ئۇيغۇرلارنىڭ تلدىكى پەزىلەت يوسۇنلىرى

• (يوللانغان ۋاقتى: 2014-يىلى06-ئاينىڭ30-كۈنى  چېكىلىشى: قىتىم)

   

  ئىز تورى بەك ياخشى

  يۇقىرىقىدەك ھەركەت ئارقىلىق تۈرلۈك - تۈمەن پەزىلەت يوسۇنلىرى بولۇپلا  قالماي . بەلكى گەپ -سۆز ئارقىلىق ئىپادىلىنىدىغان پەزىلەت يوسۇنلىرىمۇ  خەلىقىىزنىڭ ھۆرمەت يوسۇنىدا مۇھىم ئۇزۇنىدا تۇرىدۇ . مەھمۇد كاشغەرىي  قەدىمىقى ئۇيغۇرلارنىڭ تىلدىكى پەزىلەت يوسۇندىكى مەدەنيىلىك ئەكىس ئەتكەن مۇنداق بىر نادىر ئۈلگىدىن ئۈچۈر بەرگەن ، يەنى << قىلىدى >> دېگەن سۆز يەنى ئەر  بىلەن ئايال ئوتتۇرسىدىكى جىنىسى مۇناسۋەتىنى ئىپادىلەپ كەلگەنلىكى ئۈچۈن ، ئۇيغۇرلاردا ئاياللار بار سورۇنىدا مۇشۇ سكزىنى تىلغا ئېلىشىتىن ۋاز كەچكەن ، دەيدۇ . بۇ بىر مىسال قەدىمىكى ئۇيغۇرلارنىڭ تىلدىكى پەزىلەتكە ، تىلىدا ئىپادىلىنىدىغان ھۆرمەت - ئېھتىرامىغا قانچىلىك ئەھمىيەت بەرگەنلىكىنى  ئىپادىلەيدۇ ،

  بۇ مەزمۇن ئىز تورىدىن كۆچۈرۈلگەن

  تىلىدا ئىپادىلىنىدىغان ھۆرمەت ئىبارسىنىڭ تۈرلىرى ۋە مەزمۇنلىرى ناھايىتى كۆپ ، بىز بۇنڭىدىن بىر قانچە ئۈلگىلەرنىلا  كۆرسىتىپ ئۆتىمىز ،

  بۇ مەزمۇن ئىز تورىدىن كۆچۈرۈلگەن

  بىرىنچى ، << تاياق يارىسى ساقىيىپ كېتىدۇ ، تىل يارىسى ساقايمايدۇ >> دېگەن بىر ماقال بار . ئۇيغۇلار ئېغىزىنى يامان سۆزلەر بىلەن بۇزۇپ بىر - بىرىگە ئازار بىرشىنى پەزىلەتتىن يىراق ئىش دەپ قاراپ ئەيبلەيدۇ . ھەتتا ئۇرۇشۇپ قالغان ھالەتتىمۇ بىر - بىرنىڭ دىلغا يارا سالىدىغان ئەسىكى تىللارنى قوللانغان ئادەمىنى << مۇناپىق >> دەپ قارايدۇ .

  ئىز تورى www.iz.la

  ئىككىنىچى ، ئۇيغۇر خەلىق ئۆز ئارا مۇئامىلە - مۇناسۋەت قىلغاندا بىر - بىرىگە بولغان ھكرمەت - مەرھەممەت يۈزسىسدىن << سىز >> ، <<سىلى >> ، << ئۆزلىرى >> دېگەن سۆزلەرنى قوللىنىپ ، ھۆرمەتىنى نامايان قىلىدۇ . چۈنكى ، كىچىك بولسىمۇ تونۇمىغانلارنى << سەن >> دەپ ئاتاش ھۆرمەتسىزلىك بولىدۇ ،

  تور دۇنياسىدىكى چاقنىغان يۇلتۇز - ئىز تورى!

  ئۈچىنچى، ئاممىۋى سورۇنلاردا ھەددىدىن ئارتۇق ۋارقىراپ يۇقىرى ئاۋاز  بىلەن گەپ قىلىش پەزىلەتكە يات ھېسابلىنىدۇ . ئىز تورىدا ئىزلىرىمىز قالسۇن!

   تۆتىنچى . باشقىلارنى لەقىمى بىلەن چاقىرىش  پەزىلەتكە يات قىلىق ھېسابلىنىدۇ . ئىز تورىدا ئىزلىرىمىز قالسۇن!

  بەشىنچى ، تېرىكمەسلىك ، ئاچچىقلانماسلىق . غەزەپتە ئۆزىنى بېسىۋېلىش ، يامان سۆزىنى ئېغىزىدىن چىقارماسلىق پەزىلەت ، ھۆرمەت ھېسابلىنىدۇ ، بىر دانىشمەندىن ، ھەممە نەسھەتىنى يۇغۇرۇپ بىر سۆزگە قەمىلەپ بەرسىڭىز دەپ سورغاندا ، << غەزەپلەنمە >> دېگەن ئىكەن .

  ئىز تورى www.iz.la

  ئالتىنچى ، ئۇيغۇرلار چوڭلارغا << چوڭ دادا >> ، << چوڭ ئانا >> ، << تاغا >> ، << ئاكا >> ، << ئاچا >> ، << ھامما >> دېگەن سۆزلەر بىلەن ھۆرمىتىنى ئىپادىلەيدۇ ، چوڭلار كىچىكلەرگە << ئۇكام >> ، << سىڭلىم >> ، << بالام >> دېگەندەك ھۆرمەت سۆزلىرى  بىلەن ئۆزىنىڭ مېھرىبانلىقىنى  ئىپادىلەيدۇ ، تور دۇنياسىدىكى چاقنىغان يۇلتۇز - ئىز تورى!

  يەتتىنچى ، باشقىلارنىڭ ياخشى گېپىنى قىلىش ، يامان گېپىنى قىلماسلىق ، پىتنە - پاسات  تارقاتماسلىق ، باشقىلارنىڭ غەيۋىتىنى قىلماسلىق پەزىلەت جۈملىسىدىندۇر . www.iz.la

  سەككىزنىچى ، بىلىپ - بىلمەي باشقىلارغا دەخلى - تەۋرۇز يەتكۇزۇپ قويغان بولسا << كەچۇرۇڭ >> دەپ      ھۆرمەت  تەكەللۇپ   قىلىدۇ ، مەسلە سەل ئېغىرراق بولسا << ئەپۇ قىلىڭ >> ، << تۆۋەنلىك بىلەن ئەپۇ سورايمەن >> دېيىش ئارقىلىق باشقىلارغا بولغان ھۆرمىتىنى ئىپادىلەيدۇ .

  ئىز تورىدا ئىزلىرىمىز قالسۇن!

  توققۇزىنچى ، << خەيرى -خۇش >> ، << ئامەن  بولۇڭ >> ، << ئاللاھ پاناھىدا ساقلىسۇن >> ، << تىنىچ - ئامان كۆرۇشۇشكە نىسىپ قىلىسۇن >> دېگەندەك ئامانلىق تىلەش ھۆرمەت سۆزلىرى بىلەن باشقىلارغا بولغان  ھۆرمەت  يوسۇنى  ئىپادىلەيدۇ .

  [باشقلارنىڭ ئەمگكىنى ھۆرمەتلەڭ]

  مەنبە قائىدە - يوسۇنلىرىمىز دىن ئېلىنىدى .

  تور دۇنياسىدىكى چاقنىغان يۇلتۇز - ئىز تورى!