ئەمدى سىلىدەك ئوينايدىغان يېرى جىق ، چوڭ شەگە ئۆتكەن بولساق ئويناتۇق ، ئويناي دىسەممۇ بۇ <سەھرايى كەبىر > نىڭ نەرىدە ئوينامەن    
ئىلكىتاپ ئىشلىيەلەمسىز ؟  كىتاپ پۈتكەندە ئىلكىتاپ قىلىپ قويۇڭ .

قوشۇمچە چۈشۈپ قالغان يەرلەرنى بىر قاتار تۈزىدىم .    ئاخىرى كىلەر جۈمەگىچە تەرجىمە قىلىنىپ يوللىنىلدۇ ئىنشائاللاھ . ئىككى جۈمە يوللىسام تۈگەيدۇ .  

ئەسسالامۇ_ئەلەيكۇم ، ياشام قېرىندىشىم . ئەسەر تەرجىمسىگە پىكىر تەكلىپ بىرىپ تۇراسىز . ئاللاھ رەھمەت قىلسۇن .

1-دۇرۇت سالام يوللىغاندىكى: پاكىزە ئاياللىرىغا دېگەن ئىبارىنى پاك ئاياللىرىغا دېسەك مۇناسىپراق بولارمىكىن.
     شۇنداق ئۆزگەرتىپ قويدۇم .
2-ئەلئەبساد دېگەن ئىبارە: بەلكى توغرىسى ئەلئەۋسات ياكى ئەلئەبسات بولسا كېرەك.
ئەلئەبسات ئىكەن ئەسلى . مەن دىققەت قىلماپتىمەن .
3-ئەبۇ مۇقاتىن ھەفس ئىنبى: ئەبۇ مۇقاتىل ھەفس ئىبنى.
  كىتاپچىدە مۇقاتىل ئىكەن ، مەن مۇقاتىن دەپ يېزىۋاپتىمەن . ئىنبى دىگەن ئىملا خالىغىكەن .
4-ھاكام: ھەكەم.
  بۇنىمۇ شۇنداق ئۆزگەرتىپ قويدۇم .  


بىر سۇئال سىلىگە :  
   كىتاپتا
_Ayting_chi ustoz , qotilni Alloh mag`firat qiladi va begonaga bir qaraganni azoblaydu deya olasizmi?
  دەپ بىر سۇئال باركەن .

بۇيەردىكى begonaga دىگەننى نىمە دەپ ئالساق بولا ؟  بىگۇناھ دەپ ئالاي دىسەم ماس كەلمەيدىكەن . ھەم بىگۇناھ دىگەننى begunoh  دەپ يېزىپتۇ يەنە بىر يەردە .   بۇ سۆزنى ئويلاپ ئويلاپمۇ پەقەت يىشەلمىدىم . شۇنىڭغابىر ياردەم قىلسىللىرى بوپتىكەن .

ئاستىدىكى رەسىمدە شۇ سۇئال بىلەن جاۋابى بار


  

مەنمۇ شۇنداق ئويلىغان . لىكىن ئىككىلىنىپ قاپتىمەن . رەھمەت جۇمۇ ساڭا .  

سۇئاللار ناھايىتى زىللىشىپ ماڭغاچقا ئازراق يوللىدىم.  قېرىنداشلىرىمنىڭ ئۆزلەشتۈرۈش جەريانىدا خاتا كەتكەن يېرى بولسا كۆرسىتىپ بىرشىنى ئۈمۈد قىلىمەن. اﷲرەھمەت قىلسۇن.


شاگىرت :   
     ـ  ئاللاھ سىزنى جەننەت بىلەن مۇكاپاتلىسۇن ئۇستاز . ھەقنى بايان ئەتتىڭىز . ئاللاھ شىرىكتىن باشقا يەنە قانداق گۇناھلىرى ئۈچۈن  بەندىسىنى ئازابلايدۇ  ؟  ياكى شىرىكتىن باشقا ھەرقانداق گۇناھ مەغفىرەت قىلىنىدۇ دەپ ئويلامسىز ؟ ياكى ئۇلارنىڭ بەزىللىرى مەغفىرەت قىلىنىدۇ دەپ ئويلىسىڭىز ، ئۇلار قايسىلار ؟


ئۇستاز:  
ــ  مەن ئاللاھنىڭ بەندىسىنى شىرىكتىن باشقا گۇناھ ئۈچۈن ئازاپلىشىنى بىلمەيمەن. ئەھلى قىبلىلەر گۇناھكارلاردىن بىرەرسىنى ئاللاھنىڭ ئۇنى شىرىكتىن باشقا گۇناھى ئۈچۈن ئازابلىشىغا گۇۋاھلىق بىرەلمەيدۇ. ئىنىق بىلىمەنكى، شىرىكتىن بۆلەك بەزى گۇناھلار مەغفىرەت قىلىنىدۇ، لىكىن ئۇلار قايسى گۇناھلار بۇنى بىلمەيمەن. چۈنكى ئاللاھنىڭ:« ئەگەر سىلەر مەنئىي قىلىنغان چوڭ گۇناھلاردىن ساقلانساڭلار، (كەرىمىمىزگە ئېلىپ ) كىچىك گۇناھلىرىڭلارنى يوققا چىقىرمىز ... » (سۈرە نىسا ،30ـ ئايەتنىڭ بىر قىسىمى) دىگەن ئايىتىگە كۆرە، كەچۈرىلىدىغان ۋە كەچۈرۈلمەيدىغان ھەممە گۇناھى كەبىرەلەر ۋە كىچىك گۇناھلارنى بىلمەيمەن. ئاللاھ شىرىكتىن باشقا بارچە گۇناھلارنى مەغفىرەت قىلسا،  ئەجەپ ئەمەس.  چۈنكى ئاللاھ :« ئاللاھ ھەقىقەتەن ئاللاھقا شىرىك كەلتۈرۈش گۇناھىنى مەغفىرەت قىلمايدۇ، خالىغان ئادەمنىڭ ئۇنىڭدىن باشقا گۇناھىنى مەغفىرەت قىلىدۇ ... »(سۈرە نىسا 48ـ ئايەتنىڭ بىر قىسىمى ).  ئەمما مەن  ئاللاھنىڭ قايسى بەندىنىڭ گۇناھىنى مەغفىرەت قىلىدىغىننى ۋە قايسى بەندىسىنىڭ گۇناھىنى كەچۈرمەيدىغىنىنى ھەم بىلمەيمەن .


     شاگىرت :
     ــ ئېيتىڭچۇ ئۇستاز، قاتىلنى ئاللاھ مەغفىرەت قىلىدۇ ۋە نامەھرەمگە بىر قارىغاننى ئازاپلايدۇ دىيەلەمسىز؟  سىزنىڭ نەزىرڭىزدە ئەپۇ_ئۈمۈد قىلىشتا ئۇ ئىككىلىسى بىرخىل دەرىجىدە ئەمەسمۇ؟



ئۇستاز :
_ ئەگەر ئاللاھ قاتىلنى مەغفىرەت قىلىدىغان بولسا، نامەھرەمگە بىر قارىغان ئادەم مەغفىرەت قىلىنىشقا ھەقلىقتۇر. ئەگەر نامەھرەمگە بىر قارىغانغا ئازاپ بېرىلسە، قاتىل ئۇنىڭدىن ئارتۇقراق ئازاپلىنىشقا ھەقلىقتۇر . چۈنكى ئاللاھ :« ھەقىقەتەن ئەڭ تەقۋا بولغىنىڭلار ئاللاھنىڭ دەرگاھىدا ئەڭ ھۆرمەتلىك ھىساپلىنسىلەر...» (سۈرە ھۇجۇرات 13_ئايەتنىڭ بىر قىسىمى ) دىگەن. نامەھرەمگە بىر قارىغان كىشى، ئادەم ئۆلتۈرمىگەن بولسا، ئۇ قاتىلغا نىسبەتەن تەقۋاراقدۇر. ئەمدى سەن دىگەندەك، ئۇلارنىڭ ئۈمۈدۋار بولۇش مەسىلىسگە كەلسەك، مىنىڭ نەزىرىمدە ئىككىسى تەڭ ئەمەستۇر. مىنىڭچە كىچىك گۇناھ قىلغان كىشى گۇناھى كەبىرە قىلغان كىشىدىن ئۈمۈدۋارراق. لىكىن، مەن ئىككىلىسىنىڭ ھەم ئاقىۋتىدىن قورقىمەن. ئەمما مەن ئۈچۈن گۇناھى كەبىرە قىلغاننىڭ ئاقىۋىتى كىچىك گۇناھ قىلغاننىڭ ئاقىۋىتىدىن خەتەرلىكراق. بۇنىڭغا قىياس كەلتۈرەي.
ئىككى كىشىنىڭ بىرى دېڭىزغا، يەنە بىرى كىچىك دەرياغا چۈشتى. مەن ئۇلارنىڭ ئىككىلىسىنىڭ سۇغا غەرىق بولۇپ كىتىشىدىن قورقىمەن ۋە دېڭىزغا چۈشكەن كىشىدىن كۆرە دەرياغا چۈشكەن كىشىنىڭ قۇتۇلىشىغا كۆپرەك ئۈمۈدۋار بولىمەن .
خۇددى شۇنىڭغا ئوخشاش، مەن گۇناھى كەبىرە قىلغان ئادەمنىڭ تەقدىرىدىن بەكرەك قورقىمەن. گەرچە مەن ھەر ئىككى گۇناھكارنىڭ مەغفىرەت قىلىنىشىدىن ئۈمۈدۋار بولساممۇ ۋە ئۇلارنىڭ قىلغانلىرىغا قاراپ ئاقىۋىتىدىن قورقساممۇ، گۇناھى كەبىرە قىلغان كىشىنىڭ ئاقىۋتى كىچىك گۇناھ قىلغان كىشىنىڭ ئاقىۋىتىدىن قورقۇنۇچلىقراق، كىچىك گۇناھ قىلغان كىشىنىڭ ئاقىۋىتى گۇناھى كەبىرە قىلغان كىشىنىڭ ئاقىۋتىدىن ئۈمۈدلىكراق.


شاگىرت:
ـ قىياسنى بەكمۇ ياخشى قىلدىڭىز ئۇستاز. ئېيتسىڭىزچۇ ئۇستاز، گۇناھى كەبىرە سادىر قىلغان كىشىنىڭ گۇناھىنىڭ كەچۈرىلىشىنى سوراش ياخشىمۇ ياكى ئۇنى لەنەتلەپ بەددۇئا  قىلغان ياخشىمۇ؟ سىزگە قايسى بىرىنى قىلىش ئىختىيار ئىتىلگەن بولسا، ئۇنى لەنەتلىگەن بولامتىڭىز ياكى ئۇنىڭغا مەغفىرەت تىلىگەن بولامتىڭىز؟ بۇلارنىڭ بىرىنى ماڭا چۈشەندۈرۈپ قويۇڭ.


ئۇستاز:
_  ئاللاھقا شىرىك كەلتۈرۈشتىن باشقا گۇناھلارنىڭ ھەممىسى ئىككى تائىفىگە بۆلىنىدۇ. بۇ ئىككى تائىفىنىڭ گۇناھلىرىدىن قايسى بىرىنى قىلىپ سالغان بەندىنىڭ  گۇناھىنىڭ كەچۈرىلىشىنى سوراپ، ئۇنىڭ ھەققىگە خەيىرلىك دۇئا قىلىش ئەۋزەلدۇر. ئەگەردە ئۇنى لەنەتلىسەڭ، گۇناھكار بولۇپ قالمايسەن. مەسىلەن، بىر ئادەم ساڭا نىسبەتەن ئەيىپ ئىش قىلىپ قويسا، سەن ئۇنىڭ گۇناھىدىن كىچىپ، ئۇنى لەنەتلىمىگىنىڭ ئەلۋەتتە ياخشىدۇر.
شۇنىڭدەك، بىر ئادەم ئاللاھقا گۇناھ ئىش قىلىپ قويدى، ئەمما ئۇنىڭغا شىرىك كەلتۈرمىدى، ئۇنداق ئادەمگە رەھىمدىللىق قىلىپ، كەلمى شاھادەتنىڭ ھۆرمىتى ئۈچۈن ئۇنىڭغا مەغفىرەت تەلەپ قىلىشىڭ ئەبزەلدۇر. ئەگەردە، سەن ئۇنىڭ ھەققىگە بەددۇئا قىلىپ،« ئەي رەببىم، ئۇنى گۇناھى ئۈچۈن جازالىغىن» دەپ ئىلتىجا قىلساڭ، گۇناھكار بولۇپ قالمايسەن. ئەمما ئۇ گۇناھكار بولمىسا، « ئەي رەببىم، ئۇنى جازالىغىن» دىسەڭ گۇناھكار بولۇپ قالىسەن.
گۇناھكارغا ئىستىغفار ئېيتىشىڭدا ئىككى خىسلەت بار. بىرى شۇكى، ئۇ ئادەم مۆئمىن بەندە، ئىككىنجىسى سەن گۇناھكار بەندىنى ئاللاھنىڭ جازالىشىنى ئىنىق بىلمەيسەن. ئەگەر ئاللاھنىڭ ئۇنى ئازاپلىشىنى ئىنىق بىلسەڭ، ئۇ ھالدا ئۇنىڭغا ئىستىغفار ئېيتىشىڭ ھارامدۇر. چۈنكى ئاللاھ ئازاپلىنىشقا مەھكۇم ئىتىلگەن گۇناھكارغا ئىستىغفار ئېيتىشنى مەنئى قىلغان. ئاللاھ ئازاپلايمەن دىگەنگە مەغفىرەت سوراش ئاللاھنىڭ سۆزىنى بىجىرمەسلىكنى تىلەش:_« ئەي ئاللاھ پەقەت بىر مىنى ئۆلتۈرمىگىن»دىگەنگە ئوخشاش.  چۈنكى ئاللاھ:« ھەر بىر جان ئۆلۈمنىڭ تەمىنى تېتىغۇچىدۇر...» (سۈرە ئال ئىمران 185ـ ئايەتنىڭ بىر قىسىمى)دەپ مەرھەممەت قىلغان.
كەلىمە شاھادەت شاراپىتى ۋە ھۆرمىتى يۈزسىدىن كەلىمە شاھادەت ئېيىتقان ۋە ئۇنىڭغا ئىقرار بولغان بەندىلەر ئۈچۈن ئىستىغفار ئېيتىشىڭ ئەۋزەلدۇر. ئاللاھقا قىلىنغان ئىبادەتلەردە كەلمى شاھادەتكە ئىقرار بولغىنىدىنمۇ ئارتۇقراقى يوقتۇر. ئاسمان - زىمىن ۋە ئۇلار ئارىسىدىكى نەرسىلەر ئالدىدا تۇخۇم قانچىلىك كىچىك بولسا، بارچە فەرىز ئەمەللەر كەلىمە شاھادەت ئالدىدا تۇخۇمدىن ھەم كىچىكراقتۇر.
ئاللاھقا شىرىك كەلتۈرۈش قانچىلىك كاتتا گۇناھ بولسا، كەلمى شاھادەت كەلتۈرۈش شۇنچىلىك كاتتا ساۋابتۇر. ئاللاھ تائالا بىرەر يامان ئەمەل ياكى گۇناھنى شىرىك گۇناھنى چوڭ قىلغاندەك چوڭ قىلمىغان. «...ئاللاھقا شىرىك كەلتۈرمىگىن، شىرىك ھەقىقەتەن زور گۇناھتۇر»(سۈرە لوقمان 13ـ ئايەتنىڭ بىر قىسىمى). « ئاللاھقا خالىس ئىبادەت قىلىڭلار، ئۇنىڭغا شىرىك كەلتۈرمەڭلار، كىمكى اﷲ قا شىرىك كەلتۈردىكەن، ئۇ گويا ئاسماندىن تاشلىنىپ، قۇشلار ئۇنى ئېلىپ قاچقاندەك، ياكى بوران ئۇنى ئېلىپ بېرىپ يىراققا تاشلىۋەتكەندەك بولۇپ قالىدۇ»( سۈرە ھەج 31ـ ئايەتنىڭ مەزمۇنى). « مۇشرىكلار‹ ئاللاھنىڭ بالىسى بار› دىيىشتى.( ئەي مۇشرىكلار) سىلەر شۇنداق قەبىھ بىر سۆزنى قىلدىڭلاركى، بۇ سۆزنىڭ يامانلىقىدىن ئاسمانلار پارچىلىنپ كەتكىلى، يەر يېرىلىپ كەتكىلى، تاغلار گۇمران بولۇپ كەتكىلى تاس قالدى...»(سۈرە مەريەم 88~99ـ ئايەت مەزمۇنى). ئاللاھ  قاتىللىق ۋە ئۇنىڭدىن كىچىك گۇناھلار خۇسۇسىدا بۇنداق قاتتىق ئېيىتمىغان.


شاگىرت:
ـ بارغانسىرى، ئەي ئۇستاز، سۆھبىتىڭىزگە ئىشتىياقىم زىيادە بولىۋاتىدۇ. ائاللاھ سىزنى بارچە مۆئمىنلەر نامىدىن مۇكاپاتلىسۇن. ئۇلارنىڭ ياخشىللىرى ۋە گۇناھكارلىرى توغرىسدىكى سۆزىڭىز، پىكىرڭىز ۋە مۇناسىۋتىڭىز، پەزىلەتلىرىنى بىلىشىڭىز، ئۇلارغا مىھرىبانلىقىڭىز بەكمۇ گۈزەلدۇر. ئېيتىڭچۇ ئۇستاز، ئەھلى قىبلىلەر ھەققىدىكى پىكىر مۇلاھىزلەردە ئادالەت ئەھلىنىڭ بەزىللىرى بەزىللىرىدىن ئەۋزەلمۇ؟
 
ئۇستاز:
ــ  ئادالەت ئەھلىللىرىنىڭ ئۈممەت ھۆرمىتىنى ئۇلۇغلاشتا سۆزلىرى بىردۇر. بىراق ئىلىمدە، ئاللاھنىڭ ئەمىرلىرىنى ئۇلۇغلاشتىكى ئاساسدا، ئۇنىڭغا دۇئايۇ ئىلتىجا قىلىشتا، قىيىنچىلىقلارنى كۆتۈرۈشتە، مۆئمىنلەرنى پىتنەـ پاسات ئىشلاردىن ھىمايە قىلىشتا، ئۇلارنىڭ ھۆرمىتىنى ئۇلۇغلاش يولىنى ئىزلەشتە ۋە ھىمايە قىلىشتا، ئادالەت ئەھلىللىرنىڭ بىرـ بىرىدىن ئارتۇق ئىكەنلىكى نامايەن بولىدۇ. ئۇلار گويا يۇرت ئۈستىگە دۈشمەن باستۇرۇپ كەلگەن ۋاقىتتا بىر بولۇپ خەلىقنى ھىمايە قىلىشقا ئاتلانغان ئەسكەرلەرگە ئوخشايدۇ. ئەسكەرلەرمۇ  بىر - بىرىدىن جەڭ قىلىش ۋە دۈشمەنلەرنى قىرىپ تاشلاش ماھارىتىدە، دۈشمەننى يىڭىش ئۈچۈن ھىيلە ئىشلىتىشتە، مال - دۇنيالىرىنى سەرىپ قىلىشتا، ياۋغا قارشى تەرغىپ - تەشۋىقات ئىشلىرىدا پەرىق قىلىدۇ.


شاگىرت:
ــ قەسەم قىلىمەنكى ئۇستاز، بۇ كەبى قىياسلاشنى مۇشۇ چاغقىچە ئاڭلاپ باقمىغانمەن. ئېيتىڭچۇ، گۇناھى كەبىرە قىلغان مۆئمىن ئاللاھنىڭ دۈشمىنى بولامدۇ؟


ئۇستاز :
ــ  مۆئمىن كىشى ئاللاھقا شىرىك كەلتۈرمىسە، ھەر قانچە گۇناھ قىلسىمۇ ، ئاللاھقا دۈشمەن بولمايدۇ. دۈشمەن دىگەن ئۆز دۈشمىنىنى كەمسىتىدۇ ۋە نەپرەتلىنىدۇ. مۆئمىن ئادەم بىرەر گۇناھى كەبىرە قىلسىمۇ، ئاللاھ ئۇنىڭغا بارچە نەرسىللىرىدىن ئەزىز ۋە سۆيۈملۈك بولىۋىرىدۇ. ئەگەر بۇنداق ئادەمگە ئۆزىنى كۆيدۈرىلىش ياكى ئاللاھقا قەلبىدىن چىقىرىپ تۆھمەت قىلىشتىن بىرىنى تاللاش ئىختىيارى بىرىلسە، ئەلۋەتتە ئۇ ئۆزىنى ئوتتا كۆيدۈرۋىلىشنى ئاللاھقا تۆھمەت قىلىشتىن ياخشى كۆرىدۇ.


شاگىرت:
ــ  ئۇنىڭغا ئاللاھ باشقا نەرسىلەردىن سۆيۈملىكرەك بولسا، نىمىشقا گۇناھ قىلىدۇ؟ بىر ئادەم ئىككىنجى بىر ئادەمنى ياخشى كۆرسە ، ئۇنىڭ بۇيرىقىدىن باش تارتمايدىغۇ؟


ئۇستاز:
      ــ  ھە ، پەرزەنىت دادىسىنى سۆيىدۇ .   ئەمما شۇنىڭغا قارىماستىن دادىسىغا سەركەشلىك قىلىشى مۇمكىن. مۆئمىنگە ئاللاھ ھەممىدىن ھەم سۆيۈملۈكدۇر. ئەگەر ئۇ ئاللاھقا گۇناھ قىلسا، بۇ شەھۋەتنىڭ زاھىر ۋە غالىب بولغىندىندۇر. مەسىلەن، بىر ئادەم سۇلتان ھوزۇرىدا خىزمەتچى ئىدى. سۇلتان ئۇنى ئىشتىن بوشاتتى ۋە يەنە ئۇنىڭغا ئازار بەردى، قىينىدى. شۇنىڭغا قارىماستىن ئۇ ئىمكان بىرىلسە ئۆز ئىشىغا بېرىۋىرىدۇ. ئايال كىشىمۇ تۇغۇت مۇشەققەتلرىگە قارىماي، نىفاستىن پارىغ بولغاندىن كىيىن يەنە پەرزەنىت كۆرۈشنى ئارزۇ قىلىۋىرىدۇ.


شاگىرت:
ــ  شەھۋەتنىڭ غالىپ كىلىشى توغرىسىدا بەزى سۆزلەرنى ئېيىتتىڭىز. ناھايىتى كۆپ ئابىدلارنى شەھۋەت يەڭگەن. ئادەم ئەلەيھىسسالام ۋە داۋۇت ئەلەيھىسسالام بۇلارنىڭ جۈملىسدىن. ئېيتىسىڭىزچۇ ئۇستاز، مۆئمىن گۇناھ ئۈچۈن ئازاپلىنىشنى بىلگەن ھالدا گۇناھ قىلامدۇ؟


ئۇستاز:
    ــ  مۆئمىن ئادەم گۇناھ ئۈچۈن ئازاپلىنىشنى بىلسە گۇناھ قىلمايدۇ. ئەمما ئىككى سەۋەپتىن گۇناھ ئىشنى قىلىپ سالىدۇ. بىرىنجىسى، ئۇ ئاللاھتىن مەغفىرەت ئۈمىد قىلىدۇ. ئىككىنجىسى، ئۇ كىسەل بولۇشتىن ۋە ئۆلۈپ كىتىشتىن بۇرۇن ئاللاھقا تەۋبە قىلىۋىلىشنى ئۈمىد قىلىدۇ.


شاگىرت: 
       ــ ئادەم ئازاپلىنىشتىن قورىققان نەرسىگىمۇ قول ئۇزۇتامدۇ؟


ئۇستاز :
     ـــ ھە، ئادەم ئۆزىگە زىيان قىلىدىغان يىمەكلىككە، سۇغا،جەڭگىمۇ گاھى قول ئۇزىتىدۇ. ئۇنىڭدا دېڭىزغا كىرسە غەرىق بولماسلىققا، جەڭگە كىرگەندە زەپەر قازىنىشقا ئۈمىد بولمىغىنىدا ئىدى، ئۇ ھەرگىزمۇ جەڭگە كىرمەس ۋە دىڭىزغىمۇ چۈشمەس ئىدى.


شاگىرت: 
      ــ  توغرا دىدىڭىز ئۇستاز. مەن بۇنى شەخسەن بېشىمدىن ئۆتكۈزگەن. بىر كۈنى بىر يىمەكلىكنى يىگىنىمدە قورسىقىم ئاغرىپ قالدى. مەن ئۇنى يىگىنىمدىن بەكلا ئەپسۇسلاندىم ۋە ئىككىنجى ئۇنداق يىمەكلىكنى يىمەسلىككە قەسەم ئىچتىم. ئەمما كىيىنرەك شۇنداق يىمەكلىك ئالدىمغا كەلگەندە سەۋىر قىلالماي ئۇنى يىدىم.
ماڭا كۇفرى ھەققىدە تەپسىلى مەلۇمات بىرىڭ ئۇستاز. ئۇنىڭ مەنىسى، ئىزاھاتى توغرىسىدا سۆزلەپ بىرىڭ.


ئۇستاز: 
     ــ  كۇفرىنىڭ مەنىسى ۋە شەرھىسى بار. ئۇنىڭ شەرھى ــ ئىنكار قىلىش، بوي سۇنماسلىق ۋە يالغانغا چىقىرىشتۇر. «كۇفرى» ئەرەپچە سۆزدۇر. ئەرەپلەر ئىنكارچىغا كۇفرى نامىنى بەرگەن. ئاللاھ  قۇرئان كەرىمنى ئەرەپ تىلىدا نازىل قىلغان. بىر مىسال كەلتۈرىمەن. بىر ئادەمنىڭ ئىككىنجى بىر ئادەمگە قەرىزى بولسا، قەرىزنى قايتۇرۇشنىڭ ۋاقتى يىتىپ كىلىپ ، قەرىز ئىگىسىنى كۆرگەن ۋاقتىدا قەرىزدار قەرزىنى بويۇن ئېلىپ لىكىن ئۇنى تۆلىمىسە، قەزىر بەرگەن كىشى ئۇنى «كۇفرانى» دىمەي، «مۇتالانى» دەيدۇ. يەنى، ئۇ قەزىرنى بىرىدىغان مۇددەتنى ئۆتكۈزۋەتتى، دەيدۇ. ئەگەر قەرىزدار قەرزىنى مۇتلەق ئىنكار قىلىپ، ئۇنى قايتۇرۇشنى ئىنكار قىلسا، قەرىز بىرىپ تۇرغۇچى قەرىزدارنى «مۇتالانى» دىمەي،«كۇفرانى» دەيدۇ. شۇنىڭغا ئوخشاش، مۆئمىن ئادەم بىرەر پەرىز ئەمەلنى ئۇنى ئىنكار قىلمىغان ھالدا تەرىك ئەتسە، ئۇ گۇناھكار دىيىلىدۇ.ئەگەردە ئۇ فەرىز ئەمەلنى مۇتلەق ئىنكار قىلغان ھالدا تەرىك ئەتسە، ئاللاھ نىڭ پەرىز ئەمىلىنى تەرىك ئەتكۈچى كۇفىرى دىيىلىدۇ.


شاگىرت:
      ــ  توغرا دېدىڭىز ئۇستاز. ئەمدى تەۋھىدنى تەستىق قىلىمەن ، ئەمما «مۇھەممەد ئەلەيھىسسالامنى ئىنكار قىلىمەن»دىگەن كىشى توغۇرلۇق چۈشەنچە بىرىڭ.


ئۇستاز:
     ـــ  بىز بۇنداق ئادەمنى كۇفرى ۋە ئاللاھنى تونۇيمەن دىگەن گېپىدە يالغانچى دەيمىز. ئۇلارنىڭ مۇھەممەد ئەلەيھىسسالامنى ئىنكار قىلىشى ئاللاھنى ئىنكار قىلىشىغا دەلىلدۇر. ئاللاھنى ئىنكار قىلغان شەخىس مۇھەممەد ئەلەيھىسسالامنى ئىنكار قىلىدۇ. ناسارالار ئاللاھنىڭ يىگانىلىقىنى ئىنكار قىلغانلىقى ئۈچۈن، «ئاللاھ ئۈچ روھنىڭ ئۈچىنچىسى»، دەپ گۇمان قىلىدۇ. ئۇلار ئۈزەيىر ئاللاھنىڭ بالىسى، ئۇنىڭ شەكلى ئادەم بالىسىغا ئوخشايدۇ، دەپ گۇمان قىلىدۇ. ئاتەش پەرەسلەر ۋە قۇياش - ئايلارغا چوقۇنغۇچىلارمۇ ئۇلارغا ئوخشاشتۇر. ئاللاھ:«...بىزنىڭ ئايەتلىرمىزنى پەقەت كافىرلارلا ئىنكار قىلىدۇ»(ئەنكەبۇت 47ـ ئايەتنىڭ مەزمۇنى). «(ئەي مۇھەممەد)رەببىمىز ھەققىدە ( مۇناپىقلار)ئۆزلىرى ئارسىدىكى دەتالاشقا سىنى ھۆكۈم چىقرىشقا تەكلىپ قىلمىغۇچە، ئاندىن چىقارغان ھۆكۈمىڭگە ئۇلارنىڭ دىللىردىكى قىلچىلىك غۇم بولسىمۇ يوقالمىغۇچە ۋە پۈتۈنلەي بويسۇنمىغۇچە ئىمان ئېيىتقان بولمايدۇ»(سۈرە نىسا 66ـ ئايەتنىڭ مەزمۇنى)دىگەن.  بىز، «ئاللاھنى تونۇيمەن ئەمما مۇھەممەد ئەلەيھىسسالامنى ئىنكار قىلىمەن» دىگەن كىشىنىڭ ئۈشبۇ سۆزىنى، ئۇنىڭ ئاللاھنى ئىنكار قىلدىغانلىقىغا دەلىل قىلىمىز. ئۇنىڭ گىپى ئىككى قەفىز ( ئېغىرلىق ئۆلچىمى بولۇپ ، بىر قەفىز تەخمىنەن 18 كىلوگىرامغا تەڭ) يۈكنىمۇ كۆتۈرەلمەيدىغان ئادەمنىڭ 20 قەفىز يۈكنى كۆتۈرەلەيمەن دىگىنىگە ئوخشاشتۇر. بىزگە مەلۇمكى ئىككى قەفىز يۈكنى كۆتۈرەلمەيدىغان ئادەمنىڭ يىگىرمە قەفىز يۈكنى ئەسلا كۆتۈرەلمەسلىكى يۈزدە - يۈزدۇر.
  ئەگەردە بىر ئادەم ئاللاھنىڭ ھەقلىكىنى بىلىمەن، ئەمما ئادەمنىڭ يارتىلغانلىقىغا ئىقرار ئەمەسمەن دىسە، بىز بىلىمىزكى ئۇ ئۆز گۇمانىدا يالغانچىدۇر. ئەگەر ئۇ ئاللاھنى تونىغىنىدا ئىدى، ئاللاھدىن باشقا نەرسىلەرنىڭ ئاللاھ تەرپىدىن يارتىلغانلىقىنى بىلەر ئىدى. خۇددى شۇنىڭدەك، بىر ئادەمنىڭ ئالدىدىكى مەلۇم ئارلىقتا گۈلخان ۋە چىراق بولسا، ھەمدە ئۇ ئادەم «مەن چىراقنى كۆردۈم ئەمما گۈلخاننى كۆرمىدىم» دىسە، بىز ئۇنىڭ يالغان سۆزلىگەنلىكىنى بىلىمىز. چۈنكى كىچىككىنە چىراغنى كۆرگەن ئادەم كاتتا گۈلخاننى ئەلۋەتتە ناھايىتى ئوبدان كۆرەلەيدۇ.  


شاگىرت:
     ــ  جاۋابىڭىز مىنى ناھايىتى خۇشال قىلدى. ئېيتىڭچۇ ئۇستاز، بىر ئادەم پەيغەمبىرمىز ئەلەيھىسسالامغا:«مەن سىزنىڭ ئاللاھنىڭ ئەلچىسى ئىكەنلىكىڭىزنى بىلىمەن ۋە شۇنىڭغا قارىماي سىزنى قەتىل قىلىشنى خالايمەن»دىسە قانداق بولىدۇ؟


ئۇستاز:
     ــ  بۇ كەمسىتكۈچىلەردە بولىدىغان خىيال. بۇنداق بولىشى ئېھتىمالدىن يىراق. ئۇ چىن قەلبىدىن پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالامنىڭ ئاللاھنىڭ ئەلچىسى ئىكەنلىگىنى ئىقرار قىلسا، ئۇ زاتنى قەتىل قىلىشنى، ئالىملار ۋە ئۇلارغا ئەرزىيەت يەتكۈزۈشنى ئەسلا ئارزۇ قىلمايدۇ. بۇ بىر ئادەمنڭ باشقا بىر ئادەمگە:«سەن ماڭا باشقا ھەرقانداق ئادەمدىن بەكرەك سۆيۈملۈكسەن، ئەمما مەن سىنى ئۆز قولۇم بىلەن ئۆلتۈرۈپ، گۆشۈڭنى يىيىشنى ئويلايمەن»دىگىنىگە ئوخشاپ كىتىدۇ. ئاللاھنىڭ يىگانىلكىنى تەستىق قىلغان ۋە مۇھەممەد ئەلەيھىسسالامغا ئىمان كەلتۈرگەن بىرەر كىشى رەسۇلۇللاھ سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسسەللەمنى «ساۋاتسىز ۋە كەمبەغەل » ئۆتكەن دىيىشىدە ئۇزاتنى ئەيىبلەش ۋە كەمسىتىشنى ھەرگىز خىياللىرىغا كەلتۈرمەيدۇ. كىمكى  ئاللاھنى ۋە مۇھەممەد ئەلەيھىسسالامنى ئاللاھنىڭ ئەلچىسى ئىكەنلىكىنى بىلسە، ئەسلا ئۇ زاتنىڭ شەنىنى كەمسىتىدىغان گەپنى قىلمايدۇ. ئاللاھ تائالا پەيغەمبىرىمىزنىڭ مەرتىۋىللىرىنى ئەزىزلەپ، مەرھەممەر قىلىپ مۇنداق دەيدۇ:«كىمكى پەيغەمبەرگە ئىتائەت قىلسا، دىمەك ئۇ ئاللاھقا ئىتائەت قىلغان بولىدۇ...»(سۈرە نىسا 80ـ ئايەتنىڭ مەزمۇنى) چۈنكى ائاللاھ تائالا پەيغەمبىرمىزنى پۈتكۈل ئىنسان ۋە جىنلارغا يولباشچى، پەرىزلىرىگە ئامانەتدار قىلغان. ئاللاھ تائالا :« ...پەيغەمبەر سىلەرگە بۇيرىغاننى قىلىڭلار ۋە چەكلىگەندىن چەكلىنىڭلار، ئاللاھتىن قورقۇڭلار...»(سۈرە ھەشىر 7ـ ئايەتنىڭ مەزمۇنى)دەپ مەرھەممەت قىلغان.


شاگىرت:
ــ  سۇنھانەللا، ئاللاھ قىيامەت كۈنى سىزنىڭ يولىڭىزنى مۇنەۋۋەر  قىلسۇن. بىر ئادەم «ئاللاھنى تونۇيمەن ، ۋە يەنە ئاللاھنىڭ بالىسى بار بولىشنى خالايمەن» دىسە قانداق بولىدۇ؟


ئۇستاز :
ــ ھەيھات، ۋە يەنە ھەيھات!!!   ئاللاھ  بالىدىن مۇستەسنادۇر. بۇ سۇئال ۋە يۇقۇرقى سۇئال يەنە مۇشۇنىڭغا ئوخشاش سۇئاللار مەسخىرە قىلغۇچى، كەمسىتكۈچى كىشىلەردە بولىدىغان خىياللاردۇر.« ئۆلۈك ئادەم چۈش كۆرىدۇ »دەپ قانداقمۇ دىگىلى بولسۇن. ئاللاھنىڭ يىگانىلكىگە ئىشەنگەن كىشى «ئۆلۈك ئادەم چۈش كۆرىدۇ» دىيەلمىگىنىە ئوخشاش، «ئاللاھنىڭ بالىسى بار» دەپمۇ ئويلىمايدۇ.


شاگىرت: 
      _ قەسەم ئىچىمەنكى، يۇقارقى سۇئاللار سىزنىڭ دىگىنڭىزدەك كەمسىتكۈچىلەردە بولىدىغان خىيالدۇر. بەكمۇ بىمەنە گەپلەر. ئېيتىڭچۇ، ھازىرقى نىفاق ئەۋۋەلقى نىفاققا ئوخشاشمۇ؟ ھازىرقى كۇفرى ئەۋۋەلقى كۇفىرغا ئوخشاشمۇ؟ نىفاق بۇرۇن قانداق بولغان؟

داۋامى بار ...

ئالدىرماڭ ئوقۇ دەيمەن     دۈشەنبە كۈنى كۆرگىن داۋامىنى

شاگىرت:
     _ قەسەم ئىچىمەنكى، يۇقارقى سۇئاللار سىزنىڭ دىگىنڭىزدەك كەمسىتكۈچىلەردە بولىدىغان خىيالدۇر. بەكمۇ بىمەنە گەپلەر. ئېيتىڭچۇ، ھازىرقى نىفاق ئەۋۋەلقى نىفاققا ئوخشاشمۇ؟ ھازىرقى كۇفرى ئەۋۋەلقى كۇفىرغا ئوخشاشمۇ؟ نىفاق بۇرۇن قانداق بولغان؟



ئۇستاز:
    ــ ھە، بۈگۈنكى نىفاق ۋە بۈگۈنكى كۇفرى ئەۋۋالقىدەكتۇر. بۈگۈنكى ئىسلام ھەم ئەۋۋالقى ئىسلامدۇر. ساڭا ئەۋۋالقى نىفاق توغرىسدا سۆزلەپ بېرەي.
ئەۋۋالقى نىفاق ئىنكار قىلىش، تىلى بىلەنلا ئىقرار ۋە تەستىق قىلىش، قەلبىدە يالغان دىيىش بولغان، بۈگۈنكى نىفاقمۇ شۇنداق. ئاللاھ تائالا قۇرئان كەرىمدە مۇنافىقلارنى شۇنداق بايان قىلغان :« (ئەي مۇھەممەد) مۇنافىقلار ھۇزۇرىڭىزغا كىلىپ:‹گۇۋاھلىق بىرىمىزكى، سىز ئەلۋەتتە ئاللاھنىڭ پەيغەمبىرى، دەيدۇ...»(سۈرە مۇنافىقۇن 1ـ ئايەتنىڭ مەزمۇنى). ئاللاھ مۇنافىقلارنىڭ مەزكۇر گۇۋاھلىقىنىڭ يالغان ئىكەنلىكىنى تەكىتلەپ:« سىز ئۇنىڭ پەيغەمبىرى ئىكەنلىكىڭىزنى ئاللاھ ئەلۋەتتە بىلىدۇ ۋە ئاللاھ مۇنافىقلارنىڭ ھەقىقەتەن يالغانچى ئىكەنلىكىگە ھەم گۇۋاھلىق بىرىدۇ»( ئۈستىدىكى ئايەتنىڭ داۋامى)دەپ مەرھەممەت قىلىدۇ. ئۇلارنى يالغانچى دىيىش، دىگەنلىرى يالغان ئەمەس بەلكى تىللىرى بىلەن دىگەنلىرى دىللىردىكى تەستىقلىرىغا مۇۋاپىق بولمىغانلىقدىندۇر. بەقەرە سۈرىسىدە ئاللاھ مۇنافىقلارنىڭ ئەسلى ئەپىت - بەشىرىسى توغرىسىدا مۇنداق دىگەن :« ئىمان كەلتۈرگەن كىشىلەرگە ئۇچۇرغىنىدا :‹بىز ھەم ئىمان كەلتۈردۇق›، دەيدۇ. ئۆز باشلىقلىرى بىلەن خالى خالغان چېغىدا بولسا:‹بىز ئەلۋەتتە سىزلەر بىلەن بىللىمىز، پەقەت بىز مۆئمىنلەرنى مازاق قىلغۇچىلارمىز خالاس› دەيدۇ»(سۈرە بەقەرە 14ـ ئايەتنىڭ مەزمۇنى).


شاگىرت:
     ــ قەسەم قىلىمەنكى سۆزلىرىڭىز توغرا ئۇستاز! ئېيتسىڭىزچۇ، ئاللاھ ئادەملەرنى نىمە ئۈچۈن مۆئمىنلەر ۋە كافىرلار دەپ ئاتىدى ۋە بىز ئۇلارنى نىمە ئۈچۈن مۆئمىن ۋە كافىر دەپ ئاتايمىز؟


ئۇستاز:
     ـــ ئاللاھ ئۇلارنىڭ قەلىبلىردىكى ئىتقادلىرى ئۈچۈن مۆئمىن ۋە كافىر دەپ ئاتىدى. بىزمۇ شۇنىڭدەك ئۇلارنىڭ تىللىرى بىلەن ئىقرار ۋە تەستىق قىلىشلىرىشغا، يالغان ۋە ساختا سۆزلىرىگە، كىيىملىرىگە ۋە ئىبادەتلىرىگە قاراپ ئۇلارنى مۆئمىن ياكى كافىر دەيمىز. مەسىلەن بىز ناتونۇش خەلقنىڭ مەسجىتلىرىدە قىبلىگە قاراپ ناماز ئوقۇۋاتقانلىقىغا شاھىد بولساق ئۇلارنى مۆئمىن دەپ ئاتايمىز ۋە ئۇلارغا سالام بىرىمىز. ئەمما ئۇلار مەسىھلەر (خىرىستىيان) ياكى يەھۇدىيلار بولىشلىرى ئىھتىمالدىن خالى ئەمەس. پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام دەۋرلىرىدە مۇسۇلمانلار مۇنافىقلارنى ئۇلارنىڭ تاشقى ۋە زاھىرى ئىقرار بولىشلىرىغا قاراپ، مۇنافىقلار قەلىبلىردىكى يالغانلىرى ئۈچۈن ئاللاھ ئالدىدا كافىر بولسىمۇ مۇسۇلمانلار ئۇلارنى «مۆئمىن»لەر دەپ ئاتاۋەرگەن. شۇنىڭ ئۈچۈن بىز ئاللاھ نەزىرىدە كافىر بولغانلىرىنى يۈزەكى كۆرنىشلىرىگە قاراپ مۆئمىنلەر، باشقىللىرىنى ئۇلارنىڭ قىياپىتىگە قاراپ، كافىرلارنىڭ كىيىم كىچەكلىرىنى كىيىۋالغان بولسا، قەلبىدە ئاللاھنى ئىقرار ۋە تەستىق قىلىپ ، ناماز ئوقۇپ يۈرگەنلىكلىرىنى بىلمىگەنلىكىمىز ئۈچۈن، ئۇ ئاللاھ نەزىردە مۆئمىن بولسىمۇ كافىر دەيمىز. ئاللاھ بىزنى بۇنىڭ ئۈچۈن جازالىمايدۇ. چۈنكى ئاللاھ بىزگە قەلىپ ۋە ئۇنىڭ سىر - ئەسرارلىرىنى بىلىش ئىلىمىنى بەرمىگەن. بىزگە ئاللاھ ئادەملەرنى مۆئمىن دەپ ئاتاشنى، ئۇلارنى سۆيىشىمىزنى، ئۇلارنىڭ زاھىرى نامۇۋاپىق ئەمەللىرى ئۈچۈنلار ئۇلاردىن نەپرەتلىنىشمىزنى بۇيرىغان. ئاللاھ سىر - ئەسرارلاردىن خەۋەردار ۋە ئۇلارنى بىلگۈچى زاتتۇر. ئاللاھ كىرامەن - كاتىبىيىن پەرىشتىللىرگىمۇ ئادەملەرنىڭ زاھىرى ئەمەللىرىنى يېزىپ مىڭىشقا ئەمىر قىلغان. ئۇلارغىمۇ قەلىب سىرى نامەلۇم. چۈنكى قەلىب ئىشىدىن پەقەت ئاللاھلا خەۋەرداردۇر، ئەگەر ۋەھىي قىلىنسا پەيغەمبەرلەرمۇ ۋەھىي ئارقىلىق ئۇلارغا خەۋەر بىرىلگەن نەرسىلەرنىلا بىلەلەيدۇ خالاس. قەلىب ئىلىمىنى ۋەھىي قىلىنماستىن بىلىشنى دەۋا قىلغان بەندە، ئاللاھنىڭ ئىلىمىنى بىىلىشنى دەۋا قىلغان بولىدۇ. ئاللاھقا خاس بولغان قەلىپ ئىلىمى يەنە شۇنىڭغا ئوخشاش ئىلىملەرنى بىلىمەن دەپ دەۋا قىلغان بەندە كاتتا گۇناھ قىلغان بولىدۇ ۋە كافىر ، دەۋزىخى بولۇشقا مەھكۇمدۇر.


شاگىرت: 
     ــ ناھايىتى ياخشى گەپلەرنى قىلدىڭىز ئۇستاز ! ئەمدى ئېيتىڭچۇ، «ئىرجا»نىڭ ئەسلى ۋە ئۇنىڭ شەرھىىسى قانداق؟ كىم ئىشنى «تەخىر»يەنى «ئىرجا» قىلىدۇ؟

ئۇستاز: 
       ــ ئىرجا ئەسلى پەرىشتىلەر تەرپىدىن سادىر بولغان. ئاللاھ ئۇلارغا شەئىيلەرنى كۆرسىتىپ:« (خەلىپە بولۇشقا ئادەمگە قارىغاندا بىز ھەقلىق دىگەن سۆزۈڭلاردا ) راسىتچىل بولساڭلار ،ئەنە شۇ نەرسىلەرنىڭ ناملىرىنى ماڭا ئېيتىپ بىرىڭلار!»(سۈرە بەقەرە 31ـ ئايەتنىڭ مەزمۇنى)دەپ مەرھەممەت قىلدى. پەرىشتىلەر ئاساسسىز گەپ قىلىپ، خاتا قىلىپ قېلىشىدىن قورقۇپ، توختاپ قېلىشتى ۋە بىر ئازدىن كىيىن:«سىنى پۈتۈن كەمچىلىكلەردىن پاك دەپ تونۇيمىز،بىز سەن بىلدۈرگەندىن باشقىنى بىلمەيمىز،ئەلبەتتە سەن ئىلىم ۋە ھىكىمەت ئىگىسىدۇرسەن»، دەپ جاۋاپ بەردى. بىلمىگەن نەرسىسى توغرىسىدا سورالغان ئادەم، ئويلىماستىن گەپ قىلىپ ئاداشسا، توغرا تاپقان تەقدىردىمۇ ئاساسسىز گەپ قىلغىنى ئۈچۈن ماختاشقا سازاۋەر بولمىغىنىدەك، پەرىشتىلەر بىھۇدە گەپ قىلمىغان ئىدى. شۇنىڭ ئۈچۈن ئاللاھ پەيغەمبىرمىزگە:« (ئەي ئىنسان)،ئۆزۈڭ ئىنىق بىلمىگەن نەرسىگە ئەگەشمە(يەنى بىلمىگەننى بىلدىم،كۆرمىگەننى كۆردۈم، ئاڭلىمىغاننى ئاڭلىدىم دىمە)،(ئىنسان قىيامەت كۈنى)كۆز، قۇلاق، دىل(سەزگۈ ئەزالىرى)نىڭ قىلمىشلىرى ئۈستىدە ھەقىقەتەن سوراققا تارتىلىدۇ»(سۈرە ئىسرا 36ـ ئايەتنىڭ مەزمۇنى)دەپ مەرھەمەت قىلغان.
ئاللاھ پەيغەمبىرىگە بىلمىگەن نەرسىسى توغۇرلۇق تەخمىنەن سۆزلەشكە، بىراۋغا ئاداۋەت ساقلاشقا، تۆھمەت قىلىشقا مۇتلەقا رۇخسەت بەرمىگەن. ئەفسۇسكى، ئادەملەر بىرـ بىرىگە نىمىلەرقىلمايدۇ... بىلمەستىن گۇمان بىلەن ئۆزگىلەرنى ئەيىپلەيدۇ!
ئەگەر سەندىن سەن بىلمەيدىغان ھالال - ھارام توغرىسىدا سورىسا،: «ئاللاھۇ ئەئلەم بىھى» يەنى‹ ئۇنى ئاللاھ بىلگۈچىدۇر› دىسەڭ، قۇتۇلغان بولىسەن. يەنە ھۇزۇڭغا ئۈچ كىشى كىلىپ، سەن بىلمىگەن، تەجىربە ۋە قىياسدا بىلمىگەن ھەدىس ھەققىدە سوراشسا، ئۇنى بىلىشنى ئاللاھقا ھاۋالە قىلساڭ، ياخشى قىلغان بولىسەن.
«ئىرجا»نىڭ شەرھى:ـ تەسەۋۋۇر قىلغىن، سەن بىر تىنىچ ۋە خاتىرجەم قەبىلە ئىچىدە ئىدىڭ، ئۇلارنى شۇ ھالەتتە تەرىك ئەتتىڭ. كىيىنچىرەك ئاڭلىدىڭكى، ئۇلار ئىككى تائىفىگە بۆلۈنىشىپ، بىر - بىرلىرى بىلەن ئۇرۇشۇپ كىتىپتۇ. سەن بۇ شۇم خەۋەرنى ئاڭلاپ، ئۇلارنىڭ ئالدىغا باردىڭ. كۆردىڭكى، ئۇلار ئەسلى ھالەتتىكىدەك بىرـ بىرلىرى بىلەن  ئىناق ياشاۋاتقان ئىكەن. لىكىن ئۇرۇش نەتىجىسىدە نۇرغۇن قۇربانلار بىرىلگەنلىكىنى ئاڭلىدىڭ. بۇ ھەقتە ھەر ئىككى تەرەپتىن سوراپ سۈرۈشتۈردىڭ. ھەر ئىككى تەرەپ قارشى تەرەپنىڭ زۇلۇم قىلغانلىقىنى دىيىشتى. ئۇلارنىڭ قايسىسى ھەق، قايسىسى ناھەق ئىكەنلىكىنى ئىسپاتلاش ئۈچۈن بىرەرمۇ گۇۋاھچى يوق. ئۇلار بىرـ بىرلىرى بىلەن ئۆچمەنلىكتە بولغانلىقلىرى ئۈچۈن، ئۇلارنىڭ بىرـ بىرلىرى ئۈچۈن بەرگەن گۇۋاھلىقلىرى ئەيىبلەش ئۈچۈن ئاساس بولالمايدۇ. شۇ ۋەزيەتتە سەن ئىككى تەرەپنىڭ بىرەرسىنى زۇلۇمغا ئۇچۇرغان ۋە باشقىسىنى زۇلۇم قىلغۇچى، دەپ ھۆكۈم چىقارماي تۇرشىڭ لازىم. ئەمما ئۇلارنىڭ ئىككىلىسىنىڭ  ھەق ئەمەس ئىكەنلىكىنىمۇ بىلىشىڭ كىرەك. چۈنكى بىرـ بىرىنى ئالدىغانلىقلىرى ئۈچۈن ئۇلارنىڭ ئىككىلىسى ھەم خاتا قىلغان ياكى بىرى ھەق، ئىككىنجىسى ناھەق بولىشى مۇمكىن. شۇ چاغدا جىنايەت قىلغان تەرەپنى دوۋزىخىي يا جەننىتىي دىمەي تۇرۇشۇڭ«ئىرجا» دىيىلىدۇ.
بارچە ئادەملەر بىزنىڭ پىكىرمىزچە ئۈچ دەرجىگە بۆلىنىدۇ:
بىرىنجى دەرىجە: ــ پەيغەمبەرلەر ئەھلى جەننىتىيلەردۇر ۋە پەيغەمبەرلەر جەننىتي دىگەنلەر ھەم جەننىتىيدۇر.
ئىككىنجى دەرىجە: ــ مۇشرىكلار ، ئۇلارنى دوزىخىي دەپ گۇۋاھلىق بىرىسەن.
ئۈچۈنچى تائىفە: ــ مۇۋەھدىدلەر، ئۇلارنى جەننەت ئەھلى ياكى دوۋزىخى دىيەلمەيسەن. لىكىن بىز بۇلارغا ياخشىلىقنى ئۈمۈد قىلىمىز، ئاقىۋتىنىڭ يامان بولىشىدىن ھەم قورقىمىز. ئۇلار ھەققىدە ئاللاھ تائالانىڭ :«...ياخشى ئىشنى باشقا يامان ئىشلارغا ئارلاشتۇرۇپ قويدى، ئاللاھ ئۇلارنىڭ تەۋبىسىنى قوبۇل قىلىشى ئۈمۈدلىكتۇر...»(سۈرە تەۋبە 103ـ ئايەتنىڭ مەزمۇنى)دەپ مەرھەممەت قىلغىنىنى دەيمىز.
بىز ئۇلار ئۈچۈن ياخشىلىقنى ئۈمىد قىلىمىز. چۈنكى ئاللاھ خالىغان بەندىسىنىڭ شىرىكتىن باشقا گۇناھلىرىنى كەچۈرىدۇ. گۇناھلىرى ۋە خاتالىقلىرى ئۈچۈن ئۇلارنىڭ ئاقىۋىتىدىن ھەم قورقىمىز.


شاگىرت: 
     ــ  بەكمۇ ئادالەتلىك، بەكمۇ چۈشىنىشلىك ۋە ھەقىقەتكە يېقىن بولغان سۆزلەر!  ئېيتىڭچۇ ئۇستاز، پەيغەمبەرلەر ۋە ئۇلار جەننىتىي دىگەنلەردىن باشقا ناماز ئوقۇيدىغان، روزا تۇتىدىغان ئادەمنى كۆرۈپ، بۇكىشى جەننەتكە كىرىدۇ دىيەلەمسىز؟


ئۇستاز: 
     ــ  ياق!


شاگىرت: 
       ــ سىز كىشىلەرنىڭ:« مۆئمىن زىنا قىلسا، ئىمانى ئۇچىسىدىن كۆڭلىكىنى يەشكەندەك يېشىلىپ كىتىدۇ ۋە تەۋبە قىلسا ئۇنىڭ ئىمانى قايتىدۇ» دىگەن رىۋايەتلەرنى تەستىقلامسىز ياكى ئۇنىڭغا شۈبھە بىلەن قارامسىز؟ ئەگەر بۇنداق سۆزنى تەستىقلىسىڭىز، خاۋارىجلارنىڭ سۆزىگە قوشۇلغان بولىسىز. ئۇ سۆزگە شۈبھە قىلسىڭىز، خاۋارىجلارنىڭ ئەسلىگە شۈبھە قىلىپ، يۇقىردا ئېيىتقان ھەقىقىتڭىزدىن قايىتقان بولىسىز. ئەگەر ئۇلارنىڭ سۆزىنى يالغانغا چىقارسىڭىز ئۇلار سىزگە «پەيغەمبىرمىزنىڭ سۆزلىرىنى رەت قىلدىڭ»، دەيدۇ.  چۈنكى ئۇلار رىۋايەت قىلغان ئۈستىدىكى رىۋايەتنىڭ راۋىيلىرىنىڭ سىلسىلىسى پەيغەمبىرمىز ئەلەيھسسالامغىچە تۇتشىدۇ.

داۋامى بار...

ئىرجا دىگەن گەپ بار يېرى