- جۇغلانما
- 8982
تىزىملاتقان2013-2-3
ئاخىرقى قېتىم1970-1-1
توردا سائەت
دوست
|
(2) جورىسىغا يۇقتۇرۇش نىسبىتىنىڭ مۇتلەقلىقى
ئائىلىدە نىكاھتىن سىرت جىنسىي قىلمىش كۆرۈلگەن بىر تەرەپتە، ئەگەر نىكاھتىن سىرتقى جىنسىي قىلمىشتا ئەيدىز ۋىرۇسى بىلەن يۇقۇملانغان بولسا، كۆپ ئەھۋاللارنى ۋىرۇسنى نىكاھىدىكى جورىسىغا يۇقتۇرۇپ قويىدۇ. ئائىلە نىكاھى مۇقىم جىنسىي قىلمىش شەكىللەندۈرگەن ھەمدە ئائىلىدىكى مۇقىم جىنسىي مۇناسىۋەتتە ئاز سانلىق مىللەتلەرنىڭ بىخەتەرلىك قاپچۇقى ئىشلىتىش ئېڭى نىسبەتەن سۇس. بۇ خىلدىكى ئەھۋاللارنىڭ مەۋجۇت بولۇشى جورىسىغا ۋىرۇسنى يۇقتۇرۇپ قويۇش نىسبىتىنى زور دەرىجىدە ئاشۇرغان، نىكاھتا پەقەت بىر تەرەپتە نىكاھتىن سىرت جىنسىي قىلمىش يۈز بەرگەن بولسا، جورىسى يوشۇرۇن خەتەر ئىچىدە تۇرىدۇ.
نىكاھتىن سىرت جىنسىي قىلمىشتا بولۇشتىن سىرت، يەككە ئاشىق-مەشۇق شەكلىدىكى جىنسىي قىلمىش شەكلى ھېسىياتنى ئاساس قىلغان بولۇپ، نىكاھتىن بۇرۇنقى جىنسىي قىلمىشقا تەۋە، ھەم نىكاھلىنىشقا سەۋەب بولۇشى مۇمكىن ھەمدە توختاپ قېلىشى مۇمكىن. كۆپ ئاشىق-مەشۇقلۇق شەكلى ئاساسلىقى بىر تەرەپ ياكى ئىككى تەرەپنىڭ بىرلا ۋاقىتتا نەچچە مۇقىم ئاشىقى بولۇشنى ئۆز ئىچىگە ئالدىغان بولۇپ، نىكاھتىن بۇرۇن جىنسىي قىلمىش مەۋجۇت بولسا، نىكاھلىنىشنىڭ نىسبىتى كىچىكلەيدۇ.
دەۋرنىڭ تەرەققىياتىغا ئەگىشىپ، ئاز سانلىق مىللەتلەردە كۆپ ئاشىق-مەشۇق بولۇش شەكىلدىكى جىنسىي قىلمىش شەكلى كىشىلەرنىڭ بارغانسېرى دىققىتىنى تارتىشقا باشلىدى. ئىسلامدا نىكاھتىن بۇرۇن جىنسىي مۇناسىۋەت ئۆتكۈزۈش قەتئىي چەكلىنىدۇ. ئاز سانلىق مىللەتلەر ئەنئەنىسىدە ھاممىسى ھەر خىل ئاماللار بىلەن كېلىننىڭ قىز ياكى ئەمەسلىكىنى تەكشۈرىدۇ، ئەگەر كېلىن توي قىلغان چاغدا قىز ئەمەسلىكى بايقالسا، ئۇنداقتا بۇ قىز بىر ئۆمۈر ئېچىنىشلىق ئەھۋالغا قالىدۇ، نۇرغۇن كىشىنىڭ تىل-ئاھانىتىگە ئۇچرايدۇ. ئەمما كۈنسېرى يېڭىلىنىۋاتقان تېخنىكا، مۇرەككەپ كۆپ خىل ئۇچۇرلار، ھەر تەرەپكە تۇتۇشقان تور ئاز سانلىق مىللەتلەر ياشلىرىغا ئىدىيىدە بىر قېتىملىق ئىنقىلابىي بۆھران كەلتۈردى. بۇ بۆھرانىنىڭ ئەڭ يارقىن نۇقتىسى ئىدىيىنىڭ ئازاد بولۇشى ۋە ئەنئەنىۋى ئەخلاق قارىشىنىڭ ئاجىزلىشىشى ئىدى. ئەنئەنىۋى جەمئىيەتتە ئۆزىنى قاچۇرىدىغان جىنسىيەت تەبئىيلىكى خەتەردە قالدى.
ھازىر، ئاز سانلىق مىللەت ياشلىرىدا «جىنسىيەتتىن ئۆزىنى قاچۇرۇش»، «ئۆزىنى قاردەك پاك ساقلاش» دەرىجىسى نىسبەتەن تۆۋەنلىدى. بالدۇر توي قىلىپ بالدۇر بالىلىق بولۇش ئاز سانلىق مىللەتلەردە پەيدىنپەي بۇرۇنقى ئىشلار بولۇپ قالدى، كېچىپ توي قىلىپ كېچىكىپ بالىلىق بولۇشنىڭ زور كۈچى بىلەن تەشەببۇس قىلىندى. كېچىپ توي قىلىپ كېچىپ بالىلىق بولۇش گەرچە بەلگىلىك دەرىجىدە نوپۇسنىڭ كۆپىيىشىنى چەكلىگەن بولسىمۇ، ئەمما باشقا بىر تەرەپتىن جىنسىي قىلمىشنىڭ يوشۇرۇن ئاپىتى بولۇپ قالدى، نۇرغۇن «راھەتپەرەسلەر» مەيدانغا كەلدى. نۇرغۇن ياشلار توي قىلىش يېشىغا بېرىپ بولغان بولسىمۇ بۇرۇنلا نىكاھلىنىشنى ئويلىمىغان بولۇپ، نىكاھنىڭ كىشىنىگە چۈشۈپ قېلىشتىن قورقىدۇ، سەۋەبى ئېھتىمال كۆپلىگەن مەشۇقلىرى بولغانلىقىدىن بولۇشى مۇمكىن.
مۇھەببەتنىڭ «ئۇلۇغ» چاقىرىقىدا، نىكاھتىن بۇرۇن بىرگە تۇرۇش ئاز سانلىق مىللەت ياشلىرى ئارىسىدا بارغانسېرى ئومۇملىشىشقا باشلىدى، ئۇلارنىڭ جىنسىي فىزىئولوگىيىسى پىشىپ يېتىلگەنلىكتىن، جىنسىي ھەۋىسى جانلانغان ھالەتتە تۇرۇۋاتقان بولغاچقا، جىنسىي قىلمىشتىن «راھەتلىنىش» نىڭ ئېزىقتۇرۇشىنى رەت قىلىشى ناھايىتى تەس. ئەنئەنىۋى ئائىلە تەربىيىسى ۋە مەكتەپ تەربىيىسىدە، ئاز سانلىق مىللەتلەر ياشلىرىنىڭ جىنسىيەت تەربىيىسى كۆرۈشى ئىنتايىن چەكلىك، ئۇلارنىڭ جنسىي بىلىمىنىڭ كۆپ قىسىمى تور ۋە ژۇرناللاردىن كەلگەن. شۇڭا ياشلار جىنسىي قىلمىشتا بولغاندا، بىخەتەرلىك ئېڭى ۋە ئۆز ئۆزىنى قوغداش ئېڭى نىسبەتەن ناچار، بۇ تەرىپى ياشلارنى ئەيدىز كېسىلىدىن يۇقۇملىنىش خەۋپى يۇقىرى كىشىلەر توپىغا ئايلاندۇرۇپ قويدى. ئەيدىز كېسلى كەڭ تارقالغان ھەر قانداق رايوندا، ياشلارنىڭ ھەممىسى ئىنتايىن مۇھىم ئىككىلەمچى كىشىلەر توپى[22]. ئۇيغۇر رايونىدىكى ئاز سانلىق مىللەتلەر ياشلىرى ئەيدىز كېسىلىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە كونترول قىلىشتا مۇھىم رول ئوينىماقتا، ھازىرقى زامان ئاز سانلىق مىللەتلەر ياشلىرىنىڭ جىنسىيەت قارىشى كۈنسېرى ئېچىۋېتىلمەكتە، لېكىن جىنسىي كېسەل، ئەيدىز كېسىلىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ئېڭى ۋە قىلمىشى ماس ھالدا يۇقىرى كۆتۈرۈلمىدى، بۇ ھادىسە ياشلارنىڭ جىنسىي كېسەل، ئەيدىز كېسىلىدىن يۇقۇملىنىش خەۋپىنى ئاشۇرۇپ تاشلىدى. شۇڭا، ئالىي مەكتەپ قاتارلىق ياشلار توپلاشقان سورۇندا مۇۋاپىق، ۋاقىتقا ماس كېلىدىغان، نورمال مىقداردىكى جىنسىي ساغلاملىق تەربىيىسى ۋە توغرا مۇھەببەت قارىشى تەربىيىسىنى، ئۆزىنى پاك تۇتۇش ئەخلاق تەربىيىسىنى قانات يايدۇرۇش كېرەك، يەنە بىخەتەرلىك قاپچۇقىنىڭ جىنسىي كېسەل، ئەيدىز كېسىلىدىن ئالدىنى ئېلىشتىكى رولىنى توغرا تەشۋىق قىلىپ، ياشلارنىڭ جىنسىي كېسەل ۋە ئەيدىز كېسىلىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ئېڭىنى يۇقىرى كۆتۈرۈپ، ياشلارنىڭ ئۆز ئۆزىنى كونترول قىلىش ۋە ئۆزىنى قوغداش ئىقتىدارىنى يۇقىرى كۆتۈرۈپ، ئەيدىز كېسىلى بىلەن يۇقۇملىنىشنىڭ خەتىرىنى تۆۋەنلىتىش كېرەك.
بۇنىڭدىن سىرت، ئىسلاھات ئېچىۋېتىش ۋە ئىقتىسادىي تەرەققىياتقا ئەگىشىپ، نومۇسىنى سېتىش سودىسىدىن ئىبارەت بۇ قەدىمقى كەسىپ جۇڭگودا قايتىدىن گۈللەندى ھەمدە كۆلەملەشكەن «مەخپىي جىنسىيەت ئىگىلىكى» گە قاراپ تەرەققىي قىلىش يۈزلىنىشى بار. جۇڭگونىڭ يىللىق سىتاتىستىكىسغا ئاساسلانغاندا، 1998-يىلى پۈتۈن مەملىكەتتىكى جامائەت خەۋپسىزلىك ئورگانلىرى جەمئىي قوبۇل قىلغان نومۇسىنى سېتىش ۋە پاھىشىۋازلىق دېلوسى 189 مىڭ 972 بولۇپ، 189 مىڭ 453 دېلونى بىر تەرەپ قىلغان، 1999-يىلى جەمئىي 216 مىڭ 660 دېلونى قوبۇل قىلىپ، 215 مىڭ 128 دېلونى بىر تەرەپ قىلغان؛ 2000-يىلى جەمئىي 225 مىڭ 693 دېلونى قوبۇل قىلىپ ، 222 مىڭ 132 دېلونى تەكشۈرۈپ بىر تەرەپ قىلغان؛ 2001-يىلى جەمئىي 242 مىڭ 53 دېلونى سوراق قىلغان. [23] يەنى يېقىنقى يىللاردا ھەر يىلى نومۇسىنى سېتىش ۋە پاھىشىۋازلىققا قاتناشقان ئادەم سانى ئاز دېگەندە ئىككى مىليوندىن يۇقىرى بولغان.[24] جىنسىيەت سودىسى ئىجتىمائىي ئەخلاق، ئىجتىمائىي تەرتىپ، نوپۇس مەسىلىسى قاتارلىق كۆپ تەرەپلەرگە چېتىلىپلا قالماستىن، تېخىمۇ مۇھىمى ئەيدىز كېسىلى بىلەن زىچ مۇناسىۋەتلىك.
ئىسلام دىنى گەرچە پاھىشىۋازلىق ۋە نومۇسىنى سېتىش قىلمىشىنى قاتتىق چەكلىسىمۇ، ئەمما دۆلەت ئىچى ۋە سىرتىدىكى ھەر خىل مەدەنىيەتلەرنىڭ زەربىسىدە، ئاز سانلىق مىللەتلەر جەمئىيىتىدە نومۇسىنى سېتىش سودىسى، جىنسىي مۇلازىمەت قىلغۇچى قىزلارنىڭ سانىدا ئېشىش كۆرۈلىشى قاتارلىق مەسىلىلەرمۇ كۈنسېرى گەۋدىلىنىپ چىقىپ، ئومۇميۈزلۈك دىققەتنى قوزغىدى.
(3) جىنسىي سودىنىڭ ئورنىنىڭ كۆپ خىللىشىشى ۋە مۇرەككەپلىشىشى
سوئال:سىز نىكاھتىن سىرتقى جىنسىي قىلمىش قانداق سورۇنلاردا يۈز بېرىدۇ دەپ قارايسىز؟ سىزدە نىكاھتىن سىرت جىنسىي مۇناسىۋەت ئۆتكۈزۈش قىلمىشى بارمۇ؟
جاۋاب: مېنىڭچە مېھمانخانا، مەيخانا، ھور مۇنچىسى (ساڭنا-سائۇنا) نىكاھتىن سىرتقى جىنسىي قىلمىش يۈز بېرىدىغان سورۇن. [25]
تەكشۈرۈشتە، نىكاھتىن سىرت جىنسىي قىلمىش ياكى جىنسىي قىلمىش يۈز بېرىدىغان ئورۇن سورالغاندا، نۇرغۇن تەكشۈرۈلگۈچىلەر مېھمانخانا، مەيخانا، ھور مۇنچىسى، بەزمىخانا ياكى ئۆزى ئايرىم سېتىۋالغان شەخسىي تۇرالغۇسى دەپ جاۋاب بەردى. يېقىنقى يىللاردا ئالىي دەرىجىلىك مېھمانخانا، ھور مۇنچىسى، يۇيۇنۇش مەركىزى قاتارلىق سورۇنلار ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونىدا كۆپلەپ قۇرۇلدى. بۇ ئۇيغۇر رايونىدىكى ھەر قايسى مىللەتلەرنىڭ كېچىلىك تۇرمۇشىنى بېيىتىپلا قالماستىن، مەخپىي، يوشۇرۇن جىنسىيەت سودىسىغا قولايلىق يارىتىپ بەردى، كىرىمى، ئوتتۇرا ھال، يۇقىرى سەۋىيىدىكى كىشىلەرمۇ ئىستېمال قىلالايدىغان بولدى، يىغىلىش، خىزمەت مۇناسىۋىتى قاتارلىق سەۋەبلەر بىلەن بارغانسېرى كۆپلىگەن كىشىلەر بۇ مۇلازىمەت مەركەزلىرىگە قەدەم تەشرىپ قىلىدىغان بولدى. ئالاھىدە مۇلازىمەت قىلىدىغان نۇرغۇن قىزلارمۇ ھەرىكەتكە ئۆتتى.
2. ئاز سانلىق مىللەتلەرنىڭ سودا خاراكتېرىدىكى جىنسىي قىلمىش شەكلىنىڭ ئەيدىز كېسىلىگە بولغان تەسىرى
جىنسىي يول ئارقىلىق يۇقۇش تومۇرغا ئوكۇل قىلىش ئارقىلىق يۇقۇشتىن قالسا ئىككىنچى چوڭ ئەيدىز كېسىلى يۇقۇش مەنبەسىگە ئايلانغاندا، جۇڭگودىكى نومۇسىنى ساتىدىغان، پاھىشىۋازلىق قىلىدىغان ۋە جىنسىي مۇلازىمەت خىزمەتچىلىرى پەيدىنپەي ھۆكۈمەت ۋە جەمئىيىتىنىڭ دىققىتىنى تارتىشقا باشلىدى. ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونىدىكى ئىزچىل «قۇرئان» دىكى دىنىي ئەقىدىلەر بىلەن ئۆزىنىڭ قىلمىشىنى چەكلەپ كېلىۋاتقان مۇسۇلمان ئاممىسىدىكى بىر قىسىم كىشىلەر بىر مەيدان كۆپ خىللاشقان مەدەنىيەت تاللىشىدا ئېزىپ كەتتى. بەزىلەر ئەنئەنىۋى ئەخلاق قارىشىدىن تەلتۆكۈس ۋاز كېچىپ، چېكىدىن ئاشقان ئازغۇنلۇققا قاراپ ماڭدى. كىرىمنىڭ ئېشىشى بۇ ئەھۋالنى ئېغىرلاشتۇردى. ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونىدىكى ئاز سانلىق مىللەتلەردىن بولغان پاھىشىلەر ۋە پاھىشىۋازلارنىڭ ئەھۋالى ئۇنچە كۆڭۈلدىكىدەك ئەمەس.
جىنسىيەت سودىسىنىڭ يوشۇرۇنلىقى ئەيدىز كېسىلىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە داۋالاشقا بەلگىلىك قىيىنچىلىق تۇغدۇردى. جىنسىي مۇلازىمەت بىلەن شوغۇللانغۇچىلار يەنە جەمئىيەتنىڭ تۆۋەن قاتلىمىدىكى تۆۋەن كىرىملىك كىشىلەر توپى بولغاچقا، ئۇلارنىڭ بىخەتەرلىك ۋە قوغدىنىش ئېڭى نىسبەتەناچار، يەنە بەلگىلىك مەجبۇرلىنىشچانلىققا ئىگە، ئاجىز ئورۇندا تۇرماقتا. مەيلى پاھىشىلەر بولسۇن ياكى پاھىشىۋازلار بولسۇن بەلگىلىك ئوبيېكتىپ شارائىتتا ئۆزىنى ئاشكارىلاشنى خالىمايدۇ، مۇددەتلىك تېنىنى تەكشۈرۈشنى تېخىمۇ خالىمايدۇ، جامائەتنىڭ كەمسىتىشىدىن قورقىدۇ. شۇڭا، سودا خاراكتېرىدىكى جىنسىي قىلمىش شەكلىدە دائىرىسى كەڭ، يۈز بېرىش شارائىتى قولايلىق، زىيانكەشلىككە ئۇچرىغۇچىلار زور، يۇقۇملىنىش نىسبىتى چوڭ بولۇش قاتارلىق ئالاھىدىلىكلەر مەۋجۇت بولغاچقا، ئەيدىز كېسىلىدىن يۇقۇملىنىشتىكى يۇقىرى خەۋپلىك تارقىتىش شەكلى بولۇپ قالدى.
تۆتىنچى خۇلاسە
گوفمان ئېنىقلىما بەرگەن «نومۇس» تۇيغۇسىنى [26] ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونىدىكى ئاز سانلىق مىللەتلەر ئاممىسىدا ئەيدىز كېسىلىنى تىلغا ئالغاندا ئاسانلا كۆرۈۋالغىلى بولىدۇ. نۆۋەتتىكى ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونىدا ئەيدىز كېسىلىنىڭ تارقىلىش يولى ئاساسلىقى زەھەر چېكىش ۋە جىنسىي مۇناسىۋەت ئارقىلىق يۇقۇش بولۇپ، ئاخبارات ۋاستىلىرىنىڭ تەشۋىقاتىمۇ ئاساسلىقى بۇ ئىككى يولدىن ئەيدىز تارقىلىش شەكلىدۇر. ئاز سانلىق مىللەتلەر ئاممىسىدا ئەيدىز كېسىلىنى تىلغا ئالغاندا، تەبىئىيلا ئەيدىز بىمارى بىلەن نامۇۋاپىق جىنسىي قىلمىش ياكى زەھەر چەككۈچىلەر بىلەن باغلىۋالىدۇ. ئەيدىز كېسىلى دېگەن بۇ سۆزگە ماس بولغىنى ئاخباراتلارنىڭ كەڭ كۆلەمدە تەشۋىقات قىلىشىدىكى ئەندىشىدۇر، بۇنىڭ بىلەن يانداش بولغىنى زەھەر چېكىش ۋە قالايمىقان جىنسىي مۇناسىۋەت قىلىش قاتارلىق ناچار تۇرمۇش ئادەتلىرى بولۇپ، يەنىمۇ ئىلگىرىلەپ ئەخلاقنىڭ چۈشكۈنلىشىشى بىلەن مۇسۇلمانلار جەمئىيىتىدىكى دىندىن ئېزىش ۋە دىنغا ئاسىيلىق قاتارلىق قوشۇمچە ئۇچۇرلارمۇ بار.[27] لېكىن جەمئىيەت (ئائىلە، نىكاھ، دىن قاتارلىقنى ئۆز ئىچىگە ئالغان مەدەنىيەتلەر) ئەيدىز كېسىلىگە قارىتا نومۇس قىلىش پوزىتسىيىسىدە بولغاچقا، نۇرغۇن ئاز سانلىق كىشىلىرى HIV تەكشۈرۈشى قىلىشنى خالىمايدۇ، HIV ھالىتىنى يوشۇرىدۇ، يەنە كېلىپ ئاز سانلىق مىللەت ئاممىسىنىڭ بىخەتەر جىنسىي قىلمىشقا بولغان ئېڭى نىسبەتەن ئاجىز بولغانلىقتىن، ئاياللار جىنسىي مۇناسىۋەتتە پاسسىپلىقى بىلەن ئەرلەرنىڭ جىنسىي مۇناسىۋەتتە ھەمىشە بىخەتەرلىك قاپچۇقى ئىشلەتمەسلىكى ئەيدىز كېسىلىنىڭ تارقىلىش مەنبەسىنى ئىز قوغلاش ۋە كونترول قىلىشنىڭ ناھايىتى تەس بولۇپ كېتىشىنى كەلتۈرۈپ چىقاردى.
ئەمەلىيەتتە، بىر قىسىم ئەيدىز بىمارلىرى ئانا بىلەن بوۋاقنىڭ يۇقۇملىنىشى ياكى قان بەرگەندە يۇقۇملىنىش ياكى مەقسەتىسىز ھالدا ئەيدىز ۋىرۇسى مەنبەسى بىلەن ئۇچرىشىپ قېلىشلار ئارقىلىق يۇقۇملانغان بولۇپ، ئۆزى نومۇسسىز قىلمىش بىلەن مۇناسىۋىتى يوق. شۇڭا ئەيدىز كېسىلىدىكى سەلبىي نومۇس ئۇچۇرلىرىنى ئاجىزلاشتۇرۇش، ئاز سانلىق مىللەت ئاممىسىغا ئەيدىز كېسىلىنىڭ تارقىلىش يولىنى پەيدىنپەي چۈشەندۈرۈپ ۋە توغرا تىببىي ساۋاتلارنى بېرىپ، ئاز سانلىق مىللەت ئاممىسىنى ئەيدىزگە ئالاقىدار بىلىملەرنى ئاكتىپلىق بىلەن مەسلىھەت سوراشقا يېتەكلەش ھەمدە ئۇلارغا بىر قىسىم ئاساسىي ئالدىنى ئېلىش تەدبىرلىرىنى ئۆگىتىش كېرەك. كۆپ قىسىم ئاز سانلىق مىللەتلەرنىڭ مائارىپ تەربىيىسى دەرىجىسى نىسبەتەن تۆۋەن بولۇپ، ئۇلارنىڭ ئەيدىز تەشۋىقاتىنى قوبۇل قىلدۇرۇشتا نىسبەتەن چوڭ قىيىنچىلىق مەۋجۇت. ئىقتىساد، مائارىپ نىسپىي ئارقىدا قالغان قەشقەر، مارالبېشى، غۇلجا قاتارلىق شەھەر، ناھىيەلەردە، زەھەر چەككۈچىلەرنىڭ ساۋاتىسىزلىق نىسبىتى تېخىمۇ يۇقىرى. نۆۋەتتىكى ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونىدا ئەيدىز كېسىلى تەشۋىقات پائالىيىتىنىڭ كۆپ قىسىمى خەنزۇ تىلىدا بولۇپ، ئۆز ئانا تىلىدا سۆزلەيدىغان ئاز سانلىق مىللەتلەر خەنزۇ تىلىنى بىلمىگەنلىكتىن، شۇڭا، ئەيدىز كېسىلى تەشۋىقاتى يۈزەكى ھالدا داغدۇغىلىق قىلىنىۋاتقان بولسىمۇ، ئەمما ئەمەلىيەتتە كۆپ قىسىم ئاز سانلىق مىللەت ئاممىسى تىل سەۋەبلىك ئەيدىز كېسىلىگە بولغان چۈشەنچىسى يەنىلا ئاز.
تەكشۈرۈشتە، ئاز سانلىق مىللەت ئاممىسىنىڭ بىخەتەرلىك قاپچۇقىنى ئىشلىتىش نىسبىتى خېلى تۆۋەن بولۇپ، بەلگىلىك دەرىجىدە ئەيدىز كېسىلى بىلەن ئاسان يۇقۇملىنىش ئېھتىماللىقىنى ئاشۇرۇپ تاشلىدى. نۆۋەتتىكى جەمئىيەتتە ناھايىتى چوڭ ئۆزگۈرۈش يۈز بەردى، ئەنئەنىۋى ئېتىكا ئەخلاقى ۋە دىننىڭ چەكلەش كۈچى پەيدىنپەي ئاجىزلىدى، جىنسىيەتتىن نوقۇل ھالدا ئۆزىنى قاچۇرمايدىغان ۋە ھەۋىسىنى چەكلىمەيدىغان بولدى. ئەيدىز كېسىلىنىڭ ئۆزىنىڭ تارقىلىشى جىنسىي قىلمىش بىلەن بىۋاستە مۇناسىۋىتى يوق، پەقەت ئەيدىز بىمارى بىلەن بىخەتەر بولمىغان جىنسىي قىلمىش يۈز بېرىپ، يۇقۇملانغان قان سۇيۇقلىقى، ئىسپېرما ياكى جىنسىي يول ئاجراتمىلىرى بىلەن ئۇچراشقاندىلا ئاندىن ئەيدىز كېسىلى يۇقۇپ قالىدۇ. نوقۇل ھالدا ئاز سانلىق مىللەت ئاممىسىدا جىنسىي مۇناسىۋەتنى ئازلىتىش شەكلىدە ئەيدىز كېسىلىنى تىزگىلەشنى تەشەببۇس قىلىش ئۈنۈمسىزدۇر، چۈنكى ساغلام جىنسىي تۇرمۇش قورامىغا يەتكەنلەرنىڭ نورمال تۇرمۇشى. پەقەت بىخەتەرلىك جنسىيەت تەربىيىسىنى كۈچەيتكەندە، جىنسىي مۇناسىۋەتتە بولغاندا بىخەتەرلىك تەدبىرى قوللانغاندىلا ئاندىن ئەيدىز كېسىلىنىڭ تارقىلىشىنى تىزگىنلەشتىكى باشقا بىر ئۈنۈملۈك يولدۇر. نۆۋەتتىكى ئۇيغۇر رايونى جەمئىيىتىدە، دىنىي مەدەنىيەت قاتارلىق كۆپلىگەن ئامىللارنىڭ تەسىرىدىن، گەرچە ئاز سانلىق مىللەت ئاممىسىنىڭ جىنسىي قىلمىشى كەڭ يۈز بېرىۋاتقان بولسىمۇ (نىكاھتىن بۇرۇن ياكى نىكاھتىن سىرتقى جىنسىي قىلمىش، ھەمجىنىسلار جىنسىي مۇناسىۋىتى)، ئەمما دىن ھەمدە جەمئىيەت، ئائىلە، نىكاھ، ئەخلاق قاتارلىقلارنىڭ ئەيىبلىشىدىن ساقلىنىش ئۈچۈن، كۆپ قىسىم جىنسىي قىلمىشلارنىڭ ھەممىسى ئىنتايىن يوشۇرۇن ئەھۋالدا يۈز بەرمەكتە، بۇ جىنسىي قىلمىشنىڭ يوشۇرۇنلىقىنى ئېغىرلاشتۇرۇپ، ئەيدىز كېسىلىنىڭ يۇقۇش مەنبەسىنى ئىز قوغلاشنىڭ قىيىنلىق دەرىجىسى ئاشۇرۇۋەتتى.
شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونىدىكى ئاز سانلىق مىللەتلەردە ئەيدىز كېسىلىنىڭ ئالدىنى ئېلىش خىزمىتىنى قانات يايدۇرۇشتا، ئەھمىيىتى مىللىي مەدەنىيەتنىڭ مەۋجۇتلۇق بوشلۇقىنى مۇستەھكەملەش ۋە كۈچەيتىشقا باغلىق بولۇپ، ئەنئەنىۋى ئەخلاقنىڭ چەكلەش كۈچىنى تەشەببۇس قىلىشى كېرەك، چۈنكى ئەيدىز كېسىلىنىڭ زەربىسى پەقەتلا بىر مىللەتنىڭ گەۋدىسىگە بولۇپلا قالماستىن، يەنە مىللەتنىڭ ئىقتىسادىي تەرەققىيات كۈچى، ئىجتىمائىي تەرەققىيات كۈچى، مەدەنىيەت تونۇشى قاتارلىقلارغىمۇ زەربە بېرىدۇ. شۇڭا ئەيدىز كېسىلىنىڭ ئاز سانلىق مىللەتلەرگە بولغان زىيىنى يۇقۇملۇق كېسەللەر ئىلمىدىكى ئېنىقلىمىسىدىكىلا زىيان ئەمەس بەلكى بىر تولۇق يۆلىنىشلىك زىياندۇر. بۇ بىر مىللەت ئاممىسىنىڭ ساغلاملىقى ۋە تەرەققىياتى بىلەن مۇناسىۋەتلىك بولۇپلا قالماي، ئىجتىمائىي مۇقىملىق، مىللەتلەر ئىتتىپاقلىقى ۋە دۆلەت مەنپەئەتىگە تېخىمۇ مۇناسىۋەتلىكتۇر. بۇنىڭدىن سىرت، جەمئىيەت ئاز سانلىق مىللەتلەردىكى ئەيدىز بىمارلىرىنى كەمسىتىشتىن ئامال بار ساقلىنىشى كېرەك، پەقەت شۇنداق قىلغاندىلا ئەيدىز بىمارلىرى باتۇرلۇق بىلەن ئالاقىدار داۋالاشلارنى قوبۇل قىلىدۇ ھەمدە ئاڭلىق ھالدا ئەيدىز كېسىلىنى باشقا گۇناھسىز ئاممىغا يۇقتۇرۇشتىن ساقلىنىدۇ.
ئومۇملاشتۇرغاندا، ئەيدىز كېسىلى مىللەتنىڭ مەۋجۇتلىقى، ئىجتىمائىي تەرەققىياتىغا تەسىر كۆرسىتىدۇ، بارلىق جەمئىيەتلەرنىڭ ئىقتىسادىي تەرەققىيات مەسىلىسى بۇنىڭ بىلەن مۇناسىۋەتلىك. مەزكۇر ماقالە ئالاقىدار تەكشۈرۈش ماتىرىياللىرى ۋە پايدىلىنىش ماتىرىياللىرىغا قاراپ چىقىپ، ئاساسلىقى نىكاھلىنىش ئۆرپ-ئادىتى ۋە جىنسىي قىلمىشى ئىككى نۇقتىدىن ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونىدىكى ئاز سانلىق مىللەتلەردە ئەيدىز كېسىلىنىڭ جىنسىي مۇناسىۋەت ئارقىلىق تارقىلىش ئەھۋالىنى بايان قىلىپ، ئۇيغۇر رايونىدىكى ئاز سانلىق مىللەتلەردىكى ئەيدىز كېسىلى بىلەن جىنسىي قىلمىشنىڭ مۇناسىۋىتىنى تەھلىل قىلغاندا، ئاز سانلىق مىللەتلەرنىڭ ئالاھىدە تارىخىي، مەدەنىيەت، ئىجتىمائىي، دىن ھەمدە باشقا ھازىرقى زامان مەۋجۇتلۇق ھالىتى قاتارلىقلارنى تولۇق ھېس قىلىش كېرەكلىكىنى كۆرسىتىدۇ، مۇشۇنداق قىلغاندىلا ئاندىن ئاز سانلىق مىللەتلەرگە ماس كېلىدىغان ئەيدىز كېسىلىنىڭ ئالدىنى ئېلىش سىياسىتى تۈزۈپ چىقىپ، ئاز سانلىق مىللەتلەرگە قارىتىلغان ئەيدىز كېسىلىدىن مۇداپىئە كۆرۈشنى كېڭەيتكىلى بولۇشى مۇمكىن.
ئىزاھاتلار:
[1] فوند تۈرى: 2010-يىللىق مائارىپ مىنىستىرلىكى ئىنسانشۇناسلىق ئىلمى تەتقىقاتىدىكى تۈر «شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونىنىڭ شەھەرلىشىش مۇساپىسىدىكى مىللەتلەر مۇناسىۋىتى ھەققىدە ئەمەلىي تەتقىقات»
[2] زۇلھايات ئىسمائىل، ئۇيغۇر، ئۈرۈمچىلىك، شىنجاڭ ئۇنۋېرسىتېتى سىياسەت ۋە ئاممىۋى باشقۇرۇش ئىنىستۇتىنىڭ مۇئاۋىن پرافىسسورى، بېيجىڭ ئۇنۋېرسىتېتى سوتسىئولوگىيە دوكتورى، مىللەتلەر سوتسىئولوگىيە تەتقىقاتى بىلەن شوغۇللىنىدۇ. ساۋ چىيەن، شىنجاڭ ئۇنۋېرسىتېتى سىياسەت ۋە ئاممىۋى باشقۇرۇش ئىنىستۇتىنىڭ لېكتورى، سوتسىئولوگىيە ماگىستىرى، مىللەتلەر سوتسىئولوگىيە تەتقىقاتى بىلەن شوغۇللىنىدۇ.
[3] Elin Lönn, Karin Sahlholm, Rena Maimaiti, Kaisaier Abdukarim, and Rune Andersson. AIDS Patient Care and STDs. January 2007, 21(1): 48-56. doi:10.1089/apc.2006.0063
[4] يۈ شىن (于欣)، ئەيدىز (H IV/ AIDS) غا ئالاقىدار روھى ساغلاملىق مەسىلىسى . www. xinqiao. net ، بېيجىڭ ئۇنۋېرسىتېتى روھىي ساغلاملىق تەتقىقات ئورگىنىنىڭ باشقۇرۇشىدا.
[5] سەھىيە مىنىستىرلىكى كېسەللىكلەردىن مۇداپئە كۆرۈش ۋە كونترول قىلىش ئىدارىسى ئورگان تور بېتى:
[6] Kelley LM, Eberstadt N, Behind the veil of a public health crisis: HIV/AIDS in the Muslim world. NBP Special Report: The National Bureau of Asian Research. 2005
[7]Hasnain, Memoona 2005, “Cultural Approach to HIV/AIDS Harm Reduction in Muslim Countries”. Harm Reduction Journal 2005, 2:23
[8] ساۋ يۈنجېن (曹韵贞) ؛ «ئەيدىز كېسىلى كىلىنكىلىق يۇقۇملۇق كېسەللەر ئىلمى بىلەن مۇداپىئە كۆرۈش ۋە كونترول قىلىشنىڭ كەلگۈسى»، «چەتئەل تىبابىتى» (يۇقۇملۇق كېسەللىكلەر ئىلمى يۇقۇملۇق كېسەل ئىلمى قوللانمىسى)؛ 2003،29 (1):1-4
[9]Wang, Ailing (2006). “Uses of Prevention of Mother-to-child Transmission of HIV Services: A Study of HIV-positive Women in Yining, Xinjiang, China”. Ph.D Thesis, Mahidol University
[10] Painter, T.M., et al. (2005). Sociodemographic factors associated with participation by HIV-1-positive pregnant women in an intervention to prevent mother-to-child transmission of HIV in Cote d’Ivoire. Journal of STD AISDS. 16(3): 237-242
[11]Takyi, B.K. (2003). Religion and women’s health in Ghana: insights into HIV/AIDs, preventive and protective behavior. Social Science Medicine. 56 (6): 1221-1234
[12]Goffman, E. (1963). Stigma: Notes on the management of a spoiled identity. New York: Simon& Schuster
[13] سۆھبەت ماتىرىيالى: 2011314 ئوقۇتقۇچى (ئەر، 37 ياش)
[14] سۆھبەت ماتىرىيالى: 2011326
[15] سۆھبەت ماتىرىيالى: 2011318 دۆلەت مەمۇرى (ئەر، 40 ياش)
[16] سۆھبەت ماتىرىيالى: 2011504 دۆلەت مەمۇرى (ئايال، 29 ياش)
[17] سۆھبەت ماتىرىيالى: 2011318 دۆلەت مەمۇرى (ئەر، 40 ياش)
[18] WTO. (2004) Women’s Vulnerability to the Epidemic is Increasing Throughout the World
[19] Elin Lönn, Karin Sahlholm, Rena Maimaiti, Kaisaier Abdukarim, and Rune Andersson. AIDS Patient Care and STDs. January 2007, 21(1): 48-56. doi:10.1089/apc.2006.0063
[20] سۆھبەت ماتىرىيالى: 2011323 ئالاھىدە ساقچى (ئەر، 36 ياش)
[21] جاڭ سىمىڭ (张思明)، يەن چۈرۇ (晏渠如)، شى شياۋپىڭ (施少平) قاتارلىقلار، «ئالىي مەكتەپ ئوقۇغۇچىلىرى ئەيدىز بىلىملىرى، پوزىتىسىيىسى ھەققىدە تەكشۈرۈش»، «جۇڭگو كىلىنكا تىبابىتى» 2004، 12 (23): 54
[22] خۇاڭ شىياۋشۈن (黄小洵)، فۇخۇا (傅华)، شاڭ شۈجېڭ (商继政)، «جىنسىيەت سودىسىنى قانۇن بويىچە تىزگىنلەش ھەققىدە»، «ئېلىكترون پەن تېخنىكا ئۇنۋېرسىتېتى ئىجتىمائىي پەنلەر نۇسخىسى» 2009-يىلى 6-سان، 10
[23] ۋاڭ گاڭ (王刚)، ۋاڭ يۈەنشىن (王元新)، «نومۇسىنى سېتىش ۋە پاھىشىۋازلىقنىڭ ھازىرقى ھالىتى ۋە تاقابىل تۇرۇش سىياسىتى ھەققىدە»، «گەنسۇ سىياسىي قانۇن چوڭلار مائارىپ ئىنىستۇتى ئىلمىي گېزىتى» 2004، (2):98. 100
[24] قوشۇمچە 5:5-2011323 ئوقۇتقۇچى
[25] «شېنجىن شەھىرى ئەرلەر ھەمجىنىسلار، يات جىنىسلارنىڭ جنسىي قىلمىشىنىڭ ئالاھىدىلىكى ھەمدە تەسىر كۆرسىتىدىغان ئامىللار تەتقىقاتى»، «جەنۇبىي جۇڭگو ئالدىنى ئېلىش تىبابىتى» 2010-يىلى 4-ئايلىق 63-توم 2-سان
[26] شىياڭ دېپىڭ (向德平)، ۋۇ دەن (吴丹)، «ئەيدىز بىمارلىرىنى جەمئىيەتنىڭ قوللىشى ۋە ھاياتلىق سۈپىتىنىڭ سېلىشتۇرما تەتقىقاتى-ھەقلىق قان تەغدىم قىلغۇچىلار، MSM كىشىلەر توپى ھەمدە ئايال جىنسىي مۇلازىمەتچىلىرى ھەققىدە تەكشۈرۈش»، «ئىجتىمائىي پەن فرونتى» 2010-يىللىق 4-سان «ئەيدىز كېسىلىدىن مۇداپىئە كۆرۈش مەسىلىسى تەتقىقاتى
[27] ليۇ گاڭ (刘刚) قاتارلىقلار، «شېنجىن شەھىرى ئەرلەر ھەمجىنىسلار، يات جىنىسلارنىڭ جنسىي قىلمىشىنىڭ ئالاھىدىلىكى ھەمدە تەسىر كۆرسىتىدىغان ئامىللار تەتقىقاتى»، «جەنۇبىي جۇڭگو ئالدىنى ئېلىش تىبابىتى» 2010-يىلى 4-ئايلىق 63-توم 2-سان
[28] Goffman, E. (1963). Stigma: Notes on the management of a spoiled identity. New York: Simon& Schuster.
[29] Liu H,, et al. (2006) “Understanding interrelationships among HIV-related stigma, concern about HIV infection, and intent to disclose HIV serostatus: A pretest-posttest study in a rural area of eastern China”. AIDS Patient Care STDs 2006; 20: 133-142
مەنبەسى : سىنا بلوگى |
|
ئالدىراشچىلىق ، ئالدىراشچىلىق يەنە شۇ ئالدىراشچىلىق !
ۋاقتى: 2013-11-29 12:19:07
كۆتۈرۈش
چوققىلاش
سۈكۈت
داۋراڭ كارتىسى
变色卡
دىۋان كارتىسى
كۆتۈرۈش
显身卡
ۋاقتى: 2014-1-17 23:41:08
