ئۇيغۇرلارنىڭ دىنى ئېتىقاد تارىخىدا، ئاللانى تەبىئەتلەشتۈرۈش ھادىسى بولغانلىقى ئېنىق. تەبىئەتتىكى ئالاھىدە ئۆزگىرىشلەر ئەجدادلار ئېڭىدا خاتا تەسىر پەيدا قىلىپ، ئاڭسىز ھالدا شۇنىڭغا قارىتا چوقۇنۇش ئېڭىنى شەكىللەندۈرگەن. يەر ۋە ئاسمانغا، ، قۇياشقا ھەم ئوتقا چۇقۇنۇش دەل شۇنىڭ مىسالىدۇر.
تەپەككۇر ئىقتىدارى ۋە تەسەۋۋۇر ئېڭىنىڭ يۈكسىلىشى بىلەن ئۇيغۇرلارنىڭ ئېتىقاد ئوبيىكتى تەدرىجىي «تەرەققىي قىلىپ»، جانسىز تەبىئەتنىڭ ئورنىغا، جانلىق ھايۋاناتلارغا ئالماشقان. بۆرە، بۈركۈت قاتارلىقلار ئەينى ۋاقىتتىكى ئۇيغۇرلارنى ئۆز ئىچىگە ئالغان بەزى مىللەتلەرنىڭ ئەڭ ئاساسلىق ئېتىقاد ئوبيىكتىغا ئايلانغان بولۇپ، ساددا كىشىلەر مۇشۇ ھايۋانلارنى ئۆزىنىڭ مەنبەسى ۋە پەيدا قىلغۇچىسى دەپ ئويلىغان.

ۋاقىتنىڭ ئۆتۈشىگە ئەگىشىپ، ئەجداتلىرىمىز بىر مەزگىل ئاللانى ئادەملەشتۈرۈش مەزمۇنىدىكى بۇددا دىنى ۋە نىستۇرىئان دىنىغا ھەم ئېتىقاد قىلدى. ئاللانى ئىنسان سۈرىتىگە ئىگە دېيىشتىن سىرت، ئادەم سىياقىدا ئىنسانلار ئارىسىغا كەلگەن دېگەن چۈشەنچىلەردە بولدى. ئۇيغۇرلارنىڭ بىر نەچچە مىڭ يىللىق ھىدايەتسىز تارىخى مانا مۇشۇنداق، ئاللانى تەبىئەتلەشتۈرۈش، ھايۋانىلاشتۇرۇش، ئادەملەشتۈرۈشتەك باسقۇچلارنى بېشىدىن ئۆتكۈزۈپ، مىڭ يىل ئاۋالقى مۇھىم تاللىشىدا، ئاللاغا بولغان تونۇشى – تەبىئەتكىمۇ ھەم باشقا ئىلگىرى قىياس قىلىنغاندىكىدەك جانلىقلارغىمۇ ئوخشىمايدىغان، ماددىي سۈپەت ۋە شەكىلگە ئىگە بولمىغان، ئۆزى كۆرۈنمەس، ئەمما ئالامەتلىرى ھەمىشە كۆزگە چىلىقىدىغان ئاللاغا كۆتۈرۈلدى.

شۇنىڭدىن كىيىن، ئۇيغۇرلار خۇدانى توغرا تۇنۇشىنىڭ نەتىجىسى سۈپىتىدە بىر نەچچە يۈز يىللىق شانلىق تارىخنى يېزىپ تاماملىدى. بىراق، سەئىدىيە خانلىقىنىڭ ئاخىرقى مەزگىللىرىدە ئاپئاق خۇجا ئېلىپ كىرگەن يات ۋە خاتا ئىدىيەنىڭ تەسىرىدە، ئۇيغۇرلارنىڭ خۇداغا بولغان تونۇشى بۇرمىلىنىپ، قاتماللىشىشقا باشلىدى. ئۇنىڭغا ياندىشىپ، ئىلىم-مەرىپەتنىڭ خىرەلىشىشى، نامرات-گادايلىقنىڭ ئەۋج ئېلىشى ئۇيغۇرلارنى جاھالەتلىك دەۋىرگە سۆرەپ كىردى.

بۈگۈنگىچە داۋاملاشقان بەختسىزلىك دەل ئاللاغا بولغان تونۇشنىڭ توغرا بولماسلىقىدىن دەپ ئويلايمەن. «خۇدانى تونۇش دۇنياغا تونۇلۇشتۇر» دېگەندەك تېمىلىرىمنىڭ يېزىلىش سەۋەبىمۇ مېنىڭ بارلىق مەسىلىمىزنى خۇداغا بولغان تونۇشىمىزنىڭ خاتالىقىدىن دەپ قارىغانلىقىمدىن …

تارىختىكى ئەجداتلارنىڭ خۇدانى تەبىئەتلەشتۈرۈش، جانلىقلاشتۇرۇش ۋە ئادەملەشتۈرۈشى شۇ دەۋىرنىڭ ئىمكانىيىتى تەرىپىدىن بەلگىلەنگەن بولۇشى مۇمكىن. شەرىئەتنىڭ ھازىرقى ھۆكۈمىگە ئاساسلىنىپ، ئۇلارنىڭ گۇناھىنى ئېغىر دەپ مۆلچەرلىگەن تەقدىردىمۇ، ئۇلارنىڭ قۇدرەتلىك بىر كۈچ تەرەپتىن يارىتىلغانلىقى ۋە باشقۇرىلىۋاتقىنىغا ئىشەنگەنلىكىگە ھەم كۆز يۇمالمايمىز!

ئاللانى چاكىنىلاشتۇرغۇچىلارغا نىسبەتەن ئېيىتقاندا، ئىلگىرىكىلەرنىڭ ئېتىقادى تولىمۇ ئۇلۇغ ۋە مۇقەددەس دەپ ئويلايمەن. ئەمەلىيەتتە، بەزى گورۇھلارنىڭ ئاللانى ئىنسانچە ھېسىيات بىلەن تونۇشى، ئۆزىدىكى چاكىنا ھەم رەزىل خۇسۇسىيەتنى ئاللاغا تېڭىپ قويۇشى تېخىمۇ قەبىھ ئىشتۇر. ئەگەر ئۇلارنىڭ ئۆز ئەسەبىيلىكى ۋە خاتالىقىنى، چاكىنىلىقىنى ئاللاغا ئارتىپ قويۇشتىن ئىبارەت قىلمىشىنى تەمكىن ئويلاشقا ئۈلگۈرسەك، كۆز ئالدىمىزغا ئۇلارنىڭ قىياپىتى ناھايىتى قورقۇنلۇشلۇق ھالەتتە زاھىر بولۇشى تەبىئىي. ئۇلار ئەسەبىيلەشكەن ۋە بۇرمىلانغان ئېتىقادى يولىدا، باشقىلارنىڭ ئىززەت-ھۆرمىتى، كۆڭۈل ئارامىنى زىنھار نەزەرگە ئىلمايدۇ. ئۇلارغا ۋاستە تاللىماي زەربە بېرىشتىن ئۆزىنى شاتلاندۇرىدۇ. يەنە تېخى، ئۆزىدىكى باشقىلارنى ھاقارەتلەشتىن شەكىللەنگەن مەمنۇنلۇق تۇيغۇسىنى ئاللاغا تەدبىقلاپ، قىلمىشىمدىن ئاللا چۇقۇم خۇشال بولدى دەپ ئويلايدۇ.

جاھاندا بولۇۋاتقان ئوخشاش ئېتىقاددىكى كىشىلەر ئارىسىدىكى توقۇنۇش، ھەتتا قانلىق ئۇرۇشلار نۇرغۇن ئادەملەرنى بىئارام قىلىدۇ، بەزىلەر بۇ توقۇنۇشلارنىڭ سەۋەبىنى چۈشىنىپ يىتەلمەيدۇ. قارىسا، ھەممە ئاللا دېگەن، لىكىن بىرى بىرىگە ئامانلىق بەرمىگەن. دۈشمىنى يىراقتا، ئەتراپى پىراقتا قالغان!

ئۇلارنىڭ ئاللانى تونۇشىدىن قارىغاندا، «ئاللا مەركەز، ئىنسان ئەرزىمەس» مەۋجۇدىيەت بولۇپ، ياراتقۇچى بىلەن يارالغۇچى ئوتتۇرىسىدا ناھايىتى چوڭ ھاڭ پەيدا قىلىنغان. ئاللانىڭ ئۇلۇغلىقى بىلەن ئىنساننىڭ ئۇلۇغلۇقى ئايرىپ قارالغان بولغاچقا، ئاللانى رازى قىلىش يولىدا ئىنساننى خاپا قىلىش زۆرۈرىيىتى تۇغۇلغان. بۇنداق بۇرمىلانغان تونۇش تەبىئىي ھالدا، ئادەمدە چۇس ۋە چىچىلغاق، خاپىغان مىجەزنى يىتىلدۈرىدۇ. شۇنىڭ بىلەن ئۇلار پۈتۈن ئەسيادى بىلەن ئۆزى ئاللىقانداقتۇر ئوبرازلار بىلەن سۈرەتلىگەن خۇدانى رازى قىلىش ئويىدا، ئەتراپىدىكى تۈركۈم-تۈركۈم كىشىلەرنى بىزار قىلىدۇ!

ئۇلار ئايرىۋىتىلگەن ئىككى تەرەپنىڭ ئارىسىدا قىسىلىپ، ئۇرۇلۇپ، ئېغىر ھالسىرايدۇ. نەتىجىدە، ئىدىيىسى تۇراقسىز، روھى بىنورمال ئىنسان تۈركۈمىگە ئايرىلىدۇ. شۇنداق تۇرۇقلۇق، ئۇلار باشقىلارنىڭ ئۆزى چۈشەنمىگەن تەرەپلىرى ھەققىدە كۆپ ئويلىنىدۇ، ئاقىۋەتتە ئۆزى ھەققىدە ئويلىنىشنى ئۇنتۇپ قالىدۇ. ئۇلار ھەمىشە «ئازغان» لارنى توغرا يولغا سېلىشقا كۈچەيدۇ، بۇ يولىدا توغرا-خاتا ۋاستە ئىلغىمايدۇ. ئەمما ئۇلار ئۆزىنىڭ ئېزىۋاتقانلىقىنى پەقەت سەزمەيدۇ.

دەرىخا،
ئۇلار كىشىلەرنىڭ لايىقىدا ئىنكاسلىرىغا يۇلۇقسا ئەقىل تاپارمۇ؟ ئەپسۇسلۇق بولغىنى، ئۇلارنى تۈزەش ئادەملەرنىڭ قولىدىن كەلمەسلىكى مۇمكىن. چۈنكى ئۇلار ئۆزلىرىنى ناھايىتى نورمال دەپ ھېسابلايدۇ. بەلكىم ئۇلار، ئاللانىڭ ئۆز ئىلتىجالىرىنى جاۋابسىز قالدۇرىشىغا، ھەتتا ئۆزىنى بۇ دۇنياغا يالغۇز تاشلاپ قويۇشىغا دۇچ كەلمىگىچە تىنەپ يۈرىدۇ...

بىزدىكى، خۇداغا بولغان تۇنۇش قاتماللىقىمىز شۇنچە تۆۋەنكى شۇ پېكىر بىلەن قۇراللانغانلار  ئەتىراپىدىكى ھەر قانداق ئىنسان ئۇلار ئۈچۈن يوقلۇق ! مەن بىر« تەقۋا » كىشىنىڭ مۇنداق پارىڭىنى ئۆز قۇلىقىم بىلەن ئىششىتكەن ئىدىم ، ئۇنى كىچىكىدىن ئاغىزىغا نان ،تاماق چايناپ بىرىپ باققان ئانىسىنىڭ ئەتكەن تاماقلىرىنى ھارام دەپ يىمىگەن، چۈنكى ئۇنىڭ ئېيتىشىچە ئانىسى ناماز ئوقۇمايدىكەن ، ئەمما ئەڭ ئىچىنىشلىق يىرى يىڭىدىن ئىمان ئېيتقان بىر يولداشنىڭ ئەتكەن تامىقى ئۇنىڭ ئۈچۈن ھالال بولغان ، چۈنكى ئۇ ناماز ئوقۇيدىكەنمىش...مانا بۇ بىزنىڭ خۇداغا بولغان تۇنىشىمىزنىڭ ھەم لوگىكىلىق ئايرىشىمىزنىڭ زور دەرجىدە تۆۋەنلەپ كەتكەنلىكى ئەمەسمۇ؟.

ھەقىقەتەن ئاللاھ بىر ئەمما بىزدىكى قىسمەن ناتوغرا ئىسىتىللارنىڭ ئاللاھقا بولغان تۇنىشى بەكمۇ چۆپەي!

yurttug.بۇرادەر ئېنكاسلىرمىزدىكى مىساللارغا دىقەت قىلايلى ، ھەرقانداق  ئېنكاسىمىز  تىمىغا ئۈيغۇن كەلسۇن، مىلىتىمىز ئىچىدە ،ئىتىقات  بول گۇنچىلىك  شەكىلىنىپ قالمۇسۇن ، سىلە ۋە بىزلە قانچىلىك ، ئالدىراپ چىچىلمايلى ، ئاللاھ ئىگەم،ھەممە ئۇيغۇر ،قىرىنداشلارنىڭ  نىيەت ئىقبالىنى بىردەك قىلسۇن.

يەنە باشلاندى..بىر ئىككى ئۈچ تۆت.........

ئەسسالام ( بوز  قىر )مۇنبىردىكى بارلىق  مونبەرداش  قىرىنداشلىرىم !  مەن  يىڭى  ئەزا    ئاتللا  بولىمەن  ،مىنى  قارشى  ئالامسىلەر  ؟  مەن  بوز قىر  مونبىرىدىكى  دۇستلارنىڭ «ۋەتەن  مىللەت  ۋە  دىن  » تۇغرىسىدا  ئوزلىرنىڭ  تەپەككۇر  خىياللىرىنى  دادىللىق بىلەن   ئۇتتۇرغا   چىقارغانلىقىدىن  خوشالمەن  .مىھرىگىياھ  مەن سىزنىڭ كۇز قاراشلىرىڭىزغا  قۇشۇلمەن   .لىكىن  بىز  نىمە  ئىش  قىلىشىمىز  كىرەك؟    

.مىھرىگىياھ  مەن سىزنىڭ كۇز قاراشلىرىڭىزغا  قۇشۇلمەن   .لىكىن  بىز  نىمە  ئىش  قىلىشىمىز  كىرەك؟    

  ئەركىن پىكىر قىلغۇچىلارنىڭ يولىنى توسماسلىقىمىز كېرەك

ئۇلار ھەمىشە «ئازغان» لارنى توغرا يولغا سېلىشقا كۈچەيدۇ، بۇ يولىدا توغرا-خاتا ۋاستە ئىلغىمايدۇ. ئەمما ئۇلار ئۆزىنىڭ ئېزىۋاتقانلىقىنى پەقەت سەزمەيدۇ.

--------------------------------
خاتالاشمىسام قايسى بىر تېمىڭىزدا بىر قېرىندىشىمىز ؛ئاللا ئەمەس ئاللاھ دەپ سىزگە ئەسكەرتكەن.شۇنچىۋالا توغرىسىنى ئېيتىپ بەرسىمۇ يەنىلا تۈزتىشنى خالىماپسىز.ئىنسان خاتالىقتىن خالى ئەمەس ئەلۋەتتە.ئەمما خاتالىقىمىز باشقىلار تەرىپىدىن كۆرسىتىپ بىرىلگەنكەن ئۇنى تۈزىتىۋىلىشىمىز مەجبۇريتىمىز ھەمدە ئاقىلانىلىقىمىز.

yurttug.بۇرادەر ئېنكاسلىرمىزدىكى مىساللارغا دىقەت قىلايلى ، ھەرقانداق  ئېنكاسىمىز  تىمىغا ئۈيغۇن كەلسۇن، مىلىتىمىز ئىچىدە ،ئىتىقات  بول گۇنچىلىك  شەكىلىنىپ قالمۇسۇن ، سىلە ۋە بىزلە قانچىلىك ، ئالدىراپ چىچىلمايلى ، ئاللاھ ئىگەم،ھەممە ئۇيغۇر ،قىرىنداشلارنىڭ  نىيەت ئىقبالىنى بىردەك قىلسۇن.
.........................................................................................................
مەن ئۆزەمنىڭ قانچىلىك ئىكەنلىكىمنى 18ياش ۋاقتىمدا ھىس قىپ بولغان ،ئالدىراپ سۇغا سەكىرەيدىغان ئىش يوق بۇرادەر .
خۇدايىمنىڭ ، ھەر قانداق بىر شەخىس ياكى قەۋىم ئۆزىنى تۈزۈمەيدىكەن ،مەن ئۇنى تۈزۈمەيمەن دېگەن مۇقەددەس سۆزى بار ! ئۇيغۇرلار خۇداغا بولغان توغرا چۈشۈنۈش نوقتىسىنى تاپمايدىكەن ، مەڭگۈ نىيەت ئىقبالى بىر يەردىن چىقمايدۇ .
مىنىڭ مىساللىرىمنىڭ قايسى تەرەپلىرىگە بايقايمەن، بىلەلمىدىمغۇ ؟

؛ئاللا ئەمەس ئاللاھ دەپ سىزگە ئەسكەرتكەن.
نەزىرىمدىكى بۈيۈك ئالىم مۇھەممەد سالىھ «ئاللا» دەپ ئالغان، باشقىنى بىلمەيمەن.