| erhabi | 2011-06-12 00:36 |
ئامېرىكا قوشما ئىشتاتلىرى پىرېزىدېنتى باراك ئوباما، 1967 – يىلقى چېگرا لىنىيەلىرىنى ئاساس قىلغان ھالدا بىر پەلەستىن دۆلىتىنىڭ قۇرۇلۇش ئېھتىمالىنىڭ بارلىقىنى بىلدۈردى؛ ئىسرائىلىيە بىلەن پەلەستىن دۆلەتلىرىنىڭ يانمۇ – يان ياشىيالايدىغان بىر ھەل قىلىش چارىسىنىڭ تېپىلىشى لازىملىقىنى ئىلگىرى سۈردى؛ ئىسرائىلىيەنىڭ بىخەتەرلىكى ۋە پەلەستىننىڭ زېمىن پۈتۈنلۈكىنى ساقلاپ قالغان ئاساستا بىر مودېلنى ئىلگىرى سۈردى. ئارقىدىنلا ئىسرائىلىيە باش مىنىستىرى بېنيامىن نېتانياھۇ ئالدىراپ – تېنەپ ۋاشىنگتونغا يېتىپ بېرىپ، باراك ئوباما بىلەن كۆرۈشۈپ، ئوبامانىڭ بۇ ھەقتىكى قاراشلىرىنى ئۆزگەرتىش ئۈچۈن تىرىشچانلىق كۆرسەتتى. بېنيامىن نېتانياھۇ، ئامېرىكا دۆلەت مەجلىسىدە نۇتۇق سۆزلەپ، ئىسرائىلىيەنىڭ 1967 – يىلى ئىشغال قىلىۋالغان زېمىندىن چېكىنمەيدىغانلىقىنى ئېيتتى. بىراق ئىسرائىلىيە ۋە ئامېرىكا قوشما ئىشتاتلىرىدىكى گېزىتلەردە ئېلان قىلىنغان خەۋەر ۋە ئانالىزلارغا كۆرە، بېنيامىن نېتانياھۇ قانچە تىرىشچانلىقن كۆرسەتكەن بولۇشىغا قارىماي مەقسىتىنى ئىشقا ئاشۇرالمىغان. مەسىلەن، ئامېرىكا قوشما ئىشتاتلىرىنىڭ سابىق پىرېزىدېنتلىردىن جىممى كارتېر، 2011 – يىلى 26 – ماي كۈنى « International Herald Tribune » گېزىتىدە ئېلان قىلىنغان ماقالىسىدا، 1967 – يىلقى چېگرا لىنىيەلىرى ئاساس قىلىنغان ھالدا بىر پەلەستىن دۆلىتىنىڭ قۇرۇلۇشى لازىملىقىنى يازدى. يەنە بىر تەرەپتىن، پەلەستىنلىكلەر، پەلەستىن دۆلىتىنى ئېلان قىلىش ئۈچۈن خىزمەت ئىشلەشكە باشلىدى. بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتى ئومۇمىي كېڭىشى يىغىن چاقىرىدىغان 2011 – يىلى سېنتەبىر ئېيىدا پەلەستىن دۆلىتىنىڭ قۇرۇلغانلىقىنىڭ رەسمىي ئېلان قىلىنىشى ئۈچۈن خىزمەت ئىشلەنمەكتە. ئەرەب ئەللىرى ئىتتىپاقى 2011 – يىلى 29 – ماي كۈنى دەۋھەدە چاقىرىلغان يىغىندا، بۇ ھەقتە قارار ماقۇللىدى. ئەرەب ئەللىرى ئىتتىپاقىنىڭ قارارىغا كۆرە، غەززە ۋە ئۈردۈن دەرياسىنىڭ غەربىي قىرغىقىدىن تەشكىل تاپقان، پايتەختى شەرقىي قۇددۇس بولغان بىر پەلەستىن دۆلىتىنىڭ قۇرۇلغانلىقىنىڭ ئېلان قىلىنىشى ۋە بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتىغا ئەزا بولۇشى قوللاشقا ئېرىشىدۇ. بۇ ئۆزگىرىشلەرگە پاراللېل بىر شەكىلدە، ئۆتكەن يىلدىكىگە ئوخشاشلا خەلقئارا ئىنسانپەرۋەرلىك ياردەم پاراخوت ئەترىتىنىڭ تۈركىيەدىن غەززەگە قاراپ ئاتلىنىشقا تەييارلىق قىلىشىدۇر. ::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: ئوتتۇرا شەرق رايونىنىڭ ھەتتا پۈتكۈل دۇنيا سىياسىتىنىڭ ئاڭ ئۇزۇن ئۆمۈرلۈك ۋە مۇرەككەپ مەسىلىلىرىنىڭ بېشىدا ئىسرائىلىيە – پەلەستىن توقۇنۇشىنىڭ كېلىدىغانلىقىدا ھېچقانداق شۈپھە يوقتۇر. بۇ توقۇنۇشنىڭ نۇرغۇن سەۋەبلىرى ۋە ئىزاھاتلىرى باردۇر. بۇ مەسىلىگە مۇناسىۋەتلىك مىڭلارچە كىتاب ۋەياكى ماقالىلار يېزىلدى. باشقىچە ئېيتقاندا، بۇ توقۇنشنىڭ ئاساسلىق سەۋەبلىرى، بىر پەلەستىن دۆلىتىنىڭ قۇرۇللاماسلىقىدۇر. پەلەستىنلىكلەر ئىگە بولغان ياكى ئىگە بولۇشىغا تېگىشلىك زېمىن ئۈستىدە مۇستەقىل، ئۆز ئۆزىگە خوجا، شەرەپلىك، ھەقىقەتچى ۋە ئۆز مەۋجۇدىيىتىنى داۋاملاشتۇرۇش ئىقتىدارىغا ئىگە بىر دۆلەتنىڭ يوقلۇقىدۇر. بۇنىڭ ئاساسلىق ئىككى تۈرلۈك سەۋەبى باردۇر. بىرىنچىسى ۋە ئەڭ مۇھىمى، بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتىنىڭ 1941 – يىلقى 181 – نومۇرلۇق قارارىغا كۆرە، پەلەستىنلىكلەرگە ئائىت زېمىن ھەم 1967 – يىلدىن بېرى ئىسرائىلىيە تەرىپىدىن ئىشغال قىلىۋېلىنغانلىقى، ھەمدە ئىسرائىلىيە ھۆكۈمەتلىرى تەرىپىدىن قانۇنسىز ھالدا يەھۇدىي ئولتۇراق رايونىغا ئايلاندۇرۇۋېلىنغانلىقىدۇر. دېمەك، غەززە، ئۈردۈن دەرياسىنىڭ غەربىي قىرغىقى ۋە قۇددۇستىن تەشكىل تاپقان بۇ زېمىنلار، ھەم ئىسرائىلىيەنىڭ ئىشغالىيىتى ئاستىدا، ھەمدە ئىسرائىلىيە ھۆكۈمەتلىرى تەرىپىدىن يەھۇدىي ئولتۇراق رايونىغا ئۆزگەرتىۋېتىلدى. بۇ زېمىنلارنىڭ ئىگىسى بولغان پەلەستىنلىكلەر يا سۈرگۈن قىلىندى، ياكى نۆۋەتتە ئىسرائىلىيەنىڭ تۈرمىلىرىدە ياتماقتا. پەلەستىن دۆلىتىنىڭ قۇرۇلۇشى ئۈچۈن ئالدى بىلەن ئىسرائىلىيەنىڭ بۇ زېمىنلاردىن چېكىنىپ چىقىپ كېتىشى، يەنى ئىسرائىلىيەنىڭ 1967 – يىلدىن بۇرۇنقى چېگرا لىنىيەسىگە چېكىنىشى كېرەك. بىراق ئىسرائىلىيە ئۇزۇن يىللاردىن بۇيان بۇنى رەت قىلىپ كەلمەكتە. پەلەستىن دۆلىتىنىڭ قۇرۇلالماسلىقىنىڭ ئىككىنچى سەۋەبى، پەلەستىنلىكلەرنىڭ ئىچكى مەسىلىلىرىدۇر. پەلەستىنلىكلەر ھەم مىللەت ھەمدە دۆلەت بولۇش سۈپىتى بىلەن ئۇزۇندىن بۇيان ئىككىگە بۆلۈنۈپ كەتكەن بولۇپ، بىر تەرەپتە ھاماس رەھبەرلىكىدىكى رادىكال گۇرۇپپىلار غەززەگە ئورۇنلاشقان؛ يەنە بىر تەرەپتە، نۆۋەتتە مەھمۇد ئابباس رەھبەرلىكىدىكى ئەل فەتىھ گۇرۇپپىسى ئۈردۈن دەرياسىنىڭ غەربىي قىرغىقىغا ئورۇنلاشقان. ھاماس بىلەن ئەل فەتىھ ئوتتۇرىسىدا، پەقەت زېمىن مەسىلىسىدىلا ئەمەس، ئىسرائىلىيەنى ئېتىراپ قىلىش – قىلماسلىق مەسىلىسىدىمۇ ئىختىلاپ باردۇر. قانچە ئون يىللاردىن بۇيان داۋاملىشىۋاتقان بۇ مەسىلىنىڭ ھەل قىلىنىشى توغرۇلۇق پۈتكۈل دۇنيا جامائەتچىلىكى بىردەك قاراشقا ئىگە بولۇش بىلەن بىرگە، مېتودى ۋە باسقۇچلىرى مەسىلىسىدە چوڭقۇر ئىختىلاپلارمۇ بار. 1993 – يىلى ھاسىل قىلىنغان ۋاشىنگتون كېلىشىمنامىسىدىن بېرى داۋاملىشىۋاتقان ئىسرائىلىيە – پەلەستىن تىنچلىق مۇساپىسى، بىر پەلەستىن دۆلىتىنىڭ قۇرۇلۇشىنى مەزمۇن قىلىدۇ. يېقىندىن بۇيان «ئىككى دۆلەتلىك بىر تۈزۈلمە» سەكلىدە ئوتتۇرىغا قويۇلۇۋاتقان مودېل، ئامېرىكا قوشما ئىشتاتلىرى قاتارلىق پۈتكۈل دۇنيا جامائەتچىلىكىنىڭ قوللىشىغا ئېرىشىۋاتقان بولۇشىغا قارىماي، نېمىشقىكىن ئەمەلىيلەشمەيۋاتىدۇ. ئوتتۇرا شەرقتىكى ئۆزگىرىشلەر ۋە پەلەستىن دۆلىتىنىڭ قۇرۇلۇشىغا قارىتا كۆرسىتىلىۋاتقان تىرىشچانلىقلار، گويا بۇ مودېل بۇ قېتىم ئەمەلىيلىشىدىغاندەكلا بىر خىل ۋەزىيەتنى شەكىللەندۈردى. شۇڭا بىزمۇ بۇ مەسىلىگە خۇددى بىر پەلەستىن دۆلىتى قۇرۇلۇش ئالدىدا تۇرۇۋاتقەندەكلا مۇئامىلە قىلىۋاتىمىز. بىراق بۇ باسقۇچنىڭ مۇۋەپپەقىيەتلىك ھالدا تاماملىنىشى ئۈچۈن ئىشلەشكە تېگىشلىك نۇرغۇن خىزمەتلەر باردۇر. بۇ باسقۇچتا ئالدى بىلەن ئىسرائىلىيە دۆلىتىنىڭ يا ئاغزاكى ياكى زۆرۈر تېپىلسا بېسىم ئىشلىتىلىش ئارقىلىق قايىل قىلىنىشى لازىم. بۇنى ئەمەلىيلەشتۈرىدىغان دۆلەتلەرنىڭ بېشىدا ئامېرىكا قوشما ئىشتاتلىرى ۋە باشقا غەرب ئەللىرى كېلىدۇ. ياكى ئىسرائىلىيەگە تەسىر كۆرسىتەلىگۈدەك سەۋىيەدە خەلقئارالىق بىر بسېىمنىڭ ئىشلىتىلىشى لازىم. شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا، پەلەستىنلىكلەرنىڭ ۋە ئۇلارنى قوللىغان دۆلەتلەرنىڭ كۈچلۈك ۋە ئىزچىل تۈردە مۇجادىلە قىلىشلىرى، ھاماس ۋە ئەل فەتىھنىڭ بىر گەۋدىلىشىشى شەرت. ھەممىگە مەلۇمكى، ھەر ئىككى مەسىلىدە تەسىر كۆرسىتىشكە تىرىشىۋاتقان دۆلەتلەر بىرى تۈركىيەدۇر. تۈركىيەنىڭ يېقىنقى يىللاردىن بۇيان يولغا قويۇۋاتقان ئىسرائىلىيە – پەلەستىن سىياسىتىنىڭ ئاساسىنى ئەسلىدە شۇ مەقسەت تەشكىل قىلىدۇ. تۈركىيە، ھەم ھاماس بىلەن ئەل فەتىنىڭ بىردەكلىك ھاسىل قىلىشىنى ئىشقا ئاشۇردى، ھەمدە پەلەستىن دۆلىتىنىڭ قۇرۇلۇشى مەسىلىسىدە پۈتكۈل ئەرەب دۆلەتلىرىنىڭ بىرلىكتە ھەرىكەت قىلىشى ئۈچۈن ناھايىتى زور تىرىشچانلىق كۆرسەتتى. يەنە بىر تەرەپتىن، تۈركىيە، ئىسرائىلىيەگە قارىتا خەلقئارالىق بېسىمنى يەنىمۇ كۈچەيتىپ، پەلەستىن دۆلىتىنىڭ قۇرۇلۇشىنىڭ ئىشقا ئاشۇرۇلۇشى ئۈچۈن خىزمەت ئىشلىمەكتە. «One Minute» كىرىزىسىدىن ماۋى مارمارا كىرىزىسىگىچە بولغان نۇرغۇنلىغان ۋەقەلەرنى، تۈركىيەنىڭ ئىسرائىلىيەگە قارىتا ئىشلىتىۋاتقان بېسىمنىڭ ئۆرنەكلىرى دېيىش مۇمكىن. گەرچە بۇ بېسىم ئىسرائىلىيەنىڭ نارازىلىقىنى قوزغاۋاتقان بولىسمۇ، بىراق ئامېرىكا قوشما ئىشتاتلىرىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان پۈتكۈل دۇنيا جامائەتچىلىكى بۇنى توغرا چۈشەنمەكتە، دەپ قارايمەن. دەرۋەقە، تۈركىيەنىڭ تىرىشچانلىقلىرى، بىر پەلەستىن دۆلىتىنىڭ قۇرۇلۇپ، ئىسرائىلىيە – پەلەستىن مەسىلىسىنىڭ تىنچ يول بىلەن ئۈزۈل – كېسىل ھەل قىلىنىشى ئۈچۈن ياردەمچى بولۇشنى نىشان قىلىدۇ. بۇ مەسىلە ھەل قىلىنغان تەقدىردە، تۈركىيە دۇنيا تىنچلىقىغا پۈتمەس – تۈگىمەس ھەسسە قوشقان بولىدۇ. مەنبە : ت ر ت ئۇيغۇر | |
