ئۈندىدارغا ئورتاقلىشىڭ|تېلېفوندا كۆرۈڭ
يۇقىرىقىدەك ھەركەت ئارقىلىق تۈرلۈك - تۈمەن پەزىلەت يوسۇنلىرى بولۇپلا قالماي . بەلكى گەپ -سۆز ئارقىلىق ئىپادىلىنىدىغان پەزىلەت يوسۇنلىرىمۇ خەلىقىىزنىڭ ھۆرمەت يوسۇنىدا مۇھىم ئۇزۇنىدا تۇرىدۇ . مەھمۇد كاشغەرىي قەدىمىقى ئۇيغۇرلارنىڭ تىلدىكى پەزىلەت يوسۇندىكى مەدەنيىلىك ئەكىس ئەتكەن مۇنداق بىر نادىر ئۈلگىدىن ئۈچۈر بەرگەن ، يەنى << قىلىدى >> دېگەن سۆز يەنى ئەر بىلەن ئايال ئوتتۇرسىدىكى جىنىسى مۇناسۋەتىنى ئىپادىلەپ كەلگەنلىكى ئۈچۈن ، ئۇيغۇرلاردا ئاياللار بار سورۇنىدا مۇشۇ سكزىنى تىلغا ئېلىشىتىن ۋاز كەچكەن ، دەيدۇ . بۇ بىر مىسال قەدىمىكى ئۇيغۇرلارنىڭ تىلدىكى پەزىلەتكە ، تىلىدا ئىپادىلىنىدىغان ھۆرمەت - ئېھتىرامىغا قانچىلىك ئەھمىيەت بەرگەنلىكىنى ئىپادىلەيدۇ ،
copyright by www.iz.la
تىلىدا ئىپادىلىنىدىغان ھۆرمەت ئىبارسىنىڭ تۈرلىرى ۋە مەزمۇنلىرى ناھايىتى كۆپ ، بىز بۇنڭىدىن بىر قانچە ئۈلگىلەرنىلا كۆرسىتىپ ئۆتىمىز ،
بىرىنچى ، << تاياق يارىسى ساقىيىپ كېتىدۇ ، تىل يارىسى ساقايمايدۇ >> دېگەن بىر ماقال بار . ئۇيغۇلار ئېغىزىنى يامان سۆزلەر بىلەن بۇزۇپ بىر - بىرىگە ئازار بىرشىنى پەزىلەتتىن يىراق ئىش دەپ قاراپ ئەيبلەيدۇ . ھەتتا ئۇرۇشۇپ قالغان ھالەتتىمۇ بىر - بىرنىڭ دىلغا يارا سالىدىغان ئەسىكى تىللارنى قوللانغان ئادەمىنى << مۇناپىق >> دەپ قارايدۇ . ئىز تورى www.iz.la
ئىككىنىچى ، ئۇيغۇر خەلىق ئۆز ئارا مۇئامىلە - مۇناسۋەت قىلغاندا بىر - بىرىگە بولغان ھكرمەت - مەرھەممەت يۈزسىسدىن << سىز >> ، <<سىلى >> ، << ئۆزلىرى >> دېگەن سۆزلەرنى قوللىنىپ ، ھۆرمەتىنى نامايان قىلىدۇ . چۈنكى ، كىچىك بولسىمۇ تونۇمىغانلارنى << سەن >> دەپ ئاتاش ھۆرمەتسىزلىك بولىدۇ ،
تور دۇنياسىدىكى چاقنىغان يۇلتۇز - ئىز تورى!
ئۈچىنچى، ئاممىۋى سورۇنلاردا ھەددىدىن ئارتۇق ۋارقىراپ يۇقىرى ئاۋاز بىلەن گەپ قىلىش پەزىلەتكە يات ھېسابلىنىدۇ . بۇ مەزمۇن ئىز تورىدىن كۆچۈرۈلگەن
تۆتىنچى . باشقىلارنى لەقىمى بىلەن چاقىرىش پەزىلەتكە يات قىلىق ھېسابلىنىدۇ .
بەشىنچى ، تېرىكمەسلىك ، ئاچچىقلانماسلىق . غەزەپتە ئۆزىنى بېسىۋېلىش ، يامان سۆزىنى ئېغىزىدىن چىقارماسلىق پەزىلەت ، ھۆرمەت ھېسابلىنىدۇ ، بىر دانىشمەندىن ، ھەممە نەسھەتىنى يۇغۇرۇپ بىر سۆزگە قەمىلەپ بەرسىڭىز دەپ سورغاندا ، << غەزەپلەنمە >> دېگەن ئىكەن . ئىز تورى ئىز تورى ئىز تورى ئىز تورى ئىز تورى ئىز تورى ئىز تورى ئىز تور
ئالتىنچى ، ئۇيغۇرلار چوڭلارغا << چوڭ دادا >> ، << چوڭ ئانا >> ، << تاغا >> ، << ئاكا >> ، << ئاچا >> ، << ھامما >> دېگەن سۆزلەر بىلەن ھۆرمىتىنى ئىپادىلەيدۇ ، چوڭلار كىچىكلەرگە << ئۇكام >> ، << سىڭلىم >> ، << بالام >> دېگەندەك ھۆرمەت سۆزلىرى بىلەن ئۆزىنىڭ مېھرىبانلىقىنى ئىپادىلەيدۇ ، [باشقلارنىڭ ئەمگكىنى ھۆرمەتلەڭ]
يەتتىنچى ، باشقىلارنىڭ ياخشى گېپىنى قىلىش ، يامان گېپىنى قىلماسلىق ، پىتنە - پاسات تارقاتماسلىق ، باشقىلارنىڭ غەيۋىتىنى قىلماسلىق پەزىلەت جۈملىسىدىندۇر . ئىز تورىدا ئىزلىرىمىز قالسۇن!
سەككىزنىچى ، بىلىپ - بىلمەي باشقىلارغا دەخلى - تەۋرۇز يەتكۇزۇپ قويغان بولسا << كەچۇرۇڭ >> دەپ ھۆرمەت تەكەللۇپ قىلىدۇ ، مەسلە سەل ئېغىرراق بولسا << ئەپۇ قىلىڭ >> ، << تۆۋەنلىك بىلەن ئەپۇ سورايمەن >> دېيىش ئارقىلىق باشقىلارغا بولغان ھۆرمىتىنى ئىپادىلەيدۇ .
توققۇزىنچى ، << خەيرى -خۇش >> ، << ئامەن بولۇڭ >> ، << ئاللاھ پاناھىدا ساقلىسۇن >> ، << تىنىچ - ئامان كۆرۇشۇشكە نىسىپ قىلىسۇن >> دېگەندەك ئامانلىق تىلەش ھۆرمەت سۆزلىرى بىلەن باشقىلارغا بولغان ھۆرمەت يوسۇنى ئىپادىلەيدۇ .
مەنبە قائىدە - يوسۇنلىرىمىز دىن ئېلىنىدى .
