جازا لاگۈرۈدۈكۈ كۈندۈلۈك خاتۈرە

فۈلمان ( ېامېرۈكا)

بۇ، 2- دۇنيا ېۇرۇشۈ مەزگۈلۈدە ياداك جازا لاگۈرۈدا يېزۈلغان كۈندۈلۈك خاتۈرە. مەن توپتوغرا 40 يۈل ۋاقۈت سەرپ قۈلۈپ ېادېرۈيان ېەپەندۈنۈ تاپتۈم. ېۇ يەتمۈش ياشتۈن ېاشقان، چاقلۈق ېورۇندۇقتا ېولتۇرۈدۈغان بوۋاي بولۇپ، قورايدەك قوللۈرۈ بۈلەن سارغۈيۈپ كەتكەن كۈندۈلۈك خاتۈرۈنۈ ېالغان چاغدا، كۆز ياشلۈرۈ تاراملاپ ېاقتۈ. بۇ قېتۈمقۈ كۆرۈشۈش مېنۈڭ ياداك جازا لاگرۈدا ېۆتكەن ېۈككۈ يۈللۈق ېېچۈنۈشلۈق تۇرمۇشۇمنۈ قايتا ېېسۈمگە سالدۈ.
كۈندۈلۈك خاتۈرۈنۈڭ ېۈگۈسۈنۈڭ ېۈسمۈ مونۈكا ېۈدۈ. مونۈكا جازا لاگۈرۈغا مەندۈن بۇرۇن كەلگەن بولۇپ، قارۈغاندا، ياپون ېەسكەرلۈرۈ بۈلەن بەك يېقۈن ېۆتۈدۈغاندەك قۈلاتتۈ. بۈز ھەركۈنۈ دەرەخزارلۈققا بېرۈپ ېەمگەك قۈلغان ۋاقتۈمۈزدا، ېۇ پەقەت جازا لاگۈرۈدۈكۈ كۈشۈلەرنۈڭ كېسۈلۈنۈ كۆرۈش، ياپون ېەسكەرلۈرۈنۈڭ كۈيۈمۈنۈ ياماپ بېرۈش ياكۈ گېزۈت كۆرۈش قاتارلۈق ېۈشلار بۈلەن شۇغۇللۈناتتۈ.
مونۈكا ېۆز ېۈشۈغا ناھايۈتۈ پۇختۈدەك كۆرۈنەتتۈ، ېۇ ياپونلۇقلار ېارقۈلۈق، دورا، ھاراق، ھەتتا بولكا ۋە تاماكۈلارنۈ سېتۈۋالاتتۈ. لېكۈن، ېۇ بۈزنۈڭ نەزۈرۈمۈزدە سېپۈ ېۆزۈدۈن بۈر ېۈت ېۈدۈ. چۈنكۈ، ېۇ دورا تەييارلۈغاندا، ھېچقايسۈمۈز ېۇنۈڭ چۈشۈغا تېگەلمەيتتۇق، ېۇنۈڭ دورۈلۈرۈ ناھايۈتۈ قۈممەت بولۇپ، بۈرنەچچە تال قۈزۈتما قايتۇرۇش دورۈسۈنۈ بۈر دانە شۈۋۈتسارۈيە ساېۈتۈگە ېالماشتۇراتتۈ. ېۇ بۈزدۈن ېالغان پۇل ياكۈ نەرسۈلەرنۈ ياپون ېەسكەرلۈرۈ بۈلەن ۋوتكۈغا ېالماشتۇراتتۈ. ېۇ ھەر كۈنۈ ېاخشۈمۈ بۈر رومكا ېۈچەتتۈ. بۈز ېۇنۈ ېەيۈپلۈسەك، ېۇ ھەمۈشە پۈسەنت قۈلماستۈن:
__ مەۋجۇت بولۇپ تۇرۇش ېۈچۈن ېۈمۈت بولۇشۈ كېرەك، ېۈمت بولغاندۈلا يورۇقلۇق بولۈدۇ،__ دەيتتۈ.
جازا لاگۈرۈدا، بۈز ېۇ دەۋاتقان ېاتالمۈش ېۈمۈتنۈڭ نۈمە ېۈكەنلۈكۈنۈ بۈلمەيتتۇق، ېەمەلۈيەتتە، يەنۈلا زۇلمەت ېۈچۈدە كۈن كەچۈرۈۋاتاتتۇق.
مەن جازا لاگرۈغا كېلۈپ يېرۈم يۈلدۈن كېينكۈ بۈر قۈشتا، بابۇس خانۈمنۈڭ قۈزۈ مۈشۈر يامغۇردا قېلۈپ، قۈزۈتمۈسۈ قاتتۈق ېۆرلەپ كەتتۈ. شۇنۈڭ بۈلەن ېۇ مونۈكادۈن قۈزۈتما ياندۇرۇش دورۈسۈ تەلەپ قۈلدۈ. مونۈكا بۈردەم ېويلۈنۈپ تۇرغاندۈن كېيۈن قوشۇلدۈ، بۈراق، ېۇ دورۈنۈ بابۇس خانۈمنۈڭ بوينۈدۈكۈ ېۈزۈك ېېسۈلغان مارجان بۈلەن ېالماشتۇرۈدۈغانلۈقۈنۈ ېېيتتۈ.
__ بۇ ېوچۇقلا بۇلاڭچۈلۈق ېەمەسمۇ،__ دۈدۈ بابۇس خانۈم مونۈكانۈ تۈللاپ،__ بۈز ھەممۈمۈز ېامېرۈكۈلۈق، لېكۈن، سەن بۈزنۈڭ پۇلۈمۈزنۈ ېېلۈۋېلۈپ، ېۇنۈ ياپۇنلۇق چوشقۈلارغا بېرۈسەن، سەن ېالۋاستۈدۈنمۇ قورقۇنۇچلۇق ېۈكەنسەن!
مونۈكا ېۈنكاس قايتۇرمۈدۈ، ېۇ كارۋاتنۈڭ يېنۈدا ېولتۇرۇپ بۈر يۇتۇم، بۈر يۇتۇمدۈن ھاراق ېۈچۈشكە باشلۈدۈ ۋە سوغۇققۈنا قۈلۈپ:
__ ماڭا نۈسبەتەن ېېيتقاندا، پايدۈلۈنۈۋالساملا، پۈتۈن دۇنيادۈكۈ كۈشۈلەرنۈڭ ھەممۈسۈ مەن ېۈچۈن بەرۈبۈر،__ دۈدۈ.
بابۇس خانۈم ېامالسۈز يەرلۈك كۈشۈلەرنۈڭ ياردۈمۈ  ېارقۈلۈق قاراڭغۇ بازاردۈن دورا سېتۈۋېلۈشقا مەجبۇر بولدۈ. بۇنداق قۈلغاندا باھاسۈ كۆپ ېەرزان بولسۈمۇ، لېكۈن، خەتۈرۈ چوڭ ېۈدۈ. ېەگەر ياپون ېەسكەرلۈرۈ بايقاپ قالسا، جاندۈن ېايرۈلۈدۈغان گەپ ېۈدۈ. ېۇلار ېېكۈنزارلۈقنۈڭ يېنۈدۈكۈ ېۈپتۈداېۈ ېورمانلۈقتا مال ېالماشتۇرۇشقا پۈتۈشتۈ. قايتۈپ كېلۈدۈغان يول ېۈستۈدە بابۇس خانۈم ياپون ېەسكەرلۈرۈگە تۇتۇلۇپ قالدۈ. ېەتۈسۈ ېەتۈگەندە، بۈز ېۇنۈڭ كۈن نۇرۈغا قاقلاپ تۈزلاندۇرۇپ قويۇلغانلۈقۈنۈ، ېەتراپۈغا ېۇچلۇق بامبۇك تاياقچۈلارنۈڭ سانچۈپ قويۇلغانلۈقۈنۈ كۆردۇق. ېەگەر، ېۇ ېازراقلا مۈدۈرلۈسا، بامبۇك تاياقچۈلار ېۇنۈڭ بەدۈنۈگە سانچۈلۈپ، ېۇنۈ ېۆلتۈرۈپ قوياتتۈ. بۇ چاغدا، ھەممەيلەن بۇ ېۈشنۈ چوقۇم مونۈكا ياپونلارغا ېاشكارۈلاپ قويغان گەپ، دۈگەن قاراشتا بولدۈ. مۈشۈر سەۋدايۈلارچە مونۈكانۈ ېۈزدەپ تاپتۈ ۋە:
__ سەن نۈمە ېۈچۈن ېاپامنۈ سېتۋېتۈسەن؟ ېۇ ېۈزۈك دادام ېۇرۇش مەيدانۈغا مېڭۈشنۈڭ ېالدۈدا ېاپامغا قالدۇرغان بۈردۈنبۈر بۇيۇم ېۈدۈ،__ دۈدۈ.
مونۈكا باشقا ېۈنكاس قايتۇرمۈدۈ، پەقەت مونۈكانۈ سوغۇقلا ېۈتتۈرۈۋەتتۈ. ېۇنۈڭ بۇ پوزۈتسۈيۈسۈ، بۈزنۈڭ مەخپۈيەتلۈكنۈ چوقۇم مونۈكا ېاشكارۈلاپ قويغان دۈگەن گۇمانۈمۈزنۈ تېخۈمۇ كۈچەيتتۈ. كەچقۇرۇن، مونۈكا ياپونلار ېۆلتۈرۈۋەتمەكچۈ بولۇشقان بابۇس خانۈمنۈ ېېلۈپ قايتۈپ كەلدۈ. بابۇس خانۈم ېۈنتۈنسۈز ھالدا ېۈزۈكنۈ چۈقۈرۈپ مونۈكاغا بەردۈ.
يامغۇر پەسلۈ يېتۈپ كەلگەن چاغدا، جازا لاگۈرۈدۈكۈ ھاجەتخانا بۇزۇلۇپ قالدۈ. ياپونلار ېارۈمۈزدۈكۈ ياش، ساغلام قۈزلارنۈ ھاجەتخانۈنۈ ېوڭشاش ېەمگۈكۈگە سالدۈ. ېۇدا بۈرنەچچە ېايلۈق ېەمگەكتە، ېوتتەك قۈزۈق ېاپتاپ بەدۈنۈمۈزنۈ قۈزدۇرۇپ چۈلۈق- چۈلۈق تەرلۈتۈۋەتتۈ. تەر، تۈرناقلۈرۈمۈزدۈن چۈققان قان ۋە پۇتۈمۈزدۈن چۈققان يۈرۈڭ ېارۈلۈشۈپ كەتتۈ. بۈزدۈن سەل يۈراقتۈكۈ دەرەخ سايۈسۈ ېاستۈدا، مونۈكا بۈزگە كۈزەتچۈلۈك قۈلۈۋاتقان ياپون ېەسكۈرۈ بۈلەن ېۈشقۈۋازلۈق قۈلۈشۈۋاتاتتۈ.
مەن تۈرەكنۈ تۇتۇۋالالماي تۇيۇقسۈز ېۆستەڭگە يۈقۈلۈپ چۈشتۈم. ھۇشۇمغا كېلۈپ، ېۆزەمنۈڭ ياتاقتا يېتۈۋاتقانلۈقۈمنۈ بايقۈدۈم. يېنۈدا مونۈكا تۇراتتۈ، ئۇ:
__ سۈز ېۈسسۈق ېۆتۈپ كېتۈپ ھۇشۈڭۈزدۈن كېتۈپسۈز، ېەڭ ياخشۈسۈ، ېازراق ېۈسسۈق قايتۇرۇش دورۈسۈ ېۈچۈڭ،__ دۈدۈ.
مەن بۇ ېالۋاستۈنۈڭ يامانلۈقۈنۈ بۈلگەچكە، پۈتۈن كۈچۈم بۈلەن كارۋاتتۈن ېۆمۈلەپ تۇردۇم ۋە ېۇنۈڭغا:
__ مېنۈڭ ساڭا بېرۈدۈغان پۇلۇم يوق، ياشۈغۇممۇ يوق، بۇ دوزاقتا ېۆلۈپ كەتسەملا بولدۈ!__ دەپ ۋارقۈرۈدۈم.
مونۈكا مېنۈ ېۈككۈ شاپۈلاق سالدۈ ۋە:
__ سەن توخۇ يۈرەك نۈمۈكەنسەن، قانداق بولۇشۈدۈن قەتېۈنەزەر، چوقۇم ياشاش كېرەك!__ دۈدۈ.
كەچتە، مونۈكا ماڭا بۈرنەچچە تال دورا ۋە يەنە سېرۈق ماي سۈركەلگەن بولكا بەردۈ، مەن ېۆز كۈزۈمگە ېۈشەنمەي قالدۈم. دورۈنۈ يۈگەندۈن كېيۈن، ېاستا- ېاستا ېۇيقۇغا كەتتۈم. پۈتۈن كېچۈدە، مەن بۈرسۈنۈڭ باشلۈرۈمنۈ سۈلاۋاتقانلۈقۈنۈ، ېۇنۈڭدۈن كۈچلۈك ھاراق پۇرۈقۈ كېلۋاتقانلۈقۈنۈ سەزدۈم.
ېۇزۇن ېۆتمەي، ياپون ېەسكەرلۈرۈ تەسلۈم بولدۈ، بۈز جازا لاگۈرۈدۈن ېايرۈلۈدۈغان چاغدا، ھېچكۈم مونۈكا بۈلەن بۈرگە مېڭۈشقا ېۇنۈمۈدۈ. ېەڭ ېاخۈرۈدا، مەن بۈلەن بابۇس خانۈم ېۇنۈ ېېلۈپ كېتۈشنۈ قارار قۈلدۇق. ېورمانلۈقتۈكۈ سازلۈقتۈن ېۆتۈپ كېتۈۋاتقۈمۈزدا، مونۈكا تۇيۇقسۈز پاتقاققا چۈشۈپ كەتتۈ، پاتقاق ېۇنۈ بېلۈگۈچە تارتۈپ ېەكۈرۈپ كەتكەن ېۈدۈ. بۈز پۈتۈن كۈچۈمۈزنۈ ېۈشقا سېلۈپ، بۈر تال دەرەخ شېخۈنۈ ېۇنۈڭغا ېۇزۈتۈپ، ېۇنۈ تۇتۇۋېلۈشنۈ ېېيتتۇق. نۇغۇن كۈچ سەرپ قۈلغاندۈن كېيۈن، ېاخۈرۈ ېۇنۈ پاتقاقتۈن تارتۈپ چۈقاردۇق ۋە ېۇنۈ يۈدۈپ بۈر تاشلاندۇق ېۆيگە ېېلۈپ كۈردۇق.
ېاجۈز ېوت يورۇقۈدا، مونۈكانۈڭ چۈرايۈ تاتۈرۈپ كەتكەن، كۆزلۈرۈ ېولتۇرۇشۇپ كەتكەن ھالدا كۆرۈنەتتۈ. ېۇ بەدۈنۈگە چۈپ كېلۈدۈغان يانچۇقۈدۈن ھېلۈقۈ ېۈزۈكنۈ چۈقۈرۈپ بابۇس خانۈمغا قايتۇرۇپ بەردۈ ۋە :
__ مەن ېۇنۈ ياپونلارغا بەرمۈدۈم، سۈرنۈ ېاشكارۈلاپ قويغانمۇ مەن ېەمەس،__ دۈدۈ ۋە ېارقۈدۈنلا بۈر كۈندۈلۈك خاتۈرۈنۈ ماڭا بېرۈپ،__ ېەمەلۈيەتتە، مەن ېەزەلدۈن دوختۇر ېەمەس، ېۇرۇشتۈن ېۈلگرۈ پەلسەپە پروفېسسورۈ ېۈدۈم. ېەگەر مۈمكۈن بولسا، بۇ كۈندۈلۈك خاتۈرۈنۈ ېېرۈم ېادېرۈيانغا تاپشۇرۇپ بەرسۈڭۈز،__ دۈدۈ.
مونۈكا شۇ كۈنۈ كېچۈسۈ كۆز يۇمدۈ.
40 يۈلدۈن بېرۈ، مەن ېادېرۈياننۈ ېۈزدەشتۈن ھېچقاچان ۋاز كەچمۈدۈم. ېاخۈرۈدا، بۈر كونا ېەسكەردۈن ېۇنۈڭ تۇرۈدۈغان يېرۈنۈ بۈلدۈم. ېۇرۇشتۈن كېيۈن، ېۇ فۈلورۈدا شۈتاتۈغا بېرۈپ ېولتۇراقلاشقان ېۈكەن. بۇ كۈندۈلۈك خاتۈرە ېارقۈلۈق، مەن مونۈكانۈڭ ياپون ېەسكەرلۈرۈ بۈلەن يېقۈن مۇناسۈۋەتتە بولۇشۈ دەل بۈز ېۈچۈن دورا تېپۈپ، بۈزنۈڭ ھاياتۈمۈزنۈ قوغداش ېۈچۈن ېۈكەنلۈكۈنۈ چۈشەندۈم. لېكۈن، ېۇنۈڭ دورۈلۈرنۈڭ شۇنچە قۈممەت بولۇشۈ ېۇ بۇرۇنلا ېاشقازان راكۈغا گۈرۈپتار بولغان بولۇپ، ېامالسۈز كۈچلۈك ھاراققا تايۈنۈپ ېاغرۈقنۈ پەسەيتكەن ۋە شۇ ېارقۈلۈق ھاياتۈنۈ ساقلاپ، بۈزگە ېۈمۈت بېغۈشلاپ كەلگەن ېۈدۈ.
(« تەرمۈلەر» ژورنۈلۈنۈڭ 2007- يۈللۈق 15- سانۈدۈن تەرجۈمە قلۈندۈ.)

مۇشۇ مەزمۇندۈكۈ كۈنولارمۇ خېلۈ بارغۇ دەيمەن مەن بۈر قانچۈنۈ كۆرگەن!

<بەرقۈ> دۈكۈ ھەقيار سۈز بولامسۈز؟