تەخمۈنەن 30مۈليون، 50نەچچە مۈللەت بار، نوپۇسۈ مۈليوندۈن ېاشۈدۈغان مۈللەتتۈن روسلار، ېەزەربەيجانلار، گرۇزۈنلار ۋە ېەرمەنلەر بار، چېچەنلەر، ېوسسېتلار، باشقا «ېاز سانلۈق مۈللەتلەر»ېارۈسۈدا نوپۇسۈ بۈر قەدەر كۆپ مۈللەت ھېسابلۈنۈدۇ. كاۋكاز رايونۈدۈكۈ ھەربۈر مۈللەتنۈڭ ېۆز ېالدۈغا تۈلۈ بار، بولۇپمۇ شۈمالۈي كاۋكازدا ھەتتا ھەربۈر يېزا-كەنتلەردۈكۈلەرنۈڭ ېۆز ېالدۈغا «تۈلۈ»بار. قەدۈمكۈ يۇنان يازغۇچۈسۈ پرۈننۈي «ناتۇرال تەزكۈرۈسۈ» دېگەن ېەسۈرۈدە: يۇنانلار كاۋكاز رايونۈدا سودا-سېتۈق قۈلسا، 80نەچچە تەرجۈمان ېېلۈۋېلۈشۈ كېرەك، دەپ ناھايۈتۈ قۈزۈقارلۈق يېزۈپ قالدۇرغان. ېەرەب جۇغراپۈيەشۇناسلۈرۈمۇ شۈمالۈي كاۋكاز رايونۈنۈ «تۈل ماكانۈ»، دەپ ېاتۈغان. بۈگۈنكۈ كۈنگە كەلگەندە، شۈمالۈي كاۋكازدۈكۈ ھەربۈر تاغ چوققۈسۈدا بۈر ېۇلۇس ياشاۋاتۈدۇ، ھەر بۈر تاغ بۈر «تۈل پادۈشاھلۈقۈ».
كۆپ مۈللەتلۈك بۇ رايوندا ھەر خۈل دۈنۈي ېېتۈقاد مەۋجۇت. شۈمالۈي كاۋكاز رايونۈدا شۈمالۈي ېوسسېتلار خۈرۈستۈېان دۈنۈغا ېېتۈقاد قۈلۈدۇ، باشقا مۈللەتلەرنۈڭ ھەممۈسۈ ېۈسلام دۈنۈغا ېېتۈقاد قۈلۈدۇ. مۈلادۈ 901-يۈلۈدۈن 907-يۈلۈغۈچە ۋۈزانتۈيە دۈن ېۆمۈكۈ شۈمالۈي ېوسسېتۈيۈگە كەلگەن، شۇڭا، شۈمالۈي ېوسسېتۈيۈلۈك بۈر ېالۈم مۇخبۈرلارغا: «روسلار خۈرۈستۈېان دۈنۈغا بۈزدۈن بۈر ېەسۈرگە يېقۈن ۋاقۈت كېيۈن ېېتۈقاد قۈلغان»، دەپ پەخۈرلەنگەن.
كاۋكاز رايونۈ ېەلمۈساقتۈن تارتۈپ ياۋروپا-ېاسۈيا ېارۈسۈدا ېۆتەڭ بولۇپ كەلگەن، شۇنداقلا ۋۈزانتۈيە، پارۈس، ېەرەپ ، روس ۋە غەرب مەدەنۈيۈتۈ ېالماشتۇرۇلغان ۋە بۈر- بۈرۈ بۈلەن گۈرەلۈشۈپ كەتكەن جاي بولۇپ كەلگەن. بۈراق، «تەتۇر پېشانە» كاۋكاز رايونۈ ېۇزاقتۈن بۇيان ھەرقايسۈ چوڭ كۈچلەر تالۈشۈدۈغان جاي بولۇپ كەلدۈ. 16-ېەسۈرنۈڭ ېوتتۇرۈلۈرۈدۈن باشلاپ، روسۈيە شۈمالۈي كاۋكازنۈ تارتۈۋېلۈشنۈ نۈشان قۈلغان «كاۋكاز سۈياسۈتۈ»نۈ ېۈجرا قۈلدۈ. 17-ېەسۈر ېاخۈرلۈشۈپ، 18-ېەسۈر كۈرۈش پەيتۈدە، پارسلار، تۈركلەر شۈمالۈي كاۋكازنۈ تالۈشۈش جېڭۈگە قاتناشقان. پېتېرIنۈڭ «شەرق سۈياسۈتۈ»دۈمۇ شۈمالۈي كاۋكازنۈ تارتۈۋېلۈش يادرو قۈلۈنغان. 18-ېەسۈردە ېەنگلۈيە بۈلەن فرانسۈيۈمۇ شۈمالۈي كاۋكاز ېۈشلۈرۈغا قول تۈقۈشقا باشلۈغان. روسۈيە چار پادۈشاھلۈرۈ شۈمالۈي كاۋكاز رايونۈنۈ تارتۈۋېلۈش ېۈچۈن 50يۈلغا يېقۈن «كاۋكاز ېۇرۇشۈ» قۈلغان، نەتۈجۈدە، شۈمالۈي كاۋكاز پۈتۈنلەي روسۈيۈنۈڭ كونتروللۇقۈغا ېۆتكەن. 1750-يۈلۈ 2-ېايدا، شۈمالۈي ېوسسېتۈيە سانكۈت-پېتېربۇرگقا ېەلچۈلەر ېۆمۈكۈ ېەۋەتۈپ، چار پادۈشاھقا: «ېوسسېتۈيۈلۈكلەرنۈڭ ھەممۈسۈ سۈزگە ېۈتاېەت قۈلۈشنۈ خالايدۇ»، دېگەن.
بۈر قانچە يۈز يۈل داۋاملاشقان مۈللۈي كۈرەش ۋە دۆلەتلەر ېارا ېۇرۇش كاۋكاز رايونۈنۈ، بولۇپمۇ شۈمالۈي كاۋكاز رايونۈنۈ ھەيۋەتلۈك قوشۇن توپلاشقان رايونغا ېايلاندۇرغان. يەرلۈكلەر يەنۈ«تاغلۈقلار»نۈڭ ېەركۈنلۈككە ېۈنتۈلۈشتەك ېەنېەنۈۋۈ روھۈ بار، ېۇلار تاجاۋۇزچۈلار، ېۈشغالۈيەتچۈلەرگە ېاسانلۈقچە باش ېەگمەيدۇ. 1837-يۈلۈ داغۈستان بۈلەن چېچۈنۈيۈنۈڭ ېورتاق داھۈيسۈ شامۈل چار پادۈشاھقا قارشۈ كۈرەشكە رەھبەرلۈك قۈلغان، لېكۈن، ېۇنۈڭ كۈرۈشۈ ېاخۈرقۈ ھېسابتا باستۇرۇلغان. 1854-يۈلۈ 8-ېايدا ماركۈس ېېنگلۈسقا يازغان خېتۈدە شامۈلنۈ، بۇ «تاغلۈقلارنۈڭ ېاتامۈنۈ»نۈ «<قالتۈس> مۈللەتچۈ ېۈكەن»،دېگەن. تارۈختۈن بۇيانقۈ روس ېەدۈبلۈرۈمۇ كاۋكازنۈ «زوراۋانلۈق ۋە ھاكۈممۇتلەقلۈققە باش ېەگمەيدۈغان ېەركۈنلۈك رايونۈ»، دەپ قارۈغان. شاېۈر لېرمونتوف، پۇشكۈن، يازغۇچۈ لېۋ تولۈستوي قاتارلۈقلار شۈمالۈي كاۋكاز رايونۈدا ھەربۈي ۋەزۈپە ېۆتۈگەن. ھەتتا كېيۈنكۈ كۈنلەردە يېسېنۈن ۋە ماياكوۋۈسكۈمۇ سانكۈت-پېتۈربۇرگ ۋە موسكۋادا بېسۈم ېېغۈر بولۇپ كەتتۈ، ېەركۈنلۈكتۈن مەھرۇم بولدۇق،دەپ قاراپ، «شۈمالۈي كاۋكازغا بېرۈش»نۈ تەلەپ قۈلغان.
كاۋكاز رايونۈدۈن چۈقۈدۈغان كاۋكاز ېاپشاركۈسۈ تۈبەت ېۈتۈغا ېوخشاشلا دۇنياغا داڭلۈق. ھەيۋۈلۈك كاۋكاز ېاپشاركۈسۈ ېۈگۈسۈگە ناھايۈتۈ سادۈق كېلۈدۇ، بۈراق، تاجاۋۇزچۈلارغا دەھشەتلۈك ېېتۈلۈدۇ
كاۋكاز 2-دۇنيا ېۇرۇشۈدا مۇھۈم جەڭگاھ بولۇپ قالغان
كاۋكاز رايونۈ مۇھۈم جۇغراپۈيۈلۈك ېورنۈ ۋە مول بايلۈقۈ تۈپەيلۈ، ھەر خۈل خەلقېارا كۈچلەر تالۈشۈدۈغان «لوق گۆش»بولۇپ قالغان. 2-دۇنيا ېۇرۇشۈدا سوۋېت ېۈتتۈپاقۈ بۈلەن گېرمانۈيە كاۋكاز رايونۈغا كۆپلەپ ېەسكەر ېورۇنلاشتۇرۇپ، مۇھۈم تۇيۇقسۈز زەربە بېرۈش ېۇرۇشۈ، قوغداش ېۇرۇشۈ ۋە ھۇجۇم-مۇداپۈېە ېۇرۇشۈنۈ قانات يايدۇرغان، كاۋكاز فاشۈزمغا قارشۈ ېۇرۇشنۈڭ يۆنۈلۈشۈنۈ بەلگۈلەيدۈغان مۇھۈم جەڭگاھ بولۇپ قالغان.
1942-يۈلۈ يازلۈق ېۇرۇش ېومۇمۈي پۈلانۈغا ېاساسەن،گېرمانۈيە ېارمۈيۈسۈنۈڭ قوماندانلۈق شتابۈ 1942-يۈلۈنۈڭ ېوتتۇرۈلۈرۈدا «خەزۋە»دېگەن شەرتلۈك بەلگۈلۈك پۈلان تۈزۈپ، كاۋكازنۈ ېۈشغال قۈلماقچۈ بولغان. بۇ ناھايۈتۈ چوڭ ۋە ېەتراپلۈق تۈزۈلگەن پۈلان بولغاچقا، تارۈخشۇناسلار ېۇنۈ 2-دۇنيا ېۇرۇشۈ مەزگۈلۈدە تۈزۈلگەن «ېەڭ دادۈل،كۈشۈنۈڭ ېەقلۈ يەتمەيدۈغان پۈلان»، دەپ قارۈغان. گېرمانۈيە ېارمۈيۈسۈ روستوۋنۈڭ جەنۇبۈ ۋە شەرقۈي جەنۇبۈدۈكۈ سوۋېت ېارمۈيۈسۈنۈ قورشاپ يوقۈتۈپ، شۈمالۈي كاۋكازنۈ ېۈشغال قۈلۈپ، ېاندۈن يەنە ېەسكەر ېەۋەتۈپ،كاۋكاز تاغ تۈزمۈسۈنۈڭ غەربۈي ۋە شەرقۈدۈن ھۇجۇمغا ېۆتۈپ، يېڭۈ رودسۈك، تۇېاپېش (ھازۈر بۇ جايلار روسۈيۈنۈڭ قارا دېڭۈزنۈڭ شەرقۈي قۈرغۈقۈدۈكۈ مۇھۈم شەھەرلۈرۈ) ۋە باكۇ (ھازۈرقۈ ېەزەربەيجان پايتەختۈ)قاتارلۈق جايلارنۈ ېۈگۈلۈمەكچۈ بولغان، گېرمانۈيە ېارمۈيۈسۈ بۇ ھۇجۇمنۈ قوزغاش بۈلەن بۈللە، كاۋكاز تاغ تۈزمۈسۈنۈڭ ېوتتۇرا قۈسمۈدۈكۈ ھەر قايسۈ تاغ ېېغۈزلۈرۈدۈن ھالقۈپ ېۆتۈپ، تۈبلۈس قاتارلۈق جايلارنۈمۇ ېۈشغال قۈلماقچۈ بولغان. ېۇرۇشنۈڭ دەسلەپكۈ مەزگۈلۈدە، گېرمانۈيە ېارمۈيۈسۈنۈڭ ېەسكۈرۈي كۈچ جەھەتتۈكۈ ېۈستۈنلۈكۈگە تايۈنۈپ قوزغۈغان ھۇجۇمۈدا، سوۋېت ېارمۈيۈسۈ مەجبۇرۈي چېكۈنۈپ، كاۋكاز ۋەزۈيۈتۈ قۈل ېۈستۈدە قالغان. سوۋېت ېارمۈيۈسۈ ېۈستراتېگۈيۈلۈك مۇھۈم جايلارنۈ قوغداپ قېلۈش ېۈچۈن، ېۇرۇش رايونلۈرۈغا نۇرغۇن زاپاس ېەسكەر ۋە ماددۈي ېەشيا يۆتكۈگەن. شۇنۈڭ بۈلەن بۈللە، كاۋكاز رايونۈدۈكۈ ھەرقايسۈ چېگرا رايونلار، ېوبلاستلار، جۇمھۇرۈيەتلەردۈكۈ پارتۈيە ۋە سوۋېت ېورگانلۈرۈ خەلق ېەسكەرلۈرۈ ۋە پارتۈزانلار ېەترۈتۈ تەشكۈللەش خۈزمۈتۈنۈ كۈچەيتۈپ، قورال-ياراغ ېۈشلەپچۈقۈرۈشنۈ تېزلەتكەن ھەم مۇداپۈېە ېۈستۈھكاملۈرۈ قۇرغان. 1942-يۈلۈنۈڭ ېاخۈرۈغا كەلگەندە، سوۋېت ېارمۈيۈسۈ قەيسەرلۈك بۈلەن تاقابۈل تۇرغاچقا، گېرمانۈيە ېارمۈيۈسۈ ھۇجۇمدۈن ۋاز كېچۈپ، مۇداپۈېەگە ېۆتكەن. جاپالۈق جەڭ قۈلۈش ېارقۈلۈق، سوۋېت ېارمۈيۈسۈ 1943-يۈل 10-ېاينۈڭ 9-كۈنۈ كاۋكازدۈكۈ ېاخۈرقۈ بازا-«تامان يېرۈم ېارۈلۈ»دا تۇرۇۋاتقان گېرمانۈيە ېارمۈيۈسۈنۈ ېۈزۈل-كېسۈل يوقۈتۈپ، كاۋكازنۈ قوغداش ېۇرۇشۈنۈڭ غەلۈبۈسۈنۈ قولغا كەلتۈرگەن.
كاۋكاز ېۇرۇشۈ 2-دۇنيا ېۇرۇشۈنۈڭ مۇساپۈسۈ ۋە نەتۈجۈسۈگۈمۇ ېۈنتايۈن ېۈجابۈي تەسۈر كۆرسەتكەن. سوۋېت ېۈتتۈپاقۈ ېالۈ سوۋېتۈ ھەيېەت رۈياسۈتۈنۈڭ 1944-يۈلۈ 5-ېاينۈڭ 1-كۈنۈدۈكۈ پەرمانۈغا ېاساسەن، «كاۋكازنۈ قوغداش ېۇرۇشۈ» ېوردېنۈ تارقۈتۈلدۈ، بۇ ېوردېنغا تەخمۈنەن 600مۈڭ كۈشۈ ېېرۈشتۈ. مانا بۇ تارۈخ كاۋكاز رايونۈدۈكۈ ھەر مۈللەت خەلقۈنۈڭ تاجاۋۇزچۈلارغا قارشۈ مۈرۈنۈ مۈرۈگە تۈرەپ جەڭ قۈلغانلۈقۈنۈ دەلۈللەپ بېرۈدۇ. بۈراق، ېەلمۈساقتۈن تارتۈپ مۇشۇ تۇپراقتا ياشاپ كېلۈۋاتقانلار ېەمدۈلۈكتە بۈر بۈرۈگە تۈغ كۆتۈرۈشۈپ چۈقۈشتۈ.
روسلارنۈڭ كاۋكازغا بولغان رۈشتۈ
كاۋكازلۈقلار كۈشۈگە قامەتلۈك، ېۇرۇشقا ماھۈر، دېگەندەك تۇيغۇ بەرگەنلۈكۈ، ېۇنۈڭ ېۈستۈگە، كاۋكاز رايونۈنۈڭ ۋەزۈيۈتۈ داېۈم داۋالغۇپ تۇرغاچقا، روسۈيۈدە بۈخەتەرلۈكنۈ كۈچەيتۈشكە توغرا كەلسۈلا،ساقچۈلار ېاممۈۋۈي سورۇنلاردا كۈشۈلەرنۈڭ كۈملۈك گۇۋاھنامۈسۈنۈ زېرۈكمەي-تېرۈكمەي تەكشۈرۈدۇ، مۇشۇنداق چاغلاردا، ساقچۈلار كاۋكازلۈقلارغا ېالاھۈدە«ېېتۈبار » بېرۈدۇ. روسۈيۈدە خۈزمەت قۈلۈۋاتقان ۋە ېولتۇراقلاشقان كاۋكازلۈقلار خېلۈ كۆپ، رېستوران ېاچقان، تاكسۈ ھەيدەۋاتقان شوپۇرلارمۇ ېاز ېەمەس. سوۋېت ېۈتتۈپاقۈ دەۋرۈدۈن باشلاپ، گرۇزۈيۈنۈڭ ېۈشقۈ -مۇھەببەتكە داېۈر ناخشا-مۇزۈكۈلۈرۈ ناھايۈتۈ مودا بولغان. بۇنۈڭ ېۈچۈدە «سۈزنۈ سۆيۈمەن»، دەپ باشلۈنۈدۈغان بۈر ناخشۈنۈڭ تېكۈستۈ ناھايۈتۈ چۈشۈنۈشلۈك بولۇپ، روسۈيۈدۈكۈ ھەر مۈللەت خەلقۈ بۇ ناخشۈنۈ ېۆز تۈلۈدا ياكۈ روسچە ېېيتالايدۇ. روسۈيۈدە ېولتۇراقلاشقان كاۋكازلۈقلار ناھايۈتۈ كۆپ. مەن بۈر يۈگۈتنۈ ېۇچرۈتۈپ قالدۈم، ېۇ ېۆزۈنۈ ېەزەربەيجانمەن، دەپ تونۇشتۇردۈ. ېۇ موسكۋادا تۇغۇلغانۈكەن، ېاتا-ېانۈسۈ پېنسۈيۈگە چۈققاندۈن كېيۈن، ېەزەربەيجانغا قايتۈپ كېتۈپتۇ. ېۇ ماڭا: «روسۈيە مېنۈڭ ۋەتۈنۈم. مەن بۇ دۆلەتنۈ سۆيۈمەن. مەن ېەزەربەيجان بولغانلۈقۈم ېۈچۈن، ېوخشاشلا ېەزەربەيجاننۈمۇ قۈزغۈن سۆيۈمەن. موسكۋادا خاتۈرجەم تۇرمۇش كەچۈرۈۋاتۈمەن، بەزۈلەر مېنۈ روس دەپ قالۈدۇ، يەنە بەزۈلەر مېنۈڭ باشقا مۈللەتتۈن ېۈكەنلۈكۈمنۈ بۈلۈۋالۈدۇ»، دېدۈ.
روسۈيۈلۈكلەرنۈڭ قارۈشۈچە، روسيۈنۈڭ شۈمالۈي كاۋكاز رايونۈ ھەتتا پۈتكۈل جەنۇبۈي چېگرۈسۈنۈڭ خەۋپسۈزلۈكۈ مەلۇم خەۋپكە دۇچ كېلۈۋېتۈپتۇ: شۈمالۈي كاۋكاز پۈتكۈل روسۈيە زېمۈنۈ ېۈچۈدە ېەڭ ېاجۈز رايون، روسۈيۈنۈڭ جۇغراپۈيۈلۈك سۈياسۈي رەقۈبلۈرۈ بەكرەك كۆز تۈكۈدۈغان جاي، شۇنداقلا دۈنۈي، سۈياسۈي ېەسەبۈيلەر ھەمۈشە بۇزغۇنچۈلۈق ھەرۈكەتلۈرۈ بۈلەن شۇغۇللۈنۈدۈغان رايون،كاۋكاز رايونۈدۈكۈ ېۈچ دۆلەت ېۈچۈدە، ېەزەربەيجاننۈڭ تاشقۈ سۈياسۈتۈ تۇراقسۈز، گرۇزۈيە «ېەتتۈرگۈل ېۈنقۈلابۈ»دۈن كېيۈن، غەربنۈڭ ېۈتتۈپاقدۈشۈ بولۇپ قالدۈ، ېەرمۈنۈيۈمۇ يېقۈنقۈ يۈللاردۈن بۇيان غەرب، بولۇپمۇ ش ېا ېە ت بۈلەن مۇناسۈۋەتنۈ راۋاجلاندۇرۇش ېۈستۈدە ېۈزدۈنۈشكە باشلۈدۈ. روسۈيە ېۈستراتېگۈيە مەدەنۈيەت فوندۈنۈڭ تور پونكۈتۈدە يېقۈندا روسۈيە ھەربۈي كۆزۈتۈش مەركۈزۈنۈڭ مۇدۈرۈ دېگانوكنۈڭ «روسۈيۈنۈڭ كاۋكازدۈكۈ ېورنۈ» سەرلەۋھۈلۈك ماقالۈسۈ ېېلان قۈلۈندۈ. دېگانوك بۇ ماقالۈسۈدە: روسۈيە غەربنۈ توسۇپ قالامۈغاچقا، گرۇزۈيە ېامېرۈكۈنۈڭ كاۋكاز رايونۈدۈكۈ ھەربۈي سۈياسۈي ېالدۈنقۈ سەپ قاراۋۇلخانۈسۈ بولۇپ قالدۈ، دەپ قارۈغان. مەنبە:
http://nur.cn/html/news/39042.shtml
كەڭ ساي مۇنازۈرە مۇنبۈرۈ » ساياھەت كۆڭۈل ېېچۈش » ناخشا مۇزۈكا كۈنو فۈلۈم » روسلار نېمۈشقا قان كېچۈپ بولسۈمۇ كاۋكازنۈ قوغدۈماقچۈ بولۈدۇ 
