[color=initial !important] [color=initial !important][color=initial !important]
نوبېل مۇكاپاتى (Nobel Prize) ئىلىم-پەن ساھەسىدە ئەڭ ئابرويلۇق مۇكاپات بولۇپ ، شىۋېتسىيىلىك خېمىك ھەم پارتىلاتقۇچ دورا كەشپىياتچىسى ئالفېرد نوبېل (Alfred Nobel) نىڭ ۋەسيىتى بويىچە ، ئۇنىڭ بىر قىسىم مىراسلىرىنى مۇكاپات فوندى قىلىپ تەسىس قىلىنغان . بىراق نوبېل ، كەشپىياتچى ھەم سانائەتچى خوجايىن بولغاچقا « نوبېل ماتېماتىكا مۇكاپاتى » تەسىس قىلىنمىغان . چۈنكى ، ئۇ ماتېماتىكىغا ئالاھىدە قىزىقمىغان ھەم ماتېماتىكىنى نەزەرىيىۋى پەن دەپ قارىغان . ئەمەلىيەتتە ئۇ ، بۇ مۇكاپاتنى « ئىنسانلارغا بەخت يەتكۈزىدىغان ئەڭ ياخشى كەشپىيات ياكى بايقاش مۇكاپاتى » - دەپ ئېيتىدۇ .
ئۇنداقتا ماتېماتىكا ساھەسىدىكى ئەڭ ئابرويلۇق مۇكاپات قايسى ؟
1924 - يىلى تورۇنتودا يەتتىنچى نۆۋەتلىك خەلىقئارا ماتېماتىكلار قۇرۇلتىيى ئېچىلدى ، ماتېماتىك فىلدىز (John Charles Fields) قۇرۇلتاي ئاخىرلاشقاندا قالغان ئىقتىسادى بىلەن بىر ماتېماتىكا مۇكاپاتى تەسىس قىلىشقا تەكلىپ بەرگەن . ئۇ ئۆلۈپ كېتىش ئالدىدا ئۆزىنىڭ مىراسىنى بۇ مۇكاپاتنىڭ مۇكاپات فوندىنىڭ بىر قىسىمى قىلىشقا ۋەسيەت قالدۇرغان ھەمدە بۇ مۇكاپاتنى ھەر قانداق دۆلەت ئاپپاراتىنىڭ نامى ياكى شەخىسنىڭ نامى بىلەن ئاتىماسلىققا تەكلىپ بەرگەن . شۇنداق بولسىمۇ خەلىقئارا ماتېماتىكلار قۇرۇلتىيى بۇ مۇكاپاتنى ئۇنىڭ نامى بىلەن «فىلدىز مۇكاپاتى » (Fields Medal) دەپ ئاتاپ ، فىلدىزنى خاتىرلەپ ئۇنىڭغا بولسان ھۆرمىتىنى ئىپادىلىگەن .
فىلدىز كانادالىق ماتېماتىك بولۇپ ، 1863- يىلى توغۇلۇپ ، 1932- يىلى ئالەمدىن ئۆتكەن . فىلدىزنىڭ ئىلىم-پەن ساھەسىدىكى تۆھپىسى ئانچە گەۋدىلىك بولمىسىمۇ ، لېكىن ماتېماتىكا تەتقىقاتىنى ئويۇشتۇرۇش ، ئالماشتۇرۇش تەرەپلەردە زور رول ئوينىغان .
فىلدىز مۇكاپاتى (Fields Medal) بولسا، ماتېماتىكىدا تۆھپىسى ئەڭ زور بولغان يېشى 40 تىن ئاشمىغان ئىككى ، ئۈچ ياكى تۆت ماتېماتىكلارغا ، خەلقئارالىق ماتېماتىكا ئويۇشمىسى
(International Mathematical Union قىسقارتىلىپ IMU دېيىلىدۇ ) نىڭ ھەر 4 يىلدا بىر قېتىم ئېچىلدىغان خەلقئارالىق ماتېماتىكلار قۇرۇلتىيى
(International Congress of Mathematicians قىسقارتىلىپ ICM دېيىلىدۇ) دا بېرىلدىغان بولۇپ . بۇ مۇكاپات ھازىر ماتېماتىكلارنىڭ ئەڭ يۇقىرى شان - شەرپى بولۇپ قالدى .
1936 - يىلى نورۋېگىيە(Norway) نىڭ ئوسلو(Oslo) دا ئېچىلغان 10- نۆۋەتلىك ICM دا تۇنجى قېتىملىق فىلدىز مۇكاپاتى ئامېرىكا تەۋەلىكىدىكى فىللاندىيە ياش ماتېماتىكى ئالفورس (Lars Ahlfors) بىلەن ئامېرىكا ماتېماتىكى داگلاس (Jesse Douglas) قا بېرىلدى . شۇنىڭدىن كېيىن چاقىرىلغان ھەر قېتىملىق ICM نىڭ بىرىنچى كۈن تەرتىپى فىلدىز مۇكاپاتىغا ئېرىشكەنلەرنىڭ ئىسىملىكىنى ئېلان قىلىش بولدى . ICM بىلەن فىلدىز مۇكاپاتىغا ئېرىشكەنلەرنى ھەر قايسى گېزىت ژورناللار بەس-بەستە زىيارەت قىلىپ خەۋەر قىلدى . بۈگۈنكى كۈنگە كەلگەندە بۇ مۇكاپات 15000 ئامېرىكا دوللىرى ۋە بىردانە ئالتۇن مېدال بېرىلدىغان چوڭ مۇكاپاتقا ئايلاندى . كىشىلەر ، فىلدىز مۇكاپاتى ماتېماتىكا ساھەسىدىكى ئابرويى ئەڭ يۇقىرى بولغان مۇكاپاتلاردىن بىرى ئىكەنلىكىنى بىردەك ئېتراپ قىلىشتى ، ھەم ئۇنى «ماتېماتىكا ساھەسىدىكى نوبېل مۇكاپاتى » دەپ ئاتىدى .
تۆۋەندىكى جەدۋەلدە 1936 - يىلدىن 2006 - يىلغىچە بولغان ۋاقىتتىكى ICM نىڭ ئېچىلغان ۋاقتى ۋە فىلدىز مۇكاپاتىغا ئېرىشكۈچىلەر كۆرسىتىلدى :
ICM نىڭ ئېچىلغان ئورنى | ۋاقتى | مۇكاپاتقا ئېرىشكۈچىلەر | دۆلەت بايرىقى | [color=rgb(255, 0, 0)]Oslo , [color=rgb(0, 0, 153)]Norway | 1936 | [color=rgb(0, 0, 0)]Lars Ahlfors ,[color=rgb(0, 0, 153)]Finland
Jesse Douglas ,[color=rgb(0, 0, 153)]USA | | [color=rgb(255, 0, 0)]Combridge,[color=rgb(0, 0, 153)]United States | 1950 | Laurent Schwartz, [color=rgb(0, 0, 153)]France
Atle Selberg, [color=rgb(0, 0, 153)]Norway | | [color=rgb(255, 0, 0)]Amsterdam,[color=rgb(0, 0, 153)]The Netherlands | 1954 | Kunihiko Kodaira, [color=rgb(0, 0, 153)]Japan
Jean-Pierre Serre,[color=rgb(0, 0, 153)] France | | [color=rgb(255, 0, 0)]Edinburgh,[color=rgb(0, 0, 153)]United Kingdaom | 1958 | Klaus Roth, [color=rgb(0, 0, 153)]UK
René Thom, [color=rgb(0, 0, 153)]France | | [color=rgb(255, 0, 0)]Stockholm,[color=rgb(0, 0, 153)]Sweden | 1962 | Lars Hörmander, [color=rgb(0, 0, 153)]Sweden
John Milnor, [color=rgb(0, 0, 153)]USA | | [color=rgb(255, 0, 0)]Moscow,[color=rgb(0, 0, 153)]Soviet Union | 1966 | Michael Atiyah, [color=rgb(0, 0, 153)]UK
Paul Joseph Cohen, [color=rgb(0, 0, 153)]USA
Alexander Grothendieck, [color=rgb(0, 0, 153)]France
Stephen Smale, [color=rgb(0, 0, 153)]USA | | [color=rgb(255, 0, 0)]Nice,[color=rgb(0, 0, 153)]France | 1970 | Alan Baker, [color=rgb(0, 0, 153)]UK
Heisuke Hironaka, [color=rgb(0, 0, 153)]Japan
Sergei Novikov, [color=rgb(0, 0, 153)]Soviet Union
John G. Thompson, [color=rgb(0, 0, 153)]USA | | [color=rgb(255, 0, 0)]Vancouver,[color=rgb(0, 0, 153)]Canada | 1974 | Enrico Bombieri, [color=rgb(0, 0, 153)]Italy
David Mumford, [color=rgb(0, 0, 153)]UK | | [color=rgb(255, 0, 0)]Helsinki,[color=rgb(0, 0, 153)]Finland | 1978 | ierre Deligne, [color=rgb(0, 0, 153)]Belgium
Charles Fefferman, [color=rgb(0, 0, 153)]USA
Grigory Margulis, [color=rgb(0, 0, 153)]Soviet Union
Daniel Quillen, [color=rgb(0, 0, 153)]USA | | [color=rgb(255, 0, 0)]Warsaw,[color=rgb(0, 0, 153)]Poland | 1982 | Alain Connes, [color=rgb(0, 0, 153)]France
William Thurston, [color=rgb(0, 0, 153)]USA
Shing-Tung Yau, [color=rgb(0, 0, 153)]China | [color=rgb(255, 255, 255)] | [color=rgb(255, 0, 0)]Berkeley,[color=rgb(0, 0, 153)]United States | 1986 | Simon Donaldson, [color=rgb(0, 0, 153)]UK
Gerd Faltings, [color=rgb(0, 0, 153)]Germany
Michael Freedman, [color=rgb(0, 0, 153)]USA | | [color=rgb(255, 0, 0)]Kyoto,[color=rgb(0, 0, 153)]Japan | 1990 | Vladimir Drinfel'd, [color=rgb(0, 0, 153)]Soviet Union
Vaughan F. R. Jones, [color=rgb(0, 0, 153)]New Zealand
Shigefumi Mori, [color=rgb(0, 0, 153)]Japan
Edward Witten, [color=rgb(0, 0, 153)]USA | | [color=rgb(255, 0, 0)]Zürich,[color=rgb(0, 0, 153)]Switzerland | 1994 | Jean Bourgain, [color=rgb(0, 0, 153)]Belgium
Pierre-Louis Lions, [color=rgb(0, 0, 153)]France
Jean-Christophe Yoccoz, [color=rgb(0, 0, 153)]France
Efim Zelmanov, [color=rgb(0, 0, 153)]Russia | | [color=rgb(255, 0, 0)]Berlin,[color=rgb(0, 0, 153)]Germany | 1998 | Richard Borcherds, [color=rgb(0, 0, 153)]UK
Timothy Gowers, [color=rgb(0, 0, 153)]UK
Maxim Kontsevich, [color=rgb(0, 0, 153)]Russia
Curtis T. McMullen, [color=rgb(0, 0, 153)]USA | | [color=rgb(255, 0, 0)]Beijing,[color=rgb(0, 0, 153)]China | 2002 | Laurent Lafforgue, [color=rgb(0, 0, 153)]France
Vladimir Voevodsky, [color=rgb(0, 0, 153)]Russia | | [color=rgb(255, 0, 0)]Madrid, [color=rgb(0, 0, 153)]Span | 2006 | Andrei Okounkov, [color=rgb(0, 0, 153)]Russia,
Grigori Perelman, [color=rgb(0, 0, 153)]Russia
Terence Tao, [color=rgb(0, 0, 153)]Australia,
Wendelin Werner, [color=rgb(0, 0, 153)]France | | Hyderabad, India | 2010 | | |
|