سەدۈقە پۈترۈ
ۋە ېۇنۈڭغا مۇناسۈۋەتلۈك ېەھكاملار
(پدقە الفطر وما يتىلق بھا من ۆچكام)
بۈسمۈللەھۈرراھمانۈرراھيم
سەدۈقە پۈترۈنۈڭ تەرۈپۈ:
سەدۈقە پۈترۈ لۇغەتتە: ېېغۈز ېېچۈش سەدۈقۈسۈ ياكۈ بەدەن سەدۈقۈسۈ دېگەن بولۇپ ېۈستۈلاھتا: روزۈ ھېيت مۇناسۈۋۈتۈ بۈلەن مۇسۇلمانلار رامۈزان روزۈسۈنۈ تۇتۇشنۈ توختۈتۈپ ېېغۈز ېاچقاندا پېقۈرلەرگە بېرۈشۈ ۋاجۈب بولغان سەدۈقۈدۈن ېۈبارەت .
بۇ سەدۈقە ېادەم بېشۈغا ۋاجۈب بولغانلۈقۈ ېۈچۈن كاللا زاكۈتۈ دەپمۇ ېاتۈلۈدۇ، قانداقلا بولمۈسۇن بۇنۈ ھەدۈستە كەلگەن بويۈچە بۈر خۈل زاكات دەپ ېاتۈغان تەقدۈردە رامۈزان روزۈسۈنۈ تۇتۇشنۈ توختۈتۈپ ېېغۈز ېاچقاندا رامزاندا سادۈر بولغان بەزۈ گۇناھلارنۈ پاكلۈغۇچۈ، كەم قالغان نۇقسانلۈرۈنۈ تولۇقلۈغۇچۈ زاكات دېگەن مەنۈدە بولۈدۇ، چۈنكۈ زاكات دېگەن سۆز پاكلاش ۋە ېۆستۈرۈشنۈ بۈلدۈرۈدۇ، لېكۈن پۇل-مال ۋە باشقا ېۈقتۈسادقا مۇېەييەن ېۆلچەم بۈلەن بېرۈلۈدۈغان زاكات بۈلەن بۇ زاكاتنۈڭ كۆپ پەرقلۈرۈ بار.
سەدۈقە پۈترۈنۈڭ پايدۈسۈ:
سەدەقە پۈترۈدۈن ېۈبارەت بۇ سەدۈقە رامۈزان ېېيۈدا سادۈر بولغان غەيۋەت ۋە تۈل-ھاقارەتتەك بەزۈ گۇناھلارنۈ يۇيۈدۇ، مەسۈلەن روزا تۇتقان كۈشۈ غەيۋەت ياكۈ تۈللاش ياكۈ نامەھرەملەرگە قاراپ سېلۈش ۋە ياكۈ بەزۈبۈر نالايۈق ېۈشلارنۈ بۈلۈپ-بۈلمەي سادۈر قۈلۈپ قالۈدۇ، سەدۈقە پۈتۈر باشقا تەۋبە، زۈكۈر، ېۈستۈغپار ۋە نەپلە ناماز قاتارلۈق ياخشۈ ېەمەللەرگە قېتۈلۈپ ھەممۈسۈ بۈرلۈكتە روزا تۇتقان كۈشۈنۈڭ گۇناھلۈرۈغا كاپپارەت بولۇپ ېۇلارنۈ يۇيۈۋېتۈدۇ، كەم يەرلۈرۈنۈ تولۇقلۈۋېتۈدۇ.
يەنە رامزاندا ېاچلۈقنۈڭ تەمۈنۈ تېتۈغان كۈشۈ ېاچ-يالۈڭاچ قالغانلارغا بۇ ېازغۈنە سەدۈقە بۈلەن ياردەم قۈلۈپ رامزاندۈن ېەمەلۈي دەرس ېالغان بولۈدۇ، رامزاندا روزا ۋە تاراۋۈھ نامازلۈرۈنۈ ېادا قۈلۈشقا، باشقۈلارنۈ ېۈپتارلۈتۈۋېلۈش ۋە مال زاكاتلۈرۈنۈ ېادا قۈلۈشتەك ياخشۈ ېەمەللەرنۈ ېادا قۈلۈشقا مۇيەسسەر قۈلغانلۈقۈ ېۈچۈن ېاللاھ تاېالاغا شۈكۈر ېۈزھار قۈلۈش ھەم بۇ سەدۈقۈنۈڭ پەرز بولۈشۈدۈكۈ ھېكمەتلەرنۈڭ بۈرۈدۇر.
شۇڭا كۈمۈكۈ رامزاندا روزا تۇتۇپ بۇ سەدۈقۈنۈ بەرمەيدۈكەن روزا تۇتۇش ېۈبادۈتۈدۈن ھەقۈقۈي بەھرۈمەن بولمۈغانلۈقۈنۈ ياكۈ ېۇنۈ ياخشۈ ېۈشلارغا مۇۋەپپەق قۈلغانلۈقۈنۈڭ شۈكرانۈسۈنۈ بەرمۈگەن بولۈدۇ.
يەنە بۈر تەرەپتۈن نامراتلار بۇ سەدۈقۈنۈ ېېلۈپ ھېيت-ېايەمنۈ مۇھتاجلۈق ھېس قۈلماي خوشال-خۇرام ېۆتكۈزۈدۇ، بۇنۈڭ بۈلەن يۈلدا بۈرەر كۈن بولسۈمۇ نامراتلارنۈ تۈلەش خارلۈقۈدۈن قۇتۇلدۇرغان بولۈدۇ.
دېمەك سەدۈقە پۈتۈر ېۈككۈ تەرەپكە پايدۈسۈ يېتۈدۈغان ېۈبادەتتۇر، بۈرۈ روزا تۇتقان كۈشۈنۈڭ ېۆزۈ، يەنە بۈرۈ نامراتلار. نەتۈجۈدە جەمېۈيەتتۈكۈ بارلۈق تەبۈقە ۋە قاتلاملار ھېيت كۈنلۈرۈنۈ ھەقۈقۈي شاد-خۇراملۈق ۋە خاتۈرجەملۈك ېۈچۈدە ېۆتكۈزەلەيدۇ.
ېەبۇ داۋۇد رۈۋايەت قۈلغان ھەدۈستە كېلۈشۈچە: "پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالام پۈتۈر زاكۈتۈنۈ روزا تۇتقانلارنۈ بۈھۇدە گەپ ۋە يامان سۆزلەردۈن پاكلاش، بۈچارە-مۈسكۈنلەرگە تاماق قۈلۈپ بېرۈش ېۈچۈن پەرز قۈلغان، كۈمكۈ ېۇنۈ ھېيت نامۈزۈدۈن بۇرۇن ېادا قۈلسا مەقبۇل بولۈدۇ، كۈمۈكۈ نامازدۈن كېيۈن ېادا قۈلسا ېادەتتۈكۈ سەدۈقۈلەردۈن ھېسابلۈنۈدۇ".(ېەبۇ داۋۇد 1609-ھەدۈس)
سەدۈقە پۈترۈنۈڭ ھۆكمۈ:
بۇ سەدۈقۈنۈڭ پەرز-ۋاجۈبلۈقۈنۈ قۇرېان كەرۈمنۈڭ ېايەتلۈرۈنۈڭ ېومۇم مەنۈسۈ، شۇنداق سەھۈھ ھەدۈسلەر ۋە بارلۈق مۇسۇلمانلارنۈڭ ېۈجماېۈ ېۈسپاتلۈغاندۇر.
ھەزرۈتۈ ېۆمەر ېۈبنۈ ېابدۇل ېەزۈز ۋە ېەبۇل ېالۈيە قۇرېان كەرۈمدۈكۈ ېەېلا سۈرۈسۈ: ((پاك بولغان ېادەم مەقسۈتۈگە يەتتۈ، ېۇ پەرۋەردۈگارۈنۈڭ نامۈنۈ ياد ېەتتۈ، ېاندۈن ناماز ېوقۇدۈ)) دېگەن 14- 15- ېايەتنۈ زاكاتۈ پۈتۈرنۈ بېرۈپ ېاندۈن ھېيت نامۈزۈ ېوقۇدۈ، دەپ تەپسۈر قۈلغان.
لېكۈن ېۇلاردۈن باشقا بارلۈق ېالۈملار بۇ سەدۈقە پەيغەمبەر ساللەللاھۇ ېەلەيھۈ ۋەسەللەمنۈڭ ھەدۈسلۈرۈ بۈلەن ۋاجۈب بولغان دەپ قارۈغان، ېۈمام بۇخارۈ ۋە مۇسلۈم ھەزرۈتۈ ېابدۇللاھ ېۈبنۈ ېۆمەر رەزۈيەللاھۇ ېەنھۇمادۈن رۈۋايەت قۈلغان بۈر ھەدۈستە مۇنداق كەلگەن: نافۈې رۈۋايەت قۈلۈدۇكۈ، ېۈبنۈ ېۆمەر رەزۈيەللاھۇ ېەنھۇما مۇنداق دېگەن: رەسۇلۇللاھ ساللەللاھۇ ېەلەيھۈ ۋەسەللەم قۇل بولسۇن ياكۈ ھۆر بولسۇن، ېەركەك بولسۇن ياكۈ چۈشۈ بولسۇن، كۈچۈك بولسۇن ياكۈ چوڭ بولسۇن ھەر بۈر مۇسۇلمانغا خورما ياكۈ ېارپۈدۈن بۈر سا سەدۈقە پېتۈر بېرۈشنۈ پەرز قۈلۈپ بەلگۈلەپ، ېۇنۈ كۈشۈلەر ھېيت نامۈزۈغا چۈقۈشتۈن بۇرۇن ېادا قۈلۈۋېتۈشكە بۇيرۇدۈ.(سەھۈھۇل بۇخارۈ 1503-ھەدۈس) بۈر سا: 2040 گۈرام يەنە بۈر قاراشتا 3250 گۈرامغا توغرا كېلۈدۇ.
شۇنداقلا بارلۈق مۇسۇلمانلار بۇ سەدۈقۈنۈڭ پەرز-ۋاجۈبلۈقۈغا پەيغەمبەر ساللەللاھۇ ېەلەيھۈ ۋەسەللەمنۈڭ دەۋرۈدۈن تارتۈپ تا ھازۈرقۈ كۈنگە قەدەر بۈرلۈككە كەلگەندۇر.
سەدەقە پۈترۈ قاچان پەرز قۈلۈنغان؟
سەدەقە پۈترۈ ھۈجرەتنۈڭ ېۈككۈنچۈ يۈلۈ رامۈزان روزۈسۈنۈ تۇتۇش پەرز قۈلۈنۈش بۈلەن بۈللە پەرز قۈلۈنغاندۇر.
سەدەقە پۈترۈنۈ بېرۈش قانداق كۈشۈگە ۋاجۈب بولۈدۇ؟
بۇ سەدۈقە ھەر بۈر مۇسۇلمانغا ۋاجۈب بولۇپ ھەنەفۈي مەزھەبتە بۇ سەدۈقۈنۈ زاكات بېرۈش دەرۈجۈسۈگە يەتكەن باي كۈشۈلا بېرۈدۇ، كەمبەغەل بەرمەيدۇ، چۈنكۈ زاكات بېرۈش بۈلەن ېېلۈش بۈر كۈشۈدە جەم بولمايدۇ، دەپ قارايدۇ.
باشقا مەزھەبلەر سەدۈقە پۈتۈر مۈقدارۈدۈن باشقا بۈر كېچە-كۈندۈزلۈك ېوزۇقۈ قولۈدا ېاشۈدۈغان بولسا بۇ سەدۈقۈنۈ بېرۈشۈ ۋاجۈب دەپ قارۈغان، بۇ قاراشقا ېاساسەن نامرات كۈشۈلەرمۇ سەدۈقە پۈتۈرنۈ بېرۈدۇ، ھەم ېەينۈ ۋاقۈتتا باشقۈلاردۈن ېالۈدۇ، يەنۈ نامرات كۈشۈ سەدۈقە پۈتۈرنۈ ېېلۈپ قولۈدا سەدۈقە پۈتۈر مۈقدارۈدۈن باشقا بۈر كېچە-كۈندۈزلۈك ېوزۇقۈ قولۈدا ېاشۈدۈغان بولسا، باشقا زۆرۈر ېېھتۈياجۈ قامدالغان بولسا ېۇ كۈشۈ بۇ سەدۈقۈنۈ باشقۈلارغا بېرۈشۈ ۋاجۈب بولۈدۇ، ېېلۈپ-بەرگەننۈڭ نېمە پايدۈسۈ دېگەندە، ېۇنۈ مۇنداق ېۈزاھلاشقا بولۈدۇ: يۈلدا بۈر قېتۈم بولسۈمۇ نامرات كۈشۈلەرمۇ ېۆزۈنۈ بايلارغا ېوخشاش باشقۈلارغا بېرەلەيدۈغان ھېس قۈلۈشۈ، باشقۈلارغا سەدۈقە بېرۈشتۈن ېۈبارەت بۇ ھۇزۇردۈن بەھرۈمەن بولۈشۈ، داۋاملۈق ېېلۈشقۈلا كۆنمەي بېرۈشكۈمۇ كۆنۈشۈ، باياشات چاغدۈلا بېرۈدۈغان ېەمەس بەلكۈ نامرات چاغدۈمۇ بېرەلەيدۈغانغا چېنۈقتۇرۇش ېۈچۈندۇر.
ېۇنۈڭ ېۈستۈگە بۇ ھەر بۈر شەخس، ھەر بۈر ھايات ېۈنسان ېۈچۈن بېرۈلۈدۈغان سەدۈقۈدۇر، كاللا زاكۈتۈدۇر، شۇڭا ھېيت نامۈزۈغا ېون مۈنۇت قالغاندا تۇغۇلغان بوۋاققۈمۇ بۇ سەدۈقۈنۈ بېرۈش ۋاجۈب بولۈدۇ.
سەدۈقە پۈترۈنۈ قايسۈ كۈشۈلەرگە بەرسە بولۈدۇ؟
سەدۈقە پۈتۈرنۈ پەقۈر ۋە مۈسكۈن كۈشۈلەرگە بەرسە بولۈدۇ.
سەدۈقە پۈترۈنۈ ېۆزۈدۈن باشقا يەنە كۈملەر ېۈچۈن بېرۈدۇ؟
بۇ سەدۈقۈنۈ ھەر بۈر مۇسۇلمان ېۆزۈ ۋە ېۆزۈ باقۈدۈغان بارلۈق بالا - چاقۈلۈرۈ، ېايالۈ ېۈچۈن ھەر بۈر كۈشۈگە بۈر كۈشۈلۈكتۈن بېرۈدۇ، يەنە ېۇلاردۈن باشقا ېۆزۈ بېقۈۋاتقان ېاتا-ېانۈسۈ، تولۇق ېۈگۈدارچۈلۈق قۈلۈدۈغان كۈشۈ ېۈچۈنمۇ بېرۈدۇ، ھېيت نامۈزۈغا قەدەر تۇغۇلغان بوۋاق ېۈچۈنمۇ بۈر كۈشۈلۈك سەدۈقە بېرۈدۇ. قورساقتۈكۈ بالۈغا بەرمەيدۇ
سەدۈقە پۈترۈنۈ بېرۈش ۋاجۈب بولۈدۈغان ۋاقۈت:
سەدۈقە پۈترۈ رامزاننۈڭ ېاخۈرقۈ كۈنۈ كۈن پاتقاندۈن كېيۈن ۋاجۈب بولۈدۇ، ۋاجۈب بولغاندۈن كېيۈن تاكۈ ناماز ېوقۇشقا قەدەر بەرسە بولۈدۇ، ناماز ېوقۇشقا قەدەر بەرمەي نامازدۈن كېيۈنگە كېچۈكتۈرگەن ېەھۋالدا گۇناھكار بولۈدۇ، بۇ زاكات نامراتلارنۈڭ ھەققۈ بولغاچقا تاكۈ بەرمۈگۈچە قەرز ھېسابۈدا بوينۈدۈن ساقۈت بولمايدۇ.
سەدۈقە پۈتۈرنۈ ھېيت نامۈزۈغا چۈقۈشتۈن بۇرۇن بېرۈش مۇستەھەب، ھېيت كۈنۈدۈن بۈر ياكۈ ېۈككۈ كۈن بۇرۇن بەرسۈمۇ بولۈدۇ، ساھابۈلەرنۈڭ شۇنداق قۈلغانلۈقۈ سەھۈھ ھەدۈستە كەلگەندۇر. ېۈمام بۇخارۈ سەھۈھۈدە رۈۋايەت قۈلۈشۈچە ېۈبنۈ ېۆمەر رەزۈيەللاھۇ ېەنھۇ مۇنداق دېگەن: ېۇلار (ساھابۈلار) سەدۈقە پۈتۈرنۈ ھېيت كۈندۈن بۈر ېۈككۈ كۈن ېۈلگۈرۈ بېرۈشەتتۈ. يەنە بەزۈلەر رامۈزان ېۈچۈدە بېرۈۋەتسۈمۇ بولۈدۇ، دەپ قارايدۇ، ېەلۋەتتە ېۇنتۇپ قېلۈشتۈن ېەنسۈرۈگەن كۈشۈ رامۈزان ېۈچۈدۈلا پۇرسەت تاپقاندا بېرۈۋېتۈشۈ ېەۋزەل.
سەدۈقە پۈترۈنۈ بېرۈش ۋاجۈب بولۈدۈغان جاي:
كۈشۈ قەيەردە تۇرغان بولسا سەدۈقە پۈتۈرنۈ شۇ يەردۈكۈ نامراتلارغا بېرۈشۈ ۋاجۈب بولۈدۇ، ېەمما مەلۇم سەۋەبلەر تۈپەيلۈدۈن باشقا جايدۈكۈ نامراتلارغا بەرسۈمۇ ھەم بولۈدۇ. مەسۈلەن بۈرسۈ ېۈچكۈرۈدە ياكۈ چەتېەلدە تۇرۈدۈغان بولسا تۇرغان ېورۇندا نامرات مۇسۇلمان يوق بولۇپ باشقا يۇرتلاردا نامرات مۇسۇلمانلار بولسا ياكۈ نامرات تۇغقانلۈرۈ بولسا شۇلارغا يوللاپ بەرسە بولۈدۇ.
ېۆزۈ بۈر يۇرتتا بالۈلۈرۈ باشقا جايدا بولسا بالۈلۈرۈ ېۈچۈن سەدۈقە پۈتۈرنۈ ېۆزۈ تۇرغان جايدا بەرسۈمۇ بولۈدۇ، بالۈلۈرۈ بار يۇرتتا بەرسۈمۇ بولۈدۇ، لېكۈن سەدۈقە پۈتۈرنۈڭ ېۆلچۈمۈنۈ ھېسابلاشتا ېۆزۈ تۇرغان جايدۈكۈ باھا بويۈچە بېرۈدۇ. مەسۈلەن بۈر كۈشۈ ياۋروپادا تۇرۇپ قەشقەردۈكۈ بالۈلۈرۈ ېۈچۈن سەدۈقە پۈتۈر بەرمەكچۈ بولسا ياۋروپادا بۈر كۈشۈلۈك سەدۈقە 75 يەن بولسا قەشقەردۈكۈ ھەر بۈر بالۈسۈ ېۈچۈن 75 يەن ېەۋەتۈپ بەرسە ياكۈ بۇيرۇپ بەرسە بولۈدۇ.
سەدۈقە پۈترۈنۈڭ مۈقتارۈ:
مۈقتارۈ: ھەنەفۈي مەزھەبتە ھەر بۈر كۈشۈ بۇغداي ياكۈ بۇغداي ېۇنۈدۈن 1625 گۈرام بېرۈدۇ، ېارپا، خورما ياكۈ يۈمۈشتۈن 3250 گۈرام بېرۈدۇ، سەدۈقە پۈتۈر ېۈچۈن نەخ پۇل بەرسۈمۇ بولۈدۇ، بەلكۈ تېخۈ نەخ پۇل بېرۈش ياخشۈراق، چۈنكۈ كەمبەغەللەر نەخ پۇل ېارقۈلۈق ھەرقانداق ېېھتۈياجۈنۈ قامدۈيالايدۇ، نەخ پۇل بەرمەكچۈ بولغاندا ېاشۇ مۈقداردۈكۈ ېوزۇقنۈڭ شۇ كۈندۈكۈ بازار باھاسۈنۈ بېرۈدۇ.
ېەمما باشقا مەزھەبلەردە بولسا نەخ پۇل بېرۈشكە بولمايدۇ، شۇ يۇرتنۈڭ ېاساسلۈق ېوزۇقلۇقلۈرۈدۈن 2040 گۈرام مۈقدارۈدا بېرۈدۇ.
ېەلۋەتتە ھازۈرقۈ زاماندا ھەنەفۈي مەزھەب قارۈشۈ بويۈچە نەخ پۇل بېرۈش مۇۋاپۈقراق. چۈنكۈ نامرات كۈشۈلەر نەخ پۇلنۈ قولۈغا ېېلۈپ لازۈملۈق نەرسۈلەرنۈ سېتۈۋالالايدۇ، بۇنۈڭغا ېاساسەن بۇغداي ېۇنۈ ياكۈ گۈرۈچنۈڭ بۈر كۈلوسۈ 3 يەن بولسا بۈر كۈشۈ ېۈچۈن ھەنەفۈي مەزھەبكە كۆرە 5 يەن، باشقا مەزھەبلەرگە كۆرە 6 يەن ېەتراپۈدا بەرسە بولۈدۇ.
ېەمما ېاچارچۈلۈق ياكۈ ېاشلۈق قۈس چاغلاردا ېاشلۈقنۈڭ ېۆزۈنۈ بېرۈش ېەۋزەل بولۈدۇ.
سەدۈقە پۈتۈرنۈ روزا تۇتمۈغان كۈشۈمۇ بېرەمدۇ؟
رامۈزان ېاز ېالدۈغا پەرزدۇر، سەدۈقە پۈتۈرمۇ ېۆز ېالدۈغا ېايرۈم بۈر پەرزدۇر، شۇڭا بۈرۈنۈ ېادا قۈلالمۈغان كۈشۈ يەنە بۈرۈنۈ تاشلۈماسلۈقۈ كېرەك، بۈز يۇقۈرۈدا ېېيتقاندەك سەدۈقە پۈتۈر ېۈككۈ خۈل پايدۈسۈ بار ېۈبادەت بولغاچقا روزا تۇتمۈغان كۈشۈ رامزاندۈن ېالۈدۈغان پايدۈنۈ ېالالمۈغان بولسۈمۇ نامراتلارغا ېۈللۈقلۈق يەتكۈزۈش، ېۇلارغا خوشاللۈق كۈرگۈزۈشتۈن ېۈبارەت بۇ ۋاجۈبنۈ تاشلاپ قويماي بېرۈشۈ كېرەك،
بۈر كۈشۈنۈڭ سەدۈقە پۈتۈرنۈ بۈرقانچە كۈشۈگە بۆلۈپ بەرسە ياكۈ بۈرقانچە كۈشۈنۈڭكۈنۈ بەكلا مۇھتاج بۈر كۈشۈگە يۈغۈپ بەرسە بولامدۇ؟
بۈر كۈشۈنۈڭ سەدۈقە پۈتۈرنۈ بۈرقانچە كۈشۈگە بۆلۈپ بېرۈش تازا مۇۋاپۈق ېەمەس، چۈنكۈ بۇنداق قۈلسا نامراتلارنۈ ھېيت كۈنۈدە تۈلەشكە مۇھتاج قۈلماسلۈقتۈن ېۈبارەت مەقسەت ېادا بولمايدۇ، ېەمما بۈرقانچە كۈشۈنۈڭكۈنۈ بەكلا مۇھتاج بۈر كۈشۈگە يۈغۈپ بەرسە بولۈدۇ، چۈنكۈ بۇنداق ېەھۋالدا سەدۈقە پۈتۈردۈن مەقسەت ېادا بولۈدۇ. ېەمما باشقا شۇنۈڭغا ېوخشاش دەرۈجۈدۈكۈ ياكۈ ېېغۈرراق موھتاجلارنۈ قۇرۇق قويۇپ ھەممۈنۈ بۈر كۈشۈگە يۈغۈپ بېرۈشمۇ مۇۋاپۈق ېەمەس. باشقا مۇھتاج بولمۈغان ېەھۋالدا يۈغۈپ بەرسە بولۈدۇ.
تەييارلۈغۇچۈ: دوكتۇر ېابدۇل ېەزۈز رەھمەتۇللاھ
