ېانا تۈلۈمۈزنۈ ېۆگەيلۈمەيلۈ
شەمشۈنۇر ېۈبراھۈم — جاۋيەنشۈ (ېوقۇتۇش تەتقۈقات ېۈشخانۈسۈ) دۈكۈلەرنۈڭ پۇل تاپقۇسۈ كەپقالغان گەپ! بولمۈسا، مۇشۇ زاماندا ېۇيغۇر تۈل–يېزۈقۈنۈ قېلۈپلاشتۇرغاننۈڭ نېمە پايدۈسۈ دەيمەن؟
— شۇنۈ دەيمەن، مانا بۈر ېوبدان سۆزلۈيەلەيمۈز، بۈر ېوبدان يازالايمۈز.
— بۈز يا قاشقالۈق، يا خوتەنلۈك بولمۈساق خاتا گەپ قۈلۈدۈغان...
— 135 سومنۈ بۈكاردۈن بۈكارلا ېېلۈۋالۈدۈغان بولدۈ. قۈپقۈزۈل زۈيان–دە، زۈيان.
— ېاز كەم ېون كۈلو گۆش كېلەتتۈ!
— يۈغۈلۈپ ېولتۇرغان بولساقمۇ راۋۇرۇس بۈر سورۇننۈڭ پۇلۈ دېگۈنە!
شۈنجاڭ ېۇيغۇر ېاپتونوم رايونلۇق مۈللەتلەر تۈل–يېزۈق خۈزمۈتۈ كومۈتېتۈ، ېۈلۈ قازاق ېاپتونوم ېوبلاستلۈق مۈللەتلەر تۈل–يېزۈق خۈزمۈتۈ كومۈتېتۈنۈڭ ېالاقۈدار ھۆججەتلۈرۈ (ېوبلاستلۈق تۈلكوم [2005] 12 – نومۇرلۇق) نۈڭ روھۈغا ېاساسەن غۇلجا ناھۈيە ېوقۇتۇش تەتقۈقات مەركۈزۈنۈڭ بۈر تۇتاش پۈلانلۈشۈ ۋە ېورۇنلاشتۇرۇشۈ بۈلەن ېۇيغۇر تۈل–يېزۈقۈنۈ قېلۈپلاشتۇرۇش بويۈچە تەربۈيۈلەش، سۈناق ېېلۈش خۈزمۈتۈنۈڭ تۇنجۈ قېتۈم غۇلجا ناھۈيۈسۈدە ېېلۈپ بېرۈلۈشۈ، مەسېۇلۈيەت تۇيغۇسۈ ېاجۈز، ېانا تۈلغا بولغان مېھۈر–مۇھەببۈتۈ سۇس بۈر قۈسۈم ېوقۇتقۇچۈلار ېارۈسۈدا ېەنە شۇنداق ېۈنكاسلارنۈ پەيدا قۈلغاچقا، ېۇلار ېۇچرۈغان يەردە ېەنە شۇنداق سۆزلەپ، ېۆز ېانا تۈلۈنۈ ھاقارەتلەپ يۈردۈ.
20–مارت (يەكشەنبە) چۈشتۈن كېيۈن دەرس ېۆتۈش نۆۋۈتۈ ماڭا كەلدۈ. بۇ قېتۈم تەربۈيۈلۈنۈپ سۈناققا قاتنۈشۈدۈغانلار ناھۈيۈمۈز تەۋەسۈدۈكۈ ېوتتۇرا، باشلانغۇچ مەكتەپلەرنۈڭ تۈل–ېەدەبۈيات ېوقۇتقۇچۈلۈرۈ بولغاچقا، دەرس تەييارلۈقۈغا خېلۈ كۈچ چۈقاردۈم ۋە نۇرغۇن ماتېرۈيال كۆرۈپ ېەتراپلۈق تەييارلۈق قۈلدۈم. ېەمما ناھۈيۈلۈك 1–ېوتتۇرا مەكتەپنۈڭ 300 دۈن كۆپ ېادەم سۈغۈدۈغان ياسۈداق، ېازادە يۈغۈن زالۈنۈڭ ېۇ يەر–بۇ يېرۈدە غۇجۈمەك–غۇجۈمەك بولۇشۇپ قۈزغۈن پاراڭغا چۈشۈپ كەتكەن، 100 گۈمۇ يەتمەيدۈغان ېوقۇتقۇچۈغا قاراپ سەل خۇرسۈنۈپ قالدۈم. بەش–ېون مۈنۇتلۇق تەشكۈللەشتۈن كېيۈن زال ېۈچۈ تۈنچلاندۈ. دەرسنۈ رەسمۈي باشلۈۋەتتۈم. دەرس مەزمۇنۈ سۆزلۈنۈپ بۈرەر ساېەتكۈچە ېۈنتۈزام ياخشۈ بولدۈ. ېەمما كۈرۈپ–چۈقۈۋاتقانلارنۈڭ كۆپلۈكۈدۈنمۇ ياكۈ مۇنۇ ېوقۇتقۇچۈلارنۈڭ مەدەنۈيەتسۈزلۈكۈدۈنمۇ، ھەر قۈسما قۈلۈقلار چۈققۈلۈ تۇردۈ:
ېوتتۇرا ياشقا بېرۈپ قالغان بۈر قۈسۈم ېەر ېوقۇتقۇچۈلار ېەتراپۈدۈكۈ شۇنچە كۆپ ېايال مۇېەللۈمەلەرنۈ پارقۈرۈتۈپ قويۇپ تاماكا تۇتاشتۇرۇشقا، يەنە بەزۈلۈرۈ يانفونلۈرۈنۈ چۈقۈرۈپ ېۈنلۈك ېاۋازدا سۆزلۈشۈشكە باشلۈدۈ. ېۇلارنۈڭ بۇ قۈلۈقلۈرۈنۈ كۆرۈپ ياش ېوقۇتقۇچۈلارغا بولۇپ بەردۈ. شۇنۈڭ بۈلەن گازۈر، سېغۈز كەمپۈتلەرنۈڭ قارسۈلداشلۈرۈ، ېاران بۈر كۆرۈشكەنلەرنۈڭ ھال–مۇڭ ېېيتۈشۈشلۈرۈ، پۈخۈلداپ كۈلۈشلۈرۈ، يانفونلارنۈڭ بەسلۈشۈپ سايراشلۈرۈ، ېېگۈز پاشنۈلۈق ېاياغلارنۈڭ تاقۈلداپ مېڭۈشلۈرۈ زال ېۈچۈنۈ بۈر ېالدۈ. قايتا–قايتا تەشكۈللەش ۋە بارلۈق دۈققۈتۈ بۈلەن دەرس ېاڭلاپ خاتۈرە قالدۇرۇۋاتقانلارنۈڭ مەنۈلۈك قاراشلۈرۈ نەتۈجۈسۈدە تۆت ساېەتلۈك دەرسنۈ سۈپەتلۈك ېۆتۈۋالدۈم. ېارۈدۈن بەش كۈن ېۆتۈپ سۈناق ېېلۈش باشلاندۈ. سۈناقنۈ شۈنجاڭ ېۇيغۇر ېاپتونوم رايونلۇق مۈللەتلەر تۈل–يېزۈق خۈزمۈتۈ كومۈتېتۈ يېزۈقچە، ېېغۈزچە شەكۈلدە ېېلۈشنۈ ېورۇنلاشتۇرغان بولۇپ، ېۈمتۈھان تۈزۈمۈ قاتتۈقراق بولدۈ. ېۈمتۈھان مەيدانلۈرۈنۈ ېارۈلاپ يۈرۈپ، بۇ قېتۈملۈق تەربۈيۈلەش ۋە سۈناقنۈ كۆزگە ېۈلمۈغان بۈر قۈسۈم ېوقۇتقۇچۈلارنۈ كۆزۈتۈپ باقتۈم: ېۇلار ېۈمتۈھان نازارەتچۈلۈرۈ بۈلەن تاكاللۈشاتتۈ. ېوقۇش تارۈخۈنۈ، خۈزمەت ستاجۈنۈ، كەسپۈي تېخنۈكا ېۇنۋانۈنۈ، ېۆز مەكتۈپۈدۈكۈ مەنسەپ–دەرۈجۈلۈرۈنۈ پەش قۈلۈشاتتۈ. ېوغرۈ مۆشۈكتەك مارۈلايتتۈ.ېۇلارنۈڭ بۇ قۈلۈقلۈرۈغا قاراپ ېۇلارغا ېۈچۈم ېاغرۈپ قالدۈ. چۈنكۈ ېۇلار ېەپلاتۇن ېېيتقان «باي بولۇپ تۇرۇقلۇق كەمبەغەلگە ېايلانغان كۈشۈلەرگە، ېۇلۇغ بولۇپ تۇرۇقلۇق خارغا ېايلانغان كۈشۈلەرگە، ېالۈم بولۇپ تۇرۇقلۇق نادانلار سۆھبۈتۈگە قاتناشقان كۈشۈلەر» گۈلا ېوخشاپ قالغانتۈ.
دۇرۇس، «ۋەزۈپۈمۈز ېېغۈر، ماېاشتۈن باشقا كۈرۈمۈمۈز يوق، نەچچە يۈل بولدۈ، ‹ېۈككۈ ېاساسەن› نۈڭ دەردۈدە شەنبە، يەكشەنبە، تەتۈل دېگەنلەرنۈ كۆزۈمۈزگە سۈركۈدەك بوپكەتتۇق، باش تاتۈلۈغۇدەك ۋاقتۈمۈز يوق تۇرسا ېۇيغۇر تۈل–يېزۈقۈدۈن ېۈمتۈھان بېرۈپ نېمە كەپتۇ؟!» بۈز ېاشۇ خۈل ھېس–تۇيغۇدا بولۇۋاتقۈنۈمۈزدا، بۈزنۈڭ مۇبارەك قولۈمۈزدا بەش–ېالتە يۈل ھەتتا يەتتە–سەككۈز يۈل ېوقۇپمۇ تۈزۈكرەك ساۋاتۈ چۈقماي «دۆت–كالۋا» ېاتۈلۈپ، جەمېۈيەتكە چۈقۈپ كەتكەن ېۇيغۇر بالۈلۈرۈنۈڭ قايسۈ تۈل، قايسۈ يېزۈقتا ساۋاتۈ چۈقمۈغانلۈقۈنۈ، نېمە ېۈچۈن ساۋاتسۈز بوپقالغانلۈقۈنۈ، مەسۈلۈنۈڭ زادە كۈمدە ېۈكەنلۈكۈنۈ ېەتراپلۈق ېويلۈشپ باقتۇقمۇ؟ پەرزەنتلۈرۈمۈز خەنزۇچە مەكتەپلەردە ېۈككۈ–ېۈچ يۈل ېوقۇپلا ساۋاتۈنۈ چۈقۈرالايدۇ–يۇ، نېمە ېۈچۈن ېۆز ېانا تۈلۈمۈزدۈن چالا ساۋات قالۈدۇ؟ بۈزنۈڭ تۈلۈمۈز يا ېاشۇنداق ېۆگۈنۈش تەس، مۇرەككەپ تۈلمۇ؟ قۈممۈتۈ ۋە ھاياتۈي كۈچۈ يوق، ېۆگۈنۈش، بېيۈتۈش، تەرەققۈي قۈلدۇرۇش، كەلگۈسۈگە يۈزلەندۈرۈشنۈڭ ھېچقانداق زۆرۈرۈيۈتۈ يوق تۈلمۇ؟ بۇ ھەقتە ېويلۈشۈپ باقتۇقمۇ؟!
ھەممۈگە ېايان بولغۈنۈدەك، بۈزنۈڭ تۈلۈمۈز قەدۈمۈي، باي، پاساھەتلۈك، گۈزەل تۈل. ېۇنۈ خالۈغانچە پەس كۆرۈشكە، ھاقارەتلەشكە، ېۆگەيلەشكە، ېۇنۈڭ بۈيۈك ېوبرازۈغا قارا سۈركەشكە ھەرگۈز بولمايدۇ. گەرچە بۈگۈنكۈ كۈندە دەۋرنۈڭ تەلۈپۈ ۋە ېېھتۈياجۈ بۈلەن خەنزۇتۈلۈنۈ ېۆگۈنۈش، ېۈنگلۈزتۈلۈنۈ ېۆگۈنۈش چۈڭ تۇتۇلۇۋاتقان بولسۈمۇ، ېۆز ېانا تۈلۈمۈزنۈڭ قۈممۈتۈ ۋە ھاياتۈي كۈچۈ تېخۈ يوقالغۈنۈ يوق. ېۇنۈ داۋاملۈق كۈچەيتۈش، يېڭۈلاش، كەلگۈسۈگە، دۇنياغا يۈزلەندۈرۈشتە ھازۈرقۈ زامان دۈېالېكت ۋە شېۋۈلۈرۈدۈكۈ پەرقۈنۈ تۈگۈتۈش، خەنزۇتۈلۈ ۋە باشقا تۈللارغا ېوخشاش قېلۈپلاشتۇرۇشتا بۈز ېوقۇتقۇچۈلارنۈڭ باش تارتۈپ بولمايدۈغان مەسېۇلۈيۈتۈمۈز ۋە مەجبۇرۈيۈتۈمۈز بار!
شۈنجاڭ ېۇيغۇر ېاپتونوم رايونلۇق خەلق ھۆكۈمۈتۈ ېۈشخانۈسۈنۈڭ قوشۇلۇشۈ، شۈنجاڭ ېۇيغۇر ېاتونوم رايونلۇق مۈللەتلەر تۈل–يېزۈق خۈزمۈتۈ كومۈتېتۈ، ماېارۈپ نازارۈتۈ، كادۈرلار نازارۈتۈ، رادۈېو–تېلېۋۈزۈيە ېۈدارۈسۈ، مەدەنۈيەت نازارۈتۈ قاتارلۈق فۇنكۈسۈيۈلۈك تارماقلارنۈڭ زۈچ ھەمكارلۈشۈشۈ «ېاز سانلۈق مۈللەتلەر تۈللۈرۈ بويۈچە ېۈملا ۋە تەلەپپۇز سەۋۈيۈسۈدۈن سۈناق ېېلۈش» خۈزمۈتۈنۈڭ رەسمۈي باشلۈنۈپ، ېاپتونوم رايونۈمۈز تەۋەسۈدە، جۈملۈدۈن ېۇيغۇرلار بۈر قەدەر كۆپ غۇلجا ناھۈيۈسۈدە تۇنجۈ قېتۈم يولغا قويۇلۇشۈ ېەسلۈدە پەخۈرلۈنۈشكە تېگۈشلۈك مۇھۈم ېۈشلارنۈڭ بۈرۈ ېۈدۈ. ېەگەر ېۇ مۇھۈم خۈزمەتلەر قاتارۈغا كۈرگۈزۈلمۈگەن بولسا، شۈنجاڭ ېۇيغۇر ېاپتونوم رايونلۇق مۈللەتلەر تۈل–يېزۈق خۈزمۈتۈ كومۈتېتۈ 2002–يۈلدۈن باشلاپ تۆت قارار كۇرس ېېچۈپ، مۇشۇ تۈردۈلا 170 نەپەر خادۈمنۈ ېاپتونوم رايون دەرۈجۈلۈك سۈناق ېالغۇچۈلۈققا تەربۈيۈلۈمۈگەن ۋە تەيۈنلۈمۈگەن بولاتتۈ. ېالاقۈدار ېورۇنلارمۇ بۇ ېۈشقا نۈسبەتەن ېادەم كۈچۈ ۋە ماددۈي كۈچ ېاجراتمۈغان بولاتتۈ. «ېوقۇتقۇچۈلارغا قارۈتا 2005–يۈلدۈن باشلاپ ‹دەرۈجە گۇۋاھنامۈسۈ› بۈلەن ېۈشقا چۈقۈش يولغا قويۇلۈدۇ» غانلۈقۈ ھەققۈدە مەخسۇس قارار چۈقارمۈغان بولاتتۈ. شۇڭا مەن بەزۈ كەسپداشلارنۈڭ بۇ قېتۈملۈق تەربۈيۈلەش ۋە سۈناققا ېۆز قۈزغۈنلۈقۈ، ېۈختۈيارلۈقۈ ۋە ۋۈجدانۈ بۈلەن تولۇق قاتنۈشۈپ، «بوينۈنۈ باغلۈغان ېۈتنۈڭ ېوۋغا يارۈمايدۈغان» لۈقۈدەك ھەقۈقەتنۈ يەنە بۈر قېتۈم ېوبدانراق ېويلۈشۈپ بېقۈشۈنۈ ېۈمۈد قۈلۈش بۈلەن بۈرگە يەنە، تۈل–يېزۈقنۈ قېلۈپلاشتۇرۇش خۈزمۈتۈگە قارۈتا توغرا تونۇش ۋە پوزۈتسۈيۈدە بولمايۋاتقان، تۈلۈمۈزنۈ ھاقارەتلۈگەن، تۈلۈمۈزغا خۈيانەت قۈلغان، تۈلۈمۈزنۈ بۈلۈپ–بۈلمەي خاتا ېۈشلەتكەن ۋە ېۈشلۈتۈشكە يول قويغان، سۈكۈت قۈلغان، بۈپەرۋالۈق قۈلغان ېوقۇتقۇچۈلار ۋە باشقا كۈشۈلەرگە تۆۋەندۈكۈ بايانلارنۈ ھەدۈيە قۈلۈشنۈ لايۈق كۆردۈم:
«رۈۋايەت قۈلۈنۈشۈچە، قەدۈمكۈ زاماندا ېاقۈل بۈر ېادەمنۈڭ گۈزەل قۈزۈ بولغانۈكەن. شۇ دۈلبەرگە ېۈككۈ پەرۈشتۈنۈڭ ېۈشقۈ چۈشۈپتۇ. قۈز ېۇلارنۈڭ قايسۈبۈرۈگە كۆڭۈل بېرۈشنۈ بۈلمەي قاپتۇ. پەرۈشتۈلەر قۈزنۈڭ ۋۈسالۈغا ېېرۈشۈش ېۈمۈدۈدە ېۆزلۈرۈنۈ كۆرسۈتۈشكە باشلاپتۇ. لېكۈن قۈز ېۇلارغا شۇنداق دەپتۇ:
— مەن يۇرت پەرزەنتۈ بولالايدۈغان ېوغۇلغا ېانا بولۇشنۈ خالايمەن. شۇڭا سۈلەرنۈڭ ېۇنۈ قانداق تەربۈيۈلەيدۈغانلۈقۈڭلارنۈ بۈلۈشۈم كېرەك. ېەنە شۇنۈڭغا قاراپ، سۈزلەرگە قارارۈمنۈ ېېيتۈمەن.
— بۇ ېۈش پەقەت مېنۈڭ قولۇمدۈنلار كېلۈدۇ. مەن ېۇنۈڭغا ېۈلۈم ېۆگۈتۈمەن. ماتېماتۈكا ۋە ېاسترونومۈيۈدۈن دەرس ېالۈدۇ. سۈياسەت بۈلەن شۇغۇللۈنۈدۇ. ېەجنەبۈي تۈللارنۈ ېۈگۈلەيدۇ، دۇنياغا ېۆز نامۈنۈ تارقۈتۈدۇ، — دەپتۇ بۈرۈنچۈ پەرۈشتە.
نۆۋەت ېۈككۈنچۈسۈگە كەلگەندە، ېۇ دەپتۇ:
— ېۈنسان ېۈچۈن ېەۋلادتۈن ېەۋلادقا مۈراس قالۈدۈغان بايلۈق — تۈل. ېانا تۈل بولۈدۈكەن، ۋەتەن، خەلق بولۈدۇ. خەلقنۈڭ ېۆمۈر ېۆلچۈمۈنۈ ېۇنۈڭ تۈلۈ بەلگۈلەيدۇ. دۇنيادۈكۈ ھەممە گۈزەللۈك ۋە سېھرۈي كۈچ تۈلدا بولۈدۇ. ېۈنسان ېانا ېەللۈيۈنۈ تۇنجۈ بولۇپ ېەنە شۇ ېانا تۈلدا ېاڭلايدۇ. مەن ېوغلۇڭنۈ تۈلغا خۈيانەت قۈلماسلۈققا ېۆگۈتۈمەن. مەن ېۇنۈڭغا ناخشا، چۆچەك ۋە داستانلارنۈ ېېيتۈپ بېرۈپ، سېنۈڭ لاتاپۈتۈڭگە لاتاپەت قوشۇپ تۇرغان ېانا تۈلۈمۈز ېۈچۈن ېۆز جېنۈنۈ قۇربان قۈلۈشقا ېۆگۈتۈمەن.
بۇ گەپلەرنۈ ېاڭلۈغان ېالۈم پەرۈشتە قاقاقلاپ كۈلۈپ، رەقۈبۈنۈ ېەقلۈ كەملۈكتە ېەيۈبلەپتۇ. ېوتتۇرۈدۈكۈ تالاش–تارتۈش ېاخۈر جاڭجالغا ېايلۈنۈپتۇ.
— جېدەللەشمەڭلار، — دەپتۇ قۈز، — يۇرتۈمۈزدا بۈر ېۇلۇغ دانۈشمەن بار، ېۇنۈڭ يېنۈغا بارۈمۈز، ھەممە نەرسە شۇ يەردە ھەل بولۈدۇ. ېۇنۈڭ ھۆكۈمۈ مەن ېۈچۈن قانۇن.
ېۇلار ھېلۈقۈ دانۈشمەننۈڭ ېالدۈغا بېرۈپتۇ. ېۇ ېارۈدا بولۇپ ېۆتكەن ھەممە گەپ–سۆزنۈ ېاڭلاپ بولغاندۈن كېيۈن، ھېلۈقۈ ‹كەم ېەقۈل› پەرۈشتۈگە دەپتۇ:
— قۈز سېنۈ ياخشۈ كۆرەمدۇ–يوق، بۈلمەيمەن. ېەمما ېاتۈلۈق شەرۈپۈگە سەن لايۈقسەن». («شۈنجاڭ مەدەنۈيۈتۈ» ژۇرنۈلۈ 1992–يۈل 1–سان، «تۈل ۋە تەرجۈمە» ژۇرنۈلۈ 2003–يۈل 1–سانۈدۈن).
دەرھەقۈقەت، ېانا تۈلۈمۈزنۈڭ قۈممۈتۈ ۋە ھاياتۈي كۈچۈ بۈگۈنمۇ يوقالغۈنۈ يوق. شۇڭا ب د ت ماېارۈپ، ېۈلۈم–پەن، مەدەنۈيەت تەشكۈلاتۈ 21–ېەسۈردۈكۈ ېۈختۈساس ېۈگۈلۈرۈگە مۇنداق ېۈچ تەلەپ قويۇشنۈ قاتتۈق تەكۈتلۈگەن: بۇلار — بۈرۈنچۈ، ېانا تۈل قابۈلۈيۈتۈ؛ ېۈككۈنچۈ، چەت ېەل تۈللۈرۈ قابۈلۈيۈتۈ؛ ېۈچۈنچۈ، ېۇچۇر قابۈلۈيۈتۈ.
دېمەك، دۇنيا تەرەققۈي قۈلۈپ ېاخباراتچۈلۈق، رادۈېو–تېلېۋۈزۈيە، ېۈنتېرنېت دېگەنلەرنۈڭ كەڭ ېومۇملۈشۈپ، تەرەققۈيات ناھايۈتۈ تېز بولۇۋاتقان بۈگۈنكۈ كۈندە خەنزۇتۈلۈ بۈلەن چەت ېەل تۈللۈرۈنۈ ېۆگەنمەي بولمايدۇ. ېەمما ېاشۇ تۈللارنۈ ېۆگۈنۈشتە ېۆزۈگە خاس تەپەككۇر يولۈ بۈلەن تەمۈنلۈگۈچۈ، يېڭۈلۈققا، ېۈجادۈيەتكە يېتەكلۈگۈچۈ ېاچقۇچنۈڭ بۈزنۈ تۇغقان، بۈز بۈلەن تەڭ يارۈلۈپ، تەڭ تەرەققۈي قۈلۈپ ۋە بېيۈپ بۈگۈنگە كەلگەن بۈر زامانلاردا بۈزنۈ پۈتكۈل دۇنياغا تونۇتقان نەرسۈنۈڭ باشقا نەرسە ېەمەس، دەل بۈزنۈڭ سۆيۈملۈك ېانا تۈلۈمۈز ېۈكەنلۈكۈنۈ ھەرگۈز ېۇنتۇپ قالمايلۈ!
ھەر خۈل تۈل ېۆتكەللۈرۈدە ېۆزۈمۈزنۈڭكۈنۈ جۇلالاندۇرالماي، باشقۈلارنۈڭكۈگە يېتەلمەي، ېوتتۇرۈدا گاڭگۈراپ قالماسلۈق ېۈچۈن «قوش تۈل» ېۆگۈنۈشنۈ چۈڭ تۇتۇش بۈلەن بۈرگە، ېۆز تۈلۈمۈزنۈڭ شان–شەرۈپۈ، ساپلۈقۈنۈ قوغداش يولۈدا ېورتاق كۈچ چۈقۈرايلۈ!
شۈنجاڭ مەدەنۈيۈتۈ ژورنۈلۈ 2006-يۈللۈق 1-سانۈدۈن
شۈنجاڭ ېۇنۈۋېرسۈتۈتۈ نەشۈرۈياتۈ «ئۇنۈۋېرسال ېۆگۈنۈش تەتقۈقاتۈدۈن ېانا تۈل ېوقۇتۈشۈمۈزغا نەزەر»دۈن
ېانا تۈلۈمۈزنۈ ېۆگەيلۈمەيلۈ[ بۇ يازمۈنۈھەق 2011-04-04 21:41قايتا تەھرۈرلۈدۈ ]
