قىڭغىر يولنىڭ ئاقىۋىتى

بۇژغۇن

قىڭغىر يولنىڭ ئاقىۋىتى

(بىر پەردە ،بىر كۆرۈنۈشلۈك بالىلار درامىسى)

ئاپتورى:تۇرسۇن ھۈسەيىن بۇژغۇن

قاتناشقۇچىلار
...............
پولات......30ياش،مەكتەپ ئىتتىپاق ياچىكىسىنىڭ سىكىرتارى،ئوقۇتقۇچى.
باتۇر......35ياش،مەكتەپ ئەخلاق تەربىيە مۇدىرى..
بەختىيار....17ياش،تولۇقسىز2-يىللىق ئوقۇغۇچىسى،
يولۋاس....16ياش،ئىتتىپاق ئەزاسى،تولۇقسىز 2-يىللىق ئوقۇغۇچىسى.
قەھرىمان....15ياش،2-يىللىق ئوقۇغۇچىسى،ئوقۇغۇچىلار ئۇيۇشمىسىنىڭ رەئىسى،
               ناھىيە دەرىجىلىك «مۇنەۋۋەر ئىتتىپاق ئەزاسى».
مۇقەددەس....13ياش،تولۇقسىز 1-يىللىقنىڭ ئوقۇغۇچىسى،ئۆگىنىش ھەيئىتى،
               ناھىيە دەرىجىلىك «ئۈلگىلىك پىئونىر»،يولۋاسنىڭ سىڭلىسى.
ئوقۇغۇچى(ئا ۋە ب)...(قىز)،بەختىيار ۋە يولۋاسنىڭ ساۋاقدىشى،جىدەلخور...

بىرىنجى پەردە 1-كۆرۈنۈش
ۋاقتى........5-ئاينىڭ مەلۇم بىر كۈنى،رادىئو گىمناستىكىسىدىن كېيىن
ئورنى.......مەكتەپنىڭ گىمناستىكا مەيدانى (بىر قانچە ئوقۇغۇچى مەيداندا ئۇياقتىن-
              بۇياققا ئۆتۈشۈپ تۇرغان؛3،4 قىز-ئوغۇل ئوقۇغۇچى بىر يەرگە باش قوشۇپ،بىر نەرسە ئۈستىدە سۆزلىشىۋاتقان،مەكتەپ كانىيىدىن يەڭگىلگىنە
            «سالام سىزگە مۇئەللىم» دېگەن ناخشا لەرزان ئاڭلىنىۋاتقان پەيتتە پەردە
           ئېچىلىدۇ.....)
مۇقەددەس....(قولىدا كىتاب،بوينىدا قىپقىزىل گلاستۇك،مەيداننىڭ ئوڭ تەرىپىدىن ئاكىسى
                يولۋاسنىڭ يېنىغا كېلىدۇ...)-ئاكا،بۇ يەردە قۇرۇق گەپ سېتىپ ئولتۇر-
               غىچە،كېرىپ ئۆگىنىش قىلساڭ بولمامدۇ....؟
يولۋاس.....(بالىلار ئارىسىدىن مەغرۇر تۇرۇپ..)-كارىڭ بولمىسۇن!ھەدىسىلا ئۆگىنىش،
              ئۆگىنىش؛ئۆيدە چوڭلارنىڭ،مەكتەپتە مۇئەللىملەرنىڭ دېگەنلىرى ئازدەك،
             ئەمدى سەن قوپتۇڭمۇ؟ماڭە،بېرىپ ئۆزەڭنىڭ ئىشىنى قىل...!
مۇقەددەس...ئاكا،سەن بىلەن نېمىشقا كارىم بولمايدىكەن؟!...يەنە كېلىپ پولات مۇئەللىممۇ سېنى جىددى ئىزدەۋاتىدۇ...بىرەر ئىشى باردەكلا...!
يولۋاس...بىزنىڭ گىپىمىزنى بۆلمەي،بىرىپ دوستلىرىڭ بىلەن ئوينا...!(يولۋاس بالىلار
           توپىغا قوشۇلۇپ كېتىدۇ...دەل شۇ پەيتتە سولدىن بېشى تىڭىلغان قەھرىمان
          كېرىپ كېلىدۇ...)
قەھرىمان....دوستۇم يولۋاس،سىڭلىڭنىڭ دېگەنلىرى راست،سېنى پولات مۇئەللىم دەرھال
             ئىشخانىغا كىرسۇن دەيدۇ...!
ئوقۇغۇچى( ئا ۋە ب بىرلىكتە)-ئىشىڭنى قىلساڭچۇ «چىقىمچى»...ھا...ھا...ھا..
                             ( ئۇلار مەسخىرە ئارىلاش كۈلىشىدۇ...)
يولۋاس.....بۇ دېگەن«پايلاقچى» تۇرسا،بىزنىڭ ئارقىمىزدىن لالما كۈچۈكتەك ماراپ
             يۈرمىسە،پولات ۋە باتۇر مۇئەللىملەر ئىشىمىزنى قانداق بىلەتتى...؟!
قەھرىمان...يولۋاس،ئاغزىڭغا بېقىپ جۆيلىسەڭ بولارمىكىن؟!
يولۋاس....جۆيلىسەڭ....؟...ھىم!  «چىقىمچى كۈچۈك...!»،مېنىڭ مۇشتۇمۇمنى
           ئۇنتۇپ قالدىڭمۇ؟پىشانەڭنى سىيلاپراق گەپ قىل...!(دەل شۇ چاغدا پولات
          مۇئەللىم بۇلارنىڭ يېنىدا پەيدا بولىدۇ...)
پولات.....يولۋاس،بۇ يەردە قەھرىماننى سوراققا تارتىۋاتامسەن...؟سېنى ئىزدەپمۇ تاپقىلى
            بولمايدىغان بولۇپ قالدى،بەك كەم دىدار بولۇپ قالدىڭ،تۈنۈگۈن چۈشتىن
كېيىن نەگە باردىڭ؟
يولۋاس....تۈنۈگۈن...؟-ھە،دوستۇمنىڭ ئۆيىگە بىر ئىش بىلەن بارغان...!
پولات....كىم بىلەن؟
يولۋاس...بەختىيار بىلەن بارغان،نېمە دەپ دېسىڭىز،تېلىۋىزوردا يۇقۇرى ئەمەلدارلاردىن
           تارتىپ ئوقۇتقۇچىلارغىچە،ھەتتا ئىشچى-دېھقانلارغىچە بىز ئوقۇغۇچىلارغا
كۆڭۈل بولىدىغان بىرەر كىشى بولمىغاچقا،ھەدىسىلا،بىزنى ئۇنداق قىلمىدىڭ،
مۇنداق قىلمىدىڭ دەپ ئەيىپلەشنىلا بىلگەچكە زىرىكىپ بارغان ئىدۇق...!
پولات...ئۇنداق بولسا،قەھرىماننى نېمە دەپ ئۇردۇڭ؟
يولۋاس...ھە دېسىلا بىزنى مۇئەللىملەرگە چاققانلىقى ئۈچۈن ئۇردۇم،دېمىسىمۇ شۇنداققۇ؟
پولات...بۇ قىلغىنىڭ سېنىڭچە توغرىمۇ؟ساڭا ياخشى بولسۇن دەپ،مەسئۇل بولغانلىق
         گۇناھمۇ؟ قەھرىمان سىلەر بىلەن بىر سىنىپتا ئوقۇيسىلەر،يەنە كىلىپ ئۇ بىر ياخشى
ئوقۇغۇچى،سىلەر بىرەر خاتا يولغا كىرىپ قالساڭلار ئۇمۇ ئازاپلىنىدۇ...بىراق سىلەر
خاتالىق ئۈستىگە خاتالىق سادىر قىلغان تۇرۇقلۇق ،يەنە تۆۋە قىلىش ۋە تۈزىتىش
ئۇياقتا تۇرسۇن،تاكرار مەسىلە سادىر قىلىپ كەلدىڭلار...ئۇنىڭ ئۇستىگە يولۋاس،
سەن بىر مۇنەۋۋەر ئىتتىپاق ئەزاسى تۇرۇقلۇق باشقىلارغا ئۈلگە بولۇشنىڭ ئورنىغا،باشقىلارغا يامان تەسىر بېرىپ كەلدىڭ...قېنى سېنىڭ«ئىلغار ئىتتىپاق
ئەزاسى»دېگەن شەرەپلىك نامىڭ...؟!
مۇقەددەس...نېمە،قەھرىماننى ئۇردۇڭمۇ؟مۇئەللىملەر بىزگە:«چوڭلارنى ھۆرمەتلەپ،
            كىچىكلەرنى ئىززەتلەڭلار؛ياخشىلاردىن ئۆگىنىپ،ئاجىزلارغا كۆڭۈل بۆلۈڭلار؛
           ئۆزۈڭلارغا قاتتىق تەلەپ قويۇپ،ناچارلاردىن ئىبرەت ئىلىڭلار...»دېگەن
          ئەمەسمىدى...؟!بۇ نېمە قىلغىنىڭ ئاكا...!؟(بۇ چاغدا ئوقۇغۇچى ئا ۋە ب لار
         غىپپىدە تېكىۋىتىدۇ...)ئەمدى ئاتا-ئانامغا،مۇئەللىملىرىڭگە ۋە ساۋاقداشلىرىڭ-
         غا نېمە دەپ جاۋاپ بېرىسەن...؟قالدۇرغان دەرسلىرىڭنى قانداق تولۇقلايسەن...؟
يولۋاس...(تىلى كالۋالىشىپ..)-مۇ...ئە..ئەللىم...خاتا قىپتىمەن...!
مۇقەددەس...(سەل جىددىيلىشىپ...)-مۇئەللىم...ئاكام...!؟
پولات.....ئاكىڭىز  بەختىيارنىڭ كەينىگە كىرىپ،كۆپ قېتىم جەمئىيەتتىكى يامان بالىلار بىلەن ئارىلىشىپ،جەمئىيەت ئامانلىقىنى قوغداش نىزامى ۋە ئوقۇغۇچىلار قائىدىسىگە خىلاپ مەسىلەرنى سادىر قىلىپ كەلدى،ئەقەللىسى،بىر ئىتتىپاق ئەزاسىدا بولۇشقا تىگىشلىك مەسئۇلىيەت ۋە مەجبۇرىيتىنى يوقاتتى...(بىر چەتتە
          تۇرغان بەختىيارنىڭ چىكە چاچلىرى دىڭ تۇرۇپ...)
بەختىيار...پولات مۇئەللىم،ئۇنداقمۇ دەپ كەتمەڭ...مەن يولۋاسلارنى ئەسكى ئادەم قىلىپ
           قويدۇممۇ؟خەپ يولۋاس...خەپ يولۋاس....خەپ قەھرىمان...سەنلەرنىڭ
كۆرىدىغان كۈنلىرىڭ ئالدىڭدىغۇ تېخى...! يولۋاس،سەن بىر توخۇ يۈرەك،
قورقۇنچاق بىر نېمىكەنسەن..!كۆرۈپ قويدۇم سېنىمۇ...!مۇئەللىملەرمۇ ئىككى
گەپنىڭ بىرى بولسا مەن قەھرىماننى ئېغىزغا ئالماي قالمايدۇ...!قەھرىمانغا
ئوخشاش سولتەكلەرنىمۇ كېيىن كۆرىمىزغۇ...!؟ھەممىڭ يىپى ئۆزىدىن تەخسىكەش،چىقىمچى،ئىككى يۈزلىمىچى بىر نېمىلەر ئىكەنسىلەر...!(بۇ چاغدا
باتۇر مۇئەللىم بۇ بەس مۇنازىرە ئۈستىگە پەيدا بولىدۇ...)
پولات....(بەختىيارنىڭ گىپىنى بۆلۈپ...)-بولدى بەس...!قالغان گەپلەرنى نەق مەيداندا باتۇر مۇئەللىمنىڭ ئاڭلىساڭلار كۇپايە...(مەيداندىكى بالىلار رەتلىك
           تىزىلىپ تۇرىدۇ...)
باتۇر...(يانجۇقىدىن چوڭ تامغۇرلۇق بىر ۋاراق قەغەزنى چېقىرىپ...)-ساۋاقداشلار،
          دىققەت قىلىڭلار...! بۈگۈن ئەتىگەن مەكتەپ پارتىيە ياچىكىسى،مەمۇرىيىتى
         جىددىي يېغىن چاقىرىپ،بەختىيار بىلەن يولۋاسنىڭ مەسىلىسىنى تۆۋەندىكىدەك
         بىر تەرەپ قىلىش قارارى چىقاردى:
      (1) بەختىيار ئەر،ئۇيغۇر،17ياش،مەكتىۋىمىزنىڭ تولۇقسىز 2-يىللىق ئوقۇغۇچىسى.
      ئۇ كۆپ قىتىم باشقىلارنىڭ پۇل ۋە ماددىي بۇيۇملىرىنى ئوغۇرلاپ،ج خ تارماقلىرى
     تەرىپىدىن بەش قىتىم جاۋاپكارلىقى سۈرۈشتۈرە قىلىنغان ھەم مەكتەپ ئارىغا چۈشۈپ
    ئۇنى تەربىيە ئارقىلىق ئۆزگەرتىۋىلىش مەقسىدىدە ،مەكتەپ قوينىغا قايتۇرۇپ كەلگەن
    بولسىمۇ،ئۇ تۆۋە قىلماي،يەنە ئوقۇغۇچىلارنىڭ دەپتەر ،قەلەم ،سومكىلىرىنى ئوغۇرلىغان
    ئۇنىمۇ ئاز دېگەندەك،يېقىنقى مەزگىلدە  يولۋاس بىلەن بىرلىشىپ زاۋۇتلاردىن 40كلو
    ئاليۇمىن،مىس ئوغۇرلاپ ئىنتايىن يامان ئاقىۋەت پەيدا قىلغان،بىر قانچە ئوغۇل-قىز
   ساۋاقدىشىنى ئازدۇرۇپ،يامان يولغا باشلىغان.تەكشۈرۈش جەريانىدا توپلىغان پاكىتلارغا
   ئاساسەن،بەختىيارنى دەرھال ئوقۇشتىن توختىتىپ،ماتىريالىنى ج خ ئىدارىسىگە يوللاشنى
قارار قىلدۇق.
  (2) يولۋاس ئەر،ئۇيغۇر،16ياش،ئىتتىپاق ئەزاسى،تولۇقسىز 2-يىللىقنىڭ ئوقۇغۇچىسى.
     ئۇ يېڭى ئوقۇش مەۋسۈمى باشلىنىش بىلەن تەڭ ئىددىيەدە قاتتىق ئۆزگۈرۈپ،بەختىيارغا
ئوخشاش بىر تۈركۈم بالىلارغا ئەگىشىپ،بىر قىسىم ئوغۇرلۇق ئەنزىسىگە چېتىشلىق
،ئۇنىڭ ئۈستىگە ساۋاقدىشى قەھرىماننى ئۇرۇپ زەخمىلەندۈرگەن.تەكشۈرۈش جەريانىدا مەسىلە تاپشۇرۇش پوزىتسىيىسى ئالاھىدە ياخشى بولغاچقا،مەكتەپ مەمۇرىيىتى قايتا-
قايتا ئويلۇشۇش ۋە مۇزاكىرە قىلىش ئارقىلىق «ئىتتىپاق ئەزالىق سالاھىيىتىنى بىكار قىلىپ، بىر مەۋسۇم مەكتەپتە قالدۇرۇپ سىناش  جازاسى بېرىش قارار قىلىندى...،
           مەكتەپ پارتىيە ياچىكىسى
          مەكتەپ مەمۇرىيىتى
       مەكتەپ ئەخلاق تەربىيە ئىشخانىسى
      مەكتەپ ئىتتىپاق كومېتىتى
      مەكتەپ قوغداش بۆلۈمى
                1989-يىلى 5-ئاينىڭ 20-كۈنى
        (بۇ قارارنى ئاڭلىغان بەختىيار بىلەن يولۋاس ساۋاقداشلىرى ئالدىدا غال-غال
         تېترىشىپ،نېمە قىلارىنى بىلەلمەي قىلىشتى...مەكتەپ كانىيىدىن يەڭگىل ھەم
        مۇڭلۇق بولغان«مېھرىبان ئانام» دېگەن ناخشىنىڭ  مۇزىكىسى ياڭرايدۇ...)
مۇقەددەس...(ئاكىسىنىڭ يېنىغا كېلىپ، بىئارام بولغان ھالدا...)-ئاكا...ئەمدى
قەددىڭنى رۇسلا...مەكتەپ ۋە مۇئەللىملىرىمىز ساڭا بەرگەن بۇ پۇرسەتنى
قەدىرلە...ئەسلىدىكى«ئەقىللىق يولۋاس»قا ئايلانغىن...!ئۆزەڭگە ئىشەن...!
جېنىم ئاكا،مەن ساڭا،
تەربىيە بەرسەم سىلكىدىڭ.
بىر شەرەپلىك نامىڭنى،
مانا شۇنداق بۇلغىدىڭ...!
يولۋاس..........
پۇشايمان ئىلكىدە قالدىم،
كەچۈرگەي كىم گۇناھىمنى؟
ئەجەپ بىلمەپتىمەن باشتا،
پۇشايمانغا قالارىمنى...!

بەخت ئىزدەپ نادانلىقتا،
ۋاپاغا مىڭ جاپا قىلدىم.
بەخت ئۆزى ئىلىم-پەنكەن،
«ئۇنىڭسىز ھايات يارا-بىلدىم...»

ۋاقىت ئالتۇن غەنىمەتتۇر،
ئۇستاز ئەجرى قىممەتتۇر.
پۇشايماننى چۆرۈپ تاشلاپ،
تاپاي ئۇندىن ھېكمەت-نۇر...

(مۇزىكا ئاستا-ئاستا پەسىيىپ پەردە يېپىلىدۇ...)

1989-يىلى 10-ئاينىڭ 14-كۈنى   ئۈرۈمچى

بۇژغۇن

ۋاي ئېست....!

بۇژغۇن

رەھمەت...!