جۈمە ھەققۈدە ساۋات
بۈسمۈللاھۈر رەھمانۈر رەھۈم
ېۈسلام دۈنۈدا ناماز ېۈبادۈتۈ ېەڭ مۇھۈم ېۈبادەتلەردۈن بۈرۈ ھېساپلۈنۈدۇ. ېۇنۈ ېۈنكار قۈلغان كۈشۈ مۇسۇلمان دېيۈلمەيدۇ. جۈمە نامۈزۈمۇ شۇ نامازلاردۈن بۈرۈ. ېۇنۈڭ ېورنۈ يۇقۈرۈ بولغانلۈقتۈن قۇرېان كەرۈمدۈكۈ بۈر سۈرۈمۇ شۇ ېۈسۈم بۈلەن ېاتالغان. جەمېيۈتۈمۈزدە بەزۈ كۈشۈلەر ېۈسلامۈي بولمۈغان بۈر قۈسۈم دەلۈللەرگە تاينۈپ جۈمە نامۈزۈنۈڭ پەرزلۈكۈ بۈلەن ېوينۈشۈۋاتۈدۇ. بۇ قوبۇل قۈلغۈلۈ بولۈدۈغان ېەھۋال ېەمەس. بۇ ېەسەردە جۈمە نامۈزۈ بۈلەن مۇناسۈۋەتلۈك ھۆكۈملەر رەت تەرتۈپۈ بويۈچە بۈر- بۈرلەپ دەلۈللۈرۈ بۈلەن بايان قۈلۈنۈدۇ.
1- جۇمە نامۈزۈ كۈملەرگە پەرز:
ېاللاھ تاېالا قۇرېان كەرۈمدە مۇنداق دەيدۇ:
«يَا ۆَيُّھَا الَّۇِينَ ژمَنُوا إِۇَا نُودِي لِلپَّلَاەِ مِن يَوْمِ الْجُمُىَەِ فَاسْىَوْا إِلَۈ ۇِكْرِ اللَّھِ وَۇَرُوا الْبَيْىَ ۇَلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَىْلَمُونَ فَإِۇَا قُگِيَتِ الپَّلَاەُ فَانتَشِرُوا فِي الْۆَرْگِ وَابْتَغُوا مِن فَگْلِ اللَّھِ وَاۇْكُرُوا اللَّھَ كَڭِيرًا لَّىَلَّكُمْ تُفْلِچُونَ»-(الجمىە9/10)
«ېۈ مۇېمۈنلار جۈمە كۈنۈ جۈمە نامۈزۈغا ېەزان ېوقۇلسا، دەرھال ېاللاھنۈ ياد ېېتۈشكە ېالدۈراڭلار. ېېلۈم- سېتۈمنۈ قويۇپ تۇرۇڭلار، ېەگەر بۈلسەڭلار بۇ سۈلەر ېۈچۈن ياخشۈدۇر. ناماز ېوقۇلۇپ بولغان ھامان زېمۈنغا تارقۈلۈڭلار. ېاللاھنۈڭ پەزلۈدۈن تەلەپ قۈلۈڭلار ۋە ېاللاھنۈ كۆپ ياد ېېتۈڭلار. شۇنداق قۈلساڭلار مەقسۈتۈڭلارغا يېتەلەيسۈلەر.»- (جۇمۇېە سۈرۈسۈ، 9/10)
بۇ ېايەتكە ېاساسلانغاندا، جۈمە نامۈزۈنۈڭ ھەممە ېادەمگە پەرز قۈلۈنمۈغانلۈقۈنۈ بۈلۈۋالغۈلۈ بولۈدۇ. چۈنكۈ سودا- سېتۈق مەلۇم جايلاردا ېېلۈپ بېرۈلۈدۇ. لېكۈن مۇسۇلمانلار يەر يۈزۈنۈڭ ھەممە يېرۈگە تارقۈلۈپ كەتكەن بولۇپ، جۈمە نامۈزۈ ېۆتۈلۈدۈغان يەرلەرگە بۈر قۈسۈم مۇسۇلمانلارنۈڭ كېلەلمەسلۈكۈ مۇمكۈن. بۇنداق كۈشۈلەر پېشۈن نامۈزۈنۈ ېادا قۈلۈدۇ. بۇ ھەقتە تارۈق ېۈبنۈ شۈھاب پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالامدۈن رۈۋايەت قۈلغان مۇنداق ھەدۈس بار:
«جۇمە نامۈزۈ بۈر جەمېۈيەتتە ياشاۋاتقان قۇل، ېايال كۈشۈ، كۈچۈك بالا ۋە كېسەللەردۈن باشقا ھەر قانداق مۇسۇلمانغا پەرز.»- (ېەبۇ داۋۇد، جۇمۇېە، 1067)
لېكۈن بۇ ھەدۈسنۈ رۈۋايەت قۈلغان ېەبۇ داۋۇد، تارۈق ېۈبنۈ شۈھابنۈڭ رەسۇلۇللاھنۈ كۆرگەنلۈكۈنۈ ېەمما ېۇنۈڭدۈن بۈر سۆز ېۈشۈتمۈگەنلۈكۈنۈ ېېيتۈدۇ. ېەھۋال شۇنداق بولغاندا بۇ ھەدۈس مۇرسەل، يەنۈ تابۈېۈين ېالۈملۈرۈدۈن بۈرۈسۈنۈڭ ساھابۈدۈن بۈرۈنۈ تۈلغا ېالماستۈن بۈۋاستە پەيغەمبۈرۈمۈزدۈن نەقۈل قۈلغان سۆزۈ ھېساپلۈنۈدۇ. بۇنداق بۈر سۆزگە ېاساسلۈنۈپ جۈمە نامۈزۈ شۇ كۈشۈلەرگە پەرز، شۇ كۈشۈلەرگە پەرز ېەمەس دەپ بۈر ھۆكۈم ېوتتۇرۈغا قويغۈلۈ بولمايدۇ.
شۇنۈڭ ېۈچۈن بۇ توغرۈدا ېابدۇللاھ ېۈبنۈ ېۆمەرنۈڭ پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالامدۈن رۈۋايەت قۈلغان: «جۈمە نامۈزۈ ېەزان ېاۋازۈنۈ ېاڭلۈغان ھەممە ېادەمگە پەرز» (ېەبۇ داۋۇد، جۇمۇېە 1067) دېگەن رۈۋايۈتۈنۈ ېاساس قۈلۈش لازۈم. چۈنكۈ بۇ رۈۋايەت، جۈمە نامۈزۈ ېۈچۈن ېېيتۈلغان ېەزاننۈ ېاڭلۈيالمۈغۇدەك يۈراقتا بولغان مۇسۇلمانلارنۈڭ جۈمە نامۈزۈغا كەلمۈسۈمۇ بولۈدۈغانلۈقۈنۈ ېۈپادۈلەيدۇ، شۇنداقلا يۇقۈرۈدۈكۈ ېايەتنۈڭ مەزمۇنۈغۈمۇ ېۇيغۇن كېلۈدۇ.
ھېچقانداق بۈر ناماز ھەققۈدە قۇرېان كەرۈمدە «تېخۈمۇ ياخشۈ» دەيدۈغان بۈر ېۈپادە ېۆتمەيدۇ. چۈنكۈ بەش ۋاقۈت ناماز ھەر ۋاقۈت ېادا قۈلۈنۈدۇ. لېكۈن جۈمە نامۈزۈ بەزۈدە ېوقۇلمايدۈغان ېەھۋاللارمۇ بولۈدۇ. ېابدۇللاھ ېۈبنۈ ېابباس يامغۇرلۇق بۈر كۈنۈ مۇېەززۈنگە: «ېەزان ېوقۇغاندا «ېەشھەدۇ ېەننە مۇھەممەدەن رەسۇلۇللاھ» دەپ بولغاندۈن كېيۈن «ھەييە ېەلەسسەلاھ» دېمە. ېۇنۈڭ ېورنۈغا «نامۈزۈڭلارنۈ ېۆيلۈرۈڭلاردا ېوقۇڭلار» دە، دېگەن. ېۈنسانلارنۈڭ بۇ سۆزگە ھەيران قېلۈشقانلۈقۈنۈ كۆرگەن ېۈبنۈ ېابباس: «بۇ ېۈشنۈ مەندۈن ياخشۈ بۈر كۈشۈ قۈلغان. جۈمە ېۆتەش بۈر ۋەزۈپە. سۈزگە قېيۈنچۈلۈق تۇغدۇرۇشنۈ خالۈمۈدۈم. ېۇنداق بولمۈغاندا پاتقاقلۈق ۋە تېيلغاق بۈر يەردە ماڭغان بولاتتۈڭۈز» دېگەن. (بۇخارۈ، جۇمۇېە 14)
پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالامنۈڭ ېايالۈ ېاېۈشە ېانۈمۈز (ېاللاھ ېۇنۈڭدۈن رازۈ بولسۇن) مۇنداق دەيدۇ:
«خەلق تۇرۇۋاتقان يەرلۈرۈدۈن ۋە شەھەر سۈرتۈدۈن نۆۋەتلۈشۈپ جۈمە نامۈزۈ ېۆتۈگۈلۈ كېلەتتۈ. چاڭ- توزان ېۈچۈدە كېلەتتۈ، تەرلەيۈتتۈ ۋە تەر تۆكۈلۈپ تۇراتتۈ. ېۇلاردۈن بۈر كۈشۈ پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالامنۈڭ يېنۈغا كەلدۈ. ېۇ چاغدا پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالام مېنۈڭ يېنۈمدا ېۈدۈ. پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالام ېۇ كۈشۈگە: «كاشكۈ بۇگۈن ېۈچۈن بۈر يۇيۇنغان بولساڭلار» دېدۈ». (بۇخارۈ، جۇمۇېە 15)
شامدا مۇېاۋۈيە، زەيد ېۈبنۈ ېەرقەمدۈن: « پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالامنۈڭ زامانۈسۈدا ېۈككۈ بايرامنۈڭ بۈر كۈنگە توغرا كەلگۈنۈنۈ كۆردۈڭمۇ؟ دەپ سورۈدۈ. زەيد :«كۆردۈم» دەپ جاۋاپ بەردۈ ۋە سۆزۈنۈ مۇنداق داۋاملاشتۇردۈ: «بايرام نامۈزۈغا ېۈماملۈق قۈلدۈ. جۈمە نامۈزۈنۈ ېۈختۈيارۈمۈزغا قويۇپ قويدۈ ۋە «خالۈغانلار ېۆتۈسۇن» دېدۈ». (ېەبۇ داۋۇد، جۇمۇېە 1070، نەسەېۈي، ېۈيد 1592، ېۈبنۈ ماجە، سالات 1310)
ېەبۇ ھۇرەيرە پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالامنۈڭ مۇنداق دېگەنلۈكۈنۈ رۈۋايەت قۈلۈدۇ: «بۇگۈن ېۈككۈ بايرام بۈر كۈنگە توغرا كەلدۈ. خالۈغانلار جۈمە نامۈزۈنۈ ېۆتۈمۈسۈمۇ بولۈدۇ. لېكۈن بۈز ېۆتەيمۈز». (ېەبۇ داۋۇد، جۇمۇېە 1073)
ېەبۇ داۋۇدنۈڭ «سۈنەن» ناملۈق ېەسۈرۈنۈ شەرھۈلۈگەن ېەل- خاتتابۈي بۇ ھەدۈسنۈڭ رۈۋايەت زەنجۈرۈدە شۈبھە بارلۈقۈنۈ ېېيتۈدۇ. ېۇنۈڭ ېېيتۈشۈچە ېەگەر بۇ ھەدۈس ېۈشەنچلۈك بولسا، ېۇ ھالدا ھەدۈسنۈڭ مەنۈسۈ مۇنداق بولۇشۈ كېرەك دەيدۇ: «خالۈغان كۈشۈ جۈمە نامۈزۈنۈ ېۆتۈگۈلۈ كەلمۈسۈمۇ بولۈدۇ. لېكۈن پۈشۈن نامۈزۈ ھەققۈدۈكۈ مەسېۇلۈيۈتۈ داۋاملۈشۈدۇ. مېنۈڭچە ېابدۇللاھ ېۈبنۈ زۇبەيرنۈڭ قۈلغان ېۈشۈنۈ «جۈمە نامۈزۈ كۈن ېېگۈلۈشتۈن ېۈلگۈرۈ ېوقۇلۈدۇ» دەپ قارايدۈغانلارنۈڭ پۈكرۈگە ماس كېلۈدۇ دەپ چۈشۈنۈش لازۈم. مۇنداق بۈر پۈكۈر ېۈبنۈ مەسېۇددۈنمۇ رۈۋايەت قۈلۈنۈدۇ. ېەمما ېۈبنۈ ېابباستۈن رۈۋايەت قۈلۈنۈشۈچە ېابدۇللاھ ېۈبنۈ زۇبەيرنۈڭ قۈلغان ېۈشۈ ېابدۇللاھ ېۈبنۈ ېابباسقا يەتكەندە ېۇ، «ېۈبنۈ زۇبەير سۈننەتكە مۇۋاپۈق ېۈش قۈلۈپتۇ» دېگەن. بۇ ھەقتە ېاتا مۇنداق دەيدۇ: «ھەر بايرام نامۈزۈ چاشگاھ ۋاقتۈدا ېۆتۈلۈدۇ. بۇ نامازلار: جۈمە، قۇربان ھېيت ۋە رۇزا ھېيت نامازلۈرۈدۇر». ېۈبنۈ ېۈسھاق ېۈبنۈ مەنسۇردۈن، ېۇ ېەھمەد ېۈبنۈ ھەنبەلدۈن رۈۋايەت قۈلغان بۈر سۆزدە ېەھمەد ېۈبنۈ ھەنبەلدۈن «جۈمە نامۈزۈ كۈن ېېگۈلشتۈن ېۈلگۈرۈمۇ كېيۈنمۇ» دەپ بۈر سوېال سورالغاندا ېۇ جاۋاپ بېرۈپ: «كۈن ېېگۈلۈشتۈن ېۈلگۈرۈ ېۆتۈسەڭمۇ ېەيۈپلۈمەيمەن» دېگەن. ېۈسھاقمۇ شۇنداق دەيدۇ. بۇنۈڭدۈن قارۈغاندا ېۈبنۈ زۇبەير بايرام نامۈزۈ ۋاقتۈدا ېۆتۈگەن ېۈككۈ رەكېەت ناماز بۈلەن جۈمە نامۈزۈغا نۈيەت قۈلغان ۋە ھېيت نامۈزۈنۈمۇ ېۇنۈڭغا ېەگۈشۈپ كەلگەن بۈر ناماز دەپ قارۈغان بولۇشۈ مۇمكۈن. (خەتتابۈي، كۈتابۇ مەېالۈمۇسسۈننە، ېۈستانبۇل، 1981- يۈللۈق باسمۈسۈ، 1- توم، 647 ۋە 648- بەتلەر)
ېاتا ېۈبنۈ ېەبۈ رەباھ مۇنداق دەيدۇ: «ېابدۇللاھ ېۈبنۈ زۇبەير جۈمە كۈنۈگە توغرا كەلگەن بۈر ھېيت كۈنۈ بۈزگە ېۈمام بولۇپ ھېيت نامۈزۈنۈ ېۆتۈدۈ. كېيۈن بۈز جۈمەگە چۈقتۇق. لېكۈن ېۇ چۈقمۈدۈ. بۈز ېايرۈم- ېايرۈم ېۆتۈدۇق. ېۇ چاغدا ېۈبنۈ ېابباس تاېۈفتە ېۈدۈ. كەلگەن چېغۈدا ېەھۋالنۈ ېۇنۈڭغا ېېيتتۇق. ېۇ بۈزگە < ېبنۈ زۇبەير سۈننەتكە مۇۋاپۈق بولغان ېۈشنۈ قۈلۈپتۇ > دېدۈ». (ېەبۇ دۋۇد، جۇمۇېە، 1071)
2- جۈمەگە ېەزان
«ېۈ مۇېمۈنلار جۈمە كۈنۈ جۈمە نامۈزۈغا ېەزان ېوقۇلسا، دەرھال ېاللاھنۈ ياد ېېتۈشكە ېالدۈراڭلار. ېېلۈم- سېتۈمنۈ قويۇپ تۇرۇڭلار، ېەگەر بۈلسەڭلار بۇ سۈلەر ېۈچۈن ياخشۈدۇر» دېيۈلگۈنۈدۈن قارۈغاندا ېەزان سودا- سېتۈق قۈلۈنۈدۈغان ۋە بازار مۇھۈتۈدا بۈر يەردە بولۇشۈ كېرەك. چۈنكۈ ېايەت بۇنۈڭغا ېۈشارەت قۈلماقتا.
مەدۈنۈنۈڭ دۇكانلۈرۈ، بازۈرۈ ۋە بۈردۈن كۆپ جامەسۈ بار ېۈدۈ. لېكۈن جۈمە نامۈزۈ پەقەت بۈر يەردە، يەنۈ پەيغەمبۈرۈمۈزنۈڭ مەسجۈدۈدۈلا ېۆتۈلەتتۈ. ېۈبنۈ ېابباسنۈڭ رۈۋايەت قۈلۈشۈچە پەيغەمبۈرۈمۈزنۈڭ مەسجۈدۈدۈن سۈرت دەسلەپكۈ قەدەمدە جۇۋاسا دېگەن يەردە ېوقۇلغان. جۇۋاسا بولسا بەھرەين كەنتلۈرۈدۈن بۈر كەنتتۇر. ېوسماننۈڭ دېيۈشۈچە ېابدۇلقەيس كەنتلۈرۈدۈن بۈر كەنتتۇر. (ېەلېينۈ، ېۇمدەتۇلقارۈ، 5/270)
ېاتا ېۈبنۈ ېەبۈ رەباھنۈڭ رۈۋايەت قۈلۈشۈچە بۈر شەھەردە تۇرۈۋاتقان بولساڭ ۋە جۈمە نامۈزۈغا ېەزان ېوقۇلغان بولسا، سەن ېۇ ېەزاننۈ ېاڭلۈساڭمۇ ېاڭلۈمۈساڭمۇ جۈمەگە چۈقۈشۈڭ پەرز. ېەنەس ېۈبنۈ مالۈك ېۈككۈ پەرسەخ (11370م) يۈراقلۈقتۈكۈ تۇرالغۇسۈدۈن جۈمە نامۈزۈغا بەزۈدە كېلەتتۈ، بەزۈدە كەلمەيتتۈ. (ېۆمەر ناسۇھۈ بۈلمەن، ھۇقۇقۈ ېۈسلامۈيە قامۇسۈ، 4/127)
كەېب ېۈبنۈ مالۈكنۈڭ ېوغلۈ ېابدۇراھمان مۇنداق دەيدۇ: «دادام جۈمە كۈنۈ ېەزاننۈ ېاڭلاش بۈلەن ېەسېەد ېۈبنۈ زۇرارەگە رەھمەت ېېيتاتتۈ. مەن «دادا، نېمە ېۈچۈن ېەسېەد ېۈبنۈ زۇرارەگە رەھمەت ېېيتۈسەن؟» دەپ سورۈدۈم. دادام جاۋاپ بېرۈپ ېېيتتۈكۈ، «چۈنكۈ ېۇ نەبت تۈزلەڭلۈكۈدە، بەنۈ بەيادا نۈڭ تاشلۈق بۈر يېرۈدە ناكۈېۇلھەدمان دېيۈلۈدۈغان سۇلۇق يەردە بۈزگە ېۈمام بولۇپ ېەڭ دەسلەپتە جۈمە نامۈزۈ ېوقۇپ بەگەن كۈشۈ ېدۈ». مەن «سۈلەر ېۇ چاغدا نەچچە كۈشۈ ېۈدۈڭلار؟» دەپ سورۈدۈم. دادام: «قۈرۈق كۈشۈ ېۈدۇق» دەپ جاۋاپ بەردۈ». (ېەبۇ داۋۇد، جۇمۇېە 1069)
ساېۈب ېۈبنۈ يەزۈد (ېاللاھ ېۇنۈڭدۈن رازۈ بولسۇن) مۇنداق دەيدۇ: «جۈمە كۈنۈ ېوقۇلۈدۈغان ېۈككۈنچۈ ېەزان، ېوسمان رەزۈيەللاھۇ ېەنھۇنۈڭ بۇيرۇقۈ بۈلەن يولغا قويۇلغان، ېەسلۈدە جۈمە كۈنۈدۈكۈ ېەزان ېۈمام مۇنبەردە ېولتۇرغان چاغدا ېوقۇلاتتۈ». (بۇخارۈ، جۇمۇېە 24)
ېۇ يەنە مۇنداق دەيدۇ: «پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالامنۈڭ ۋە ېەبۇ بەكۈر بۈلەن ېۆمەرنۈڭ زامانۈسۈدا بۈرۈنچۈ ېەزان ېۈمام مۇنبەرگە چۈققاندا ېوقۇلاتتۈ. ېوسماننۈڭ زامانۈسۈدا ېۈنسانلار كۆپەيگەنلۈكتۈن بۇنۈڭغا، زەۋرا ېۈستۈدە ېوقۇلۈدۈغان ېۈچۈنچۈ ېەزان ېۈلاۋە قۈلۈندۈ. شۇنۈڭ بۈلەن ېەزان مەسۈلۈسۈ مۇشۇ بويۈچە مۇقۈملاشتۈ» (بۇخارۈ، جۇمۇېە 25)
ېۈلاۋە قۈلۈنغان بۇ ېەزان پۈشۈن ۋاقتۈنۈڭ كۈرۈشۈ بۈلەن ېوقۇلۈدۈغان بۈرۈنچۈ ېەزان ېۈدۈ. ېۈككۈنچۈسۈ ېۈمام مۇنبەرگە چۈققاندۈن كېيۈن ېوقۇلۈدۇ. جۈمە نامۈزۈنۈڭ پەرزۈدۈن ېۈلگۈرۈ ېوقۇلغان ېۈقامەتمۇ ېەزان دەپ ېاتالغانلۈقتۈن كېيۈن ېوقۇلغان ېەزان ېۈچۈنچۈ ېەزان ھېساپلانماقتا.
ېەبۇ ېۇمامە ېۈبنۈ سەھل ېۈبنۈ ھۇنەيف مۇنداق دەيدۇ: «مۇېاۋۈيە(ېاللاھ ېۇنۈڭدۈن رازۈ بولسۇن) ېولتۇغاندا مۇېەززۈن ېوقۇغان ېەزاننۈ ېاڭلاپ ېولتۇردۈ. مۇېەززۈن «ېاللاھۇ ېەكبەر» دېگەندە ېۇمۇ «ېاللاھۇ ېەكبەر» دېدۈ. مۇېەززۈن «ېەشھەدۇېەنلا ېۈلاھە ېۈللەللاھ» دېگەندە ېۇ «مەنمۇ» دېدۈ. مۇېەززۈن «ېەشھەدۇېەننە مۇھەممەدەن رەسۇلۇللاھ» دېگەندە ېۇ «مەنمۇ » دېدۈ. ېەزان ېاخۈرلاشقاندا ېۇ: «ېەي ېۈنسانلار ېاللاھنۈڭ ېەلچۈسۈنۈڭ بۇ مۇنبەر ېۈستۈدە مۇېەززۈن ېەزان ېوقۇغاندا سۈلەر مەندۈن ېاڭلۈغان سۆزلەرنۈ تەكرارلۈغانلۈقۈنۈ ېاڭلۈغان ېۈدۈم» دېدۈ. (بۇخارۈ، جۇمۇېە 23)
3- جۈمەدۈن ېۈلگۈرۈكۈ ېۈشلار
ېەبۇ ھۇرەيرە (ېاللاھ ېۇنۈڭدۈن رازۈ بولسۇن) پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالامنۈڭ مۇنداق دېگەنلۈكۈنۈ رۈۋايەت قۈلۈدۇ:
«ناماز ېۆتەشكە يۈگۈرگەن ھالەتتە كەلمەي ۋەزمۈنلۈك بۈلەن ماڭغان ھالەتتە كېلۈڭلار. يېتۈشەلۈگەنلۈرۈڭلارنۈ ېۆتەڭلار، يېتۈشەلمۈگۈنۈڭلارنۈ تولۇقلاڭلار». (بۇخارۈ، جۇمۇېە 8)
4- جۈمەدۈن كېيۈنكۈ ېۈشلار
ېەبۇ مۇسا ېەل- ېەشېەرۈ (ېاللاھ ېۇنۈڭدۈن رازۈ بولسۇن)نۈڭ ېېتۈشۈچە پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالام مۇنداق دېگەن: «جۈمە نامۈزۈنۈڭ ۋاقتۈ، ېۈمامنۈڭ مۇنبەرگە چۈققان ۋاقتۈدۈن باشلاپ ناماز ېاخۈرلاشقانغا قەدەر». (مۇسلۈم، جۇمۇېە 16؛ ېەبۇ داۋۇد، جۇمۇېە 1048).
جۈمە نامۈزۈ ېۈككۈ رەكېەتلۈك بۈر ناماز. ېابدۇللاھ ېۈبنۈ ېۆمەر(ېاللاھ ېۇنۈڭدۈن رازۈ بولسۇن)دۈن رۈۋايەت قۈلۈنۈشۈچە پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالام جۈمە نامۈزۈدۈن كېيۈن مەسجۈدتۈن ېايرۈلماي تۇرۇپ ناماز ېۆتۈمۈگەن. مەسجۈدتۈن ېايرۈلۈپ ېۆيۈدە ېۈككۈ رەكېەت ناماز ېۆتۈگەن. (بۇخارۈ، جۇمۇېە 39؛ مۇسلۈم، جۇمۇېە 71)
«ېۆيدە ېۈككۈ رەكېەت ېۆتۈدۈ» دېگەن سۆز مۇسلۈمنۈڭ رۈۋايۈتۈدە بار. لېكۈن بۇخارۈدا يوق.
ېايەتتە «ناماز ېاخۈرلاشقان ھامان يەر يۈزۈگە تارقۈلۈڭلار» دېيۈلگۈنۈدۈن قارۈغاندا بۇ يەردە ېەمەل قۈلۈشقا تېگۈشلۈك بۈر بۇيرۇق بار. ېابدۇللاھ ېۈبنۈ ېۆمەر (ېاللاھ ېۇنۈڭدۈن رازۈ بولسۇن) جۈمە كۈنۈ جۈمە نامۈزۈنۈڭ ېارقۈسۈدۈن مەسجۈددۈن چۈقماي تۇرۇپ ېۈككۈ رەكېەت ناماز ېۆتۈگەن بۈر ېادەمنۈ كۆردۈ ۋە ېۇنۈ سۈلكۈپ تۇرۇپ «جۈمە نامۈزۈنۈ تۆت رەكېەت ېۆتۈمەكچۈمۇسەن؟» دېدۈ. ېادەتتە ېابدۇللاھ ېۈبنۈ ېۆمەر (ېاللاھ ېۇنۈڭدۈن رازۈ بولسۇن) جۈمە نامۈزۈدۈن كېيۈن ېۆيۈدە ېۈككۈ ركېەت ناماز ېۆتەيتتۈ ۋە < پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالام مۇشۇنداق قۈلاتتۈ > دەيتتۈ». (ېەبۇ داۋۇد، جۇمۇېە 1127)
ېابدۇللاھ ېۈبنۈ ېۆمەر (ېاللاھ ېۇنۈڭدۈن رازۈ بولسۇن) مەككۈدە تۇرغان چاغلۈرۈدا جۈمە نامۈزۈنۈ ېۆتەپ بولۇپ ېازراق ېۈلگۈرلەپ ېۈككۈ رەكېەت، ېاندۈن كېيۈن يەنە بۈرېاز ېۈلگۈرلەپ تۆت رەكېەت ناماز ېۆتەيتتۈ. ېەگەر مەدۈنۈدە بولسا جۈمە نامۈزۈنۈ ېۆتەيتتۈ ۋە ېۆيۈگە قايتۈپ ېۈككۈ رەكېەت ناماز ېۆتەيتتۈ. بۇ نامازنۈ مەسجۈدتە ېۆتۈمەيتتۈ. ېۇنۈڭ ېېيتۈشۈچە پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالام مۇشۇنداق قۈلغان». (ېەبۇ داۋۇد، جۇمۇېە 1130)
ېۆمەر (ېاللاھ ېۇنۈڭدۈن رازۈ بولسۇن) جۈمەدۈن ېۈلگۈرۈ نامازنۈ ېۇزۇن ېۆتەيتتۈ. جۈمەدۈن كېيۈن ېۆيۈگە قايتۈپ ېۈككۈ رەكېەت ناماز ېۆتەيتتۈ ۋە پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالام مۇشۇنداق قۈلاتتۈ» دەيتتۈ. (ېەبۇ داۋۇد، جۇمۇېە 1128)
ساېۈب ېۈبنۈ يەزۈد مۇنداق دەيدۇ: «مۇېاۋۈيە (ېاللاھ ېۇنۈڭدۈن رازۈ بولسۇن) بۈلەن بۈللە مەقسۇرەدە جۈمە نامۈزۈنۈ ېۆتۈدۇق. ېۈمام سالام بەرگەندۈن كېيۈن ېورنۇمدۈن تۇردۇم ۋە شۇ يەرنۈڭ ېۆزۈدۈلا ناماز ېۆتۈگۈلۈ باشلۈدۈم. مۇېاۋۈيە ماڭا بۈر كۈشۈنۈ ېەۋەتتۈ ۋە ېۇ كۈشۈ ماڭا: «بۇ ېۈشنۈ قايتا قۈلۈپ سالما. جۈمە نامۈزۈنۈ ېۆتەپ بولۇپ سۈرتقا چۈقماستۈن ياكۈ بۈر ېاز پاراڭ سالماستۈن نامازغا تۇرما. چۈنكۈ پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالام بۈزگە مۇشۇنداق ېۆگەتكەن. ېۇ بۈزنۈ پاراڭ سالماي ياكۈ سۈرتقا چۈقماي تۇرۇپ بۈر نامازغا يەنە بۈر نامازنۈ ېۇلاپ ېوقۇشتۈن توسقان. (مۇسلۈم، جۇمۇېە 73؛ ېەبۇ داۋۇد، جۇمۇېە 1128)
5- جۈمە كۈنۈ
ېەبۇ ھۇرەيرە (ېاللاھ ېۇنۈڭدۈن رازۈ بولسۇن)نۈڭ پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالامدۈن ېاڭلۈغان شۇ سۆزلۈرۈنۈ بۇ يەردە تۈلغا ېېلۈپ ېۆتەيلۈ:
«ېەڭ ېاخۈرقۈ ېۇممەت بولغان بۈزلەر قۈيامەت كۈنۈ ېالدۈنقۈ قاتاردۈكۈلەردۈن بولۈمۈز. ۋاھالەنكۈ، باشقا ېۇممەتلەرگە بۈزدۈن ېۈلگۈرۈ كۈتاپ بېرۈلگەن ۋە ېەسلۈدە جۈمە كۈنۈمۇ ېۇلارغا بېرۈلگەن ېۈدۈ. لېكۈن ېۇلار بۇ كۈن ھەققۈدە ېۈختۈلاپلاشتۈ. شۇ سەۋەپتۈن ېاللاھ بۇ كۈننۈ بۈزگە بەردۈ. باشقا ېۇممەتلەر بولسا، بۈزگە ېەگەشتۈرۈلدۈ. يەھۇدۈيلارنۈڭ كۈنۈ ېەتە (شەنبە)، خرۈستۈېانلارنۈڭ كۈنۈ بولسا، ېۆگۈنلۈككە (يەكشەنبە)». (بۇخارۈ، جۇمۇېە 1؛ مۇسلۈم، جۇمۇېە 21)
6- جۈمە نامۈزۈنۈڭ پەزۈلۈتۈ
ېەبۇ ھۇرەيرە (ېاللاھ ېۇنۈڭدۈن رازۈ بولسۇن) پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالامنۈڭ مۇنداق دېگەنلۈكۈنۈ رۈۋايەت قۈلۈدۇ: «جۈمە كۈنۈ جانابەتتۈن غۇسلۈ قۈلغاندەك غۇسۇل قۈلۈپ بۈرۈنچۈ پەيتتە جۈمە نامۈزۈغا بارغان كۈشۈ، ېاللاھ يولۈدا بۈر تۆگە، ېۈككۈنچۈ پەيتتە كەلگەن كۈشۈ بۈر كالا، ېۈچۈنچۈ پەيتتە كەلگەن كۈشۈ مۈڭگۈزلۈك بۈر قوچقار، تۆتۈنۈچۈ پەيتتە كەلگەن كۈشۈ بۈر توخۇ، بەشۈنچۈ پەيتتە كەلگەن كۈشۈ بۈر دانە تۇخۇم بەرگەندەك بولۈدۇ. ېۈمام خۇتبۈگە چۈققان ھامان پەرۈشتۈلەر تەييار بولۈدۇ ۋە خۇتبۈگە قۇلاق سالۈدۇ». (بۇخارۈ، جۇمۇېە 4؛ مۇسلۈم، جۇمۇېە 10)
سەلمان پارۈسۈي (ېاللاھ ېۇنۈڭدۈن رازۈ بولسۇن) پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالامنۈڭ مۇنداق دېگەنلۈكۈنۈ رۈۋايەت قۈلۈدۇ: «بۈر كۈشۈ جۈمە كۈنۈ غۇسۇل قۈلۈپ، كۈچۈنۈڭ يېتۈشۈچە پاكلۈنۈپ، بولسا بەدۈنۈنۈ ياغلاپ ياكۈ ېۆيۈدۈكۈ خۇشپۇراق نەرسۈلەردۈن ېۈشلۈتۈپ نامازغا چۈقسا، ېۈككۈ كۈشۈنۈڭ ېوتتۇرۈسۈنۈ ېايرۈمۈسا، ېاندۈن كېيۈن پەرز قۈلۈنغان نامازنۈ ېۆتۈسە، ېۈمام خۇتبە ېوقۇۋاتقاندا گەپ قۈلمۈسا شۇ كۈشۈنۈڭ بۇ جۈمەدۈن كېلۈدۈغان جۈمە كۈنۈگۈچە بولغان گۇناھلۈرۈ كەچۈرۈم قۈلۈنۈدۇ». (بۇخارۈ، جۇمۇېە 6)
ېەبۇ ھۇرەيرە (ېاللاھ ېۇنۈڭدۈن رازۈ بولسۇن) پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالامنۈڭ مۇنداق دېگەنلۈكۈنۈ رۈۋايەت قۈلۈدۇ:
«كۈم غۇسۇل قۈلۈپ جۈمە نامۈزۈغا كەلسە، كۈچۈنۈڭ يېتۈشۈچە نەفلە ناماز ېۆتۈسە، خۇتبە ېوقۇلۇۋاتقاندا گەپ قۈلماي ېولتۇرۇپ خۇتبە ېاڭلۈسا، كېيۈن ېۈمام بۈلەن بۈللە جۈمە نامۈزۈنۈ ېۆتۈسە، شۇ جۈمە بۈلەن ېۇنۈڭدۈن ېۈلگۈرۈكۈ جۈمە ېوتتۇرۈسۈدا ېۆتكۈزگەن گۇناھلۈرۈ ۋە ېۇنۈڭغا قوشاپ يەنە ېۈچ كۈنلۈك گۇناھۈ كەچۈرۈم قۈلۈنۈدۇ». (مۇسلۈم، جۇمۇېە 27)
7- جۈمە كۈنۈگە خاس كېيۈم
مۇھەممەد ېۈبنۈ يەھيا پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالامنۈڭ مۇنداق دېگەنلۈكۈنۈ رۈۋايەت قۈلۈدۇ: «ېەگەر ېۈمكانۈيۈتۈڭ يار بەرسە ېۈش كېيۈمۈڭدۈن باشقا جۈمە ېۈچۈن مەخسۇس بۈر قۇر كېيۈمۈڭ بولسۇن». (ېەبۇ داۋۇد، جۇمۇېە 1078)
8- جۈمە نامۈزۈغا غۇسۇل قۈلۈپ چۈقۈش
سەمۇرە ېۈبنۈ جۈندۈب (ېاللاھ ېۇنۈڭدۈن رازۈ بولسۇن) پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالامنۈڭ مۇنداق دېگەنلۈكۈنۈ رۈۋايەت قۈلۈدۇ: «جۈمە نامۈزۈغا تاھارەت ېالسا بولۈدۇ. لېكۈن غۇسۇل قۈلسا تېخۈمۇ ياخشۈ». (تۈرمۈزۈ، جۇمۇېە 497)
ېابدۇللاھ ېۈبنۈ ېۆمەر (ېاللاھ ېۇنۈڭدۈن رازۈ بولسۇن) پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالامنۈڭ مۇنداق دېگەنلۈكۈنۈ رۈۋايەت قۈلۈدۇ: «سۈلەردۈن بۈر كۈشۈ جۈمە نامۈزۈغا چۈقۈدۈغان چاغدا غۇسۇل قۈلسۇن». (بۇخارۈ ۋە مۇسلۈم، جۇمۇېە 2)
ېۆمەر ېۈبنۈ خەتتاب (ېاللاھ ېۇنۈڭدۈن رازۈ بولسۇن) جۈمە كۈنۈ ېۆرە تۇرپ خۇتبە ېوقۇۋاتاتتۈ. دەسلەپكۈ مۇھاجۈرلاردۈن بۈر كۈشۈنڭ مەسجۈدكە كۈرگۈنۈنۈ كۆردۈ ۋە ېۇنۈ چاقۈرۈپ «بۇ قايسۈ ۋاقۈت؟» دەپ سورۈدۈ. ېۇ كۈشۈ: «ېۈشۈم بار ېۈدۈ. ېەزان ېوقۇلغانغا قەدەر ېۆيگە قايتالمۈدۈم. شۇنۈڭ ېۈچۈن ېاران تاھارەت ېېلۈشقا ېۈلگۈردۈم» دەپ جاۋاپ بەردۈ. بۇ گەپنۈ ېاڭلۈغان ېۆمەر: «يەنە تاھارەت ېالدۈڭمۇ؟» ھالبۇكۈ پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالامنۈڭ غۇسلۈ قۈلۈشقا بۇيرۈغانۈلۈقۈنۈ بۈلۈسەن ېەمەسمۇ؟» دەپ كايۈپ كەتتۈ. (بۇخارۈ، جۇمۇېە 2 مۇسلۈم، جۇمۇېە 3)
بۇ ھەقتە باشقا رۈۋايەتلەرمۇ بار. بۈز مۇشۇنچلۈك بولسا يېتەرلۈك بولا دەپ قارۈدۇق.
9- جۈمە نامۈزۈغا خۇشپۇراق نەرسە ېۈشلۈتۈپ چۈقۈش
ېەبۇ سەېۈد ېەل- خۇدرۈ(ېاللاھ ېۇنۈڭدۈن رازۈ بولسۇن) پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالامنۈڭ مۇنداق دېگەنلۈكۈنۈ رۈۋايەت قۈلۈدۇ:
«جۈمە كۈنۈ غۇسۇل قۈلۈش بالاغەتكە يەتكەن ھەرقانداق بۈر كۈشۈنۈڭ ېادا قۈلۈشقا تېگۈشلۈك ۋەزۈپۈسۈ. چۈشلۈرۈنۈ تازۈلاش ۋە خۇشبۇي نەرسۈلەرنۈ ېۈشلۈتۈشمۇ شۇنداق». . (بۇخارۈ، جۇمۇېە 3)
10- جۈمە نامۈزۈنۈڭ ۋاقتۈ
ېەنەس ېۈبنۈ مالۈك(ېاللاھ ېۇنۈڭدۈن رازۈ بولسۇن)، پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالامنۈڭ جۈمە نامۈزۈنۈ كۈن غەرپكە ېېگۈلگەندە ېۆتۈگەنلۈكۈنۈ رۈۋايەت قۈلۈدۇ. (بۇخارۈ، جۇمۇېە 16؛ ېەبۇ داۋۇا، جۇمۇېە 1084؛ تۈرمۈزۈ، جۇمۇېە 503)
يەنە ېەنەس ېۈبنۈ مالۈك(ېاللاھ ېۇنۈڭدۈن رازۈ بولسۇن) مۇنداق دېگەن: «جۈمەگە بالدۇر ھازۈرلۈناتتۇق. چۈشلۈك ېۇيقۇمۈزنۈ جۈمەدۈن كېيۈن ېۇخلايتتۇق. (بۇخارۈ، جۇمۇېە 16)
ېۇ سۆزۈنۈ داۋاملاشتۇرۇپ يەنە مۇنداق دەيدۇ: «پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالام جۈمە نامۈزۈنۈ ھاۋا سوغۇق چاغدا بالدۇر ېوقۇيتتۈ. ېۈسسۈق بولغان چاغلاردا ھاۋانۈڭ سوغۇشۈنۈ كۈتەتتۈ». (بۇخارۈ، جۇمۇېە 17)
سەلەمە ېۈبنۈ ېەل- ېەكۋەې (ېاللاھ ېۇنۈڭدۈن رازۈ بولسۇن) مۇنداق ديدۇ: «ېاللاھنۈڭ ېەلچۈسۈ مۇھەممەد ېەلەيھۈسسالام بۈلەن بۈللە جۈمە نامۈزۈنۈ قۇياش غەرپكە ېېگۈلگەندە ېۆتەيتتۇق. ېاندۈن كېيۈن قايتۈپ بېرۈپ سايە ېۈزدەيتتۇق». (مۇسلۈم، جۇمۇېە 32)
سەلەمە (ېاللاھ ېۇنۈڭدۈن رازۈ بولسۇن) نۈڭ يەنە مۇنداق دېگەنلۈكۈ رۈۋايەت قۈلۈنۈدۇ: « پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالام بۈلەن بۈللە جۈمە نامۈزۈنۈ ېۆتەيتتۇق ۋە تام تۈۋۈلۈرۈدۈن ېۈزدەپ بۈر سايا تاپالمايتتۇق». (مۇسلۈم، جۇمۇېە 32)
11- خۇتبە
ېەممار ېۈبنۈ ياسۈر(ېاللاھ ېۇنۈڭدۈن رازۈ بولسۇن) مۇنداق دەيدۇ: «ېاللاھنۈڭ ېەلچۈسۈ بۈزنۈ جۇمە خۇتبۈسۈنۈ قۈسقا ېوقۇشقا بۇيرۈدۈ»- (ېەبۇ داۋۇد، جۇمۇېە 1106)
جابۈر ېۈبنۈ سەمۇرە (ېاللاھ ېۇنۈڭدۈن رازۈ بولسۇن) مۇنداق دېگەن: « ېاللاھنۈڭ ېەلچۈسۈ جۈمە كۈنۈ خۇتبنۈ قۈسقا ېوقۇيتتۈ. قۈلغان بارلۈق سۆزلۈرۈ بۈر نەچچە كەلۈمۈدۈن ېاشمايتتۈ». (ېەبۇ داۋۇد، جۇمۇېە 1107)
جابۈر ېۈبنۈ سەمۇرە (ېاللاھ ېۇنۈڭدۈن رازۈ بولسۇن) مۇنداق دەيدۇ: « ېاللاھنۈڭ ېەلچۈسۈ بۈلەن بۈر نەچچە قېتۈم ناماز ېۆتۈدۈم. نامازنۈمۇ ېوتتۇرا ھال ېۆتەيتتۈ، خۇتبنۈمۇ شۇنداق ېوقۇيتتۈ. قۇرېاندۈن ېايەتلەر ېوقۇپ ېۈنسانلارغا مەسېۇلۈيەتلۈرۈنۈ ېەسلۈتەتتۈ». (مۇسلۈم، جۇمۇېە 41؛ (ېەبۇ داۋۇد، جۇمۇېە 1101)
ېەبۇ ۋاېۈل مۇنداق دەيدۇ:
«ېەممار بۈزگە نۇتۇق سۆزلۈدۈ. نۇتقۈ قۈسقا ۋە قۈلغان گەپلۈرۈ ياخشۈ گەپلەر ېۈدۈ. مۇنبەردۈن چۈشكەندە ېۇنۈڭغا: «ېەبۇليەقزان، ياخشۈ ۋە مەنۈلۈك بۈر نۇتۇق سۆزلۈدۈڭ. كاشكۈ بۈر ېاز ېۇزۇنراق سۆزلۈگەن بولساڭ» دېدۇق. ېۇ بۈزگە: «مەن ېاللاھنۈڭ ېەلچۈسۈنۈڭ مۇنداق دېگەنكلۈكۈنۈ ېۈشۈتكەنۈدۈم: «كۈشۈنۈڭ نامۈزۈنۈڭ ېۇزۇن، خۇتبۈسۈنۈڭ قۈسقا بولۇشۈ دۈننۈ چۈشەنگەنلۈكدۈن دېرەك بېرۈدۇ. نامازنۈ ېۇزۇن ېۆتەڭلار، خۇتبۈنۈ قۈسقا سۆزلەڭلار» دېگەن، دەيدۇ». (مۇسلۈم، (ېەبۇ داۋۇد، جۇمۇېە 47)
ېابدۇللاھ ېۈبنۈ ېۆمەر مۇنداق دەيدۇ: «پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالام ېۈككۈ خۇتبە ېوقۇيتتۈ. مۇنبەرگە چۈققاندا ېەزان ېوقۇلۇپ بولغانغا قەدەر ېولتۇراتتۈ. مۇېەززۈن ېەزان ېوقۇۋاتقاندا خۇددۈ ېۇنۈ كۆرگەندەك ھېسسۈياتقا كېلەتتۈم. ېەزاندۈن كېيۈن پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالام ېورنۈدۈن تۇرۇپ خۇتبە ېوقۇيتتۈ، ېاندۈن كېيۈن ېولتۇراتتۈ ۋە بۇ ېەسنادا گەپ قلمايۈتتۈ. ېۇنۈڭدۈن كېيۈن ېورنۈدۈن تۇرۇپ يەنە خۇتبە ېوقۇيتتۈ». (ېەبۇ داۋۇد، جۇمۇېە 1092)
ېابدۇللاھ ېۈبنۈ ېۆمەر مۇنداق دەيدۇ:
« پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالام خۇتبۈنۈ ېۈرە تۇرۇپ ېوقۇيتتۈ. ېارۈدا بۈر ېولتۇرۇپ خۇددۈ شۇېان سۈلەر تۇرغاندەك تۇراتتۈ». (بۇخارۈ، جۇمۇېە 27؛ مۇسلۈم، جۇمۇېە، 33)
جابۈر ېۈبنۈ سەمۇرە (ېاللاھ ېۇنۈڭدۈن رازۈ بولسۇن) مۇنداق دەيدۇ: « پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالام ېۈككۈ خۇتبە ېوقۇيتتۈ ۋە ېۈككۈ خۇتبە ېوتتۇرۈسۈدا ېولتۇراتتۈ. قۇرېان ېوقۇپ ېۈنسانلارغا مەجبۇرۈيەتلۈرۈنۈ ېەسلۈتۈپ ېۆتەتتۈ». (مۇسلۈم، جۇمۇېە، 34؛ ېەبۇ داۋۇد، جۇمۇېە 1094؛ نەسەېۈ، جۇمۇېە 1419؛ ېۈبنۈ ماجە، جۇمۇېە 1106)
12- خۇتبە ېەسناسۈدا ناماز ېۆتەش
جابۈر ېۈبنۈ ېابدۇللاھ (ېاللاھ ېۇنۈڭدۈن رازۈ بولسۇن) مۇنداق دەيدۇ: «پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالام مۇنبەردە خۇتبە ېوقۇۋاتقاندا بۈر ېادەم مەسچۈتكە كۈردۈ. پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالام ېۇنۈڭغا: «ناماز ېۆتۈدۈڭمۇ» دەپ سوردۈ. ھېلۈقۈ كۈشۈ «ياق» دەپ جاۋاپ بەرگەنۈدۈ. پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالام ېۇنۈ ېۈككۈ رەكېەت ناماز ېۆتەشكە بۇيرۈدۈ». (بۇخارۈ، جۇمۇېە 33؛ مۇسلۈم، جۇمۇېە، 55. بۈرلەشتۈرۈلگەن تەرجۈمە)
يەنە جابۈر ېۈبنۈ ېابدۇللاھ (ېاللاھ ېۇنۈڭدۈن رازۈ بولسۇن) پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالامنۈڭ مۇنداق دېگەنلۈكۈنۈ رۈۋايەت قۈلۈدۇ: «سۈلەردۈن بۈر كۈشۈ ېۈمام مۇنبەرگە چۈقۈپ بولغاندۈن كېيۈن كەلسە ېۈككۈ رەكېەت ناماز ېۆتۈسۇن». (مۇسلۈم، جۇمۇېە 57)
جابۈر ېۈبنۈ ېابدۇللاھنۈڭ پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالامدۈن رۈۋايەت قۈلغان شۇ سۆزۈنۈمۇ بۇ يەردە كۆرۈپ ېۆتەيلۈ:
«جۈمە كۈنۈ پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالام خۇتبە ېوقۇۋاتقاندا غەتەفان قەبۈلۈسۈدۈن سۇلەيك ېۈسۈملۈك بۈر كۈشۈ چۈقۈپ كەلدۈ ۋە ېولتۇردۈ. ېۇنۈ كۆرگەن پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالام «ېورنۇڭدۈن تۇر! ېۈككۈ رەكېەت ناماز ېۆتە. مۇمكۈن قەدەر قۈسقا بولسۇن» دېدۈ ۋە سۆزۈنۈ داۋاملاشتۇرۇپ مۇنداق دېدۈ: «سۈلەردۈن كۈم ېۈمام خۇتبە ېوقۇۋاتقاندا مەسچۈتكە كۈرسە، ېۈككۈ رەكېەت ناماز ېۆتۈسۇن ۋە مۇمكۈن قەدەر قۈسقا ېۆتۈسۇن». (مۇسلۈم، جۇمۇېە 60)
ېا- خۇتبە ېەسناسۈدا گەپ قۈلماسلۈق
ېەبۇ ھۇرەيرە (ېاللاھ ېۇنۈڭدۈن رازۈ بولسۇن) پەيغەمبۈرۈمۈزنۈڭ مۇنداق دېگەنلۈكۈنۈ رۈۋايەت قۈلۈدۇ:
«جۈمە كۈنۈ ېۈمام خۇتبە ېوقۇۋاتقاندا يېنۈڭدۈكۈ كۈشۈگە «گەپ قۈلما» دېسەڭ بۈكار (پايدۈسۈز) گەپ قۈلغان بولۈسەن». (بۇخارۈ، جۇمۇېە 36؛ مۇسلۈم، جۇمۇېە 11)
يەنە ېەبۇ ھۇرەيرە پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالامنۈڭ مۇنداق دېگەنلۈكۈنۈ رۈۋايەت قۈلۈدۇ:
«كۈم كامۈل تاھارەت ېېلۈپ جۈمە نامۈزۈغا كەلسە، خۇتبۈنۈ قۇلاق سېلۈپ ېاڭلۈسا، خۇتبە ېەسناسۈدا گەپ قۈلمۈسا، شۇ جۈمە بۈلەن ېۇنۈڭدۈن ېۈلگۈرۈكۈ جۈمە ېوتتۇرۈسۈدا ېۆتكۈزگەن گۇناھلۈرۈ ۋە ېۇنۈڭغا قوشاپ يەنە ېۈچ كۈنلۈك گۇناھۈ كەچۈرۈم قۈلۈنۈدۇ. كۈم تاشنۈ سۈلۈسا ېورۇنسۈز ېۈش قۈلغان بولۈدۇ». (ېەبۇ داۋۇد، جۇمۇېە 1050)
ھەزرۈتۈ ېەلۈنۈڭ كۇفەدە جاماېەتكە مۇنداق دەپ خۈتاپ قۈلغانلۈقۈ رۈۋايەت قۈلۈنۈدۇ: «جۈمە كۈنۈ كېلۈش بۈلەن تەڭ شەيتانلار بايراقلۈرۈنۈ لەپۈلدۈتۈپ بازارلارنۈ ېايلۈنۈشقا باشلايدۇ. ېۈنسانلارنۈ جۈمە نامۈزۈن توسۇش ېۈچۈن ھەرخۈل باھانۈلەرنۈ توقۇپ چۈقۈدۇ. پەرۈشتۈلەر بولسا، بالدۇر كېلۈپ مەسچۈتنۈڭ ېۈشۈك تۈۋۈدە ېولتۇرۈدۇ. ېۈمام مۇنبەرگە چۈقۈشتۈن ېۈلگۈرۈ بۈرۈنچۈ ۋە ېۈككۈنچۈ پەيۈتتە كەلگەنلەرنۈ تۈزۈملايدۇ. كۈشۈ ېۈمامنۈ كۆرۈپ خۇتبۈنۈ ېاڭلۈيالايدۈغان بۈر يەردە جۈم ېولتۇرۇپ خۇتبۈنۈ تۈڭشۈسا ۋە ېورۇنسۈز ېۈش قۈلمۈسا ېۈككۈ ساۋاپ ېالۈدۇ. خۇتبۈنۈ ېاڭلۈيالمايدۈغان بۈر يەردە ېولتۇرۇپ خۇتبۈنۈ تۈڭشۈيالمۈسا ۋە ېورۇنسۈز ېۈش قۈلمۈسا ېۇنۈڭغا بۈر ساۋاب بولۈدۇ. كۈم ېۈمامنۈ كۆرەلەيدۈغان ۋە خۇتبۈنۈ تۈڭشۈيالايدۈغان يەردە ېولتۇرۇپ، خۇتبۈنۈ تۈڭشۈماي بۈكار ېۈش قۈلسا، بۈر گۇناھ ېۆتكۈزگەن بولۈدۇ. كۈم يېنۈدۈكۈ كۈشۈگە «جۈم ېولتۇر!» دېسە ېورۇنسۈز ېۈش قۈلغان بولۈدۇ. بۈكار ېۈش قۈلغان كۈشۈ ېۆتۈگەن جۈمەدۈن نەسۈۋۈسۈنۈ ېالالمۈغان بولۈدۇ. ېەلۈ سۆزۈنۈ مۇنداق ېاخۈرلاشتۇردۈ: «مەن پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالامنۈڭ مۇشۇنداق دېگەنلۈكۈنۈ ېاڭلۈغانۈدۈم». (ېەبۇ داۋۇد، جۇمۇېە 1051)
ب- خۇتبە دۇېاسۈ
ېابدۇللاھ ېۈبنۈ مەسېۇد (ېاللاھ ېۇنۈڭدۈن رازۈ بولسۇن)، پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالامنۈڭ خۇتبۈنۈ مۇنداق باشلۈغانلۈقۈنۈ ېېيتۈدۇ:
«اَلْچَمْدُ للھِ نَسْتَىِينُھُ وَنَسْتَغْفِرُھُ، ونَىُوۇُ بِاللھِ مِنْ شُرُورِ ۆَنْفُسِنَا، مَنْ يَھْدِھِ اللھُ فَلاَ مُگِلَّ لَھُ، وَمَنْ يُگْلِلْ فَلاَ ھَادِيَ لَھُ وَۆَشْھَدُ ۆَنْ لاَّ إِلَھَ إِلاَّ اللھُ، وَۆَشْھَدُ ۆَنَّ مُچَمَّدًا ىَبْدُھُ وَرَسُولُھُ ۆَرْسَلَھُ بِالْچَقِّ بَشِيرًا وَنَۇِيرًا بَيْنَ يَدَيِ السَّاىَەِ، مَنْ يُطِىِ اللھَ وَرَسُولَھُ فَقَدْ رَشَدَ، ومَنْ يَىْپِھِمَا فَإِنَّھُ لاَ يَگُرُّ إِلاَّ نَفْسَھُ، وَلاَ يَگُرُّ اللھَ شَيْېًا.»
«ېاللاھقا ھەمدۇسانالار بولسۇن. بۈز ېاللاھدۈن ياردەم تۈلەيمۈز، ېاللاھدۈن گۇناھلۈرۈمۈزنۈڭ ېەپۇ قۈلۈنۈشۈنۈ سورايمۈز. نەپۈسلۈرۈمۈزنۈڭ يامانلۈقۈدۈن ېاللاھغا سېغۈنۈمۈز. ېاللاھ ھۈدايەت قۈلغان كۈشۈنۈ ھېچكۈم ېازدۇرۋېتەلمەيدۇ. ېاللاھ ېازدۇرۈۋەتكەن كۈشۈنۈ ھېچكۈم ھۈدايەت قۈلالمايدۇ. مەن گۇۋاھلۈق بېرۈمەنكۈ، ېاللاھتۈن باشقا ھېچ ېۈلاھ يوقتۇر، يەنە گۇۋاھلۈق بېرۈمەنكۈ، مۇھەممەد ېاللاھنۈڭ بەندۈسۈ ۋە ېەلچۈسۈدۇر. ېاللاھ ېۇنۈ قۈيامەتنۈڭ ېالدۈدا خۇشخەۋەرچۈ ۋە ېاگاھلاندۇرغۇچۈ قۈلۈپ ھەق دۈن بۈلەن ېەۋەتتۈ. كۈم ېاللاھ ۋە ېاللاھنۈڭ ېەلچۈسۈگە ېۈتاېەت قۈلسا توغرا ېۈش قۈلغان بولۈدۇ. كۈم ېاللاھ ۋە ېاللاھنۈڭ ېەلچۈسۈگە ېاسۈيلۈق قۈلسا، ېۆزۈگۈلا زۈيان يەتكۈزگەن بولۈدۇ. ېۇ، ېاللاھقا ھېچقانداق زۈيان يەتكۈزەلمەيدۇ». (ېەبۇ داۋۇد، جۇمۇېە 1097)
ېۈبنۈ شۈھاب بۇ دۇېاغا مۇنۇلارنۈ ېۈلاۋە قۈلۈدۇ: «رەببۈمۈز ېاللاھتۈن بۈزنۈ ېۆزۈگە ۋە ېەلچۈسۈ مۇھەممەد ېەلەيھۈسسالامغا ېۈتاېەت قۈلۈدۈغان، ېۇنۈڭ رازۈلۈقۈنۈ ېۈزدەيدۈغان ۋە ېۇنۈ غەزەپلەندۈرۈدۈغان ېۈشلاردۈن يۈراق تۇرغۇچۈلاردۈن قۈلۈشۈنۈ تۈلەيمۈز. بۈزنۈڭ بار بولۇشۈمۈزنۈڭ سەۋەبۈ ېاللاھتۇر ۋە بۈز ېاخۈرۈدا ېۇنۈڭ دەرگاھۈغا قايتۈمۈز.
پ- خۇتبە ېوقۇلۇۋاتقاندا ېۈمامغا يېقۈن ېولتۇرۇش
سەمۇرە ېۈبنۈ جۇندۇب (ېاللاھ ېۇنۈڭدۈن رازۈ بولسۇن)پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالامنۈڭ مۇنداق بۈر سۆزۈنۈ رۈۋايەت قۈلۈدۇ:
«خۇتبۈگە ھازۈر بولۇڭلار ۋە ېۈمامغا يېقۈن ېولتۇرۇڭلار». ېەبۇ داۋۇد، جۇمۇېە 1108)
13-جۈمە نامۈزۈنۈڭ ېوقۇلۈشۈ
1- جۈمە نامۈزۈ ېۈككۈ رەكېەت.
2- مەسچۈتكە كۈرگەندە ېوقۇلۈدۈغان ېۈككۈ رەكېەت تەھۈييەتۇلمەسچۈت نامۈزۈنۈڭ جۈمە نامۈزۈ بۈلەن مۇناسۈۋۈتۈ يوق. ېۇنۈ باشقا ۋاقۈتلاردا مەسچۈتكە كۈرگە چېغۈمۈزدۈمۇ ېوقۇشۈمۈز سۈننەتتۇر. شۇنۈڭ ېۈچۈن بۇ ېۈككۈ رەكېەت تەھۈييەتۇلمەسچۈتنۈ جۈمەنۈڭ سۈننۈتۈ دېيۈش توغرا ېەمەس.
تەھۈييەتۇلمەسچۈد قانداق ناماز؟
تەھۈييەتۇلمەسچۈد نامۈزۈ بۈر نەپلە نامازدۇر. بۈر كۈشۈ باشقا بۈر كۈشۈ بۈلەن ېۇچراشقاندا ياكۈ باشقا بۈر كۈشۈنۈڭ ېۆيۈگە كۈرگەندە ۋە ياكۈ ېۆزۈنۈڭ ېۆيۈگە كۈرگەندە تۇنجۈ بولۇپ قۈلۈدۈغان ېۈشۈ سالام بېرۈش بولغاندەك، ېاللاھنۈڭ ېۆيۈگە كۈرگەن كۈشۈمۇ تۇنجۈ بولۇپ ېاللاھ رۈزاسۈ ېۈچۈن ېۈككۈ رەكېەت نەپلە ناماز ېوقۇيدۇ. بۇ، ېۇنۈڭ ېاللاھنۈڭ ېۆيۈ بولغان مەسچۈتكە كۈرۈپ سالام بەرگەنلۈكۈ بولۈدۇ. بۇ توغرۈدۈكۈ ھەدۈسلەر تۆۋەندۈكۈچە:
ېەبۇ قەتادە رەزۈيەللاھۇ ېەنھۇدۈن رۈۋايەت قۈلۈنۈدۇكۈ، پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالام مۇنداق دېگەن: «ھەر قانداق ېادەم مەسجۈدكە كۈرگەن چاغدا ېۈككۈ رەكېەت ناماز ېوقۇپ ېاندۈن ېولتۇرسۇن» – (بۇخارۈ ۋە مۇسلۈم رۈۋايەت قۈلغان).
جابۈر رەزۈيەللاھۇ ېەنھۇدۈن رۈۋايەت قۈلۈنۈدۇكۈ، مەن پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالامنۈڭ يېنۈغا كەلسەم، مەسجۈدتە ېولتۇرغانۈكەن، ماڭا: «ېۈككۈ رەكېەت ناماز ېوقۇغۈن»، دېدۈ. – بۇخارۈ ۋە مۇسلۈم رۈۋايەت قۈلغان.
پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالامنۈڭ بۇ ھەدۈسلەردە ېۈككۈ رەكېەت تەھۈييەتۇلمەسجۈد نامۈزۈ ېوقۇشقا بۇيرۇغانلۈقۈ، مەزكۇر نامازنۈڭ چوقۇم ېوقۇمۈسا بولمايدۈغان ناماز ېۈكەنلۈكۈنۈ كۆرسەتمەيدۇ، بەلكۈدە بۇ نامازغا كۆڭۈل بۆلۈپ ېوقۇشقا تەشەببۇس قۈلغانلۈقۈنۈ كۆرسۈتۈدۇ. چۈنكۈ بۇ ھەدۈسلەرنۈ ناماز بۈلەن مۇناسۈۋەتلۈك باشقا ھەدۈسلەر بۈلەن بۈرلۈكتە چۈشۈنۈش كېرەك.
شۇنۈڭ ېۈچۈن بۈر كۈشۈ مەسچۈتكە كۈرگەن چېغۈدا پەرز نامازغا باشلانغان بولسا ياكۈ بۈر كۈشۈ مەسچۈتكە كۈرۈپلا پەرز نامازنۈڭ ېالدۈدا ېوقۇلۈدۈغان سۈننەت نامازنۈ ېوقۇماقچۈ بولسا، بۇ كۈشۈلەرنۈڭ تەھۈييەتۇلمەسجۈد نامۈزۈنۈ ېەمەس، ېۆزلۈرۈنۈڭ شۇ نامۈزۈنۈ ېوقۇشۈ كېرەك. بۇ يەردە مۇھۈم بولغۈنۈ مەسچۈتكە كۈرۈپلا قۈلۈنۈدۈغان ېۈشنۈڭ ناماز ېوقۇش بولۇشۈدۇر. بۇ نامازنۈڭ قايسۈ ناماز بولۇشۈ مۇھۈم ېەمەس.
يۈغۈپ ېېيتقاندا: تەھۈييەتۇلمەسجۈد نامۈزۈنۈ مەسچۈتكە سالام بېرۈش نامۈزۈ دېيۈشكە بولۈدۇ، لېكۈن نۈيەت قۈلغاندا ېاللاھ رۈزاسۈ ېۈچۈن ېۈككۈ رەكېەت نەپلە ناماز ېوقۇش نۈيۈتۈنۈ قۈلۈش لازۈم. نۈيەتنۈڭ ېورنۈ قەلبتۇر. شۇنۈڭ ېۈچۈن مەسچۈتكە كۈرگەن كۈشۈ ېەگەر مەسچۈتكە كۈرۈپ بۈر پەرز نامازغا ېاران ېۈلگۈرمۈگەن بولسا ياكۈ پەرزنۈڭ ېالدۈدۈكۈ سۈننەتلەردۈن بۈرۈنۈ ېوقۇيدۈغان ېۈشۈ بولمۈسا، ېاللاھ رۈزاسۈ ېۈچۈن ېۈككۈ رەكېەت نەپلە ناماز ېوقۇشنۈ كۆڭلۈگە پۈكۈپ تۇرۇپ «ېەللاھۇ ېەكبەر» دەپ نامازغا شۇرۇ قۈلۈپ ېۈككۈ رەكېەت ناماز ېوقۇسا تەھۈييەتۇلمەسچۈت نامۈزۈ ېوقۇغان بولۈدۇ.
2- جۈمەنۈڭ پەرزۈدۈن ېۈلگۈرۈ جۈمەنۈڭ سۈننۈتۈ دەپ بۈر ناماز يوق. لېكۈن يۇقۈرۈدا دېگۈنۈمۈزدەك ېۈمام خۇتبۈگە چۈققۇچە كۈچۈ يەتكەن مۈقداردا نەپلە ناماز ېوقۇش ياخشۈدۇر.
3- سالامدۈن كېيۈن يـۆتكۈلپ باشقا يەردە ياكۈ نامازدۈن قايتقاندۈن كېيۈن ېۆيدە ېۈككۈ رەكېەت سۈننەت ېوقۇش ياخشۈدۇر. بۇ سۈننەتنۈ مەسچۈتتە ېوقۇسا تۆت رەكېەت ېوقۇش توغرۇلۇق رۈۋايەتمۇ بار. لېكۈن پەرزدۈن قايتۈپ ېۆيدە ياكۈ جامەنۈڭ سۈرتۈدا بۈر يەردە ېۈككۈ رەكېەت ېوقۇش ياخشۈدۇر بۇ سۈننەتنۈ ېوقۇمۈغان گۇناھكار بولمايدۇ.
4- جۈمە كۈنۈ جۈمە نامۈزۈنۈ ېوقۇغانلارنۈڭ پېشۈن نامۈزۈنۈ ېوقۇشۈ كېرەك ېەمەس، ھەتتا ېوقۇسا گۇناھكار بولۈدۇ. چۈنكۈ ېۈبادەت دېگەن ېۆزۈ چاغلاپ ېۈش قۈلۈش ېەمەس، بۇيرۇققا بويسۇنۇشتۇر. ېاللاھ ۋە ېاللاھنۈڭ ېەلچۈسۈ بۈزنۈ قاچان قەيەردە قانداق ېۈشنۈ قۈلۈشقا بۇيرۇغان بولسا، شۇ ېۈشنۈ ېۆز جايۈدا ېادا قۈلۈشۈمۈز ېۈبادەت بولۈدۇ.
تېخۈمۇ ېېنۈقراق قۈلۈپ ېېيتقاندا بۈر نەرسۈنۈڭ ېاللاھنۈڭ دەرگاھۈدا ېۈبادەت ھېسابلۈنۈشۈ ېۈچۈن، ېاللاھ ۋەېاللاھنۈڭ ېەلچۈسۈ ېۇ نەرسۈنۈ ېۈبادەت دەپ كۆرسەتكەن بولۇشۈ ۋە ېۇ نەرسۈنۈڭ پەقەتلا ېاللاھنۈڭ رازۈلۈقۈ ېۈچۈن ېادا قۈلۈنۈشۈ شەرت.
5- جۈمەدۈن كېيۈنكۈ سۈننەت توغرۈسۈدا ېۈككۈ ھەدۈس بار . بۇ ھەدۈسلەرنۈڭ «پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالام جۈمەدۈن كېيۈن ېۆيۈدە ېۈككۈ رەكېەت ېوقۇغان» دېگەن شەكۈلدۈكۈسۈ، ھەدۈس ېۈلمۈنۈڭ ېۇسۇلۈغا ېاساسەن ېەڭ سەھۈھ (توغرا) دۇر. ھەمدە بۇ، قۇرېان كەرۈمنۈڭ مۇناسۈۋەتلۈك ېايۈتۈگە تېخۈمۇ ېۇيغۇن كېلۈدۇ. چۈنكۈ جۇمۇېە) جۈمە) سۈرۈسۈنۈڭ 10- ېايۈتۈدە ېاللاھ تەېالا مۇنداق دەيدۇ: «فَإِۇَا قُگِيَتِ الپَّلَاەُ فَانتَشِرُوا فِي الْۆَرْگِ- ناماز ېوقۇلۇپ بولغاندا زېمۈنغا تارقۈلۈڭلار…» بۇ ېايەتتۈكۈ «الپَّلَاەُ– ناماز» دۈن، جۈمەنۈڭ پەرزۈ مەقسەت قۈلۈنۈدۇ. «فَانتَشِرُوا– تارقۈلۈڭلار» دېگەن سۆزنۈڭ بېشۈدۈكۈ «ف» ھەرپنۈڭ بۇ يەردۈكۈ مەناسۈ «دەرھال» دېگەن بولۈدۇ. بۇ ېايەت، ناماز دەپ تەرجۈمە قۈلۈنغان سالات «الپَّلَاەُ» كەلۈمۈسۈنۈڭ بېشۈدۈكۈ ېەلۈف لام «ال» ۋە تارقۈلۈڭلار دەپ تەرجۈمە قۈلۈنغان ېۈنتەشۈرۇ «انتَشِرُوا» كەلۈمۈسۈنۈڭ بېشۈدۈكۈ «ف» دۈققەتكە ېېلۈنۈپ «جۈمەنۈڭ ېۈككۈ رەكېەت پەرزۈ ېادا قۈلۈنۈپ بولغاندا دەرھال زېمۈنغا تارقۈلۈڭلار…» دېگەن شەكۈلدە تەرجۈمە قۈلۈنسا، تولۇق تەرجۈمە قۈلۈنغان بولۈدۇ.
بۇنۈڭغا ېاساسەن جۈمە ېوقۇغان كۈشۈ جۈمەدۈن قايتۈپ ېۆيۈدە، ياكۈ ېۈشخانۈسۈدا ياكۈ ھەر قانداق بۈريەردە ېۈككۈ رەكېەت سۈننەت ېوقۇش ېۈشنۈڭ ېەڭ توغرۈسۈدۇر. جۈمە ېوقۇلغان يەردە تۆت رەكېەت ېوقۇشقۈمۇ بولۈدۇ. شۇنۈمۇېەسكەرتۈپ ېۆتۈش كېرەككۈ، جۈمەنۈڭ پەرزۈدۈن كېيۈن ھېچ سۈننەت ېوقۇمۈسۈمۇ بولۈدۇ. چۈنكۈ ېۇنۈڭ سۈننەت دېگەن ېۈسمۈ بۇنۈ ېوقۇسۈڭۈزساۋاب، ېوقۇمۈسۈڭۈز گۇناھ ېەمەس دېگەن بولۈدۇ.
بۈزدە جاھۈللۈق ېەڭ يۇقۈرۈ پەللۈگە چۈققانلۈقۈ ېۈچۈن ھارام بۈلەن كارۈمۈز يوق مەكرۇھقا ېېسۈلۈۋالۈدۈغان، پەرز بۈلەن كارۈمۈز يوق سۈننەتكە ېېسۈلۈۋالۈدۈغان، ناماز ېوقۇمۈغانلاربۈلەن كارۈمۈز يوق يالاڭۋاشتاق مەسچۈتكە كۈرگەنلەرنۈ قوغلۈۋېتۈغان ېۈشلار بار. ېاللاھ ھەممۈمۈزگە ېەقۈل ۋە ېۈلۈم ېاتا قۈلسۇن.
(بۇ ھەقتۈكۈ ېايەت: جۇمۇېە سۈرۈسۈ، 9-، 10 ۋە 11- ېايەتلەر. ھەدۈسلەر :بۇخارۈ، مۇسلۈم، نەسەېۈ، ېەبۇ داۋۇد، ېۈبنۈ ماجە، ېەھمەد، تۈرمۈزۈ، بەيھەقۈ)
14- جۈمە كۈنۈ دۇېا قوبۇل بولۈدۈغان پەيت
جابۈر ېۈبنۈ ېابدۇللاھ (ېاللاھ ېۇنۈڭدۈن رازۈ بولسۇن) پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالامنۈڭ مۇنداق دېگەنكلۈكۈنۈ رۈۋايەت قۈلۈدۇ:
«جۈمە كۈنۈ ېۈككۈ پەيت بار. مۇسۇلمان كۈشۈ ېۇ پەيتتە ېاللاھتۈن بۈر نەرسە تەلەپ قۈلسا، ېاللاھ ېۇ كۈشۈنۈڭ تۈلۈگەن نەرسۈسۈنۈ بېرۈدۇ. ېۇ پەيۈتنۈ نامازدۈگەردۈن كېيۈنۈكۈ ۋاقۈتلاردۈن ېۈزدەڭلار». (ېەبۇ داۋۇد، جۇمۇېە 1048)
ېەنەس ېۈبنۈ مالۈك (ېاللاھ ېۇنۈڭدۈن رازۈ بولسۇن) پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالامنۈڭ مۇنداق دېگەنكلۈكۈنۈ رۈۋايەت قۈلۈدۇ:
«جۈمە كۈنۈ ېالاھقا دۇېا قۈلۈدۈغان پەيۈتنۈ ناماز دۈگەردۈن كۈن پاتقۇچۈلۈك بولغان ېارۈلۈقتۈن ېۈزدەڭلار». (تۈرمۈزۈ، جۇمۇېە 489)
ېەبۇ ھۇرەيرە (ېاللاھ ېۇنۈڭدۈن رازۈ بولسۇن) پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالامنۈڭ جۇمە كۈنۈ ھەققۈدە بەرگەن تەلۈماتلۈرۈدۈن بەزۈسۈنۈ رۈۋايەت قۈلۈپ مۇنداق دەيدۇ: «جۇمە كۈنۈدە بۈر پەيت باركۈ، ېۇ پەيۈتتە بۈر مۇسۇلمان ناماز ېوقۇپ تۇرۇپ ېاللاھتۈن بۈر نەرسە تۈلۈسە، تۈلۈگەن نەرسۈسۈنۈ چوقۇم بېرۈدۇ. پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالام بۇ ۋاقۈتنۈڭ ناھايۈتۈ قۈسقا ېۈكەنلۈكۈنۈ قولۈ بۈلەن ېۈشارەت قۈلۈپ كۆرسەتكەن». (بۇخارۈ، جۇمۇېە 37؛ مۇسلۈم، جۇمۇېە 13)
تۈرۈشچانلۈق بۈزدۈن، مۇۋەپپەقۈيەت ېاللاھدۈندۇر.
مەنبە
http://www.musulmanlar.com/?p=1691
