جانغا زامىن ئىس تۈتەك(1):تاماكا ۋە راك
ئىلاۋە: تاماكىنىڭ ئىنسانىيەت ئۈچۈن ئەڭ خەتەرلىك ئالۋاستى ئىكەنلىكى ھەتتا ئېلىپ كېلىدىغان زىيىنىنىڭ ھاراقتىنمۇئېغىر ئىكەنلىكى پۈتۈن دۇنيا تەرپىدىن ئېتراپ قىلىنغان،زور كۆپ قىسىم ئىسلام ئالىملارتەرپىدىن "ھارام" ئىكەنلىكى بېكىتىلگەن بۈگۈنكى كۈندىمۇ قېرىنداشلىرىمىزئارىسىدا بۇ رەھىمسىز قاتىلغا نىسبەتەن سۈكۈت قىلىش تۇيغۇسى مەۋجۇد. ھازىرجەمىيىتىمىزدە نۇرغۇن كىشىلەر ئۈچۈن تاماكا چېكىش بىر ئادەتتىكى ئادەتكە ئايلانغان بولۇپ،ھاراق چەكلىنىدىغان نۇرغۇن ئاشخانا،رىستۇران ۋە ئولتۇرۇشلاردىمۇ تاماكاچېكىش ھېچقانداق ئەيىپ سانالماسلىقتەك ئەھۋاللار كۆرۈلمەكتە.قېرىنداشلارنىڭ تاماكىنىڭ رەھىمسىز قاتىل ئىكەنلىكىنى ئىسپاتلايدىغان ئىلمى پاكىتلارنى كۆرسىتىش ئۈچۈن مەزكۇر بىر يۈرۈش تېمىنى يوللىماقچىمەن. بۇ بىر يۈرۈش تېمىلاردا تاماكىنىڭ سالامەتلىككە ئېلىپ كېلىدىغان تەسىرى ھەققىدە ئېلىپ بېرىلغان يېقىنقى بەش-ئالتەيىل مابەينىدىكى ئىلمىي تەتقىقاتلار تۇنۇشتۇرىلىدۇ.
خەلىقئارا راك تەتقىقات ئاگېنىتلىقىنىڭ يەكۈنى
گايا ۋىنس(2002-يىلى)6-ئاي
تاماكا چىكىشنىڭ راك بىلەن مۇناسىۋىتى بار يوقلىقى توغۇرلۇق ئېلىپ بېرىلغان زور كۆلەملىك تەكشۈرۈش نەتىجىسى بەش خىل ئاساسلىق راك كېسىلىنىڭ بىۋاستەھالدا ئاكتىپ ۋە پاسسىپ(يەنە تاماكا چەككۈچىلەر ئەتراپىدا ياشاش) تاماكا چېكىش بىلەن مۇناسىۋەتلىك ئىكەنلىكىنى كۆرسىتىپ بەردى.بۇ بەش خىل راك ئاشقازان راكى،جىگەر راكى، بالىياتقۇ بوينى راكى،بۆرەك راكى ۋە ئاق قان راكىدىن ئىبارەت بولۇپ، مەزكۇر يەكۈننى خەلىقئارا راك تەتقىقات ئاگېنىتلىقى دۇنيا سەھىيەتەشكىلات يېغىنىدا ئوتتۇرىغا قويدى.
خەلىقئاراراك تەتقىقات ئاگېنىتلىقى ئاكتىپ ۋە پاسسىپ تاماكا چېكىش ۋە راك كېسىلى توغرىسىدىكى تەتقىقات ماقالىسىدىن جەمئى 3000دىن ئارتۇقنى كۆزدىن كەچۈرۈپ چىققان بولۇپ،ئاگىنىتلىقتىكى جوناسان سامېتنىڭ ئېيتىشىچە،بۇ خەلىقئارا تەشكىلاتنىڭ تۇنجى قېتىم پاسسىپ تاماكا چېكىشنىڭمۇ ئىنسانىيەتكەناھايىتى زىيانلىق ئىكەنلىكىنى ئوتتۇرىغا قويۇشىكەن.
خەلىقئاراراك تەتقىقات ئاگېنىتلىقى ۋە راك تەتقىقات ئىنىستۇتىنىڭ تەتقىقاتچىسى داۋىدفىلىپپىس مۇنداق دەيدۇ:"بۇ يەكۈن مۇشۇ تۈردىكى مۇتەخەسسىسلەرنىڭ زور مىقداردىكى تەتقىقات نەتىجىلىرىنى جۇغلاش نەتىجىسىدە چىقىرىلغان بولۇپ،ئېتراپ قىلماي تۇرالمايمىزكى،تاماكا چېكىش ھەقىقەتەنمۇ 20-ئەسىردىكى تەسىرى زور بولغان ئىجتىمائى ساغلاملىق ئاپەتلىرىدىن بىرى." خەلىقئارا راك تەتقىقات ئاگېنىتلىقىنىڭ بۇقېتىمقى تەكشۈرۈشىدە تاماكا چېكىشنىڭ سۈت راكى ۋە مەزى بېزى راكى بىلەن بولغان باغلىنىشى توغۇرلۇق ھېچقانداق ئىلمى پاكىت بايقالمىغان.
تاماكاچېكىشنىڭ ئىششىق قايتۇرغۇچ گىنلارغا بولغان تەسىرى
نىك فلەمىڭ
تەتقىقاتچىلار راكقا قارشى تۇرغۇچى گىنلارنىڭ ئۆزگىرىشىنىڭ تاماكا چېكىشكە باغلىنىدىغانلىقى توغۇرلۇق پاكىتقا ئىگە بولدى.بۇخىلدىكى ئۆزگىرىشنى كەينىگە قايتۇرۇش راكنى تىزگىنلەشتىكى يېڭى يۈزلىنىش بولۇپقالغۇسى.
بالىياتقۇبوينى راكى بولغان ئاياللاردا يۇقىرى دەرىجىدىكى گىن ئۆزگىرىشى بولىدىغانلىقىنى كۆپ قىسىم كىشىلەر بىلىشى مۇمكىن. يەنى ئۇلارنىڭ دې ئىن ئەي سىنىڭ بەزى قىسىملىرىغا چاپلاشقان مېتىن گۇرۇپپىسىP16دەپ ئاتىلىدىغان بىرگىنغا تەسىر كۆرسىتىدۇ.بۇ گىن دەل ئىششىق پەسەيتىشكە قاتنىشىدىغان گىندۇر.
بۇيەكۈننى تېخىمۇ ئېنىقلاشتۇرۇش ئۈچۈن،ئەنگىلىيە بېرمىڭخام ئونۋېرستىتىدىن يۇكتىڭ ماتۆت يىلدىن بىرى توپلىغان 1075 نەپەر ئايالنىڭ بالىياتقۇ بوينىدىن ئېلىنغان ئەۋرىشكىنى قايتا ئانالىز قىلدى.ما بالىياتقۇ بوينى ھۆجەيرىسىدىكى P16نىڭ مېتىنلىشىش ھادىسىسىنىڭ تاماكا چەككۈچىلەردە37%،تاماكا چەكمەيدىغانلاردا 9.3%بولىدىغانلىقىنىبايقىدى.دېمەك تەكشۈرۈش جەريانىدا تاماكا چېكىدىغانلارنىڭ بالىياتقۇ بوينىدىكى P16نىڭ مېتىنلىشىش ھادىسىسى تاماكا چەكمەيدىغانلارغا قارىغاندا 3.7ھەسسە يۇقىرى بولغان.
تەكشۈرۈش جەريانىدا تاماكا تاشلىغان 19نەپەر تاماكا چەككۈچىنىڭ 13 نەپىرىدىكى مېتىنلېشىش ئۆزلۈكىدىن يوقالغان.بۇنىڭدىن كۆرىۋېلىشقا بولىدۇكى،تاماكا چېكىش راك پەيداقىلىپلا قالماي،تاماكا تاشلاش ئارقىلىق راك ھۆجەيرىلىرىنى راك پەيدا قىلىشتىن بۇرۇنلا يوقاتقىلى بولىدۇ.
(داۋامى بار)
مەنبە: «يېڭى ئالىملار»ژورنىلى تورى
ئېنگىلىسچىدىن تەرجىمە قىلغۇچى: ئويلان
[ بۇ يازمىنىئويلان 2011-06-13 08:36قايتا تەھرىرلىدى ]
