يېڭى «ئۆي چېقىش نىزامى»دىن لېكسىيە(3)


بۇ دەرستە ئۆي ئېلىش، تولۇقلىما بېرىش ۋە چېقىشنىڭ قانۇنىي تەرتىپلىرى، قەدەم-باسقۇچلىرى سۆزلىنىدۇ.


تەييارلىغۇچى: ئا.ت.تارىم




«دۆلەت ئىگىدارلىقىدىكى يەرلەرگە سېلىنغان ئۆيلەرنى ئېلىش ۋە تولۇقلىما بىرىش نىزامى»دىكى بەلگىلىمىلەرگە ئاساسلانغاندا، دۆلەت ئىگىدارلىقىدىكى يەرلەرگە سېلىنغان ئۆيلەرنى ئېلىش ۋە تولۇقلىما بىرىش، چېقىشتا تۆۋەندىكى تەرتىپ، قەدەم-باسقۇچلارنى بېسىپ ئۆتۈش شەرت:

1- ئۆي ئالغۇچى ئورۇن ئېلىش، تولۇقلىما بېرىش لايىھىسىنى تەييارلاپ، شەھەر، ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىگە يوللىشى كېرەك .

2- شەھەر ، ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتى مۇناسىۋەتلىك ئورۇنلارنى تەشكىللەپ لايىھەنى ئىلمى دەلىللەپ ۋە ئېلان قىلىپ، جامائەتنىڭ پىكرىنى ئېلىش كېرەك. پىكىر ئېلىش مۇددىتى 30 كۈندىن قىسقا بولماسلىقى كېرەك.
3- شەھەر ، ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتى ئېلىنغان پىكىر ئەھۋاللىرىنى ۋە جامائەت پىكىرىگە ئاساسەن تۈزىتىلگەن ئەھۋالنى ۋاقتىدا ئېلان قىلىشى كېرەك.

4- كونا شەھەر رايونىنى ئۆزگەرتىپ سېلىش ئىھتىياجى بىلەن ئۆي ئېلىشتا كۆپ ساندىكى ئۆيى ئېلىنغۇچى ئېلىش، تولۇقلىما بىرىش لايىھىسى مەزكۇر نىزامدىكى بەلگىلىمىلەرگە ئۇيغۇن ئەمەس دەپ قارىغاندا ، شەھەر ، ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتى ئۆيى ئېلىنغۇچىلار ۋە ئامما ۋەكىلى قاتناشقان دەلىل-ئىسپات ئاڭلاش يىغىنى تەشكىللىشى كېرەك ھەمدە دەلىل-ئىسپات ئاڭلاش يىغىنى ئەھۋالىغا ئاساسەن لايىھىنى ئۆزگەرتىشى كېرەك .

5- شەھەر ، ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ئۆي ئېلىش قارارى چىقىرىشتىن ئىلگىرى، مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىلەر بويىچە جەمئىيەت مۇقۇملۇق خەتىرىنى باھالاپ چىقىشى كېرەك ؛ ئەگەر ئۆي ئېلىش قارارى چېتىلىدىغان ئۆيى ئېلىنغۇچىلارنىڭ سانى بىر قەدەر كۆپ بولسا ، ھۆكۈمەت دائىمى ئىشلار يىغىنىدا مۇزاكىرە قىلىپ قارار قىلىشى كېرەك .

6- ئۆي ئېلىش قارارى چىقىرىشتىن ئىلگىرى، ئېلىش تولۇقلىما خىراجىتى تولۇق ئەمەلىيلەشتۈرۈلۈپ، مەخسۇس ھىسابتا ساقلىنىپ، ئۆز جايىغا ئىشىلتىلىشى كېرەك.

7- شەھەر، ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ئۆي ئېلىش قارارى چىقىرىشتىن بۇرۇن، مۇناسىۋەتلىك تارماقلارنى ئېلىش دائىرىسىى ئىچىدىكى تىزىملانمىغان قۇرۇلۇشقا قارىتا قانۇن بويىچە تەكشۈرۈش، بېكىتىش ۋە بىر تەرەپ قىلىشقا تەشكىللەش كېرەك.

8- شەھەر-ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ئۆي ئېلىش قارارى چىقىرىدۇ؛

9- شەھەر ، ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ئېلىش قارارى چىقارغاندىن كېيىن ئۆز ۋاقتىدا ئېلان قىلىش كېرەك. ئېلاندا ئېلىش تولۇقلىما بېرىش لايىھەسى، مەمۇرى قايتا قاراپ چىقىش، مەمۇرى دەۋا قىلىش ھوقۇقى قاتارلىق ئىشىلار ئېنىق يېزىلىشى كېرەك.

10- ئۆيى ئېلىنغۇچى شەھەر، ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى چىقارغان ئۆي ئېلىش قارارىغا قايىل بولمىسا، قانۇن بويىچە مەمۇرى قايتا قاراپ چىقىشقا (60كۈن ئىچىدە) ئىلتىماس سۇنۇشقا بولىدۇ. قانۇن بويىچە مەمۇرى دەۋا قىلىشقىمۇ (90 كۈن ئىچىدە) بولىدۇ.
11- ئۆي ئالغۇچى ئورۇن ئۆي ئېلىش دائىرىسىدىكى ئۆيلەرنىڭ تەۋەلىك ھوقۇقى، ئورۇن، ئىشلىتىش ئورنى، قۇرۇلۇش كۆلىمى قاتارلىق ئەھۋاللارنى تەشكىللىك تەكشۈرۈپ تىزىملاشقا تەشكىللىشى، ئۆيى ئېلىنغۇچى تەرەپ ماسلىشىشى كېرەك. تەكشۈرۈش نەتىجىسى ئۆي ئېلىش دائىرىسىى ئىچىدە ئۆيى ئېلىنغۇچىغا ئاشكارە ئېلان قىلىنىشى كېرەك.
12- ئۆي ئالغۇچى ئورۇن ئالاقىدار رەسمىيەتلەرنى بىجىرىشنى ۋاقتىنچە توختۇتۇپ تۇرۇشنى مۇناسىۋەتلىك ئورۇنلارغا يازما ئۇقتۇرۇشى كېرەك. ۋاقتىنچە توختۇتۇپ تۇرۇش ۋاقىت چەكلىمىسى ئەڭ ئۇزۇن بولغاندا بىر يىلدىن ئېشىپ كەتمەسلىكى كېرەك.
13- شەخسىلەرنىڭ تۇرالغۇ ئۆيى ئېلىنغان بولۇپ، ئۆيى ئېلىنغۇچى تۇرالغۇ ئۆي كاپالىتى شەرتىگە ئۇيغۇن بولسا، ئۆي ئېلىش قارارى چىقارغان شەھەر، ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ئالدىن تۇرالغۇ ئۆي كاپالىتى بېرىشى كېرەك.

14- ماددا: ئۆي يەر مۈلۈك باھاسىنى باھالاش ئاپپاراتىنى ئۆيى ئېلىنغۇچىلار كېڭىشىپ بېكىتىدۇ؛ كېلىشمىسە، كۆپ سانلىق بېكىتىش، ئىختىيارى تاللاش قاتارلىق ئۇسۇللار ئارقىلىق بېكىتىلىدۇ.

15- ئېلىنغان ئۆينىڭ قىممىتىنى مۇناسىپ سالاھىيەتكە ئىگە بولغان ئۆي يەر مۈلۈك باھاسىنى باھالاش ئاپپاراتلىرى ئۆي ئېلىشتا باھالاش چارىسىگە ئاساسەن باھالاپ بېكىتىدۇ.

16- ئېلىنغان ئۆينىڭ باھالاپ بېكىتىلگەن قىممىتىگە قارىتا باشقىچە پىكىردە بولسا، ئۆي يەر مۈلۈك باھاسىنى باھالاش ئاپپاراتىغا قايتا باھالاشنى (10كۈن ئىچىدە) ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ. قايتا باھالاش نەتىجىسىگە باشقىچە پىكىردە بولسا، ئۆي يەر مۈلۈك باھاسىنى باھالاش مۇتەخەسىسلەر ھەيئىتىنىڭ باھالاپ بېكىتىپ بىرىشنى (10كۈن ئىچىدە) ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ.

17- ئۆيى ئېلىنغۇچى نەق پۇل بىلەن تولۇقلىما بېرىشنى تاللىسىا بولىدۇ، ئۆي-مۈلۈك ھوقۇقىنى تېگىشىشنى تاللىسىمۇ بولىدۇ.

18- ئۆيى ئېلىنغۇچى ئۆي-مۈلۈك ھوقۇقىنى تېگىشىشنى تاللىغاندا، شەھەر-ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ئۆي-مۈلۈك ھوقۇقىنى تېگىشىشكە ئىشلىتىلىدىغان ئۆي بىلەن تەمىنلىشى، ئۆيى ئېلىنغۇچى بىلەن ئېلىنغان ئۆينىڭ قىممىتى ۋە ئۆي-مۈلۈك ھوقۇقى تىگىشىلىدىغان ئۆينىڭ قىممىتى ئوتتۇرىسىدىكى باھا پەرقىنى ئېنىق ھېسابلاپ ئۈزۈشى كېرەك.

19- ئۆي ئېلىش سەۋەبلىك كېلىپ چىققان كۆچۈرۈش ئىشىدا ئۆي ئالغۇچى ئورۇن ئۆيى ئېلىنغۇچىغا كۆچۈرۈش چىقىمىنى بىرىشى كېرەك؛

20- ئۆي-مۈلۈك ھوقۇقىنى تېگىشىشنى تاللىغان بولسا مۈلۈك ھوقۇقى تېگىشىلگەن ئۆينى تاپشۇرۇشتىن بۇرۇن، ئۆي ئالغۇچى ئورۇن ئۆيى ئېلىنغۇچىغا ۋاقىتلىق ئورۇنلاشتۇرۇش پۇلى بېرىشى ياكى ئولتۇرۇپ تۇرىدىغان ئۆي بىلەن تەمىنلىشى كېرەك.
21- ئۆي ئېلىشتىن كېلىپ چىققان ئىشلەپچىقىرىش تىجارەتتىن توختاش زىيىنى تولۇقلىمىسى ئۆينىڭ ئېلىشتىن بۇرۇنقى پايدىسى، ئىشلەپچىقىرىش تىجارەتتىن توختاپ قېلىش ۋاقتى قاتارلىق ئامىللارغا ئاساسەن بېكىتىلىدۇ.

22- ئۆي ئالغۇچى ئورۇن بىلەن ئۆيى ئېلىنغۇچى مەزكۈر نىزامنىڭ بەلگىلىمىلىرى بويىچە تولۇقلىما ئۇسۇلى، تولۇقلىما پۇلى ۋە بېرىش ۋاقتى، مۈلۈك ھوقۇقى تېگىشىلگەن ئۆينىڭ ئورنى ۋە كۆلىمى، كۆچۈرۈش چىقىمى، ۋاقىتلىق ئورۇنلاشتۇرۇش چىقىمى ياكى ۋاقىتلىق ئولتۇرۇپ تۇرىدىغان ئۆي، ئىشلەپچىقىرىش تىجارەتتىن توختاش زىيىنى، كۆچۈرۈش ۋاقتى، ئۆتكۈنچى ئۇسۇل ۋە ئۆتۈش مۆھلىتى قاتارلىق ئىشلار توغرىلىق تولۇقلىما بېرىش كېلىشىمى تۈزۈش كېرەك.

23- ئۆي ئالغۇچى ئورۇن بىلەن ئۆيى ئېلىنغۇچى ئۆي ئېلىش تولۇقلىما بېرىش لايىھەسىدە بېكىتىلگەن كېلىشىم تۈزۈش مۆھلىتى ئىچىدە كېلىشىم تۈزەلمىسە ياكى ئېلىنىدىغان ئۆينىڭ ئىگىدارى ئېنىق بولمىسا، ئۆي ئالغۇچى ئورۇن ئۆي ئېلىش قارارى چىقارغان شەھەر، ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرىگە مەزكۈر نىزامدىكى بەلگىلىمىلەر ۋە ئېلىش تولۇقلىما بېرىش لايىھەسىگە ئاساسەن تولۇقلىما بېرىش قارارى چىقىرىش ۋە ئۆي ئېلىش دائىرىسدە ئېلان قىلىشقا يوللايدۇ.

24- ئۆيى ئېلىنغۇچى تولۇقلىما بېرىش قارارىغا قايىل بولمىسا، قانۇن بويىچە مەمۇرى قايتا قاراپ چىقىشقا (60 كۈن ئىچىدە) ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ، قانۇن بويىچە مەمۇرى دەۋا قىلسىمۇ (90كۈن ئىچىدە) بولىدۇ.

25- ئۆيى ئېلىنغۇچى قانۇندا بەلگىلەنگەن مۆھلەت ئىچىدە مەمۇرى قايتا قاراپ چىقىشقا ئىلتىماس سۇنمىسا ياكى مەمۇرى دەۋا قىلمىسا، تولۇقلىما بېرىش قارارىدا بەلگىلەنگەن مۆھلەت ئىچىدە كۆچمىسە، ئۆي ئېلىش قارارى چىقارغان شەھەر، ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ مەجبۇرىي ئىجرا قىلىپ بىرىشىنى ئىلتىماس قىلىدۇ.

ئالاھىدە ئەسكەرتىشكە تېگىشلىكى شۇكى، يۇقۇرىدىكى تەرتىپلەرنىڭ بىر قانچە باسقۇچىدا قانۇندا ئېنىق قىلىپ بەلگىلەنگەن سۈرۈك ۋاقتى كۆرسىتىلگەن. ئۆي چاققۇچى ۋە ئۆيى چېقىلغۇچىلار بۇ سۈرۈك ۋاقتىغا چوقۇم ئەمەل قىلىشلىرى كېرەك. ئەگەر سۈرۈك ۋاقتى توغرىسىدىكى بەلگىلىمىگە ئەمەل قىلىنمىسا، ئېلىپ بارغان ھەركەتلەر قانۇنغا ئۇيغۇن بولماي قالىدۇ. ئۆيى چېقىلغۇچىلار سۈرۈك ۋاقتىنى ئۆتكۈزىۋەتسە، شۇ سۈرۈك ۋاقتى ئىچىدە يۈرگۈزىدىغان ھوقۇقىنى يۈرگۈزەلمەيدۇ.




سەمىمىي ئەسكەرتىش:

بۇ ماقالىنى باشقا تور بەتلەرگە كۆچۈرگەندە، ئاپتور ئىسمىنى ۋە «تارىم شېئىرىيەت تورى»دىن ( http://www.sheiriyet.com) ئېلىنغانلىقىنى ئەسكەرتىشنى ئۇنۇتماڭ.

ساقلاپ قوياي لازىم بوپ قالار .