| eltikin |
2010-07-28 15:19 |
ئادەم كىشلىك تۇرمۇشتا خىلمۇ -خىل ئازاپ ئوقۇبەت ، مۇشكىلاتلارغا ،جاپا -مۇشاقەتلەرگە ، مەقسەتلىك ئېزىقتۇرۇشلارغا ئۇچىراپ تۇيۇق يوللاغا كىرىپ قالىدۇ . پەيلەسوپلار تۇرمۇشتىكى كۇڭىلسىزلىك ئاندا -ساندا قايغۇ ھەسىرەتنىڭ شىېرىك بولىشى چېنىقىش ، پىشىپ -يىتىلىش ، ھاياتنى چۇشىنىش ، مەسىللەگە قانداق مۇئامىلە قىلىشنى ئۇگۇتۇشتە ناھايىتى چوڭ رول ئوينايدۇ . قارماققا ئۇلار بىر ئادەمنىڭ خۇشاللىقىنى بۇزىدىغان ئامىللاردەك تۇيۇلسىمۇ ، مەڭگۇلۇك خۇشاللىققا ئىرىشىشتە كۆۋرۇگلىك رول ئوينايدۇ دەپ قارايدۇ. بىر ئادەمنىڭ ھايات سەپىردە قىيىن مەسىللەرگە يۇلۇقۇپ تۇرۇشى قانداقتۇر شۇ ئادەمنىڭ بىتەلەيلىكىدىن ئەمەس ، بەلكى چوڭ مەسىلىنى كىچىكلىتىش ،كىچىك مەسىلىنى تۇگىتىش ئىقتىدارىنىڭ كۇچلۇك -ئاجزلىقىنى سىنايدىغان سىناقتىن ئىبارەت . قىزلار ئۇچۇن ئېيىتقاندا ئۆزىنىڭ قىزلىق قەدىر قىممىتىنى ، غۇرۇرىنى، ئار -نۇمۇسىغا تاقىلىدىغان مەسىللەرگە يۇلۇققاندا ناھايىتى سۇغۇققان بولۇپ ، ئۆزى ئاتا -ئانىسى يۇز كىلەلىگۇدەك بىر تەرپ قىلىش -قىلالماسلىق شۇ قىزنىڭ قىزلىق ئېڭىغا ، ئىپپەت قارشىغا باغلىق .
خېلى يېقىن ئارلىشىدىغان بىر قىزدىن ئاڭلىشىمچە ئۇنىڭ بىر دۇستى توي قىلىپ بىر ئايغا قالمايلا ئاجىرشىپ كەتكەن .ئۇنىڭ ئېيتىشىچە ،دوستى كىچىكىدىن تارتىپ ناھايىتى ياخشى ئۇقۇغان ،ئالى مەكتەپنىمۇ ئالا ئۇقۇغان .ئۇ قىز تىرىشچان بولۇپ ناھايىتى ئەدەپ -ئەخلاقلىق ئىكەن .ئۇنىڭ كەينىدىن نۇرغۇن يىگىتلەر شاپاشلاپمۇ كوزلىگەن مەقستىگە يىتەلمەي ،مىھرىنى ئۇزۇشكە مەجبۇر بولۇشىپتۇ.بەزى ياش ئۇقۇتقۇچىلارمۇ بۇ قىزغا بەكلا ھەۋەسلىنىدىكەن .ئۇقۇش پۇتتۇردىغانغا يېقىن ئۇ قىز ئاغرىپ قاپتۇ،ئۇ ئاغرىق تۇۇرپمۇ ئىمتىھانغا تۇلۇق قاتنىشىپتۇ .ئۇ ئىمتىھاندىن ئىلگىركىدەكلايۇقۇرى نۇمۇ ر ئاللمىغان بولسىمۇ ئوتتۇرھا نۇمۇرغا ئىرىشىدىغانلىقىغا ئىشەنچ قىلىپ يۇرگەن كۇنلەردە دەرىس بەرگەن ئۇقۇتقۇچى ئىشخانغا چاقىرتىپ ئوزى بەرگەن دەرىستىن ئۇتەلمىگەنلىكىنى ئېيتىپتۇ .قىز بۇنى ئاڭلاپ ئەزەلدىن ئىمتىھاندىن ئۇتەلمىگەن ئەمەسمەن خېلى ياخشى بەرگەن ئەگەر سالامەتلىكىم ياخشى بولغان بولسا ئىمتىھاندىن 95 نۇمۇردىن چۇشمەيتىم ،ماڭا چاقچاق قىلمايۋاتقانسىز دەپتۇ ئۇقۇتقۇچىسىدىن .ئۇقۇتقۇچىسى مەن سىزنىڭ قانداق ئۇقۇغۇچى ئىكەنلىكىڭىزنى بىلىمەن ئەممە سىز بۇ قېتىم سالاماتلىكىڭىز ياخشى بولماي قېلىپ ئۇتالمىدىڭىز ،سىزمۇ بىلىسىز ھەممە پەندىن لاياقەتلىك بولمىسا دىپلوم بىرىلمەيدۇ دەپتۇ .قىز مەن ئاتا -ئانامغا ،دوسلۇرۇمغا بىمە دەيمەن دەپ يىغلاپ كىتىپتۇ .مۇئەللىم قىزنىڭ ھالىغا ئېچىنىغان قىياپەتتە :مەن بىر ئامال قىلىپ باقاي ،ئەتە سىزگە خەۋىرىنى بىرەي دەپتۇ .قىزچاق ئەتىسى دەككە -دۇككىدە كۇننى ئوتكۇزۇپ كەچ قىپتۇ .مۇئەللىمنىڭ خەۋەرنى بەمىگەنلىكىدىن تىت-تىت بولۇپ سائەت توققۇز بولاي دىگەندە مۇئەللىم ئۇنى چاقىرتىپتۇ . ئۇ مۇئەللىمنى كۇرۇپلا قانداق بولدى دەپ سوراپتۇ .مۇئەللىم سىزنىڭ بۇ ئىشىڭىزغا خېلى كۇچ كىتىدىكەن .فاكولتىتى مۇدىرىغا تولا دەپ ئاران ماقۇلغا كەلتۇردۇم تېخى كافىدىرا مەسئۇكى ۋە باشقا ئۇرۇنلارنىڭ ماقۇللىقىنى ئېلىشىم كېرەك دەپتۇ .ئىش دىگەنىى بىلەرغا قىلمايمىز ،مەن سىزگە ئاشىق بولغىلى خېلى بولدى .سىزدەك ئاشىقىمنىڭ ئىشىنى قىلىشقا ئەلۋەتتە كۇچ چىقىرمەن ،بۇ ئىشنىڭ ھەل بولۇش بولماسلىقى سىزنىڭ ماڭا سۇيۇش پۇرسىتىنى بىرىش بەرمەسلىكىڭىزدە ،ئەگەر بۇ ئىش ئەتىدىن قالسا سىز دىپلوم ئالالمايسىز ئەستايىدىل ئويلۇنۇپ جاۋاپ بىرىڭ دەپتۇ .قىزچاق ئۇيان ئويلاپ بۇيان ئويلاپ ئاتا -ئانىسىنىڭ يۇزىنى كۇتۇرۇش ئۇچۇن ئۇقۇتقۇچىنىڭ تەكلىۋىنى قۇبۇل قىلىپتۇ .قىزچاق ئۇقۇتقۇچىسى تەرپىدىن خورلانغان بولسىمۇ دىپلومنى قولىغا ئاپتۇ .ئۇ قىز قىزلىق ئىپپىتىنىڭ بەدىلىگە ھېلىقى پەندىن لاياقاتلىك بولغاچقا ئۇقۇش پۇتتۇردىغان كۇنى ساۋاقداشلار بىلەن بىر قاتاردا دىپلوم ئاپتۇ يۇ كوزلىرىدىن تاراملاپ ياش تۇكۇلۇپتۇ .ساۋاقداشلار نىمە ئىش بولغانلىقىنى بىلمەي قاپتۇ .ئۇ قىز ئۇقۇش پۇتتۇرۇپ ئىككى ئاي بولغاندا سىنىپ مەسئۇلى ئۇ قىزغا مۇنداق خەت يېزىپتۇ :مەن سىزنى ئۇقۇغۇچىلىرىم ئىچىدىكى ئەڭ تىرىشچان ،ئەخلاغلىق دەپ ئويلايمەن ،ئەخلەق -پەزىلىتىڭىز مىنى تولىمۇ قايىل قىلدى مەن سىزدىن پەخىرلىنىمەن داھىم سىزنى ئۇلگە قىلاتتىم ،ئىشەنگەن تاغدا كىيىك ياتماپتۇ دىگەندەك سىزنىڭ بىر ئۇقۇتقۇچىنىڭ قىلتىقىغا چۇشۇپ قىزلىق ئەنگۇشتىرىڭىزنى يۇقاتقانلىقىڭىزنى ئاڭلاپ ھەيران قالدىم .ئۇ ئۇقۇتقۇچى ھاراق ئىچىپ مە بولۇپ سىزنى قانداق قولغا چۇشۇرگەنلىكىنى سوزلەپ بەردى .شۇ چاغدا ئۇنى قانچىلىق ئۇرۋەتكەنلىكىمنى بىلمەيمەن ،ناۋادا باشقىلار تۇتىۋالمىغان بولسا ئولتۇۇرپ قۇيشۇم مۇمكىن ئىدى .ئەينى چاغدا سىز ھەقىقى ئەھۋالنى نىمىشقا ماڭا دىمىزىڭىز ،بىر پەندىن ئۇتەلمىگەن تەقدىردىمۇ دىپلوم ئېلىشقا تەسىر يىتىدۇ دەپ باشقىلارنىڭ ئاياغ -ئاستى قىلىشىغا قاراپ تۇرغىنىڭىز نىمىسى ؟بىر قىز ئۇچۇن دىپلوم شۇنچە مۇھىممۇ ،ئىپپەتمۇ ؟ئالى مەكتەپتە .ۇقۇۋاتقان بىر قىز ئوزى يۇلۇققان مەسىلىنى ئىلمى بىر تەرەپ قىلالمىسا ئۇنىڭ تەربىيەسىز قىزلاردىن نىمە پەرقى ،مەن سىزدىن تولىمۇ ئۇمۇتسىزلەندىم بۇندىن كىيىن يەنە خاتالىق سادىر قىلىپ سالماڭ .ئەممە توي قىلىپ بىر ئايغا قالمايلا ئىرى ئۇنىڭ كۇندىلىك خاتىرسىگە يېزىلغان سەزگۇگەشتىلىرىنى ئۇغۇرلۇقچە ئۇقۇپ ئاجىرشىشنى تەلەپ قىپتۇ .قىزمۇ تارتىشمايلا ئاجىرشىپتۇ ،تۇنۇشۇمنىڭ ئېيتىشىچە ناۋادا ئۇ قىز ئاشۇ كۇندىلىك خاتىرسىنى يازمىغان بولسا ئۇنداق ئاقىۋەت يۇز بەرمەيدىكەن . بۇ يەردىكى ھالقىلىق مەسىلە خاتىرە يېزىش يازماسلىقتا ئەمەس بەلكى ئۆتكۇزگەن خاتالىقلىرىنى ئەسلەش ئارقىلىق كىينكى ياخشى يول ھازىرلاشتۇرۇش.
بۇگۇنكى قىزلارنىڭ ساپاسى ئەتىكى ئانىلارنىڭ ساپاسىدۇر ، ئالى مەكتەپ مەزگىلى قىزلارنىڭ بىرلىپ ئۇگۇنىدىغان ، كەم تەرەپلىرىنى تۇلۇقلايدىغان ، كەسىپ ، تۇرمۇش يولىنى تاللاشقا يول ئاجىرتىدىغان ھالىقىلىق مەزگىلدۇر . پۇتۇن ۋۇجۇدى بىلەن ئۇگۇنىۋاتقان قىز ئىستودىنىتلار بىلەن بىرگە يەنە ئالى مەكتەپنى ئۇيۇن تاماشا قىلىپ كۇن ئوتكۇزشىدىغان دەرىسكە شەكىل ئۇچۇن قاتنىشىدىغان ،قىزلىق ئوبىرازىنى خۇنۇكلەشتۇردىغان قىزلارمۇ مەچجۇت ،مانا مۇشۇنداق قىزلار نىڭ قىزلىق نۇمۇسى ھەقىقى مەنىدىكى تەربىيەنى كۇچەيتىمەي بولمايدۇ .
قىزلىق نۇمۇس ئاددى تۇيۇلسىمۇ لىكىن ئۇنىڭغا قىزلارنىڭ پاكلىقى ،غۇرۇرى ،ساداقىتى ،ۋاپادارلىقى ئەدەپ -ئەخلەق قارشى مۇجەسسەملەشكەن بولىدۇ .قىزلار نۇمۇسى بىلەن ھورمەتلىنىدۇ ،قىزلار ئۇقۇسسىز ،دىپلومسىز قالماسلىقى كېرەك .ئىپپىتىنى ساقلىيالىغان قىز ھامان جەمىيەتنىڭ شاللىۋىتىشىگە ئۇچىرايدۇ .قىزلىق قىممىتىنى قانداقتۇر گۇۋاھنامە ئېلىش -ئالماسلىق بىلەن بەلگىلىمەستىن بەلكى ئاشۇ نەرسىلەرگە قانداق ئىرشىشى ،ئوز ئىپپىتىنى ساقلاش ، ھالال ياشاش ، ھالال تەر تۆكۇش ئارقلىق بەلگىلىنىدۇ . قىزلىق نۇمۇس تۇيغۇسى كۇچلۇك قىز ھەقىقى پەزىلەتلىك قىز ھىساپلىنىدۇ .
|
|
