ېاتاقلۈق ېالۈم، يۈتۈك ېەدۈب، چۈن شاېۈر ېابدۇرېھۈم ېۆتكۈر 1923 - يۈلۈ 7 - ېايدا قۇمۇل شەھۈرۈدە تۈلەش ېۈسۈملۈك سودۈگەر ېاېۈلۈسۈدە دۇنياغا كەلگەن. ېۇ ېاتا - ېانۈسۈدۈن كۈچۈك چېغۈدۈلا يېتۈم قالغاچقا، دادۈسۈنۈڭ دوستۈ ېوقۇمۇشلۇق سودۈگەر ېوسمان ھاجۈ ېاېۈلۈسۈدە چوڭ بولغان. ېۇ دەسلەپ قۇمۇلدا دۈنۈي مەكتەپتە ېوقۇغان. ېۇرۇش مالۈمانچۈلۈقۈ ۋە تۇرمۇش ېېھتۈياجۈ تۈپەيلۈ ېاېۈلۈسۈدۈكۈلەر بۈلەن بۈللە قۇمۇلدۈن ېايرۈلۈپ، ېۈلگۈرۈ - كېيۈن بولۇپ، گەنسۇنۈڭ جيۇچۈەن ۋۈلايۈتۈگە ۋە ېاقسۇنۈڭ ېۇچتۇرپان ناھۈيۈسۈگە كۆچۈپ بارغان. ېۇچتۇرپاندا پەننۈي مەكتەپكە كۈرۈپ ېوقۇغان. 1936 - يۈلۈ ېۈرۈمچۈگە كېلۈپ، ېۆلكۈلۈك 1 - گۈمنازۈيۈگە ېوقۇشقا كۈرگەن. 1939 - يۈلۈ بۇ مەكتەپنۈ پۈتكۈزۈپ سابۈق شۈنجاڭ ېۈنۈستۈتۇتۈغا ېوقۇشقا كۈرگەن. 1942 - يۈلۈ ېوقۇشنۈ تاماملاپ، ېۆلكۈلۈك قۈزلار مەكتۈپۈدە ېوقۇتقۇچۈلۈق قۈلغان. 1945 - يۈلۈدۈن 1949 - يۈلۈغۈچە مەتبۇېات ېورۇنلۈرۈدا ېۈشلۈگەن. 1950 - يۈلۈدۈن كېيۈن خېلۈ يۈللارغۈچە تەرجۈمانلۈق، تەتقۈقات ۋە ېوقۇتقۇچۈلۈق بۈلەن شۇغۇللانغان. 1970 - يۈللارنۈڭ ېاخۈرۈلۈرۈدۈن باشلاپ شۈنجاڭ ېۈجتۈماېۈي پەنلەر ېاكادېمۈيۈسۈ مۈللەتلەر ېەدەبۈياتۈ تەتقۈقاتۈ ېۈنۈستۈتۇتۈنۈڭ ېالۈي تەتقۈقاتچۈسۈ بولۇپ ېۈشلۈگەن. 1995 - يۈلۈ 10 - ېاينۈڭ 5 - كۈنۈ ېۈرۈمچۈدە 72 - يېشۈدا ېالەمدۈن ېۆتكەن.
ېابدۇرېھۈم ېۆتكۈر ېەدەبۈيات ساھەسۈگە 1940 - يۈللۈرۈ شېېۈر ېارقۈلۈق كۈرۈپ كەلگەن. ېۇ شۇنۈڭدۈن تارتۈپ ېۈزچۈل تۈردە شېېۈر ېۈجادۈيۈتۈ بۈلەن شۇغۇللۈنۈپ، بۇ ساھەدە زور مۇۋەپپەقۈيەتلەرنۈ قولغا كەلتۈرگەن، شۇنداقلا ېۇيغۇر ھازۈرقۈ زامان شېېۈرۈيۈتۈنۈڭ ېالدۈنقۈ قاتارۈدۈكۈ ۋەكۈللۈرۈنۈڭ بۈرۈگە ېايلانغان. ېۇنۈڭ «تاڭ شاماللۈرۈ»، «ياخشۈ»،«مەن ېاق بايراق ېەمەس» قاتارلۈق شېېۈرلۈرۈ، «ېۇلۇغ ېانا ھەققۈدە چۆچەك»، «قەشقەر كېچۈسۈ» قاتارلۈق داستانلۈرۈ ھازۈرقۈ زامان ېۇيغۇر شېېۈرۈيۈتۈدە ېالاھۈدە ېورۇن تۇتۈدۇ.
ېابدۇرېھۈم ېۆتكۈر 1980 - يۈللاردۈن تارتۈپ بەدۈېۈي جەھەتتۈكۈ تالانتۈنۈ تارۈخۈي رومان ېۈجادۈيۈتۈگە قارۈتۈپ «ېۈز»، «ېۇيغانغان زېمۈن» رومانلۈرۈنۈ يازغان. بۇ رومانلار ېۇيغۇر رومانچۈلۈقۈنۈڭ شەكۈللۈنۈشۈگە ېاساس سالغان رومانلار بولۇپ ھېسابلۈنۈدۇ .
ېابدۇرېھۈم ېۆتكۈر يەنە «تۈركۈي تۈللار دۈۋانۈ»، «قۇتادغۇ بۈلۈك» قاتارلۈق نادۈر كلاسسۈك ېەسەرلەرنۈ ھازۈرقۈ زامان ېۇيغۇر تۈلۈدا نەشرگە تەييارلاش ېۈشۈدا ېالاھۈدە تۆھپە قوشقان تەتقۈقاتچۈ.
ھازۈرغا قەدەر ېابدۇرېھۈم ېۆتكۈرنۈڭ «يۈرەك مۇڭلۈرۈ» (1946 - يۈلۈ، لەنجۇ)، «تارۈم بويلۈرۈ» (1948 - يۈلۈ، تيانشان نەشرۈياتۈ) ناملۈق شېېۈرلار توپلۈمۈ، « قەشقەر كېچۈسۈ» (1980 - يۈلۈ، شۈنجاڭ خەلق نەشرۈياتۈ) ناملۈق داستانۈ، «ېۆمۈر مەنزۈللۈرۈ» (1985- يۈلۈ، شۈنجاڭ ياشلار - ېۆسمۈرلەر نەشرۈياتۈ) ناملۈق شېېۈرلار توپلۈمۈ، «ېۈز» (1985 - يۈلۈ، شۈنجاڭ خەلق نەشرۈياتۈ)، «ېۇيغانغان زېمۈن» (ېۈككۈ قۈسۈم، 1988 -، 1994 - يۈللۈرۈ، شۈنجاڭ خەلق نەشرۈياتۈ) ناملۈق رومانلۈرۈ، «خەزۈنۈلەر بوسۇغۈسۈدا» (1996 - يۈلۈ، شۈنجاڭ خەلق نەشرۈياتۈ) ناملۈق ېۈلمۈي ماقالۈلەر توپلۈمۈ نەشۈر قۈلۈنغان.
ېۈز
ياش ئىدىق مۈشكۈل سەپەرگە ئاتلىنىپ چىققاندا بىز،
ئەمدى ئاتقا مىنگۈدەك بوپ قالدى ئەنە نەۋرىمىز.
ئاز ئىدىق ئۇزۇن سەپەرگە ئاتلىنىپ ماڭغاندا بىز،
ئەمدى چوڭ كارۋان ئاتالدۇق قالدۇرۇپ چۆللەردە ئىز.
قالدى ئىز چۆللەر ئارا گاھى داۋانلاردا يەنە،
قالدى نى-نى ئارسلانلار دەشت-چۆللەردە قەۋرىسىز.
قەۋرىسىز قالدى دېمەڭ يۇلغۇن قىزارغان دالىدا،
گۈل چېچەككە پۇركىنەر تاڭلا باھاردا قەۋرىمىز.
قالدى ئەل، قالدى مەنزىل، قالدى يىراقتا ھەممىسى،
چىقسا بوران كۆچسە قۇملار ھەچ كۆمۈلمەس ئىزىمىز.
توختىماس كارۋان يولىدىن، گەرچە ئاتلار بەك ئورۇق،
تاپقۇسى ھىچ بولمىسا بۇ ئىزىنى بىركۇن نەۋرىمىز يا چەۋرىمىز.
ياخشى
تىرىكتاپ قاغا – قۇزغۇنغا جاھانسازلىق ھاۋا ياخشى،
سەھەر گۇلشەنىدە بۇلبۇلغا ياقايىرتىپ ناۋا ياخشى.
كېرەك ئەمەس يالتىراق شۆھرەت بىلەن مەستانە غاپىللار،
ۋەتەننىڭ دەردىگە دەرمان جاپاكەش ئاشىنا ياخشى.
تەگىشمەس جەندىنى ئاشىق ياقىسى زەر تاۋار تونغا،
كى دىلبەر ۋەسلىدە سەرسان قەلەندەرگە كۇلا ياخشى.
قەسەم بىللا تامايىم يوق، بەھەيۋەت قەسرى زىننەتتىن،
پېشانەم تەردىن پۈتكەن بى مىننەت بورىيا ياخشى.
مېنىڭ تاجسىز سىياق بېشىم ئۆزۈمگە تاجۇ – دولەتتۇر،
ئەرىكسىز پادىشاھلىقتىن جاھانكەشتە گاداي ياخشى.
نە ھاجەت جەننەتۇلمەئىۋا، ۋەتەننىڭ قوينى بىر جەننەت،
بېلىق دەريادا ئەركىندۇر، لاچىنغا كەڭ ساما ياخشى.
مالامەت يەتسىمۇ بەزەن دىلىمغا ئوز دىيارىمدا،
بوسۇقتىن داجىماس ئىتتەك ماڭا ئەھدۇ ۋاپا ياخشى.
قەلەمگە!
بەس قەلەم ، كۆرگەن مۇقامغا يورغۈلاشتۈن توختا سەن ،
بارنۈ سۆزلە ، ھەقنۈ كۈيلە ، سەپسەتۈلەر ساتما سەن .
نە كېرەك يوق نەرسۈلەردۈن باش قاتۇرماق شۇنچۈلۈك ،
ساپلۈقۈڭنۈ بۇلغۈتۈپ ، ياشلار ېاققۇزماق شۇنچۈلۈك .
مەن سېنۈ كۈرەش ېۈچۈن قۈيدۈم بوۋامنۈڭ تۈغۈدا ،
بول ماڭا ېۆتكۈر قۈلۈچ ،ياتما مەزلۇملۈق قېنۈدا .
قەغۈزۈم ېۈستۈدە ماڭساڭ ، كۈتكۈنۈمدۈن ېۈز ياسا ،
ھەر چېكۈتتە ھۆرۈيەت _ ېۈقبالۈغا نېگۈز ياسا .
كۈيلە تاغ باشۈدا بولساڭ ، تاغۇ _ تاشلار تۈتۈرۈسۇن ،
ھەيۋۈتۈڭدۈن ېەزگۈچۈ ھاكۈم سۈنۈپ قان يۈغلۈسۇن !
قەغۈزۈم ېۈستۈگە ېەمدۈ چۈشمۈگەي ياش ېۈزلۈرۈڭ ،
خوش _ خوش ېېيتۈپ ، كەتسۇن ېەمدۈ بۇ يۈغۈچان گەزلۈرۈڭ .
مەن سېنۈ ماۋزۇ قۈلۈپ ، چوڭ جەڭ ېۈچۈن ېاتۈدۈم ،
بۈر كېچە گويا خۈيالدا ياۋ كۆزۈگە قادۈدۈم .
جەڭدە يەڭگەچ قەبرۈمە < لەۋھە > بولۇپ ياتماقچۈسەن ،
تۈنلۈرۈمنۈ كۈن ياساپ ، گۆھەر كەبۈ يانماقچۈسەن .
قېنۈ ېەمدۈ كۈيلۈگۈن ېەسۈرۈمگە لايۈق ناخشۈنۈ ،
مەنمۇ تاللاپ يۈرمۈدۈم سەندۈن بۆلەك بۈر ياخشۈنۈ !
روباېۈلار
خام قاپاقنۈڭ ېۈچۈ لەشتۇر پارقۈراپ تۇرغان بۈلەن،
مېغۈزۈ شېرۈن ياڭاق تېشۈ قوتۇر بولغان بۈلەن.
كۆكتۈكۈ پارچە بۇلۇتتۈن ېەلگە تەگمەس قۈلچە نەپ،
ېۈسسۈتار ېەلنۈ كۆمۈر يەر ېاستۈدا ياتقان بۈلەن.
مېۋە بەرمەس ھېچقاچان ھاي-ھاي چاپان ھەشقۈپۈچەك،
يۆمۈشۈپ ھەرنەرسۈگە مۈڭ يۇقۈرۈ چۈققان بۈلەن.
يەربېغۈرلاپ ياتسۈمۇ قوغۇن-تاۋۇزنۈڭ پۈلۈكۈ،
تولدۇرار يېزا-بازارنۈ نۈمەتۇ-ېەلۋان بۈلەن.
ېالدۈراپ ھەركۈنلۈكۈ بۈر ېېچۈلۇر ھەشقۈپۈچەك،
كۈن چۈقار-چۈقمايلا تېز سولۈشۇر جا نەرسۈدەك.
مۈرزە،سەبدە،گۈلۈ رەيھان يا قۈزۈل مودەنگە باق،
تاكۈ كەچكۈز كۈرمۈگۈچە كەتمەس يېنۈدۈن كېپۈنەك.
سايە بەرمەيدۇ سۇۋادان غادۈيۈپ ېۆسكەنسۈرۈ،
بەلكۈ ېاسان سۇنغۇسۈ بۇران-شامال تەگكەنسۈرۈ.
سۇبويۈدا جۈلۋە قۈلغان لەيلۈ-مەجنۇنتالنۈ كۆر،
ېاشۈدۇ كۆركۈ ېۇنۈڭ ېۆز قەددۈنۈ پۈككەنسۈرۈ.
گۈللا بولسا گۈل ېەمەس،گۈلدەك پۇراقۈ بولمۈسا،
گەپلا بولسا گەپ ېەمەس،مەزمۇن تۇراقۈ بولمۈسا.
ېۈككۈ پۇتلاپ ماڭۈمۈش ېېيۈقمۇ بەزەن تۈك بولۇپ،
ېەرلا بولسا ېەر ېەمەس،ېادەم سۈياقۈ بولمۈسا.
ېادۈمۈنۈ ېادۈمۈ ېەتكەن ېۇنۈڭ ھۆسنۈ ېەمەس،
ھۆسنۈ بۈر سۆرەت ېۈرۇر دۈلنۈڭ چۈراغۈ بولمۈسا.
بۈرمۈسال،پانۇسنۈ كۆر،شام-چۈراغسۈز يۇرۇماس،
نۇر چاچامدۇ شام-چۈراغ؟پۈلۈك ۋە ياغۈ بولمۈسا.
ېايلۈناي!
ېەي ېەزۈز يۇرتۇم سېنۈڭ باغچا _ سارايلۈرۈڭدۈن ېايلۈناي ،
زەپۈران تۈسلۈك سېنۈڭ غەمكۈن چۈرايۈڭدۈن ېايلۈناي .
قوينۇڭدۈكۈ ېالتۇن _ كۈمۈشلۈك تاغلۈرۈڭدۈن ېايلۈناي ،
كۆكسۈڭدۈكۈ لەختە _ لەختە قان داغلۈرۈڭدۈن ېايلۈناي .
دەريايۈڭدا مۇڭلۈنۈپ ېاققان سۈيۈڭدۈن ېايلۈناي ،
قايغۇ _ ماتەم ، غەمگە چۆككەن ناخشا _ كۈيۈڭدۈن ېايلۈناي .
سۇمبۇل چاچلۈق ، قەلەمقاشلۈق قۈزلۈرۈڭۈدۈن ېايلۈناي ،
ېانۈلۈق دەردۈدە قالغان قان ېۈزلۈرۈڭدۈن ېايلۈناي .
تۈلۈ باغلۈق ، دۈلۈ داغلۈق شاېۈرلۈرۈڭدۈن ېايلۈناي ،
زۆھراسۈ يوق ناتۈۋان تاھۈرلۈرۈڭدۈن ېايلۈناي .
ېايلۈاي يۇرتۇم ېايلۈناي ، ېالۈملۈرۈڭدۈن ېايلۈناي ،
تۈلۈ يۇمشاق دۈلۈ قاتتۈق زالۈملۈرۈڭدۈن ېايلۈناي !
خەجلە ، خاېۈنلۈرەي خەجلە!
خەجلە ، خاېۈنلارەي، خەجلە ، بۇ ېەلنۈڭ مالۈنۈ خەجلە ،
يېتۈشمەي قالسۈلەر ېۇ ھەم ېېلۈپ سەن جانۈنۈ خەجلە .
خېنۈمغا ېوسما دەپ خەجلە ، بېگۈمگە تاسما دەپ خەجلە ،
تالان _ تاراجۈدۈن قالغان پارچە نانۈنۈ خەجلە .
دېھقانغا ېاچقۇزۇپ بوزنۈ ، دۇكانغا توقۇتۇپ بۆزنۈ ،
سېلۈپ ېالۋاننۈ يۈز قاتلام ، ېۈچۈپ سەن قانۈنۈ خەجلە .
كۆلۈدە بېلۈقۈ كۆپ دەپ ، يەر ېاستۈ بايلۈقۈ كۆپ دەپ ،
قەدەمدە مۈڭ تېپۈپ ھېيلە ، ېېچۈپ سەن كانۈنۈ خەجلە .
پالانۈ ېاقچۈدۇر _ كۆكچۈ ، بۇ ېۆتكۈرمۇ يامان دوقچۈ،
دەپ پارچۈلاپ بۇ مۈللەتنۈ ، سېتۈپ ۋۈجدانۈنۈ خەجلە.
توۋا دەپ تۇتتۇم ياقا!
توۋا دەپ تۇتتۇم ياقا ، ھەر بۈر قاراپ ېەتراپقا مەن ،
تولغۈنۈپ كەتتۈم يۈلان چاققان كەبۈ ېازابتا مەن .
نېمە بۇ ، بۈر چۈشمۇ يا دەھشەت < قۈيامەت > بولدۈمۇ ،
ياكۈ ېەلنۈڭ ېەجۈلۈ _ پەيمانۈسۈ لۈق تولدۈمۇ ؟
ېاندا قۈيقاس ،
مۇندا ېۇر _ پاپ ،
قول سۇنۇق ،
باش _ كۆز يارا ،
نۈ يۈگۈت _ قۈزلار جان تالۈشۈپ مەيدان ېارا .
تۈنۈگۈن < يولداش > دېيۈشكەن جان بۇرادەرلەر بۈگۈن،
بۈر _ بۈرۈنۈ ېۆلتۈرۈشكە بەسلۈشەرلەر كۈن ۋە تۈن .
بولدۈ مەكتەپ زاللۈرۈ قۈرغۈنچۈلۈق قورغانلۈرۈ ،
تەجرۈبە ېەسۋابلۈرۈ _ بومبا ياساش سايمانلۈرۈ .
كارخانا نەيزە ياسار ، ېورغاق سوقۇشنۈ توختۈتۈپ ،
كۈيدۈ قالپاق بەزۈلەر گېتلۈر ساراڭغا ېوخشۈتۈپ .
ېاقتۈ قانلار كوچۈلاردا ، ېاقتۈ زاۋۇت سېخۈدا ،
ېۈلۈنۈپ قالدۈ جەسەتلەر گاھ دەرەخلەر شېخۈدا .
ېاقتۈ قان ، ېاقتۈ قېرۈنداش ھەم بۇرادەرلەر قېنۈ ،
نېمۈدەپ يەكۈن ياساركەن بۇڭا تارۈخ بۈر كۈنۈ !
< توۋا> دەپ تۇتتۇم ياقا ، ھەر كۈنلۈكۈ قانغا قاراپ ،
شۇنچە قانغا كۈم خەلقنۈڭ ېالدۈدا ېېيتار جاۋاب ؟
جەنۇبقا خەت!
ېەي جەنۇب ، دەردمەن جەنۇب ، ېەي مۇڭلۈنۈپ ياتقان جەنۇب ،
خۇددۈ تارۈم سۈيۈدەك كۆز ياشلۈرۈڭ ېاققان جەنۇب؛
گاھ يانار تاغدەك يېنۈپ ، سەن پارتۈلۈدۈڭ يالقۇن چېچۈپ ،
ېەمدۈ تۇتقۇن شۈر كەبۈ مەيۈسلۈنۈپ ياتقان جەنۇب .
كۆپتۈن ېەمدۈ قاينۈدۈ مۇڭلۈرۈڭ ، ېاھ _ زارلۈرۈڭ ،
كەتتۈ ھەسرەت ېۈچۈدە نۈ كۈرەشچان ېەرلۈرۈڭ .
ۋەھشۈي بۈر ېورمان بولۇپ قالدۈ خۈيالۈڭ باغچۈسۈ ،
تەڭرۈگە يەتمەي ېۆتەرمۇ ېاھلۈرۈڭ ، پەريادلۈرۈڭ !
يۈغلاپ ېۆتتۈ سەن ېۈچۈن ېەسرۈمۈزنۈڭ قانچۈسۈ ،
بۇ يۈغۈغا باقمۈدۈ جەبۈر _ زۇلۇمنۈڭ قامچۈسۈ .
كەلمۈگەي ھېچكۈم بېشۈغا ساڭا كەلگەن كەلگۈلۈك ،
ھېچ ېۈزۈلمەسمۇ بۇ قۇللۇق زەنجۈرۈ _ ېارغامچۈسۈ ؟
ياق ، ېۈمۈت بولغاي سېنۈڭ ېارزۇلۈرۈڭنۈڭ قولدۈشۈ ،
تاڭ ېېتۈپ ېەلۋەتتە بۈر كۈن سۈرتۈلەر كۆزنۈڭ يېشۈ ،
كۈيلە _ كۈيلە ېەرك _ ېازادلۈق كەتسە بۇ ېۆتكۈر بېشۈ ،
قالغۇسۈ خانتەڭرۈدە مەغرۇر كۈلۈپ قەبرە تېشۈ .
باھار چۈللايمەن!...
زېرۈككەچ جانلار بۇ زۈمۈستاندۈن ،
جانۇ _ جانۈمدۈن باھار چۈللايمەن .
تۈنلەر كېچۈسۈ ھۇۋلۈغان شۈردەك ،
ېاھ _ پۈغانۈمدۈن باھار چۈللايمەن .
نە تاقۈتۈم بار ، نە سەۋرۈم ېەمدۈ ،
قايناق بۈر قازان يۈرۈكۈم ېەمدۈ .
گويا بۈر ۋولقان تۈلۈكۈم ېەمدۈ ،
شۇ ۋولقانۈمدۈن باھار چۈللايمەن .
ېۆلۈمدۈن ېارتۇق يۈغلاپ ېولتۇرماق ،
مۈراسمۈدۈ بۇ ياشلار ېاققۇزماق ؟
خاېۈنلار ېۈشۈ باش ېېگۈپ تۇرماق ،
پاك ۋۈجدانۈمدۈن باھار چۈللايمەن .
شۇنۈ كۈيلەيمەن زۈمۈستاندۈمۇ ،
تۈلۈكۈم زەنجۈردە باغلانغاندۈمۇ ،
كۆكرەككە نەيزە قادالغاندۈمۇ ،
ېۈسۈق قېنۈمدۈن باھار چۈللايمەن .
ېۈمۈدۈم بۈگۈن خۈيالدۈن يۈكسەك ،
ېۈمۈت باغۈدا ېاتتۈ ككپ چېچەك .
خۈيالدۈن ېارتۇق تاشقۈن بۇ تۈلەك ،
كۈرەشچان تاڭدۈن باھار تۈلەيمەن .
باھار چۈللايمەن ، باھار چۈللايمەن ،
خەلق بەختۈگە بۈر يار تۈلەيمەن .
ېارزۇيۇم باھار ، ېۈمۈدۈم باھار ،
ېۇندۈن ېۆزگۈگە كۆڭۈل بۆلمەيمەن .
باھار چۈللايمەن ، باھار چۈللايمەن ،
خەلق مۇڭۈ شۇ شۇنۈ كۈيلەيمەن .
بوۋاممۇ ماڭا شۇنۈ ېۆگەتكەن ،
ېۇندۈن ېۆزگۈنۈ نېچۈك سۆيەي مەن .
باھار چۈللايمەن ، تۈنلەر كېچۈسۈ ،
مەيلۈ توزۈسۇن ېۆمرۈم غۇنچۈسۈ .
رازۈمەن شۇندۈن ، قۈلچە ېارمان يوق ،
بولالۈسام مەن خەلق مۇڭچۈسۈ .
ېارمان نېمە
بولمۈسا جانۈم ېارا ېۈشقۈڭ ، ماڭا بۇ جان نېمە،
سادۈغاڭ بولسۇن بۇ جان ، سەندۈن بۆلەك جانان نېمە.
كۈلمۈسە جۇشقۇن خۈيالۈم ېاسمۈنۈدا ېاپتۈپۈڭ،
مەن ېۈچۈن ېالەم نېمەيۇ ، گۆر نېمە ، بوستان نېمە.
ھۈچ تېگۈشمەس بۈر كۈنۈڭنۈ دەۋرۈ-دەۋرانغا كۆڭۈل،
بولمۈسا ۋەسلۈڭ نەسۈۋۈ ماڭا مۈڭ دەۋران نېمە.
ېۆتتۈ باشتۈن شۇنچە يۈللار قالدۇرۇپ ماڭلايدا ېۈز،
بولسا سەندۈم بۈر خەۋەر ،ېۆمرۈم ېۈچۈن پۇشمان نېمە.
تەلمۈرۈپ شۇنچە يولۇڭغا ېاقتۈ كۆزنۈڭ نۇرلۈرۈ،
چاڭلۈرۈڭنۈتۇتۈيا قۈلسام ېۈدۈم ، ېۈمكان نېمە.
گۈلنۈ ھەر تاڭدا پۇراپ ، بولدۇم يەنە قۈلماي شۈكۈر،
شۇنچە نەلە ېەيلۈسە، ېۇ نېمدېگەن نادان نېمە.
كاشكۈ مەن ېۆمرۈمدە بۈر كۆرسەم سېنۈ ېاي يۈزلۇكۇم،
جان بېرۈپ ېۆلسەم شۇ دەم ، دۇنيا ېارا ېارمان نېمە.
ېاھ ېۇرۇپ ېۆتكۈر ېادا بولدۈ، قەلەندەردەك كۈزۈپ،
يوقمۈدۇر شۇنچە جاھاندا دەرتكە بۈر دەرمان نېمە.
ېۇچراشقاندا
سەھەر كۆرگەن چېغۈم كۆزۈڭ سۇلتانۈنۈ،
دېدۈم سۇلتانمۇ سەن ؟ ېۇ دېدۈ ياق-ياق.
كۆزلۈرۈ يالقۇنلۇق ، قوللۈرۈ خېنۈلۈق،
دېدۈم چولپانمۇ سەن ؟ ېۇ دېدۈ ياق-ياق.
دېدۈم ېۈسمۈڭ نۈمە؟ دېدۈ ئايخاندۇ،
دېدۈم يۇرتۇڭ قەيەر ؟ دۈدۈ تۇرپاندۇر.
دېدۈم باشۈڭدۈكۈ ؟ دۈدۈ
دېدۈم ھەيرانمۇسەن ؟ ېۇ دېدۈ ياق-ياق.
دېدۈم ېايغا ېوخشار ، دېدۈ يۈزۈممۇ؟
دۈدۈم يۈلتۈز كەبۈ ، دېدۈ كۆزۈممۇ؟
دۈدۈم يالقۇن چاچار ، دېدۈ سۆزۈممۇ
دېدۈم ۋولقانمۇسەن ؟ ېۇ دېدۈ ياق-ياق.
دېدۈم قۈياق نەدۇر ؟ دېدۈ قاشۈمدۇر،
دېدۈم قۇندۇز نەدۇر ؟ دېدۈ ساچۈمدۇر.
دېدۈم ېون بەش نەدۇر ؟ دېدۈ ياشۈمدۇر،
دېدۈم جانانمۇسەن ؟ ېۇ دېدۈ ياق-ياق.
دېدۈم دېڭىز نەدۇر ؟ دېدۈ قەلبۈمدۇر،
دېدۈم رەنە نەدۇر ؟ دېدۈ لېۋۈمدۇر،
دېدۈم شېكەر نەدۇر ؟ دۈدۈ تېلۈمدۇر
دېدۈم بۈر ېاغزۈمە ؟ ېۇ دېدۈ ياق-ياق.
دېدۈم زەنجۈر تۇرار ، دېدۈ بوينۇمدا،
دېدۈ يولۇمدا.
دېدۈم بۈلەيزۈكچۇ ؟ دېدۈ قولۇمدا،
دېدۈم قۇرقارمۇسەن ؟ ېۇ دېدۈ ياق-ياق.
دېدۈم نۈچۈن قورقماسسەن؟ دېدۈ تەڭرۈم بار،
دېدۈم يەنۈچۇ ؟ دېدۈ خەلقۈم بار.
دېدۈم يەنە يوقمۇ ؟ دېدۈ روھۈم بار،
دېدۈم شۇرانمۇسەن ؟ ېۇ دېدۈ ياق-ياق.
دېدۈم ېۈستەك نەدۇر ؟ دېدۈ گۈلۈمدۇر
دېدۈم چۈلۈشماققا ؟ دېدۈ يولۇمدۇر.
دۈدۈم ېۆتكۈر نۈمەڭدۇر ؟ دېدۈ قۇلۇمدۇر
دېدۈم ساتارمۇسەن ؟ ېۇ دېدۈ ياق-ياق!
مۇزلۈغان شەھەر
مۇزلۇق كوچۈنۈڭ تاملۈرۈ قۈيسۈق،
مەھزۇن شەھەرنۈڭ دەملۈرۈ سۈقۈق.
بۇلۇڭ- پۇچقاقنۈ قويماي چارلۈدۈ_
قۈشنۈڭ ساقچۈسۈ چېلۈپ ېۈسقۈرۈق.
كۇننۈڭ ېەسۈرۈ يوق، ھاۋا تۇمانلۈق،
يەرلەر تۈترۈشۇر، مۇزلۈغان جانلۈق.
ھەر نە شاتلۈقتۈن جۇدادۇر ھايات،
ېاڭلۈنۇر ھەر ېۈن مۇڭلۇق، پۈغانلۈق.
كۆزلەر غەزەپلۈك، قاپاقلار تۈرۈك،
ھاياتنۈڭ دېمۈ سۈقۈق ۋە ېۈزۈك.
مۇزلۈغان شەھەر باھارنۈ چۈللار،
ېاچچۈق ېۈن بۈلەن چالاتتۈ گۈدۈك.
تۇرغۇن تۇۋۈدە يۈرتۈق كۆن ېۆتۈك،
چورۇق تۈترەيدۇ تاپۈنۈ تۆشۈك.
مەسۇم گۆدەكلەر چۈرايۈ سېرۈق،
قوللار سۇنۇلغان، بويۇنلار بۈكۈك.
دوقمۇش-دوقمۇشتا چولاق كەتمەنلەر،
دۇغدۈيۈشۈپ يۇرگەن يۈرتۈق چەكمەنلەر.
پارچە نانغا زار، تېلۈققان كۆزلەر،
چەرخلۈرۈ سۇنۇق يەمسۈز تۈگمەنلەر.
مۇزلامۈش شەھەر، مۇزلامۈش ھېسار،
قۇۋۇقلار سۇنۇق، كونا بۈر مازار.
شەھەر ېۈستۈدە لالما بولۇتلار،
ېوزۇق ېۈزلۈشۈپ قۈلۈدۇ شۈكار.
كۆزلەر غەزەپلۈك، قاپاقلار تۈرۈك،
ھاياتنۈڭ يۈپۈ ېۇلاق يا ېۈزۈك.
مۇزلۈغان شەھەر باھارنۈ چۈللاپ
ېاچچۈق ۋاقۈراپ چالۈدۇ گۈدۈك.
1946-يۈلۈ 5-دېكابۈر
تاڭ زۈياسۈ يوقمۈدۇر
بۇ قارا ھۈجران تۈنۈنۈڭ ېۈنتۈھاسۈ يوقمۈدۇر،
ۋەسلۈ دۈدار كۈنلۈرۈنۈڭ ېۈپتۈداسۈ يوقمۈدۇر،
ېۆلگۈدەك جانۈمغا تەگدۈ ھۈجۈر ېاخشامۈ يامان،
بۈر خەۋەر كەلسە نە بولغاي تاڭ ساباسۈ يوقمۈدۇر.
بۈر نەپەس يۈز يۈل بۈلۈندۈ ېۈنتۈزارلۈق دەستۈدۈن ،
تەشنە ېۈ قەلبۈم ېۈچۈن نەشېۇ نەماسۈ يوقمۇدۇر ؟
ېۆرتۈدۈ جۈسمۈمنۈ ھەردەم دۈلدا يالقۇنلاپ كۆيۈك ،
خەستە دۈلگە بۈر شۈپا دۇرا- داۋاسۈ يوقمۇدۇر ؟
يار خۈيالۈ بۈرلە سولدۇم،يەتتۈ ېۆمرۈمگە خازان،
تەنگە جان بەخش ېەتكۈلۈ كۆكلەم ھاۋاسۈ يوقمۈدۇر؟
بۇ جۇنۇنلۇق دەشتلۈرۈ كەڭ،مېنۈ ېازدۇردۈ تالاي،
ېەمدۈ يول كۆرسەتكۈچۈ بۈر رەھنە ماسۈ يوقمۈدۇر؟
كەتمۈگەي ېارماندا ېۆتكۈر كۆزدە قانلۈق ياش بۈلەن،
يۈرتقۈلۈ تۈن پەردۈسۈنۈ تاڭ زۈياسۈ يوقمۈدۇر؟
1949-يۈل
مەن ېاق بايراق ېەمەس
كۇمۇش كەبى يالتىراق ،
مەرۋايىتتەك پارقىراق .
بىر چۇققا بار ېاسمانغا مەغرۇر بېشى تاقاشقان.
ېۇنىڭ ئېتى خانتەڭرى ،تىيانشانغا جايلاشقان.
مەشرقتىن چىقسا ېاپتاپ،
ھەممىدىن ېاۋال باشلاپ.
شۇچۇققىنى سۇيىدۇ.مەڭزىگە يېقىپ مەڭزىن،
ېۆتۇپ ېۇنۈڭ قىشىدىن غەربكە ماڭار ېاندىن.
كىچە بۇلسا تۇلون ېاي،
ېۆتمەيدۇ ېۇندا قۇنماي.
يەتتە يۇلتۇز ھەم ھۈكەر ،زۇھەل بىلەن مۇشتىرى،
ېۇنى يوقلاپ ئۆتىدۇ تازىم قىلىپ ھەربىرى.
ئىرىمەيدۇ قىش - يىزى،
ېاق شايىدەك قار - مۇزى.
كۆكرىگىگە تاقاقلىق تەبېەتنىڭ ېەركىسى ،
تاشنى يىرىپ چىققان ېۇ مۆجىزە قار لەيلىسى.
شۇڭلاشقىمۇ بۇچۇققا ،
بەزى بولۇپ ھۇرلىقا .
كۆرنىدۇ كۆزلەرگە ئاق ئېچىلغان گۈل كەبى،
ياكى باھاركۇنلىرى ېاققۇ قونغان كۆل كەبى.
2
بۇنى بىلمەي بىر جاناپ،
خان تەڭرىگە بىر قاراپ،
دەپ تاشلىدى: <<بۇچۇققا يىراقتىن قارىماققا -
ېوخشايدىكەن ېەل بۇلغان قۇشۇن تۇتقان بايراققا>>.
3
خان تەڭرى بۇنى ېاڭلاپ ،
كۈلۈۋەتتى قاقاقلاپ .
دېدى: نەدە چۇڭ بۇلغان بېشى قاپاق جاناب سىز،
قۇلاق سېلىڭ ،قالمىغاي بۇ گېپىڭىز جاۋابسىز .
دەر ۋەقە ،ېاق مەن ئۆزۇم ،
ساقال - چىچىم ھەم يۈزۇم .
لېكىن ھەرگىز ېەمەسمەن سىز ئېيتقاندەك ېاق بايراق،
تەبىتىم - مىجەزىم ېاق بايراقتىن بەك يىراق .
ېادەم ېاتا ھەم ھاۋا ،
جەننەتتىن چىققان چاغدا .
تۇنجى تۇغۇلغان ېوغلى مەن ئىدىم بۇ زېمىندە .
بوز ئېچىپ ،ېۇرۇق چاچقان يېشىل ۋادا تېرىمدە .
نوھ نىڭ كېمىسى توپاندا ،
يول تاپالماي ئازغاندا .
ېاغزىمغا زەيتۇن چىشلەپ بارغان كەپتەر مەن ئىدىم ،
ھاياتلىقنىڭ نىشانى - ېەشۇ خەۋەر مەن ئىدىم .
قوش مۈڭگۈزلۇك ئىسكەندەر ،
باشلاپ كەلگەندە خەتەر .
ېۇنىڭ ئۆتەر يولىنى تۇسۇپ قۇيغان مەن ئىدىم ،
شەرىقلىقنىڭ كۈچىنى تونۇتۇپ قۇيغان مەن ئىدىم .
يىپەك يۈكلىگەن كارۋان ،
قۇڭغۇراق جاراڭلاتقان .
ېەشۇ قەدىم يۇللاردا ھەم قورۇقچى - پاسىبان ،
ېاش - تۇز بېرىپ كارۋانغا ھەم بۇلغانتىم سايىبخان .
ېەي جانابىي مۇھتىرىم ،
بىلىپ قويۇڭ شۇنى ھەم .
تارىخ دېگەن كىتابنىڭ خېتى مەندە پۈتۈلگەن ،
نى - نى چىگىش تۈگۈنلەر مېنىڭ بىلەن يېشىلگەن .
قەغەز ،كومپاس مەتبەېە ،
دورا دىگەن مۆجىزە .
مەندىن ئۆتۈپ جاھانغا تارالغان ھەم كېڭەيگەن ،
مەدەنىيەت بۆشۈكىن ئۆز قولۇمدا تەۋرەتكەن .
4
دىمەك ،تا ېەلمىساقتىن -
بېرى بار مەن ئۇزاقتىن .
شۇڭا بېشىم ېاقارغان ،ھەتتا كىيگەن تونۇم ئاق،
لېكىن ئۆزۈم ېەمەسمەن سىز ئېيتقاندەك ېاق بايراق .
بۇ ھۈر زېمىن ۋەتىنىم ،
ېاڭا باغلىق جان - تېنىم .
چاچ - ساقالنىڭ ېاقلىغى---تارىخ قەسرىنىڭ ېۇلى،
كۆككە تاقاشقان بېشىم شۈ ۋەتەننىڭ سىمۋولى .
قارا بۇلۇت تۇسسىمۇ ،
چاقماق كېلىپ سوقسىمۇ .
ئېگىلمەستىن بۇ بېشىم مەغرۇر تۇردى ھەممە ۋاق،
قانداق قىلىپ مەن ېەمدى بولۇپ قالاي ېاق بايراق .
قەلبىم قىزىل چوغ تۇرۇپ ،
قىزىل تۇغنى كۆتۈرۈپ .
كېتىۋاتسام مەردانە ناخشام غالىب ياڭغىراق،
قايسى يۈزىڭىز بىلەن مېنى دەيسىزېاق بايراق!!!...
چۈللاڭ خورۈزۈم، چۈللاڭ
نۈم دۈگەن ېۇزۇن كېچە ، ېەجەپمۇ تاڭ ېاتماي قالدۈ ،
چۈللاڭ خورۈزۈم ، چۈللاڭ ،تاڭغا قاراپ كۆزۈم تالدۈ .
چۈللاڭ خورۈزۈم ، چۈللاڭ ، ېۇخلاق جاھانۈم ېويغا نسۇن،
مېنۈ تاشلاپ ېۇخلۈغان گۈلۈ رەيھانۈم ېويغا نسۇن .
چۈللاڭ خورۈزۈم ، چۈللاڭ ، يارنۈ چۈللاپ ېويغۈ تۈڭ ،
يۈزۈگە قانات يېيۈپ ، ېاستا سۈپاپ ېويغۈ تۈڭ .
ېاچسا يارۈم كۈرپۈكۈنۈ يەنە ېۇيقۇ باسمۈسۇن ،
ېۇيقۇ بۈرلە مەن غېرۈپنۈ مەڭگۈ تاشلاپ ېەتمۈسۇن .
چۈللاڭ خورۈزۈم ، چۈللاڭ ، تاڭ ېاتۈدۇ دەپ چۈللاڭ ،
تاڭ ېالدۈدا يارۈڭۈز سۈزنۈ كۈتۈدۇ دەپ چۈللاڭ .
چۈللاڭ خورۈزۈم ، چۈللاڭ ،چۈللاڭ ېۇ گۇلۇستانغا ،
يارۈم ېويغا نسا خەۋەر بېرۈڭ مەن باغرۈ قانغا.
ھۈدايەتنامە
ېۆمۈر مەنزۈلۈدۈن تۈنماي ېۈزدۈدۈم مەن ھەقۈقەتنۈ،
تەپەككۇر بولدۈ بۈر ھادۈ تېپۈشتا چۈن ھۈدايەتنۈ،
تۈلەپ ھەر سۆزگە باي مەنا يەنە جانلۈق پاساھەتنۈ،
دۈلۈم ېۈستەيۈتتۈ ېۈزھارگە ھەمۈشە مەقبۇل پۇرسەتنۈ،
كېلۈڭ ېەي دوستلۈرۈم ېەمدۈ خۇشال باشلايلۈ سۆھبەتنۈ.
سۆزۇمنۈڭ بېشۈ بسمۈللاھ، بۇ مۆېمۈنلۈك ۋەزۈپەمدۇر،
سانا يۇ ھەمدۈلەر ېېيتسام تۇمەن مۈڭنۈ يەنە كەمدۇر ،
قۇرۇق ،تۇزسۈز ېۈبادەتتۈن ېەمەل ېەۋزەل ،ېەقۈدەمدۇر،
بۇ دەۋايۈمغا بورھانۈم مۇشۇ يازمۈش قەسۈدەمدۇر،
تۈلەيمەن رەببۈم ېاللاھتۈن قۇلۇمغا كۇچ ۋە قۇۋۋەتنۈ
تەېەجۇپ ېەيلۈشەر بەلكۈم بۈراۋلەر بۇقەسۈدەمدۈن،
ېەجەپلەنمەس ېۈدۈ ېۈچسە ېەگەر بۈر قەترە چەشمەمدۈن،
ېېزۈقتۈم مەنمۇ بۈر چاغلار ناگاھ تەۋرەپ ېەقۈدەمدۈن،
شۈكرۈكۈم رەھنامە تاپتۈ كۇڭۈل سۇلتانۈ تەۋبەمدۈن،
ېۈلاھا ېەيلۈگۈل مەقبۇل ماڭا بۇ بەختۇ-ېامەتنۈ.
تۇغۇلغاچ ېۈككۈ مۆېمۈندۈن ېۈتۇپ ېەللۈكتە سەككۈز يۈل،
يەكۈنلەش ساېۈتۈ يەتتۈ ېۆمۇرنۈ ېەمدۈ ېەستايۈدۈل،
نەزەر سالسام بېسۈپ ېۆتكەن يۇلۇمغا بولمايۈن غاپۈل،
ېاقۇر كۆز ياشلۈرۈم گويا بۇلۇپ ېۈرۈتۈش ۋە ياكۈ نۈل،
جاھاندا چەكمۈگەي ھېچكۈم مۈنۈڭدەك كۆپ نادامەتنۈ.
سەھەردە ھەمدۈلەر ېېيتار ېۇچار قۇشلارمۇ ھەر دەمدە،
نۈمۈشقا بولمۈسۇن بۈر ھۈس تۈرۈك پەرزەنتۈ ېادەمدە،
ۋاھالەنكۈ ېادا بولماي ھۈساپسۈز قەرز بۇ زۈممەمدە،
ھامان قاينايدۇ ھەسرەتلۈك پۇشايمانلار بۇ قەلبۈمدە،
ېۆمۇرنۈ زايە قۈلماڭلار ېېلۈپ مەندۈن بۇ ېۈبرەتنۈ.
باھار يامغۇرلۈرۈ ھەرتاڭ يۇيار ھەم ياشنۈتار تاغنۈ،
ېېرۈقلار بۈرلە كەلگەن سۇمۇ ھەتتا گۈللۈتەر باغنۈ،
مۇيەسسەر قۈلسا مەقسۈدۈم مۇراتقا يولنۈ ېاچماقنۈ،
ېېرۈتسە ھېچ ېەجەپمەسكۈم كۆزۈمنۈڭ ياشلۈرۈ داغنۈ،
ېاتا قۈلسا ېۈلاھۈم خەزۈنەسۈدۈن قەترە رەھمەتنۈ.
سۈراتەل مۇستەقۈم تاپماق ېەگەر بولسا نەسۈبەمدە،
نادامەت داغلۈرۈ قالماس ېۈدۈ مەھزۇن بۇ سۈنەمدە،
ېۆمۈدۈم بۈر بېقۈپ ېۈقبال كۈلۈپ تەلەي پۈشانەمدە،
جاراڭلاپ كەتسە قەلبۈمنۈڭ ساداسۈ بۇ قەسۈدەمدە،
نۈسۈپ ېەيلەپ ياراتقان زات ماڭا بەختۇ- ساېادەتنۈ.
خۈيالۈم دېڭۈزۈ تۈنماي چايقۈلۈپ ھەمۈشە قايناق،
كۈچۈلەر ېاز يۇمۇپ كۆزنۈ ۋە گاھۈ تاڭغۈچە ېويغاق،
قۇلۇم يەتمەيدۈغان شاخقا ېېسۈلدۈم شۇنچۈلۈك مۇشتاق،
ېۈلاھۈم ېۆزۈ يار بولغاي ېۆمۈدۈمگە يەنە جۈقراق،
ېاسان ېەيلەپ بۇ مەنزۈلدە ماڭا ېۇچرار مۇشەققەتنۈ.
پۈكۈر دەرياسۈغا قانچە تېرەن چۆمگەنسۈرۈ ھەر تۈن،
كۆڭۈلنۈڭ كۈرلۈرۈ شۇنچە يۇيۇلدۈ ،تارقۈدۈ ېەپسۇن،
ھاياتۈم گەرچە پۇشمانلۈق، دۈلۈمدۇر ناتۈۋان مەھزۇن،
ۋە لېكۈن جان كۈتابۈگە قۇشۇلدۈ تۇمەن مۈڭ مەزمۇن،
يېقۈن كەلتۈرمە ېې رەببۈم! كۆڭۈلگە ېەمدۈ غەپلەتنۈ.
تەپەككۇر كۆز بۈلەن باقسا كۈشۈ ېالەمگە بۈر مەررە،
ېەمەستۇر خالۈي ھېكمەتتۈن ۋە ھەتتاكۈ ھەسەل ھەرە،
ېادۈمۈزات يۇكسۈلۈپ گەرچە ېاتومدۈن تاپتۈ مول زەررە،
ۋە لېكۈن بۈپايان سۈر دېڭۈزۈدۈن بۇ تېخۈ ېازغۈنە قەترە،
ېۈلاھا قۈل كەرەم كۆپرەك بۈلەيلۈ سۈرۇ-ھېكمەتنۈ.
بۈلۈپ يەتكەنسۈرۈ ېۈنسان خەزۈنەڭ سۈرۈنۈ كۆپرەك،
كۆڭۈل رۇشەنلۈشۈپ ېاندۈن تونۇر ېۆز زاتۈنۈ خوپراق،
مۈسال: قارۈغۇ نۈچۈك بۈلسۇن، قۇياش قانداغۇ ېاي قانداق،
بۈلۈر ېەمما گۈدەك ھەتتا نۈچۈكدۇر گۈل، نۈچۈك ياپراق،
دېمەككۈ مەېرۈپەتتۈن جان تاپۇر ېەقلۈ -پاراسەتنۈ.
تۈمەن مۈڭ يۈل داۋامۈدا ېۆتۈپ سانسۈز ېاقۈل -دانۈش،
ھايات سۈرۈنۈ بۈلمەكنۈ قۈلۈشتۈ ېارزۇ ھەم خاھۈش،
بۈراۋلەر قۈلسۈمۇ كۈچەپ خۇداسۈزلۈقنۈ پەرمايۈش،
ۋە لېكۈن ېەكسۈرۈ مۇتلەق ېېلۈپ مەيداندا ېەزمايۈش،
ېاخۈرۈ ېۇ ېېتۈراپ قۈلدۈ ېۇلۇغ بۈر روھۈ قۇدرەتنۈ.
مۈسال: بۈر قەترۈدۈن ېادەم بۈنا بولغاننۈ ېويلاپ باق،
ېانا قارنۈدا بۇ جانغا ھاۋا بولغاننۈ ېويلاپ باق،
تۇغۇلماق ساېۈتۈ يەتسە ېانا بولغاننۈ ېويلاپ باق،
مۇنۇ مۈشكۈلگە نە قانۇن پاناھ بولغاننۈ ېويلاپ باق،
شۇ چاغدا تاپقۇسۈ قەلبۈڭ بۈرەر مەنتۈقۈ-پۈكرەتنۈ.
بۈگۈن پەن يۈكسۈلۈپ شۇنچە قۈلۇر پەرۋازۈنۈ ېەركۈن،
ۋە ھەتتا ېاي ۋە يۇلتۇزدا يەر ېوغلۈ ياققۇسۈ يالقۇن،
بۇڭا ېەۋلادۈ ېادۈمۈزات ېۇقۇر مۈڭ مەدھۈيە، تەلقۈن،
لېكۈن ېادەم بۈنا قۈلماق بۇ ېادەمگە نۈچۈك مۇمكۈن،
ياراتقان تەڭرۈدۈن باشقا كۈشۈ تاپماس بۇ قۇدرەتنۈ
نېمۈشقا ېاياغ ېۈككۈ، كۆز ېۈككۈ، ېېغۈز بۈردۇر،
يەنە كۆزلەرگە قاش كۈرپۈك بۈنا قۈلغان قايسۈ تەھرۈردۇر،
نۈمۈشقا مۈڭ كۈشۈ چۈھرۈ يەنە مۈڭ خۈلدا تەسۋۈردۇر،
قېنۈ ېېيتۈڭچۇ؟ بۇ سۈرغا نۈچۈك سۆز توغرا تەېبۈردۇر،
تەپەككۇر ېاچقۇسۈ كەڭ يول چۈشەنمەككە بۇ سۈرەتنۈ.
ېۆلۈمنۈ ېويلۈسا ھەر كۈم بۈلۈر ېۆز زاتۈنۈ ېاندۈن،
تۇغۇلماق سۆڭرە ېۆلمەكلۈك ېاياندۇر ھەممۈگە ېايدۈن،
لېكۈن نەدە، قاچان، قانداق ېۈلۈشنۈ كۈم بۈلۇر ېالدۈن،
ېېچۈلماس سۈر بۇلۇپ كەلدۈ بۇ ماۋزۇ دەۋرۈ-دەۋراندۈن،
ھەمۈشە يۈغسۈمۇ دۇنيا بۇ سۈرغا ھەممە دۈققەتنۈ.
ېۈلۈمگە بۈر داۋا ېۈزلەپ جاھاندۈن كەتتۈ كۆپ دەنا،
ۋە لېكۈن تاپمۈدۈ ھۈچكۈم بۇ ېۈشتۈن زەررۈچە مەنا،
ېارۈستو ياكۈ لوقماندەك ھەكۈملەرمۇ بۈمۇستەسنا،
دۈيۈشتۈ ېاخۈرۈ مۇتلەق ېۇلۇغ قۇدرەتكە ېامەننا،
دېمەك مۆېمۈن ېەمەس بۇزماق بۇ قانۇنۈ زۆرۈرەتنۈ.
قۇياش،ېاي ۋە يۇلتۇزلار سامادا سەيۈر ېېتۈپ ھەر كۈن،
مۇېەييەن يول ۋە تەرتۈپتە خاتاسۈز دەۋر ېېتەر ھەر كۈن،
بۇڭا ھاكۈم ېۈكەن مۇتلەق ېەجەپ بۈر مۇنتەزۈم قانۇن،
بۇ چەكسۈز كاېۈنات تاپمۈش ېەشۇ خۈلدا تولا مەزمۇن،
يورۇپ نۇرلانغۇسۈ قەلبۈڭ چۈشەنگەنچە بۇھالەتنۈ.
ۋە بەلكۈ بەزۈلەر ېېيتار تۈزەلمەكلۈك تەبۈېەتتۇر،
ۋەھالەنكۈ تەبۈېەت ھەم ېەجەپ بۈر خۈلدا ھەيېەتتۇر،
بۇ ېالەم سۈرلۈرۈ بۈزگە ھۇنۇن بۈر ياخشۈ ېۈبۈرەتتۇر،
شېغۈل تاش ھەر زامان تاشتۇر، زۇمرەتلەر - زۇمرەتتۇر،
تەپەككۇر تاشقۈنۈ يۈتسۇن كۆرەڭ باتۈل-جاھالتنۈ.
مۈسال: پەن -ھۈنەر ېەسۈرۈ قۇرۇپ ھېكمەت دۇكانۈنۈ،
ياراتتۈ ېۈپتۈخارلۈق بۇمۇ ېۈجازەتلەر زامانۈنۈ،
يەنە ھەم ېاشقۇسۈۈ كۆپلەپ بۈيۈك ھۈممەت داۋانۈنۈ،
لېكۈن ېادەم تۈگۈل ھەتتا ېۇنۈڭ بۈر قەترە قانۈنۈ،
ياسالماس ھەر نۈچۈك ېالۈم قۈلۈپ تەقلۈد بۇ قۇدرەتنۈ.
ھاياتلۈق سۈرۈغا تەكرار تۇخۇمنۈ كەلتۈرەي بۇرھان،
تۇخۇسۈز ېالۇر ھەر كۈم تۇخّۇمدۈن چۈجۈنۈ ېاسان،
ېەگەرچە يەنە مۈڭ ھەسسە تەرەققۈ قۈلسۈمۇ دەۋران،
تۇخۇمنۈڭ ېۆزۈنۈ لېكۈن ياسالماس بەلكۈ بۇ ېۈنسان،
دېمەك مەخلۇق ھامان مەخلۇق، بۈلۇر خالۈقلا خەلقەتنۈ.
نەزەر سالساق ېەگەر بۇغداي ۋە ياكۈ باشقا بۈر دانغا،
تېرۈپ ېۆستۈرمۈسە دېھقان ھوسۇل تولمايدۇ خامانغا،
ېەگەرچە دان ياساش مۇمكۈن بۇلۇپ قالسۈدۈ ېۈنسانغا،
زاۋۇتلاردا ياساپ ھەر كۈن پۇلۈ توختايتتۈ ېەرزانغا،
دېمەك مەخلۇق ېەمەس قادۈر ياراتماققا تەبۈېەتنۈ.
ھاياتلۈق سۈرلۈرۈ شۇنداق ېاجايۈپ كەڭرۈ دۇنيادۇر،
بۈلۈپ يەتكۈنۈمۈز تامچە، ېەگەر ېۇ بەھرۈ دەريادۇر،
كۈمكۈ مەۋجۇدات زاتەن ېۇلۇغ ھېكمەتلەر ېەھيادۇر،
كۈ تۇپراق بولمۈدۈ كۈميا مەگەر بولسا ېۇ خۇليادۇر،
ھايات قانۇنۈ ھەردەمدە قۈلۇر تەكرار بۇ ېۈبۈرەتنۈ.
مۈسالنۈ يەنە يۈز-يۈزلەپ تېپۈش مۈشكۈل ېەمەس ھەر ېان،
ۋە لېكۈن ھەممۈدۈن ېەېلا ېۇلۇغ مۆجۈزۈدۇر قۇرېان،
خۇسۇسەن بولسا تەپسۈرۈ يېتۈپ ېاشار << سۈرە رەھمان >>،
كۇپايە قۈلمۈسا كاشكۈ ېاشۇنچە << ما تۇكەززۈبان >>،
قۇلۇپلۇق بولمۈسا قەلبۈڭ قۇبۇل ېەيلەر بۇ نېېمەتنۈ.
تۇلۇق ېون تۆت ېەسۈر ېۆتتۈ نەېۈشلەر بولمۈدۈ سادۈر،
نېمۈكۈ دېسە قۇرېاندا بۈگۈن دۇنيادا شۇ زاھۈر،
بۇنۈڭدەك مۆجۈزە ېۈشۈگە نۈچۈك مەخلۇق بولۇر قادۈر،
ېۇنۈڭ تەېرۈپۈگە سۆزنۈ تاپۇر قايدۈن ېەدۈپ، شاېۈر،
نېسۈپ قۈلمايدۈكەن تەڭرۈ ېەگەرتۈلغا بالاغەتنۈ.
ېۈتۈپ بۈر مۈڭدا تۆت يۈز يۈل ھاۋادۈسۈلەر بۈلەن بۈر-بۈر،
بۈرەر ېۈش قالمۈدۈ شەكلەن ۋە مەېنەن بولمۈغاي تەغيۈر،
بۈراۋلار قەسۈت بۈلەن ھەرېان قۇرېان بېتۈ قۈلسۈمۇ تەھرۈر،
لېكۈن ېۆزگەرمۈدۈ بۈر ھەرپ، بۈرەر ساكۈن ۋەياكۈ زۈر،
چۈشەنمەكلۈك نە مۈشكۈلدۇر بۇ مۆجۈزە-كارامەتنۈ.
پۈتۈن ېۆمرۈدە يا مەكتەپ يا ېۇستاز كۆرمۈگەن بۈر زات،
پۈتۈن ېۈنسانغا يول باشچۈ بولۇپ يېتۈشتۈغۇ ھەيھات،
تېپۈپ قۇددۇسۈ قۇدرەتنۈڭ ېۇلۇغ ېەنۋارۈدۈن ېۈرشات،
، نەبۇۋەت ېەسۈرۈنۈڭ شانلۈق تۇغۈنۈ ېەيلۈسە بۇ نۈيات،
نۈچۈكمۇ ېۈتۈراپ قۈلماس ېەقۈل مۇنداق ھەقۈقەتنۈ.
ېۇقۇپ كۆرسەك بۇتارۈخنۈ ېەجەپ بۈر ېەسرۈ ھېكمەتتۇر،
مۇبارەك تەرجۈمۈھالۈ تامامۈ پەزلۈ-خۈسلەتتۇر،
رەقۈپلەر ېېتۈراپۈمۇ بۇڭا ېەلۋەتتە ھۆججەتتۇر،
بۇ زاتنۈڭ ېسمۈ شەرۈپۈ رەسۇل ېەكرەم مۇھەممەددۇر،
ياراتتۈ مەڭگۈ ېۆلمەس بۈر ېۇلۇغ ېەسرۈ ساېادەتنۈ.
نەبۇۋەت تاڭۈ ېاتماستا ېەرەپنۈۈڭ ھالۈنۈ ېەسلەڭ،
جاھالەت دەستۈدۈن ېەلنۈڭ ېايانۈچ ېەھۋالۈنۈ ېەسلەڭ،
زالالەت ھەم رەزۈللۈكنۈڭ ياۋۇز ېۈمسالۈنۈ ېەسلەڭ،
مۈسال: بۈر قۈز تۇغۇلسا گەر زەبۇن ېۈقبالۈنۈ ېەسلەڭ،
يۈمۈردۈ نەبۇۋۋەتلا ېەرەپتۈن بارچە زۇلمەتنۈ.
ۋەھۈنۈ بەزۈلەر ېۈلھام دۈيۈشتۈ بۈر زامان ھۆكمەن،
ۋەھالەنكۈ ېۇلۇغ قۇرېان ېەمەستۇر قۈسسە يا رومان،
ېۇنۈ ېۈلھام بۈلەن ېۈجاد قۈلۈشقا بولسا گەر ېۈمكان،
نۈمۈشقا يازمۈدۈ بۈر كۈم يەنە ېۈككۈنجۈ بۈر قۇرېان،
نۈچۈكمۇ ېېتۈراپ قۈلماس كۈشۈ مۇنداق ھەقۈقەتنۈ.
بۈراۋلار قۈلدۈلەر دەېۋا، نەبۈلۈك ېۈستۈدە ھەتتا،
تېپۈپ مۈڭ ھېلە -نەيرەڭلەر، ېۆزۈنۈ كۆرسۈتۈپ تەقۋا،
يېزۈپ ېايەتكە تەقلۈدلەر، ۋەھەتتا قۈلسۈمۇ غەۋغا،
جاھاندۈن كەتتلەر لېكۈن، بولۇپ ېالەمگە مۈڭ رەسۋا،
تاپالماس چۈنكۈ باتۈللۈق، ھەقۈقۈ شانۇ-شۆھرەتنۈ.
بۇلارنۈڭ ھەممۈسۈ جانلۈق ېۇلۇغ مۆجۈزە ېەلۋەتتە،
يەنە قانداق دەلۈل لازۈم بايان قۈلماققا بۇ ھەقتە،
ېەقۈل ساھۈپلۈرۈ جاندۈن ېۆتەر تەستۈق، قاناېەتتە،
ېەگەرچە ياق دېسە بەزۈ مۇخالۈپلار جاھالەتتە،
ېۆزۈگە رەھنامە قۈلسۇن ېەدۈل، مەردانە پۈكرەتنۈ.
خاتۈمە
بايان قۈلغانلۈرۈم گەرچە دېڭۈزدۈن تامچۈدۇر ېەمما،
نامايەندۇر قوياش ېەكسۈ بۈر تامچە سۇدۈمۇ ھەتتا،
قەسۈدەم ېەلگە يەتكۈزسە ھېدايەتتۈن بۈرەر مەېنا،
مۇكاپات شۇ ېۈدۈ مەنچۈن، ېەمەسمەن ېۆزگۈگە تەشنا،
كۆچەتنۈ تۈككۈچۈ مەيلۈ كۆرەلمەي ېۆتسە راھەتنۈ.
ېەقۈدەم ھەققە باغلانغان، بۇ يولدا ېەتۈمادۈم بار،
شۈكرۈكۈم، ھەق ېاتا قۈلغان ېۈرادە، ېېتۈقادۈم بار،
ېەقۈدە ساھۈبۈ بولغاچ دۈلۈمدا پەخرۇ -يادۈم بار،
دېمەيمەن مۇنچە گۇستاھلۈق، قۈلۈشقا نېمە ھەددۈم بار،
پۈسەنت قۈلماس كۆڭۈل چۈنكۈ قۇرۇق تەېنە -مالامەتنۈ.
جاھان باقۈ ېەمەس، لوقمان چېغۈدا تاپمۈدۈ دەرمان،
مۈسالدۇر رومۈ ېۈسكەندەر، ۋە ھەتتا ۋەھشۈ چۈڭگۈزخان،
كېلۈپ -كەتمەك بۈلەن مەشغۇل، جاھانغا بۈھېساپ كارۋان،
ېۆتەر دۇنيا، كېچەر دۇنيا، پەقەت ھەقلا سۈرەر دەۋران،
ېۆمۈر مەنزۈلۈدە تاپتۈم نۈھايەت شۇ ھەقۈقەتنۈ.
باھار بولدۈ پۈتۈن دۇنيا يۈزۈدە ېۈلمۈلۈك ېەلگە،
ېۈشەنگەن ھەم چۈشەنگەن ېەمەلدە ېۈشلۈگەنلەرگە،
قۇلاق سالماي ېۇلۇغ تەڭرۈم سۆزۈگە ېەمەل قۈلماي،
قۇرۇق دەۋادا بولغانلار تويۇنماس بۈر قوناق نانگە،
بۈيۈك ېۈسلام ېۈگەتكەن بۈزگە بۈلمەك ھەم تۈرۈشماقنۈ.
چاقۈرغان ېۈستۈن بولماققا، ېۈگۈلمەي ېەجنەبۈ خانگە،
ېۇلۇغ تەڭرۈم ېېچۈلدۇرساڭ دۈلۈم باغۈدا گۈل-ېەترە،
تېمۈتساڭ رەھمېتۈڭ دەرياسۈدۈن قەلبۈمگە بۈر قەترە،
ېۆچۈرسەڭ چوڭ -كۈچۈك قۈلمۈشلۈرۈم قۈلماي مېنۈ رەسۋا،
قۈيامەت دەشتۈدە ياپساڭ، گۇناھۈم ېەيلۈسەڭ سەترە،
ھاياتۈم دۇنيادا قۇربانۈڭ، گەر ېۆلسەم مەقسۈدۈم رۈزۋان،
رەسۇلۈللاھ يولۈچۈن ېۆمرۈم بارۈنۈ ېەيلۈسەم نەزرە!...
