شىنجاڭدا ئىسلام دىنىنىڭ ئومۇملاشقان ۋاقتى 16-ئەسىردۇ كۆكبۆرە ئەپەندىم ؟

سۇلتان ساتۇق بۇغراخانغا ئاھانەت قىلغۇم يوق، بورتالا!

سىزچە سولتان سۇتۇق بۇغراخاننىڭ ئىسلام دىنىغا كىرىشى بىلەن پۈتۈن مەركىزى ئاسىيا  ئىسلام دىنىغا كىرگەنمىدۇ ؟ قارخانىلار خاندانلىقى ئەسلى ئۇيغۇر ئىدىقۇت خاندانلىقىغا قارام دۆلەت ئىدى ، سىزنىڭچە بالىسى نېمە دېسە شۇنۇڭغا ماڭىدىغان دادا بارمىدۇ؟

سۇئالىڭىزغا سۇئال بىلەن جاۋاپ بېرەي بورتالا.
ئۇنداقتا سىز تىلغا ئالغان 16-ئەسىردىن كېيىنكى بۈگۈنكى 21-ئەسىردىمۇ پۈتۈن مەركىزىي ئاسىيا ئىسلام دىنىغا كىرىگلىكمۇ؟
يەنە بىر مەسىلە،ئىسلامغا كىرىش دېگەن سۆزنىڭ توغرىسى: ئىسلامغا قايتىش.
چۈنكى ئىبراھىمنىڭ دىنى ئىسلام ئىدى.

..شۇنداقلا يەنە بىرى يەنە بىرىنى قارىقويۇق، قارىغۇلارچە ئىنكار قىلىش باسقۇچىغا كۆتۈرمەسلىكى كېرەك..
دىن بىلەن مەدەنىيەتنى ئايرىپ تەھلىل قىلىپ، ئارقىدىن ئىككىسىنى ئايرىشقا  قارشى تۇرۇش، ئاخىرىدا ھەر ئىككىسىنى تەڭ ئورۇنغا قويۇشقىچە بولغان جەرياندا، پىكىر _ مەسىلىنى ئارلاشتۇرۇپ قويۇش، نەچچە بۆلەككە مەجبۇرەن پارچىلاش ۋە خاتا خۇلاسە چىقىرىش مۇساپىسىنى تاماملىغان خالاس
<<ئاپپاق غوجىنى مەركەز قىلغان ئوتتۇرا ئاسىيا جاھالىيىتى بىزگە يەنە بىر قېتىم نومۇس بىلەن مېھمان بولامدۇ-قانداق>>
ئۇششاق مەسىلىگە بەك دىققەت قىلىدىغانلار قاچان ئازىيىدىكەن، شۇ چاغدا بۇنداق مەسىلىلەر تۆردىن چۈشۈشكە باشلايدۇ. يۇقارقىدەك تەھلىل ۋە يەنە باشقا مۇشۇ تۈردىكى مەسىلىلەرنى بىر تەرەپ قىلىشقا قىزىقىدىغانلار( ۋاقتىنى ئىسراپ قىلغۇچىلار) يىغىنى يىغلاش-يىغلىماسلىقنىڭ توغرىلىقىنى ئېنىقلاپ بولغۇچە، ساقال قويۇش-قويماسلىق، بۇرۇت قىرقىش-قىرقىماسلىق، قولتۇقنىڭ تۈكىنى يۇلۇش-يۇلماسلىقتەك مەسىلىلەر نۆۋەت بويىچە ئوتتۇرىغا سەكرەپ چۈشىدۇ.
قىسقىسى بۇ تېمىدا، مەدەنىيەت دىنغا ئوخشىمايدۇ ھەم بويسۇنمايدۇ، دېگەندەك ئىدىيە نىقاپقا ئېلىنغان يوسۇندا ئىپادىلەنگەن.
نە دىنغا، نە مەدەنىيەتكە ئېنىق ياكى لىللا تەبىر بېرىلمىگەن بولغاچقا، قەلەم ئىگىسى تېمىنى مەلۇم بىر خىل پاسسىپ كەيپىيەتنىڭ تۈرتكىسىدە يازغان بولسا كېرەك دېگەن ئويدا بولدۇم.

بىلگەنلە ئۈچۈن مۇھىم بىر مەسىلە ئوتتۇرغا قويلۇپتۇ. مىللەت ئىچىدىكى زىدىيەتكە دىققەت قىمىغان ئادەم بۇنى ھېس قىلالمايدۇ. ئەمما ئۈستۈمدىكى ئىنكاس يوللۇغچى بىھۇدە گەپ قىپتۇ. ئۇ ئۈچۈن ئەل ئامان جاھان تېنچ، مۇشۇنداق ئاددىي. راس دەيدۇ. مۇسىبەت يىغىسى يۈرەكتىن چىقىدۇ. ئەگەر ئۇ تاش بوممىسىلا..........

شۇ ئاق كۆڭۇل، ساپ نىيەت، ساددا قېرىنداشلىرىمىز، كۆپىنچە ھاللاردا بىلىپ-بىلمەي تىلىمىز ئارقىلىق بۇ 'توپنى' پارچىلاشقا سەۋەپچى بۇلۇپ قېلىۋاتىمىز. «قېرىندىشىم،بۇرادىرىم» دېگەن بۇ سۆزنى ئىشىلتشتە بەك بېخىللىق قىلمايلى، بىز ئۇيغۇرلا ھەممىمىز قان-قېرىنداشلامىز .

نەزىرىيە!
ماڭا قالدۇرغان بۇ قىسقىغىنە جۈملىڭىزدە قانداق لوگىكىلىق خاتالىققا يول قويغانلىقىڭىزنى بىلەمسىز. قاراڭ، <<دىن بىلەن مەدەنىيەتنى ئايرىپ تەھلىل قىلىپ>>دەپ ئاپسىز. بۇ گەپ خۇددى يەر بىلەن ئاسماننى ئايرىپ تەھلىل قىلىپ دېگەندەكلا گەپ بولۇپ قاپتۇ. چۈنكى مەن تونۇشقان ئۇيغۇر تىلى ۋە ئۇيغۇر ئاڭ فورماتسىيىسىدە نىسپىي مۇستەقىل شەيىلەر تولۇق رەۋىشتە ئايرىپ تەھلىل قىلىنىدۇ.
سىز ئارقىدىنلا يەنە <<ئىككىسىنى ئايرىشقا  قارشى تۇرۇش،>>دەپ مەن مۇشۇ يازمىنى كۆرىدىغان بارلىق كىشىلەرنىڭ ئالدىدا ئوچۇق تىلغان ئۆزۈمنىڭ سۆزىنى ئۆزۈمگە قايتۇرۇپ بېرىپسىز. خۇددى مەن يوللانمىنى يوللاپ بولغاندىن كېيىن كىمدۇر بىرىگە قىسقا ئۇچۇر يوللاپ، ئىككىسىنى ئايرىشقا قارىشى تۇرمايتىم، دەپ قويغاندەك. سىزنىڭ بۇ خىل پىكىر قىلىش ھەركىتىڭىزدىن كېسەك ئالتۇن بىلەن باشنى يارغاندەك بىر خىل يات ھالەتنى ھېس قىلدىم.
داۋامىدا بولسا <<ئاخىرىدا ھەر ئىككىسىنى تەڭ ئورۇنغا قويۇشقىچە بولغان جەرياندا، پىكىر _ مەسىلىنى ئارلاشتۇرۇپ قويۇش، نەچچە بۆلەككە مەجبۇرەن پارچىلاش ۋە خاتا خۇلاسە چىقىرىش مۇساپىسىنى تاماملىغان خالاس>> دېگەندەك ، سۆزىڭىزنىڭ بېشى ئاخىرىنى، ئاخىرى بېشىنى ئىنكار قىلىدىغان بايان بىلەن ئاخىرلاشتۇرۇپسىز.
قاراڭ: مەسىلىنىڭ ئايرىم تەھلىل قىلىنىشىمۇ، ئىككىسىنى ئايرىشقا قارىشى تۇرۇپ ئۇ ئىككىسىنىڭ بىرلىكىنى ساقلاشمۇ ھەم ئۇ ئىككىسىنىڭ قايسىسىنى مۇھىم دەپ ئەمەس ھەر ئىككىلىسىنىڭ ئۆز ئالدىغا رەت قىلغۇسىز مۇھىم رولى بار ... دېگەن بۇ دىيىلمىلەرنىڭ ھەممىسىنى مەن ئوچۇق ئوتتۇرىغا قويغان. ئەمما سىز مەن دېگەن گەپنى قىيىپ كىسىپ ماڭا دەپ بېرىپ خۇلاسە چىقىرىپسىز. خۇلاسە دېگەن بۇنداق قىيىلغان گەپلەردىن چىقمايدۇ. قىيىلغان گەپلەردىن شىكەر يالىتىلغان ئۇر توقماق چىقىدۇ. بۇنى بىز مۇنازىرە دېمەيمىز. بەلكى پاكىتسىز، ھۆججەتسىز سۆز باياۋىنىدا تېنەپ يۈرۈش دەيمىز. چۈنكى سىز ئۆزىڭىز رەت قىلىش ئېھتىمالى زور دەپ قارىغان يەرلەردىنلا قىسمەن پايدىلانغان. خۇددى بالىسىغا ئاتىسىنى تىللىتىشنى مەقسەت قىلغاندەك. لېكىن مەسلىنىڭ ئومۇمىي مەزمۇنى، مەسىلىنىڭ كىلىپ چىقىشى، مەسىلىنىڭ بىزگە يۈزلىنىپ بولىۋاتقان يۈزلىنىشى ھەققىدە چىغىر يولدىن ئەگىپ كەتكەنكەندەك ئەگىپ كىتىپسىز. بىر پۈتۈن يوللانمىدىن بىر نەچچە قۇر يۇلىۋىلىپ مەسىلە ھەل قىلىشنى سىزگە كىم ئۈگەتكەن بولسا ئۈگەتكۈچى مەقسىتىگە يېتىپتۇ دەپ قارىدىم. بۇ سۆز ماھارىتى ياكى گەپ تېخنىكىسى تالىشىدىغان مەسىلە ئەمەس بەلكى بىر مىللەتنىڭ پىكىر ئېقىمىدا بۆلۈنۈش كەلتۈرۈپ چىقىرىۋاتقان مەسىلە. شۇڭا مەن يوللانمىنىڭ ئاخىرىدا شۇنداق بىر نۇقتىنى ئەسكەرتكەن. شۇڭا قاراش ئوتتۇرىغا قويماقچى بولغانلار مەزمۇننىڭ ماھىيىتى بىلەن يوللانمىدىكى سۆزلەرنىڭ نېمە دېمەكچى ئىكەنلىكىدەك مەقسەتنى تونۇپ يېتىشىڭلارنى سورايمەن. سەمىڭىزلارغا سالىمەنكى، سىز ئىدىيە، پىكىر، ھەركەت بىلەن قاتناشماقچى بولغان بۇ مەسىلىلەر ھاياجان بىلەن ئىنكاس يېزىلىدىغان قانداقتۇر بىر، مېنىڭ خوتۇنۇم بىلەن بولغان زىدىيەتلىك مەسىلىلىرىم ئەمەس بەلكى بۇ، ماڭا ئوخشاش سىزمۇ تەۋە بولغان ئومۇمىي بىر توپنىڭ مەسىلىسى. مەسىلىنىڭ قانداق ئۇسۇلدا ھەل بولۇشى شۇ ئومۇمىي توپنىڭ تاش ياكى قۇم بولۇشىغا باغلىق. شۇڭا سۆزلىگەن، كۇنۇپكا تاختىسىدا خەت باسقان ۋاقتىڭىزدا كۆز ئالدىڭىزدا بۇ بىر توپ ئايان بولسۇن. بەلكى ئۇ ھالدا پىكىرلەر يەنىمۇ مۈكەممەل توغرا يولغا كارۋان تارتار.
ئىنسسانغا تەپەككۈر بىلەن ئۇقۇشنى ئۈگەتكەن بۈيۈك زات ھەر بىرىمىزگە ساپ ئەقىل، ساغلام تەن ئاتا قىلغاي!

مىيىتقا دىلدا قايغۇرۇپ ياش تۆكسە گۇناھ بولمايدۇ ، گۇناھ يۇقۇرى ئاۋازدا ئاللا- توۋا سېلىپ ۋە قوشاق قېتىپ ، شۇنداقلا قازا قەدەرگە نارازىلىقىنى ئىپادىلەپ يىغلاشتىن ئىبارەت شەرىئەت چەكلىگەن ئىشلارنى سادىر قىلىشتا بولىدۇ .
قوشاق قېتىپ يىغلاش دېگەنلىك: مىيىتنىڭ ياخشى ئىشلىرنى ساناپ يوقۇرى ئاۋازدا ئاللا-توۋا كۆتۈرۈپ يىغلاش .
ئۈن سېلىپ يىغلاش دېگەنلىك : مىيىتنىڭ ياخشى ئىش -ئىزلىرنى ساناپ يىغلاش، ئەگەر كىشى ئائىلىسىدىكىلەرگەئۆلۇشتىن بۇرۇنلا ئۆزى ئۆلگەندىن كېيىن يوقۇرى ئاۋازدا ئاللا-توۋا كۆتۈرۈپ يىغلاشقا ۋەسىيەت قىلغان ياكى ئائىلىسىدىكىلەرنىڭ ئۆزىگە شۇنداك يىغلايدىغانلىقىنى بۇرۇن بىلىپ توسمىغان ئەھۋال ئاستىدا ئائىلىسىدىكىلەرنىڭ ئۆلگەندىن كېيىن يىغا-زارە قىلىشى بىلەن مىيىت ئازابقا دۇچار  بولىدۇ .