[ بۇ يازمىنىyamghur 2011-03-05 13:28قايتا تەھرىرلىدى ]

داۋامى:
(تېلېۋىزوردىن BBC نىڭ ئافغانىستان توغرىسىدىكى خەۋەرلىرىنى كۆرىۋىتىپ) ئافغانىستاننىڭ يەر شەكلى ۋە شەھەر مەنزىلىرى، ھەتتا رەستىلەر ۋە ئادەملەرنىڭ كۆرۈنۈشلىرى بەئەينى قەشقەرنىڭ ئۆزى ئىدى. لېكىن، بۈگۈنكى قەشقەر بارغانسېرى ئۆزگىرىپ ئىچكىرى ئۆلكىلەردىكى شەھەرلەرگە ئوخشاپ كەتمەكتە. BBC نىڭ مۇخبىرى ئۇرۇش ۋەزىيىتى ھەققىدە توختىلىپ كېلىپ، مىكرافوننى سەللىلىك مويسىپىتلارغا تەڭلىگەندە، ئۇلار مۇخبىرنىڭ سوئالىغا بىۋاستە ئىنگىلىزچە جاۋاب بېرىشەتتى، ئۇلار مەھەللە مەسچىتلىرىنىڭ ئىماملىرىدەك قىلىشاتتى.
**********************************
ياپون خەلقى نىمە ئۈچۈن ئىگىلىكتە مۇۋەپپەقىيەت قازاندى؟ دەپ سورالسا،  مۇنداق بىر ۋارىيانتتا جاۋاب بېرىشكە بولىدۇ: چۈنكى، ئۇلار ھەربىر كىچىك ئىشتا ئەستايىدىل، سەۋىرچان ۋە پۇختا. كوللىكتىپ ھەمكارلىق، تەشكىلىي مۇستەھكەملىك، تەرتىپ، پىداكارلىق قاتارلىقى خۇسۇسىيەتلەر تۈزۈك نەرسە چىقمايدىغان سوزۇنچاق ئارالدىكى بۇ خەلقنى غالىبلىق تەنتەنىسىگە ئېرىشتۈرگەن.
**********************************
ئۇيغۇرلار بىر – بىرىنى مېھمانغا كۆپ چاقىرىشىدۇ، لىكىن مېھمان ھەمىشە دېگۈدەك چاقىرىلغان جايغا 10 - 20 مىنۇت كېچىكىپ بېرىشنى راۋا كۆرىدۇ، بۇنداق قىلغاندا، ئۇلار ساھىبخاننىڭ «ئاران تۇرۇپتىكەنمۇ، نىمە» دەپ قېلىشىنىڭ ئالدىنى ئالالايدۇ......مېھمانلىرىنى سائەت تۆتكە چاقىرىلغان تويلىرىمىز سائەت يەتتە يېرىم ياكى سەككىزلەردە باشلىنىدۇ. كېچىكىش ئۇيغۇرلارنىڭ قىلىچ بىسىدا تۇرۇپ ئوينىغان تەقدىر ئۇسسۇلى. ئىسىمگە بىر ھىكايە كەلدى، بايان قىلىپ ئۆتەي:
تەڭرى ھەربىر قەرنەدە قوۋملارنىڭ نىيەت – ئىقبالىغا قاراپ بىر قېتىم يەر تەقسىم قىلىش ئېلىپ بارىدىكەن. ئۇ دۇنيادىكى قوۋملارنى چاقىرىپ، يەر تەقسىم قىپتۇ. نەق مەيداندا بىر مۇنچە داۋايى دەستۇر، ئەرز – شىكايەتلەرمۇ بوپتۇ. قۇدرەتلىك تەڭرى ئۇلارنى ئۆز يولىدا رازى قىلىپ ئۇزىتىپتۇ. قوۋملار تەڭرى كېسىپ بەرگەن يەر خېتىگە گاھ ھاياجان، گاھ ھەيرانلىق، گاھ ھۇدۇقۇش بىلەن قاراپ نەق مەيداندىن تارقىلىشىپتۇ.
تەڭرى بىر ئىشتىن ئۆزىمۇ ھەيران بولۇپ: « بۇ نىمە ئىشتۇ، ئۇ نىمىشقا كەلمەيدۇ؟» دەپ تۇرىشىغا ئىشىك چېكىلىپتۇ:
__ مەرھەمەت!
بىرەيلەن قورۇنغىنىچە ئاستا كىرىپ كەپتۇ ۋە سالام بېرىپ تۇرۇپتۇ.
__  ھە، ئەمدى كەلدىڭمۇ؟ __ دەپ سوراپتۇ تەڭرى.
__ كەچۈرگەيلا، كىچىكىپ قالدىم.
__ نىمىشقا كىچىكىپ قالدىڭ؟
__ ئۆيۈمگە مېھمان كېلىپ قالدى.
__ قوۋمىڭنىڭ ئېتى نىمە؟
__ ئۇيغۇر.
__ ئۇيغۇر؟ ئەجدادىڭ ئات مىنىپ يۈرگەنلىرىدە ناھايىتى چاققان ئىدى. مەن ئايروپىلان، پويىز دەۋرىدە تۇرۇپمۇ نېمانچە پالاكەت؟
ئۇ بىشىنى ئېگىپ جىم تۇرۇپتۇ.
__ بوپتۇ،__ دەپتۇ تەڭرى،__ ئەجدادىڭنىڭ يۈزىنى قىلىپ، ئۆزۈمگە باغچا ساراي قىلىپ تاللىغان زېمىننى ساڭا ھەدىيە قىلاي، مەن بۇ زېمىننى ئۆز نامىم بىلەن «تەڭرىتاغلىرى» دەپ ئاتىغانىدىم.
__ تەڭرىتاغ؟ ئۇنىڭ ئېتەكلىرىدە چۆل – باياۋان ۋە قۇملار بار، تەڭرىم، ماڭا چۆرىسىدە دېڭىز – ئوكيان دولقۇنلاپ تۇرغان زېمىننى ئىنئام قىلغان بولسىلا.
__ تەڭرىتاغلىرى دېگەن يۇرتلارنىڭ سەلتەنىتى، بۇ يەردە ئاتا – بوۋاڭنىڭ ئىزلىرى بار. نىيەت – ئىقبالىڭ شۇ بولسا، قايتىپ مېھمىنىڭنى كۈتكىن.
شۇنىڭدىن كىيىن ئۇلار مېھمان كۈتۈش ۋە مېھمان بولۇش بىلەن ئاۋارە ئىمىش. لىكىن بىر – بىرىدىن رازى ئەمەس ئىمىش.
**********************************
__ سىز شەھەر كوچىلىرىدىكى مەنزىرە قارىغايلىرىنى كۆرگەنمۇ؟ __ دەپ سورىدى پروفېسسور مەندىن.
__ ھەئە، __ دىدىم مەن دەرھاللا.
__ ھە، ئەنە شۇ مەنزىرە قارىغايلىرى تاغ قارىغايلىرىنىڭ ئەۋلادى، مەنزىرە قارىغايلىرى چىرايلىق مېھمانخانىلارنىڭ ئالدىدىن، ئاۋات رەستىلەردىن ئورۇن ئالغان بولسىمۇ، تاغ قارىغايلىرىدەك مەزمۇت، ھەيۋەتلىك ئەمەس. دىمەك، قارىغاي پەقەت تاغدىلا ساغلام ئۆسىدۇ، چۈنكى ئۇنىڭ ۋەتىنى تاغ.
__ دېمەك، ئۆزىنىڭ مەدەنىيەت يىلتىزىدىن ئايرىلغان ئادەم تەشتەكتىكى گۈلگە ئوخشايدىكەن – دە؟ تەشتەكتىكى گۈللەرنىڭ ھەممىسى ئەجدادىنىڭ روھىدىن خوشلاشقان بېزەكلەر، شۇنداقمۇ؟
__ تەشتەكتىكى گۈللەرنىڭ ئۆسىشى تەشتەكنىڭ ھەجمى كۈتكەن تەلەپتىم ئېشىپ كېتەلمەيدۇ،__ دېدى گۇ پروفېسسور، __ ئۆزىنىڭ مەدەنىيىتىنى تاشلاپ باشقا مەدەنىيەتكە ئۆتكۈچىلەرمۇ ئەنە شۇنداق بولىدۇ.
**********************************
مۇساپىرلىقنىڭ خېمىرتۇرۇچىنى ئۆز ۋەتىنىدىن ئېلىپ چىققان ئادەم باشقا ئەللەردىمۇ مۇساپىر......بىزنىڭ ئۆگىنىدىغان، ئىزدىنىدىغان، ئىشلەيدىغان، جەمئىيەتكە ماددىي ۋە مەنىۋى بايلىق يارىتىدىغان بىباھا پۇرسەتلىرىمىز قانداقتۇر بىراۋنىڭ قولىدىكى ئويۇنچۇق.
پۇرسەت ھوقۇقنى غەرت قىلىدۇ. ھېچقانداق ھوقۇقى بولمىغان ئادەم پۇرسەت تاللىيالمايدۇ!
**********************************
ئانا تىلىڭ ئۆز كۆزۈڭگە ئوخشايدۇ، قالغان تىللار كۆزەكنەك، دۇربۇن، تېلىسكوپ، مىكروسكوپ...دىگەنلەرگە ئوخشايدۇ. ئۇلار ھەر قانچە ئىلغار بولسىمۇ، كۆزۈڭ يەنىلا ساق بولىشى كېرەك.
بىر زىيالىي بىر دانىشمەنگە مۇنداق دەپتۇ:
__ پەننىڭ قۇدرىتىگە بىر نىمە دىمەك تەس، كۆزەينىكىم بولمىسا، نەرسىلەرنى تۈزۈك كۆرەلمەيمەن. كۆزەينىكىمنى تاقىۋالسام، قارا كىگىزدە ئۆمىلەپ كېتىۋاتقان قارا چۈمۈلىنىمۇ كۆرەلەيمەن.
__ ئوبدان دېدىلە ئەپەندى. ئاشۇ قارا چۈمۈلىنى سىلىنىڭ كۆزەينەكلىرى كۆرەمدۇ ياكى كۆزلىرىمۇ؟ ئىشەنمىسىلە كۆزەينەكلىرىنى كاسىلىرىغا توغرىلاپ باقسىلا،¬¬ دەپتۇ دانىشمەن.
ئانا تىلىڭ غۇرۇر، مۇھەببەت، ۋىجدان، ئەقىدىنىڭ تىلى. ئۇ يىلىك. مەرىپەت، ھەقىقەت، قۇدرەت ئۇنىڭدىن باشلىنىدۇ. باشقا تىللار گۇۋاھنامە، شاھادەتنامە، كاپالەتنامە، ھوقۇقنامە تىللىرىدۇر.
**********************************
چەت ئەلگە چىقساممۇ بەرىبىر قورۇنۇش، قىسىلىش، خىجىللىق ۋە ئەندىشە...
بىر ئەرۋاھ ۋەتەندىن ماڭا ئەگىشىپ چىققانىدى، ئۇنىڭ ئىسمى زادى نېمىدۇ؟
**********************************
ساۋ شىچاۋ ئەپەندى مۇنداق يېزىپتۇ:
«ئۆگىنىش ياپونلارنىڭ ئۆرپ – ئادىتى. بىر ياپون ئالىمى مېترودا گېزىت كۆرۈۋېتىپ، بىرەر سۆزنى چۈشىنەلمەي قالسا، يېرىم يولدا مېترودىن چۈشۈپ، بوتكىدىن لۇغەت سېتىۋېلىپ مىتروغا يەنە چىقىدۇ. ئۇ سۆزنى چۈشىنىپ مەقسەتكە يەتكەندىن كېيىن، ئاخىرقى بېكەتتىكى ئەخلەت تۇڭىغا لۇغەتنى تاشلىۋېتىپ كېتىدۇ.»
بۇ گەپ بىر ئاز مۇبالىغىدەك تۇيۇلدى. لېكىن، پويىزدىكى ياپونلارنىڭ كىتابخۇمارلىقىنى ئەسلەپ، بۇ گەپنى ياپونلارنىڭ تۇرمۇش ئادىتىگە ئۇيغۇن دەپ ئېتىراپ قىلدىم.
ئالىم ئەھمەد زىيائىي بىر گۇرۇپپا ئالىملارنىڭ قان – تەر بەدىلىگە نەشىردىن چىققان «قۇتادغۇبىلىگ»نى x ۋىلايىتىنىڭ ۋالىسىغا تەقدىم قىلغىنىدا، ۋالىي ئۇ كىتابقا قاراپمۇ قويماي دېرىزە تەكچىسىگە تاشلاپ قويغان. شۇنىڭ بىلەن ئەھمەد زىيائىينىڭ كۆڭلى زەربە يەپ، ۋالىينىڭ ئىشخانىسىدىن يېنىپ چىققان. دەل مۇشۇ كىتابنىڭ ئاپتورى يۈسۈپ خاس ھاجىپ كىتابىنى يېزىپ پۈتتۈرۈپ قاراخانىيلارنىڭ ھۆكۈمدارى ھەسەن بۇغراخانغا تەقدىم قىلغاندا، مۇئەللىپكە «ھاجىپ»لىق ئۇنۋانىنى بەرگەن. بۇ ئۇنۋاننىڭ مەنىسى «خاننىڭ ئەڭ يېقىن مەسلىھەتچىسى»، «دۆلەت تۈۋرۈكى» دىگەن بولىدىكەن. بۇ بۇنىڭدىن مىڭ يىللار ئىلگىرىكى ئىش ئىدى.

مەن ياپونىيەدە چېخ يازغۇچىسى مىلان كۇندىرانىڭ «كۈلۈش ۋە ئۇنتۇش خاتىرىسى» ناملىق رومانىنى ئوقۇۋېتىپ، مۇنداق سۆزلەرنى ئۇچراتقانىدىم: «بىر مىللەتنى يوقىتىشنىڭ بىرىنچى قەدىمى ئۇنىڭ خاتىرىسىنى ئۆچۈرۈۋېتىشم كىتابلىرىنى، مەدەنىيەتلىرى ۋە تارىخلىرىنى كۆيدۈرۈپ تاشلاشتىن ئىبارەت. ئۇنىڭدىن كېيىن ئۇلار ھەققىدە يېڭى كىتابلارنى يازدۇرۇپ، يېڭى مەدەنىيەت ۋە يېڭى تارىخنى ياساپ چىقىش كېرەك. ئۇزاق ئۆتمەي ئۇ مىللەت ئۆزىنىڭ ئۆتمۈشى ۋە ھازىرىنى، ئەتراپىدىكى دۇنيانى تېزلىك بىلەن ئۇنتۇشقا باشلايدۇ. ئۇلارنىڭ تىلىنى قانداق قىلىش كېرەك؟ ئۇنىڭغا ئاۋارە بولۇشنىڭ  نېمە ھاجىتى، تىل فولكلور سۈپىتىدىكى نەرسىگە ئايلىنىپ، ئۆزلىكىدىن يوقىلىدۇ».
**********************************
__ ئەجداد بىلەن ئەۋلاد بىر – بىرىدىن ئايرىلىپ قالسا، ئۇلار يېتىمدۇر. ۋاھالەنكى، ئەجداد بىلەن ئەۋلادنى باغلاپ تۇرىدىغان نەرسە تىل ۋە مەدەنىيەت ئەمەسمۇ؟ بىز كۆرىۋاتقان بۇ نەرسىلەر دەل ياپونلارنىڭ ئەجدادىدىن قالغان ئەمەسمۇ، قاراڭ، ئاۋۇ تاۋاپ قىلىۋاتقان ياپونلارنىڭ كۆپلىكىنى.
**********************************
(ياپونىيەدىكى «يىپەك يولى مەدەنىيەت كۇلۇبى»نىڭ قورغۇچىسى شىرايىشى ئەپەندىم بىلەن بولغان سۆھبەتتىن)
__ سىز كۇلۇپقا قاتناشقان ئۇيغۇر ئوقۇغۇچىلار ھەققىدە قانداق تەسىراتقا ئىگىسىز؟
ئۇيغۇرلاردا مەھەللىۋى خاراكتېر بەك روشەن ئىكەن. غۇلجىلىق ئوقۇغۇچىلار ياپونىيىگە ئۆز يۇرتىدىن كەلگەنلەرگە تەرجىمانلىق قىلىش ۋە مۇلازىمەت قىلىش جەھەتتە بىر قەدەر ئاكتىپ، باشقىلارمۇ ئۆز يۇرتىدىن كەلگەنلەرگە پائالراق......ئۇيغۇر ئوقۇغۇچىلاردىن بۈگۈنى ئىككىسى بىللە كېلىپ مەن بىلەن كۆرۈشىدۇ. ئەتىسى ئۇلار ئايرىم – ئايرىم كېلىپ، بىر – بىرىنى ماڭا چېقىشتۇرىدۇ. ئۇيغۇلار ھەرگىزمۇ بىر – بىرىنىڭ ياخشى گېپىنى قىلمايدىكەن.
ياپونىيەگە ئوقۇشقا كەلگەن ئۇيغۇرلادىن 60 نەپىرى ئائىلە بويىچە ئامېرىكىغا چىقىپ كەتتى. ئۇيغۇرلار ئامرىكىنى بەكلا ياخشى كۆرسە كېرەك، ئۇلار ھەممە نەرسە ئامېرىكىدا بار دەپ قارايدۇ، ئۆزىدە بولمىغان نەرسە نەدە بولاتتى! ئۇلار يۇقىرى تەربىيە كۆرگەن ياشلار، ئۇلار ئىمكانقەدەر ئۆز ۋەتىنىگە قايتىپ، ئۆزىنى تونۇتۇشى كېرەك ئىدى. ئۇلار يات، ھاكىم مەدەنىيەتنىڭ ئىچىدە غەرق بولۇپ يوقاپ كېتىۋەرسە، ئۆزىنىڭ خەلقى مەرىپەتسىز قېلىۋەرسە، نەتىجىدە بۇ مىللەت دۇنياغا ئۆزىنىڭ كىملىكىنى تونۇتالماي، بار بىلەن يوق ئارىلىقىدا قېلىۋېرىدۇ. ئۇلار مىڭلاپ، ئون مىڭلاپ، يۈز مىڭلاپ ئوقۇپ سۈپەتلىك بىر قوشۇن سۈپىتىدە ئوتتۇرىغا چىقىشى كېرەك ئىدى.
**********************************
بىز ھەر بىر ئەجنەبىي مەدەنىيەتنى كۆرگەندە ئەجدادلىرىمىزنى قارغىدۇق، چاپانلىرىمىزنىڭ پېشىنى باشقىلارنىڭ چاپىنىغا قاراپ قىسقارتتۇق، تامبال ۋە چاچلىرىمىزنىمۇ شۇنداق قىلدۇق، بىز ئىزچىل تۈردە ئۆزىمىزگە تەئەللۇق نەرسىلەرنىڭ ھەممىسىنى قىسقارتتۇق، ئاخىر نە باشقىلارغا، نە ئۆزىمىزگە ئوخشىماي قالدۇق. بىر – بىرىمىزنىڭ كۆزىگە سىغىشماي، بىر – بىرىمىزگە خۇي كۆرسىتىپ، مۈرە قاقىدىغان، بىر – بىرىمىزنىڭ ھالىغا يېتىشنى قولىمىزدىن كەلمەيدىغان ئىش ھېسابلاپ، بىر – بىرىمىزگە ئارتۇقچە ئادەم بۇلۇپ تۇيۇلىدىغان بولدۇق.
**********************************
كىتابخانىلارنىڭ مۇلازىمىتى ناھايىتى ياخشى ئىكەن، مۇلازىم قىزلار سىز سېتىۋالغان كىتابلارنى مۇقاۋىلاپ بېرىدىكەن، پۇل تاپشۇرغاندا سىزگە «رەھمەت» دەپ تەزىم قىلىدىكەن، ماڭغان ۋاقتىڭىزدا «خوش» دەپ ئۇزىتىپ قويىدىكەن. بىزنىڭ يۇرتىمىزدا كىتابخانىلارغا كىرسىڭىز، مۇلازىم خېنىملارنىڭ سۈزۈلۈپ ئولتۇرغانلىقىنى كۆرىسىز. ئۇلارنىڭ ئالدىدىكى ھەربىر خېرىدار ئۇلارنى ئاۋارە قىلىۋاتقان بېزەڭ ئادەملەر بۇلۇپ كۆرىنىدۇ، سىز پۇل تۆلىسىڭىز پۇلىڭىزدىن گۇمانلىنىپ ئۆرۈپ – چۆرۈپ قارايدۇ، بۇ چاغدا سىز ئۇنىڭ گۇمانخورلۇقى تەرىپىدىن ھاقارەتلەنگەندەك بولىسىز. ئۇلار پۇل قايتۇرغاندا، پۇلنى چىرايىڭىزغا قارىمايلا پەشتاختىغا تاشلاپ قويىدۇ، چېچىلغان پۇللارنى ئۆزىڭىز رەتلىۋالىسىز. ئىشىكتىن چىققاندا، ئىشىك قاراۋۇللىرى ئالغان كىتابلىرىڭىزدىكى تامغىلارنى ۋە تالونلارنى تەكشۈرىدۇ، يالتىراق خالتا تەلەپ قىلسىڭىز، خالتىنى ئالدىڭىزغا تاشلاپ بېرىشىدۇ. سىز بۇنداق مۇھىتتا كىتاب ئوقۇيدىغان ئادەمگە لايىق ئالىجانابلىق ئىززەتكە ھەرگىز ئېرىشەلمەيسىز......كىتاب ۋە كىتابخانلار بىلەن خۇشى يوقلار كۆڭلىدە «ھەي ئەخمەقلار، تاراقلاپ تۇرىدىغان پۇلنى ئەسكى قەغەزگە خەجلەپ يۈرگىنىڭلارنى قاراڭلار» دەپ ئەيىبلىشى مۇمكىن. بىزدە نەشىرىياتتا ئىشلەيدىغانلارنىڭ كۆپىنچىسىنىڭ يازغۇچى بىلەن خۇشى يوق. چۈنكى، يازغۇچى گاداي، نەشرىياتچى باي. بىر قېتىم مەشھۇر يازغۇچىمىز زوردۇن سابىر ئاكا بىر كىتابخانىدا كىتاب كۆرىۋىتىپ، پۇتى تېلىپ كەتكەن ۋە يېنىدىكى بىر ئورۇندۇقتا ئولتۇرغان. شۇ چاغدا بىر خېنىم كېلىپ، «بۇ يەر قىرائەتخانا ئەمەس» دەپ ئورۇندۇقنى تارتىۋالغان. بىزدىن باشقا ئەلدە زوردۇن سابىردەك ئادەملەرنىڭ بىر كىتابخانىغا كىرىشى شۇ كىتابخانىنىڭ شان – شەرىپىگە ئايلىنىپ، مەخسۇس ئىمزاسى ئېلىنىدۇ. ۋاھالەنكى، زوردۇن سابىر ئۇيغۇر كىتابخانىسىدا بىر ئورۇندۇققا ئېرىشەلمىگەن. خەقنىڭ كىتابخانىلىرىدا ئولتۇرۇپ كىتاب كۆرىدىغان مەخسۇس دىۋانلار، قەھۋە ئىچىپ پاراڭلىشىدىغان سالۇنلار بولىدۇ. بىزنىڭ غاپىل مۇلازىمەتچىلىرىمىز زوردۇن سابىرنىڭ كىتابىنى سېتىپ نان يەيدۇ، لېكىن زوردۇن سابىرنى تونۇمايدۇ، كىشىلىك ئىززەتنىڭ نېمىلىكىنى بىلمەيدۇ.
**********************************
ھاۋادا كېتىۋېتىپ، تۈرلۈك ئوي – خىياللارنىڭ ئىچىدە تېلىققاندەك بولدۇم – دە، رۇسىيىنىڭ ئاتاقىلىق يازغۇچىسى ئالېكساندېر سولژىنتسىننىڭ «خۈلخان ۋە چۈمۈلە» دىگەن نەسرىنى ئوقۇدۇم:
«مەن پورداپ كەتكەن بىر ئوتۇننى گۈلخانغا تاشلىدىم. لېكىن، ئۇ ئوتۇننىڭ ئىچىدە مىغ – مىغ چۈمۈلىلەرنىڭ بارلىقىغا دىققەت قىلماپتىكەنمەن.
ئوتۇن چىرسىلداپ كۆيۈشكە باشلىۋىدى، چۈمۈلىلەر ئۇنىڭ ئىچىدىن ئۆمىلەپ چىقىپ، تەرەپ – تەرەپكە قاچتى. ئۇلار ئوتۇننىڭ ئۈستىدە ئۆزىنى ھەريان ئۇراتتى، ئوت يالقۇنىدا تارتىشىپ كۆيۈشكە باشلاۋاتاتتى.
مەن ئوتۇننى چەتكە تارتىۋەتتىم، شۇنىڭ بىلەن نۇرغۇن چۈمۈلە ئۆلۈمدىن قۇتۇلۇپ قالدى. ئۇلار قۇملۇققا، قارىغاي يوپۇرماقلىرىغا قاراپ يامىشىشقا باشلىدى. لىكىن، غەلىتە يېرى شۇكى، ئۇلار گۈلخاننىڭ يېنىدىن نېرى كەتمىدى. ئۆزلىرىدىكى ۋەھىمىدىن خالاس بۇلۇپلا، يەنە كەينىگە بۇزۇلۇپ، گۈلخاننىڭ ئەتراپىدا بىر ھازا پىرقىرىدى، قانداقتۇر بىر خىل كۈچ ئۇلارنى قايتىپ كېلىشكە، ئۆرتىنىۋاتقان ماكانىغا قايتىپ كېلىشكە ئۈندىمەكتە ئىدى! ئاخىر، نۇرغۇن چۈمۈلە كۆيۈۋاتقان ھېلىقى ئوتۇنغا قايتىدىن ياماشتى، ئۇنىڭ ئۈستىدە غۇجمەك ھالەتتە تۇرغىنىچە كۆيۈپ كۈلگە ئايلاندى...»
تامام!